Om cultuur eerlijke kans te geven
Md
ina
K'
i
O'W
n
r
door
Beeldspr
moet er
een vonk
overslaan
Zes miljoen?
Elizabeth en Diana
Nationale Hitparade
Peter W. Zwart
Ian Mitchell
Spanning kweken
ij
Gewenning
Experimenteren
t
1
i?
“’1
i
-
■kX
023
isatie
Jan Venema wil
derde net op tv
elling
:zond-
ewon-
L
Elizabeth (links) en Dianna, samen met de naar hen genoemde leeuwtjes
Lee Majors, de succesvolle bionische man, omringd door vrouwelijk schoon.
ig.
KJ
in
dede-
•ing te
087 te
indige
rkeur
bied.
lie tot
over
iken
werk-
zowel
iblici-
lelijk-
gd en
I plm.
szorg
ir een
n een
„Het is een beetje een afzetten
tegen. Kijk, er wordt met grote
ijver informatie op de televisie gege
ven. Dat is zo gewoon geworden, de
mensen doen daar niets meer mee.
En dan eigenlijk een beetje treurig
merkt hij op: „Kunst wordt op de
televisie geduld omdat men toch een
bepaalde hoeveelheid cultuur moet
brengen. Het is een alibi voor het
uitzenden van amusement en infor
matieve programma’s. Het is vrese
lijk om te zien hoe de omroepen aan
het vertrossen zijn. Brood en Spelen,
het is zeer toepasselijk binnen onze
omroep”.
Het gaat in feite om twee dingen: de
maker en de consument. Het medium
televisie is slechts een doorgeefluik.
Venema: „Ik zou zo graag willen dat
de kijker niet langer wordt genood
zaakt om het over De Televisie te
hebben. De kijker moet meer gaan
relativeren en selecteren. Men moet
de inhoud van de programma’s weer
gaan beoordelen en niet het medium.
Het is belangrijk dat men weer gaat
beseffen waar men naar zit te kijken.
Dat zou zeker meehelpen tot het vol
wassen worden van de televisie”.
Het moet een groot genoegen voorde
twee jonge leeuwtjes zijn geweest om
jm
>N.
Al tien weken lang mist de hemel
een engel en Tavares heeft zich ook
deze week weten te handhaven op de
eerste plaats van de Nationale Hitpa
rade. Helemaal nieuw op de zestiende
plaats is het nummer van Teach In
Upside down". Leek de Disco Duck af
De schilder en beeldhouwer Peter W.
Zwart viert vandaag zijn 65ste verjaar
dag. Peter Zwart werkte vanaf 1951 bij
de televisie als decorontwerper. De
laatste jaren hield hij zich bezig met
de kleurontwikkeling voor decors. Na
zijn pensionering gaat hij zich weer
helemaal werpen op zijn oorspronke
lijke werk: het schilderen en beeldhou
wen. Zwart: „Een hoop mensen kijken
na hun 65ste in een diepe duisternis en
weten eigenlijk niet wat ze moeten
gaan doen. Ik heb mijn oorspronkelij
ke vak gelukkig nog, dat door het
decorontwerpen wat op de achter
grond is geraakt. Ik ben al weer druk
een tentoonstelling aan het voorbe
reiden”.
Het jongste lid van de formatie Bay
City Rollers, Ian Mitchell, heeft de
groep verlaten. Hij is overgestapt naar
The Young City Stars, waar hij een
iets minder druk leven hoopt te heb
ben. Zijn plaats in de Rollers wordt
overgenomen door zijn vriend, de 18-
jarige Pat McGlynn.
„Met Beeldspraak proberen we een
wezenlijke ontmoeting te veroorza
ken. We willen graag tussen de kijker
en het vertoonde onderwerp een
bepaalde spanning kweken. We zijn
er niet alleen om te signaleren, nee er
moet meer gebeuren, er moet een
soort vonk overslaan. Je kan natuur
lijk wel weer een panel samenstellen
dat over kunst gaat praten en dat aan
de kijker voorschotelen, maar dat is
het niet. De man die de kunst beoe
fent moet overkomen. Dat is veel
wezenlijker en als je er dan ook nog
voor zorgt dat de mensen zich weer
gaan verwonderen, dan heb je toch
wel iets bereikt”.
Wij willen niet uitgaan van het suc
ces, het gewone, maar kiezen bewuste,
onderwerpen waar we iets mee
teweeg kunnen brengen”.
Bijna veertig jaar geleden werd Jan
Na een carrière als atleet, laat de
acteur Lee Majors tegenwoordig
menig meisjeshart sneller kloppen als
de man van zes miljoen, de na een
ongeluk opgelapte piloot Steve Aus
tin. Hij heeft inmiddels al een vrouwe
lijke tegenhanger gekregen in de vorm
van de vrouw van zes miljoen, die
waarschijnlijk menig jongenshart
sneller laat kloppen. Steve lag dus een
straatlengte voor en dat heeft zich ook
geuit in de platenwereld. De zangeres
Vivian heeft een ode aan Steve op de
plaat gezet, een stampende disco-
single onder de titel „My Bionic’s
Man”. De prijs valt in tegenstelling tot
de reparatiekosten van de vliegenier
mee, slechts 5,75. Maar of er zes mil
joen exemplaren van worden verkocht,
valt te betwijfelen. Het wachten is op
,Mv Bionic’s Woman”. Een eventuele
opvolger?
te stormen op de eerste plaats, de plaat
van Rick Dees bleef op vier en lijkt
gedoemd tot een langzaam afzakken.
Voorlopig houden we het dan ook
maar op „Money, Money” van Abba,
die van 13 naar 3 steeg en een grote
kanshebber voor de eerste plaats mag
worden genoemd. De nieuwste schijf
van Rod Stewart „The killing of Geor
gië”, door een onzer sportredacteuren
warm aanbevolen, lijkt geen lang
leven te zijn beschoren. De zwarte rak
ker bleef in zijn derde week op 25
staan. „Beautiful Noise”, het nummer
van de gelijknamige LP van Neil Dia
mond schoof tien plaatsen naar voren
en staat nu nummer 10. André van
Duin tenslotte is vlot uit het gezicht
verdwenen met zijn „Onzichtbare
André”. Na vijf weken op de hitparade
gescharreld te hebben maakte hij deze
week de grootste smak van 12 naar 27
i
Naast amusement en informatie moeten de omroepen in Nederland,
aldus de omroepwet, ook aandacht besteden aan cultuur. Nou is het
woord cultuur een ruim begrip, de letterlijke betekenis is volgens de
Van Dale: beschaving. Daardoor hebben de omroepen de mogelijk
heid gekregen om zowel een optreden van Vader Abraham als het
belichten van een stroming in de muziek onder de noemer cultuur te
laten vallen. Als tendens mag men dan tegenwoordig vaststellen dat
eerder de bebaarde Vader de beeldbuis haalt dan een componist die
met allerlei ingewikkelde apparaten electronische muziek maakt. Ook
de kunst op tv staat onder druk van de vervlakking, want het gaat
vandaag de dag toch zeker om het aantal leden en niet meer om de
inhoud van de programma’s. Daarnaast heeft de kunst natuurlijk al
een achterstand omdat het binnen onze maatschappij in de marge
staat en dus is dit ook het geval op de televisie. Want zei Peter
Knegjens niet eens dat de tv de spiegel van onze samenleving is? De
kunst in het verdomhoekje dus en er zijn nog maar weinig program
ma’s overgebleven die op een wat gedurfde manier de kijker informe
ren over kunststromingen en wetenschap. En een oplossing? De grote
wensdroom van eindredacteur Jan Venema van het NOS-
cultuurproduct „Beeldspraak”, dat iedere zondagavond te zien is, is
een Nederland 3. Een derde Nederlandse televisie-net met culturele en
wetenschappelijke programma’s.
Jan Venema: „Op die manier kan de relatie tussen de kijkers en de
televisie optimaal worden. De kijker is dan in staat om nog-beter te
kunnen kiezen dan voorheen. Omdat er dan meer ruimte komt voor
dit soort programma’s worden misschien de makers van televisie ook
weer wat meer geïnteresseerd zodat de kwaliteit ook omhoog gaat”.
in de handen van Elizabeth Taylor, de
wispelturige actrice die ja/ nee (door
strepen wat niet gewenst is) getrouwd
is met de acteur Richard Burton en
Diana Rigg (rechts op de foto) te zijn
gefotografeerd. Het tweetal werd
geboren op de eerste filmdag van „A
little night music”, waarvan de opna
mes deze week in Wenen startten. Ze
kwamen ter wereld in een safari-park
in de buurt van de set en werden Eliza
beth en Diana genoemd. Daarvandaan.
„In Nederland hebben we met de
televisie vanaf het begin om de gunst
van de massa gevraagd. Daarom
kwam men met allerlei gemakkelijke
uitzendingen zodat de kijker wel ach
ter het kastje kroop. Er is een bepaal
de gewenning opgetreden en vanuit
die omstandigheid zegt men dat
kunst niet op tv hoort. Kunst interes
seert de mensen misschien niet
omdat het geen primaire levensbe
hoefte is. En als je bedenkt dat een
hoop mensen al niet verder komen
dan hun eerste levensbehoeften.
.Pas als de ijskast goed gevuld is
en het huis warm is gestookt, dan
komt de cultuur ter sprake”.
Het moet voor een programmama
ker erg frustrerend zijn om te zien
dat er op het scherm zo weinig aan
dacht wordt besteed aan kunst. En
als de gemaakte programma’s dan
ook nog laat op de avond staan gepro
grammeerd moet je helemaal wel af
Venema geboren. Op z’n zeventiende
trok hij naar Parijs, waar hij vijf jaar
de toneelschool bezocht en een studie
Franse Taal en Letterkunde volgde,
’s Nachts vermaakte hij in diverse
clubs het publiek om aan de kost te
komen. Na een periode van „van
alles” kwam hij in 1961 bij de AVRO.
Hij werd een „leerling in het schooltje
van Ger Lugtenburg”.
Jan Venema zegt over die tijd: „Dat
was de heerlijke tijd dat we nog maar
één televisie-net hadden. Dat was kei
hard werken, we moesten alles zelf
doen: scenario schrijven en de regie
en productie doen. Nu start men met
allerlei mensen die dat apart doen.
De AVRO was destijds eigenlijk de
bakermat van onze televisie. Er zijn
goeie jongens uit die tijd overgeble
ven, Bram van Erkel, Bob Rooyens,
Ageeth Scherphuis en Will Simons
om er maar een paar te noemen. Dat
zijn allemaal gedegen vakmensen
geworden. Het was een zalige periode
om te werken”.
Zo’n zes jaar geleden kwam Jan
Venema bij de NOS. Kunst en weten
schappen hadden altijd al zijn
belangstelling. Nu, na vijftien jaar
televisie-maken (zo’n 1800 produc
ties) is hij enigszins aan het eind van
zijn Latijn. De Beeldspraak-
eindredacteur moet het wat kalmer
aan doen, maar dat is moeilijk als
men beseft dat er dit seizoen 26 uit
zendingen van het programma op de
buis moeten komen. Venema blijft er
druk mee in de weer.
„Daarnaast moeten natuurlijk de
makers van het product weer durven
gaan experimenteren. Het is zeker
niet zo dat er geen ruimte voor expe
rimenten is bij de omroepen. Het is de
dwang van de makers die er niet
meer is om iets nieuws te doen. En als
die dwang er niet is dan hoeven de
omroepen ook geen ruimte te laten
om wat uit te gaan proberen”.
Met Beeldspraak probeert Jan Ve
nema iets nieuws. Hij zegt: „Als ik het
op de televisie over cultuur heb, dan
moet dat product ook cultuur zijn.
Het moet meer zijn dan zo maar een
programma, doordacht. Een uitzen
ding moet vanuit zichzelf iets zeggen,
zelfstandig zijn. Dat werkt. De kijker
moet weer aan het werk worden
gezet. Als hij meegaat vinden we dat
prettig en als hij afhaakt is het
jammer”.
Vooralsnog zal men het moeten
stellen met twee televisienetten in ons
land. Men heeft ooit wel eens gedacht
aan uitbreiding, maar dan meer in
het geval dat de schooltelevisie en/of
de regionale omroepen uitbreiding
verdienden. Er is in ieder geval geen
commissie die de mogelijkheden van
een Nederland 3 onderzoekt. De kij
ker moet dus blijven kiezen uit twee
netten, hoewel dat langzamerhand
met de kabeltelevisie ook al niet meer
het geval is. En is een derde Neder
lands net wel de oplossing? Jan Ve
nema: „Terwille van het medium
moet naast de gegroeide dwangma
tigheid van verstrooiing en informa
tie duidelijk ruimte zijn voor het
experiment. Het moet gelijk worden
aan die twee andere dingen en niet zo
hier en daar laat op de avond een
kunstprogramma wegfrommelen.
Met een Nederland 3 zou je zo’n
gelijkheid kunnen bereiken”.
„Ik besef natuurlijk wel dat het een
soort minderheidszender kan gaan
worden. We hebben het tegenwoordig
steeds maar over getalscriteria, maar
er zijn ook nog minderheden in ons
land die culturele programma’s goed
waarderen. Het is wel een uitdaging
en nu de achtergronden van minder
heden zo’n beetje vervallen zijn, ten
slotte kijkt een groot gedeelte van de
PvdA-stemmers naar de TROS, komt
de kwaliteit van de programma’s
weer voorop te staan. En dat is
natuurlijk de enige manier om kij
kers te krijgen: kwaliteit bieden. De
mensen moeten het weer fijn vinden
om naar de tv te gaan zitten kijken,
zeker als het gaat om culturele pro
gramma’s. In Hilversum heerst
natuurlijk ook een verkeerde menta
liteit. Daar wordt nog maar al te vaak
gezegd: „We zitten toch tegenover
André van Duin, dus hoeven we niet
zo hard te werken want er kijkt toch
geen hond naar”. Kijk, dat moet
natuurlijk ook veranderen”.
Jan Venema, afkomstig uit zoals hij
dat zelf omschrijft een zakelijk en
niet kunstzinnig milieu, is nu het der
de seizoen met Beeldspraak inge
gaan, nadat de voorloper van dit pro
gramma „Uit de kunst” nodig aan
vernieuwing toe was. Hij zegt daaro
ver: „De uitzendingen van „Uit de
kunst” rommelden eigenlijk aan alle
kanten en we zijn toen helemaal
opnieuw gestart. Met een aantal nieu
we medewerkers zijn we weer aan de
gang gegaan en daar is Beeldspraak
uit voort gekomen”.
Duidelijk is dat Venema met zijn
programma’s anders dan normaal te
werk wil gaan. „We willen geen men
sen meer presenteren”, zegt hij, „zo in
de trant van een acteur een paar
dagen met de camera volgen. Dat is
van iemand een ster maken, dat is
nou lang genoeg gebeurd. We weten
nu wel dat een actrice thuis ook kof
fie kan zetten. We benaderen met
Beeldspraak het onderwerp meer
met in het achterhoofd de, zoals wij
dat noemen, drie M’s: Man, Materie
en Maatschappij”.
en toe met de handen in het haar
zitten. Volgens Jan Venema neemt de
stroom van informatie en amusement
op de televisie de cultuur in de wals.
Ondanks dat is hij niet bij de pakken
neer gaan zitten. Jan Venema: „Ik
ben eigenlijk een enorme doordram-
mer en daarom zit ik nog steeds bij
Beeldspraak. Het is maar een zeer
beperkte groep die doordramt, maar
zij is er en dat is belangrijk. Ik ben er
eigenlijk w.el een beetje trots op dat
dat bij de NOS allemaal kan, je krijgt
wat ruimte”.
F
W
