Nieuwe PPR-voorzitter Wijnand van Hoogevest:
99
ATOOMVERSNELLER IN WATERGRAAFSMEER
Jetses-kindertjes
poppenmaker Peter Schenk
inspireren
Al 600 voor Christus
bestond opmerkelijke
landbouwmethode
w
Uit proefschrift J. Brongers blijkt:
POPPEN EN VINGERHOEDEN IN OUD VLAARDINGS VISSERSHUISJE
99
99
BOS
X...'
SF
k z
U
DINSDAG
30
NOVEMBER
19 7 6
(Van onze corespondent)
NAVO
Kostbaar
Vingerhoeden
LEERSUM Uitgerekend in het
nogal christelijke en behoudende
Leersum wonen de voorzitters van
twee linkse partijen: len van den
Heuvel van de PvdA en Wijnand
van Hoogevest van de Politieke
Partij Radikalen. De 49-jarige Van
Hoogevest is onlangs door het con
gres van zijn partij tot voorzitter
gekozen. Hij is sinds de oprichting
in 1968 lid van de PPR. Van Hoo
gevest komt uit de PvdA, die hij de
rug toekeerde omdat de partij naar
zijn zeggen „steeds verder verbur
gerlijkte”.
Kemenergie
Leesplank-kindertjes
Akkers
Werkloosheid
„Gebruiksvoorwerpen”
Vaassen
Z
23
-
Verdelen van werk heeft tot
ons
heer
(Door Leens Macare)
„Een kwestie van oefenen, van steeds
maar weer ogen tekenen. Het lukt bij-
Eën bijzondere eigenschap van de ver
sneller maakt het magelijk om meerdere
produkten van één atoomkernbotsing ge-
Behalve op fysisch en radiochemisch
gebied, liggen er ook onderzoekmogelijk-
heden in de biomedische wetenschappen.
Van Hoogevest en zijn partij hebben
hier, zo blijkt uit zijn antwoord, geen
concrete plannen voor uitgewerkt. „Wij
stellen ons voorlopig ten doel, de men-
gelse, Franse en Duitse porseleinfabrie
ken. een hoedje van echt Delfts blauw,
naast een imitatie-exemplaar dat zijn be
staan aan de souvenirindustrie dankt.
paalde hoogte kunnen de inkomens niet
blijven groeien. Alles moet per slot van
rekening betaald worden en dus betaal-
baarblijven”.
De bereidheid bij de mensen om een
deel van hun inkomen af te staan lijkt
ons nauwelijks aanwezig. Hoe wilt u dat
veranderen?
Peter Schenk heeft definitief gebroken
met de franje van een beroep dat hem
vele jaren in en buiten Nederland aan
het werk hield: mode-ontwerper en des-
sinateur voor Nederlandse textielbedrij
ven. Nu woont hij in een meer dan
honderd jaar oud vissershuisje in Vlaar-
dingen waar hij intensief bezig is met
enkele hobbies die toch weer met zijn
vroegere creatieve beroep te maken heb
ben: het verzamelen van oude vinger
hoeden en antieke poppen, en het zelf
AMSTERDAM (ANP). Een 200 me
ter lange ondergrondse tunnel en een
drietal hallen zijn onlangs bouwkundig
opgeleverd aan het Instituut voor Kern
fysisch Onderzoek (IKO) in het weten
schappelijk centrum Watergraafsmeer in
Amsterdam-
maken van poppen in „nostalgische”
kleertjes. Die poppen zijn niet te koop,
ze worden hoogstens eens uitgeleend als
expositiemateriaal.
geving zullen niet te overzien zijn. Daar
om blijven wij kernenergie afwijzen”.
Je hoort veelvuldig zeggen dat de
sociale uitkeringen te hoog zijn, waar
door voor veel werklozen de financiële
prikkel ontbreekt om weer aan het werk
te gaan. De mensen die dat beweren,
zeggen dat er genoeg werk aan de win-
voorbeeld nooit om tweemaal dezelfde
kleur ogen te maken”.
Zijn andere grote hobby, het verzame
len van oude vingerhoeden, dateert uit
het begin van zijn loopbaan in het
modevak. In 1945 stapt Peter Schenk,
boerenzoon uit Noord-Holland een tex
tielfabriek in het zuiden des lands bin
nen om „het vak” van de grond af te
leren. In de avonduren doet hij textiel
school en kunstnijverheidsschool, haalt
achtereenvolgens tien vakdiploma’s en
brengt die in de daaropvolgende jaren in
binnen- en buitenland in de praktijk: in
het hoedenvak, het confectiebedrijf, als
dessinateur en ontwerper van badmode-
collecties. De verzamelkoorts heeft hem
dan al te pakken, want bij het eerste
geslaagde vakexamen heeft hij van zijn
grootmoeder een oud „familie-vinger-
hoedje” gekregen.
pen, is hij zlef voortdurend op zoek
Gefascineerd door de technieken die
poppenmakers in de loop der eeuwen
gebruikten en waarvan hij details terug
vindt in zijn verzameling antieke pop
pen. Is hij zelf voortdurend op zoek
naar nieuwe technieken. Tussen zijn
kinderpoppen leunen kleine elegante
„kleipopjes” die hij uit darwiklei model
leert en na het schuren en schilderen
met oxaanolie behandelt. Soms neemt
hij als uitgangspunt een poppepruikje
van echt haar in een schitterende kleur
rood, blond of zwart en begint vanuit
die pruik een pop op te bouwen.
„Zolang ik mijn handen kan gebrui
ken wil ik bezig blijven”, zegt Peter
Schenk, die zonder enige reserve en met
grote openhartigheid praat over het feit
dat zijn lichamelijke gezondheid hem in
de komende tijd onherroepelijk steeds
verder in de steek zal laten. Hij praat
daarbij vooral over wat hij in de hem
resterende tijd nog kan en wil doen.
„Wat ik fijn vind: mensen uit mijn
omgeving iets leren van al die textiel
technieken die ik zelf in mijn vak heb
geleerd. Dat doe ik geheel pro deo. Voor
mij zijn de materiële kanten van dit
leven weggevallen. Ik wil nog wel graag
iets doorgeven van de waarde die mijn
vakdiploma’s altijd hebben betekend”.
sen en ook de andere politieke partijen
voor onze ideeën te interesseren”.
Als radicaal in de politiek voelt hij
zich uitstekend thuis in de PPR. „Wij
zijn een beginselpartij, die zich in aller
lei zaken uiterst principieel opstelt”.
Wijnand van Hoogevest wil dat uitgangs
punt met vuur verdedigen en uitdragen.
Ieder die werken wil, moet ook aan
het werk kunnen, zo luidt een van de
uitgangspunten van de PPR. Hoe wil
zijn partij dat bereiken?
„Heel consequent zeggen wij: Verdelen
van werk heeft tot gevolg verdelen van
inkomen. De totale beschikbare loonsom
mag daarbij evenwel niet-verder stijgen.
Gebeurt dat wel, dan prijzen we ons uit
de markt en loopt de uitvoer gevaar.
Dan zou er enorme werkloosheid ont
staan. We moeten ter wille van de
werkgelegenheid toe naar een betere
verdeling van de inkomens. Helaas ge
beurt daar nog te weinig aan. De actie-
ven willen bijvoorbeeld nog altijd hun
inkomsten behouden en wentelen daar
voor, in deze tijd van neergaande econo
mie, de lasten af op de niet-actieven”.
In een duidelijk inkomensbeleid ziet
Van Hoogevest tevens een doorbreking
van de prestatiemoraal. „Geef je de
mensen tot en met de middengroepen
een behoorlijk inkomen, dan wordt de
prikkel tot steeds hogere inkomens weg
genomen. Bovendien bereik je dat de
mensen hun werk als zinvoller gaan
ervaren”.
„Mensen die iets van kernenergie zeg
gen te weten, sussen de bevolking met
hun bewering dat er niets mis kan gaan,
omdat de centrales met afdoende veilig
heidsmaatregelen zijn omgeven. Wij zeg
gen dat er wel iets mis kan lopen. De
gevolgen voor het milieu en de leefom-
Wij twijfelen eraan, of het nu wel zp
zinvol is, dat uw partij de kernenergie
afwijst. Vlak over de grens, in West-
Duitsland en België, worden die centra-
ties al gebouwd. Als er iets mis zou gaan,
zitten we in ons land toch al niet zo
veilig.
Maar met principiële stellingname los
je een werkloosheidsprobleem niet op.
„Nee, maar we stellen ons daarbij de
vraag: hoe Jos je nu de gevolgen van dat
afwijzen op. Nou, we vinden dat er van
alles te doen valt op het gebied van
warmte-isolatietechnieken, een geweldi
ge bron van werkgelegenheid. En dan de
kleinschaligheid. Kleinere bedrijven ko
men de werkgelegenheid ten goede.
Voorts zie ik een mogelijkhed in werk-
tjdverkorting”.
Als we hem tegenwerpen dat korter
werken een erg kostbare aangelegenheid
is, beaamt Van Hoogevest dat volmon
dig. „Dat kost inderdaad handen vol
geld. Maar de mensen moeten ook bij
invoering van werktijdverkortingen de
bereidheid hebben een stuk van hun
inkomen in te leveren. Boven een be-
„De kosten tellen voor ons niet alleen
hierbij. Wij wijzen de NAVO af, omdat
deze organisatie meewerkt aan het opja
gen van de bewapenng”.
Tot slot brengen wij een uitspraak
van AR-leider Aantjes op tafel: De PPR
is de luis in de pels van de PvdA.
Van Hoogevest: „Ik vind dat een ge
weldige uitspraak. Een pels is iets waar
in men zich warm voelt opgeborgen.
Aan de andere kant is het natuurlijk
niet leuk, als je eigen partij wordt
vergeleken met een luis, een dier dat
alleen maai’ geschikt is om doodgedrukt
te worden. In die vergelijking zie ik een
stukje polarisatie, waarvan ik in de
verkiezingsstrijd afstand hoop te kunnen
nemen”.
Het huisje staat in eo’n merkwaardige
buurt die in meer oude Nederlandse
stadjes te vinden is. Een oud stadsge
deelte waar zich het patroon begint af
te tekenen van een gemêleerde bevol
king: tussen de traditioneel ingerichte
huizen met de eenmaal per veertien
dagen gewassen vitrages staan de onor
thodox-uitziende geveltjes waarachter
jonge gezinnen wonen. Bloembakken op
de stoep, een bankje naast de voordeur,
breeduitgroeiende planten achter de ra
men.
Peter Schenk voelt zich er thuis als
een vis in het water. Regelmatig gaat
zijn hand omhoog ter begroeting van
buren die de ramen van zijn huisje
passeren. De kousjes voor zijn poppen
worden gebreid door iemand uit de
buurt, voor het maken van de leren
schoentjes en laarsjes heeft hij een
schoenmaker gevonden die naast ouder
wets vakmanschap ook nog plezier heeft
in het maken van dit kostelijk mini-
schoeisel.
De lijfjes van „Ot, Sien en Trui” en
hun vriendjes maakt Peter Schenk uit
materialen die hij uit Zwitserland laat
komen. De ledematen worden eerst op
tricotstof getekend en daarna met een
speciaal soort watten opgevuld. Twee
plastic buizen van verschillende dikte en
een glashouten latje zijn de hulpmidde
len bij dit werk. De hoof dj es zijn het
resultaat van een schier eindeloos mo-
delleringsproces met watten, lijm en
stof. „Uitdrukking brengen in de ogen,
dat is het moeilijkste werk”, zegt hij.
Met de nieuwe versneller wordt aan
elektronen een energie gegeven van 300
miljoen elektronvolt. De onderzoekers
laten de versnelde elektronen botsen
met atoomkernen en vangen de produk
ten on, d'.c b’i dn b ’’n' vr’jk o n. 7j
proberen zij nieuwe informatie te ver
krijgen over ae atoomkernen.
O;-
en tv-? n
r.e ven
Het plan
dateert van 1965.
Na positieve - adviezen van binnen- en
buitenlandse experts hechtte de toenma
lige minister van Onderwijs en’ Weten
schappen ei 1971 zijn goedkeuring
aan
Die eerste, destijds bijna anderhalve
eeuw oude vingerhoed, is gevolgd door
tientallen exemplaren uit de vorige
eeuw. Forse pretentieloze doppen die
door kleermakers werden gebruikt en
duidelijk de sporen van dit professioneel
gebruik dragen, naast een fijngesneden
gouden vingerhoedje dat ooit huwelijks
geschenk van een vrouw is geweest. Por
seleinen vingerhoeden uit beroemde En-
(Van onze correspondent)
GRONINGEN Zo’n 600 jaar voor
Christus ontwikkelden de bewoners van
de zandvlaktes in Noordoost-Nederland
een nogal opmerkelijke landbouwmetho
de. De belangrijkste voordelen van de
nieuwe methode waren: de grond raakte
minder snel uitgeput en de bodem
vruchtbaarheid werd vergroot door hu
mus op de akkers te brengen.
Dit staat in het proefschrift van de
43-jarige heer J. A. Brongers, medewer
ker van de Rijksdienst voor Oudheid
kundig Bodemonderzoek in Amersfoort.
Onlangs promoveerde hij tot doctor in
de letteren aan de rijksuniversiteit in
Groningen.
Dr. Brongers verrichtte vooral in
Drente onderzoek naar de bruikbaarheid
van luchtfotografie bij het in kaart
brengen van de zogenaamde „Celtic-
fields”. Ook bestudeerde hij het gebruik
van deze velden. De naam suggereert
een verband met het oude volk van de
Kelten, maar dat is volgens de
Brongers volkomen ten onrechte.
VLAARDINGEN. Soms valt het le
ven van een mens uiteen in twee werel
den die totaal verschillend van elkaar
zijn. Dat gebeurde, nog niet zo lang
geleden, met het leven van Peter
Schenk. Na 30 jaar van rusteloos wer
ken in het mode- en textielvak sloegen
de lichamelijke gevolgen toe van jdrie
jaar concentratiekampverblijf tijdens de
Tweede Wereldoorlog. Het betekende,
naast veel andere dingen, een radicale
streep onder wat hij nu noemt „een
leven waarin ik geleefd werd, waarin
steeds nieuwe dingen moesten worden
gedaan. Dat woord moeten is voor mij
een eng woord geworden. Ik hoef geluk
kig niet meer”.
Ceitic-fields zijn vierkante stukken
land, van elkaar gescheiden door lage
walletjes. Ze komen in het noordooosten
van ons land voor, maar ook in Enge
land, Noord-Duitsland en Denemarken.
Deze nieuwbouw wordt de huisvesting
voor een 200 meter lange versneller en
de bijkomende apparatuur om atoom
kernen te onderzoeken. Een deel van de
apparatuur heeft begin september reeds
met succes een proef doorstaan. De aan
vulling van het instrumentarium zal nog
verscheidene jaren vergen.
Ze werden in de tweede helft van de
zeventiende eeuw al beschreven door de
Coevorder predikant Picardt. Hij be
schouwde ze als heidense legerplaatsen.
De welhaast legendarische prof. Van
Giffen stelde in de dertiger jaren vast
dat het hier om prehistorische akkers
ging. In diezelfde tijd werd door de oud-
directeur van de topografische dienst, C.
A. J. von Frijta’g Drabbe, ontdekt dat
deze akkers heel goed op luchtfoto’s zijn
te herkennen.
De PPR wil dat de NAVO als hoek
steen uit het Nederlandse veiligheidsbe
leid verdwijnt. Nederland moet zijn lid
maatschap dus opzeggen?
„Ja, ons land moet op termijn uit de
NAVO stappen. Wij vinden de huidige
bewapeningswedloop - waaraan de NA
VO volop meedoet - volsterkt gekken
werk, Oost en West wantrouwen elkaar
en zoeken het daarom in een steeds
verder opvoeren van de bewapening. Dat
onderlinge wantrouwen moet je ter dis
cussie stellen. Daarbij moeten we
kwetsbaar durven opstellen”.
Kwetsbaar opstellen, betekent dat het
leger handhaven? Dan kun je dat uit
een oogpunt van kosten toch het best in
NAVO-verband doen?
lijktijdig op te vangen. In dit opzicht
bestaan er maar twee vergelijkbare ver
snellers op de wereld.
Het IKO is in 1946 opaericht door de
gemeente Amste 'dam. de, Philips fabrie-
n~ v.-ar Fundamenteel
?r *Maisr‘e. Via c.e laatste
'.'J subsidie van het ministe-
Onaerwijs en Wetenschappen,
voor de nieuwe versneller
De spelende kindertjes op de leesplank
en op de prenten van Jetses zijn grote
inspiratiebronnen bij het maken van zijn
poppen. Hij kleedt ze aan met ouderwet
se streep- en bloemetj esstoffen, met
boezelaars, met hoedjes uit smalle ge
kleurde sisalbandjes, soms met een ge
borduurd antiek poppejurkje. Zelf ziet
hij zijn voorliefde voor die ouderwetse
kindermode ook wel een beetje als „een
reactie op het jarenlang meedoen in de
modieuze wedloop, het ontwerpen van
steeds weer nieuwe modelijnen”.
De PPR zegt de werkloosheid te wil
len terugdringen. Tegelijkertijd is uw
partij tegen verdere economische groei
vanwege de gevolgen voor het milieu, de
grondstoffen en de Derde Wereld. Ook
wil de PPR geen uitbreiding van de
verrijkingsfabriek voor uranium in Al
melo (een utbreiding die werk zou bie
den aan 2500 man) en voorts huldigt ze
het standpunt dat de schoen- en textiel
industrie maar moeten worden overge
heveld naar de ontwikkelingslanden. Dat
zijn toch duidelijk tegengestelde uit
gangspunten?
Van Hoogevest: „De PPR wil selectie
ve groei. Kernenergie en alles wat daar
mee samenhangt, wijzen wij principieel
af”.
Peter Schenk wijst talloze details aan:
de porseleinmakers hebben hun vinger
hoeden versierd, met bloem- en vogel-
motieven, de zilversmeden met hartjes,
engeltjes, Franse lelies. Hij vertelt over
vingerhoeden die in speciale series zijn
gemaakt, bijvoorbeeld met verschillende
diermotiefjes. Uit zo’n serie met ge
ëmailleerde rand bezit hij een zilveren en
een doublé exemplaar, het ene in
München opgespoord, het andere in Den
Haag. Op zeker ogenblik is hij zijn
verzameling gaan uitbreiden met scha
ren, naaietuis en andere accessoires die
allemaal met „het vak” te maken heb
ben. Bizarre bedenksels zijn erbij, zoals
een meetlint in een bewerkt ivoren hou-
dertje: in het hand vat je zit een minia-
tuurvergrootglas dat een religieus mid
deleeuws tafereeltje met een moralise
rende Franse spreuk blijkt te bevatten.
Wat bij verzamelaars waarschijnlijk
zelden gebeurt: Schenk beschouwt zijn
verzameling niet uitsluitend als een kof
fertje vol curiosa, maar ook als een
reservoir van nuchtere gebruiksvoorwer-
gevolg verdelen van inkomen”
In het onderzoek van dr. Brongers is
verder een opgraving in Vaassen (bij
Apeldoorn) opgenomen. Daar is een Cel-
tic-field afgegraven en de ouderdom van
de aangetroffen voorwerpen is met de
C-14-methode (waarbij de radio-activi-
teit in het voorwerp wordt gemeten)
vastgesteld. Dr. Brongers heeft vastge
steld dat de prehistorische bewoners een
stelsel invoerden waarbij jaarlijks de te
verbouwen produkten wisselden of
slechts enkele jaren achtereen werden
verbouwd.
Verder kreeg de grond geruime tijd de
gelegenheid weer „op krachten te ko
men” en dan werd er niets verbouwd.
Ook bewerkte men de grond al met
humus. De walletjes ontstonden door
ontginningsafval en uitgeputte akker
grond. Dat werd aan de kant gelegd.
Z--
tWW
kei is. Zij wijzen op de vele advertenties
waarin functies worden aangeboden, en
twijfelen er daarbij aan of ieder die
werken kan, ook wel aan het werk wil.
Wat vindt u daarvan?
„Met het woord prikkel kan ik niet zo
goed uit de weg. Volgens mij ligt de
zaak anders. Bij de arbeidsbureaus staan
dan wel veel mensen als werkzoekend
ingeschreven, maar alleen met die in
schrijving en de bemiddeling zoals die
nu in zijn werk gaat, komen ze niet
verder. Er moet meer gedaan worden
aan her- en bijscholing. De mensen zijn
als gevolg van de geweldige technische
vooruitgang in hun arbeidssituatie
kwetsbaar geworden. Die kwetsbaarheid
kun je voor een deel opvangen door
bredere vorming en scholing”.
sas®
I-#*»».*
