KEPOKTAGE
1
I
f
T uit buriname
door UdoJ buys
1
M
lugubere operette die hier wordt uitgevoerd”, is hij overtuigd van mening.
2
l
PARAMARIBO. OP HET LUCHTVAARTFRONT in de jonge Surinaamse republiek woedt een
grimmige oorlog. Een ingewikkeld gevecht om de macht, waarbij de betrokkenen elkaar om de oren slaan
met ernstige verdachtmakingen: partijen in de strijd: de Surinaamse Luchtvaartmaatschappij en de KLM.
In die volgorde, want de eerste bijt heftig van zich af, terwijl de laatste om commentaar gevraagd de zaak
als onbetekenend omschrijft. „Nauwelijks de moeite waard om er wat aan te doen”, suggereert KLM-
woordvoeder Jan Vervoort. „Maar het is wel zo dat de KLM ons op de knieën heeft proberen te krijgen”,
houdt Bert Maas, de directeur van Surinam Airways, vol. En het hoofd van de Surinaamse luchtvaart-
dienst, Kenneth de Miranda tilt ook zwaar aan de gebeurtenissen van de afgelopen maanden. „Het is een
rijd om het
1
luchtruim
van de jonge
republiek
atlantische route.
Twee van de vier Twinotters van Surinam Airways op het vliegveldje Zorg en Hoop nabij Paramaribo.
was allemaal bekokstoofd. Wij zouden
teruggedrongen worden naar een paar
lijntjes naar de kust. Stel je voor als ze
ons van die locale markt hadden gekre
gen, dan waren we onze hele imago kwijt
geweest. Dan waren we weggevaagd”.
geeft zijn lezing over de toen volgende
stap: „Vanaf dat moment was eigenlijk
die DC-3 een beetje overbodig, maar je
hebt dat ding toch nodig voor andere
werkzaamheden ter gelegener tijd, maar
op dat moment was ie dus niet inzetbaar
en heeft eigenlijk permanent aan de
grond gestaan. We hebben toen de machi
ne ter verhuur aangeboden aan Gumair
en dat is, dat moet ik wel zeggen, een
beetje slecht gevallen. Bij wie? In Suri
name zelf, kijk eens wij hebben dus geen
transportvergunning, geen licentie daar
voor en dat heeft Gumair wel, nou dat is
verkeerd gevallen, ondermeer bij de SLM
enzovoorts”.
1
I
1
r
4
a
n
o
t
n
v
v
w
g
n
d
h
v
x
z
1:
I
R
a
F
z
n
c
1:
V
e
z<
b
h
v
h
e
v
n
z:
o
n
re
§h
g
n
x
r.
c
si
d
a
d
o
s<
li
VIA EEN OPDRACHT van het ministe
rie van Opbouw kwam Aerocarto terecht
in West-Suriname. KLM’s Vervoort: „In
juni 1975 zijn ze begonnen met een groot
landmeetkundig project”. Dat beviel goed
en de KLM zag wel wat in een verdere
uitbouw van die activiteiten. Vervoort:
„Toen het project in maart van dit jaar
klaar was, was de DC-3 waarmee we
werkte net aan een grote inspectie toe en
die heeft plaatsgehad in Miami in Florida.
Nou hoopte Aerocarto op een follow-up,
dat ze ook een vervolg van dat project zou
kunnen krijgen en dat hebben ze dus
geprobeerd. Maar in anticipatie daarop
hebben ze gezegd: kijk eens, dan is de DC-
3 toch in grote inspectie, laten we er dan
meteen wat voorzieningen in brengen,
zodat we meteen klaar zijn wanneer we
die inschrijving krijgen. En dat betrof dan
onder andere meer stoelen, en ook wat
extra tanks enzovoorts, zodat dat ding
helemaal klaar was”. Een lezing die de
SLM gedraai met de feiten vindt.
dini, de president-directeur van de KLM,
met het verzoek tussenbeide te komen.
„Maar dat had weining effect”,'zegt hij
achteraf wat bedroefd.
WAAROM NU AL DIE DROEFENIS,
wat is er gebeurd? In West-Suriname
bouwt het land aan een prestige-object.
Een spoorlijn, een waterkrachtcentrale,
en Apoera aan de Corantijn moet daarbij
uitgroeien tot de tweede stad van het land.
In een zin is hiermee een uiterst kostbare
operatie geschetst, een werk dat vele, vele
miljoenen gaat verslinden en jaren in
beslag zal nemen. Maar ook werk ver
schaffen. En dat allemaal ver van de
bewoonde wereld. Mensen, materialen,
brandstof, moeten voortdurend worden
aangevoerd. Dat gebeurt per schip, maar
ook door de lucht. En om dat laatste gaat
het nu allemaal.
verschillende fronten gaan geven. In één
jaar moet alles gerealiseerd worden.
Know how, technische mensen, stamp je
niet in een jaar uit de grond. In plaats van
dit streven te stimuleren gaan ze de aan
val richten op het binnenlands front, in de
hoop dat de SLM de aandacht zal verlie
zen van de mid-atlantische route, de
Amsterdam-lijn”
HET IS NIET DE EERSTE KEER dat
KLM en SLM als kemphanen tegenover
elkaar staan. Een paar jaar geleden
gebeurde dat, toen de SLM een eigen deel
van het vervoer tussen Amsterdam en
Paramaribo opeiste en voor aantrekkelij
ke tarieven met machines van Transavia
Holland op het traject wilde gaan vlie
gen. De KLM was in rep en roer, vond,
zoals immer, een machtig beschermer in
de Rijksluchtvaartdienst, en won het
pleit, maar wel nadat het de tarieven had
verlaagd. Transavia trok zich vervolgens
terug, naar zeggen omdat tegen de nieu
we KLM-prijs concurreren de hele opera
tie financieel minder aantrekkelijk
maakte. SLM-directeur Maas: „Dat werd
officieel naar buiten gebracht, maar het
feit was dat de raad van commissarissen
van Transavia door de Rijksluchtvaart
dienst onder druk was gezet”.
waren voor het personentransport, in dat
stadium leek het erop of de verdeling ook
zo zou plaats hebben”. Tot gerief ook van
Nedeco, die al een verdere plezierige
samenwerking met Aerocarto achter de
rug had. „Eerst waren er haken en ogen,
maar dat is toch op een vruchtbare
samenwerking uitgelopen”, weet hij nog.
De voorkeur voor samenwerking met de
KLM was er dus wel, maar volgens de
woordvoerder (in Nederland) die-er de
voorkeur aan gaf met zijn naam buiten de
krant te blijven, heeft Nedeco zich met de
keuze niet bemoeid. „Onze man ter plaat
se, de heer Van den Bogaart, heeft toen hij
als vertegenwoordiger werd aangesteld,
duidelijke instructies meegekregen en
daar heeft hij zich aan gehouden. Wij
kunnen niet rechtstreeks in zee gaan, met
wie dan ook, wij zijn volstrekt afhankelijk
van onze opdrachtgevers, de Surinaamse
overheid”, aldus de woordvoeder namens
Nedeco.
NU LIGT ER HET' FEIT dat KLM
Aerocarto enkel vergunning heeft voor
karteringswerkzaamheden en geenszins
voor het transport waaraan het tijdens
de verbouwing in Miami heeft gedacht.
Volgens het Surinaamse hoofd van de
luchtvaartdienst heeft de verbouwing
tienduizenden dollars gekost, en dat doe
je niet voor niets. De Miranda: „Behalve
achttien stoelen, heeft de Dakota een
vrachtluik gekregen, een verzwaarde
bodem en olietanks”. Bert Maas: „Het
was duidelijk dat ze probeerden alles te
pakken, alle binnenlandse vervoer. Dat
KLM AEROCARTO WAS dan wel suc
cesvol uit de inschrijving gekomen,
gevlogen zou er uiteindelijk toch niet
worden, want op dat moment trad minis
ter van Economische Zaken mr. Eddy
Bruma in het geweer. „Bruma heeft de
DC-3 aan de grond gehouden, omdat ze
geen vergunning hadden er commercieel
mee te werken”, aldus Kenneth de Miran
da. KLM-woord voerder Jan Vervoort
OOK MAAS IS van deze filosofie over
tuigd geraakt. „De climax hebben we
gehad, maar het is niet achter de rug.
Amsterdam-Paramaribo is een heel mooi
lijntje om te hebben, en nog mooier om
terug te krijgen”, zegt hij. „In de eerste
helft van december gaan we in Den Haag
praten, ook over de luchtvaartsamenwer-
king, en dan brengen we dit zaakje kei
hard op tafel”. Op dit verhaal zal dus
zeker nog een vervolg komen. Derhalve:
wordt vervolgd.
HET LIGT VOOR DE HAND, zou je
zeggen, dat een trots jong land dat werk
gunt aan zijn eigen nationale „carrier”,
zijn eigen luchtvaartmaatschappij.
Uiteindelijk is dat ook gebeurd, „maar
eerst was het nodig dat we hard gingen
schoppen”, zegt Bert Maas. Want, degene
die ook veel zin in het werk had, was onze
eigen nationale KLM Aerocarto. De in
Den Haag gevestigde KLM-dochter
werkt al jaren in Suriname en hield er
zich bezig met luchtkartering.
een forse vinger in pap van allerlei fabri
kaat heeft. Zo zou hij, aldus Bert Maas, als
president-commissaris van het vliegchar-
terbedrijf Gumair ook de sterke man zijn
achter de indertijd als sproeibedrijfje
begonnen activiteiten van de gebroeders
Gummels.
KLM Aerocarto nu en Gumair stortten
zich samen in de strijd toen het aankwam
op een inschrijving van het vliegtransport
ten behoeve van West-Suriname. En, Suri
nam Airways meldde zich samen met
Surinam Helicopters.
EEN INGENIEUR van het Amersfoort-
se bureau dat voor Nedeco ter plaatse
aanwezig is, zegt daarover: „Ik herinner
me dat de SLM het goedkoopste was met
het goederentransport en dat KLM Aero
carto met Gumair samen het goedkoopste
IN WEST-SURINAME werd al duide
lijk op de komst van de KLM-Dakota
gerekend. Kenneth de Miranda: „De lan
dingsbaan in Amatopo was 600 meter en
die is verlengd tot 1200 meter. De aanleg-
kosten komen uit het project West-
Suriname, dus ontwikkelingsgeld. We
hebben ze afgeraden te gaan verlengen,
maar het geld te gebruiken voor verdub
beling, zodat de baan ook in de regentijd
bruikbaar is, maar daar hebben ze zich
niet aan gestoord”.
„Dat gebeurde alleen maar om die
Dakota te kunnen gebruiken”, aldus
Maas, die de verlenging van de baan in
Amatopo met lede ogen zag gebeuren,
want hij wist maar al te goed dat hij met
zijn eigen Twinotters, aan een strip van
600 meter genoeg heeft.
VOOR HEM WAS die uitbreiding dus in
ieder geval niet bedoeld. „Toen zijn we
gaan schoppen”, zegt Maas, „we werden
overal buiten gehouden. Zodanig ook dat
wij geen informatie kregen, alle deuren
klapten dicht. Maar de KLM was volledig
op de hoogte en kon zich in alle rust
voorbereiden. „Ik ben toen naar Aerocar
to gestapt, en zei ze: je komt op mijn
terrein. „Nee, dan hadden jullie voortva
render moeten zijn”, werd me alleen maar
gezegd. Toen ben ik er ingedoken en
merkte dat het stonk”.
MAAR WIE HEEFT er nu belang bij dat
Surinam Airways niet aan het werk kan
gaan in West-Suriname. Het wordt welis
waar met Nederlands ontwikkelingsgeld
uitgevoerd, maar het gaat toch om een
nationaal project. „Meneer, in troebel
water is het goed vissen”, zegt Kenneth de
Miranda en -hult zich vervolgens in innig
stilzwijgen.
Om even de feiten op een rijtje te zetten,
de werken in West-Suriname gebeuren
onder directie van het ministerie van
opbouw en worden gecoördineerd door de
directeur van dat ministerie, R. E. Pocor-
ni. Het toezicht op die werkzaamheden
wordt gehouden door de Nedeco, het
raadgevende ingenieursbureau uit Den
Haag. En, zoals al opgemerkt, de werken
worden uitgevoerd met ontwikkelings
geld. De Commissie ontwikkelingssamen
werking Nederland-Suriname, kortweg
als CONS aangeduid, heeft de taak te
beoordelen in hoeverre ontwikkelingspro
jecten in aanmerking komen om te wor
den betaald met de Nederlandse belas
tingcentjes.
EEN VAN DE DRIE Surinaamse leden
van de CONS is mr. E. I. Karamat Ali, een
welvarend advocaat, wiens broer is opge
klommen tot minister van Openbare Wer
ken en Verkeer. Karamat Ali is ook een
belangrijk adviseur van minister
president Henck Arron en wordt in het
algemeen gezien als een machtig man die
EN INDERDAAD, de SLM was woe
dend. „We hadden zoiets kunnen ver
wachten”, zegt Bert Maas, „Karamat Ali
werd ook al in het KLM-hoofdkantoor, het
Kremlin, in Amstelveen gesignaleerd”.
Vervoort: „Karamat Ali is voor zover ik
het heb kunnen nagaan slechts één keer
bij Aerocarto op bezoek geweest in Den
Haag, en nooit op het hoofdkantoor, daar
kennen ze hem niet eens”.
„Goed, we hebben nou ook de Dakota
aan de SLM aangeboden, maar het was
dus niet de bedoeling dat wij zelf buiten
dat project vervoer zouden bewerkstelli
gen”, zegt Vervoort moeizaam, „dat is
eigenlijk het hele verhaal, wat moet ik er
eigenlijk nog meer aan toevoegen”.
OF DE SLM van het aanbod van de
KLM gebruik zal maken valt te bezien,
want de DC-3 is inmiddels in de kleuren
van Gumair gespoten en staat te pronk op
een platform van het vliegveld Zanderij,
45 kilometer buiten Paramaribo. Op het
locale vliegveldje Zorg en Hoop is het
Gumair-hoofdkantoor en daar vandaan
opereren ook de helicopters van Heli Suis
se, een Zwitserse maatschappij die de
KLM in het verleden logistiek heeft bijge-1
staan. Met een Zwitserse registratie, maar
ook in de kleuren van Gumair. Vooral
Rudy Elias, directeur van het met een
gehuurde helicopter (en met financiële
steun van de SLM) opererende bedrijfje
maakt zich daar erg boos over. „Als we
het hier verliezen, vragen we vergunning
in Holland aan en dan beloof ik u dat
KLM Noordzeehelicopters een zware dob
ber aan ons krijgt, want de (Canadese,
waar de helicopter is gehuurd red.) moe-
dermaatschappij is heel groot”, zegt hij
dreigend.
„HET EERSTE GEVAAR is nu gewe- j
ken”, gelooft Bert Maas na de ingreep va»
minister Bruma, „maar het komt allemaal i
vervelend op me af. Dochter Aerocarto
deed het, maar ik ontkom niet aan het
gevoel dat pok de moeder er achter zit. Ik
ben ’n oermens, je voelt het als er iets fout
zit. Ik vraag me af of ik op deze basis met
de samenwerking met de KLM moet door
gaan”.
VOLGENS HOOFD LUCHTVAART-
DIENST Kenneth de Miranda, die werkt
onder de verantwoording van minister
Bruma, zit er veel meer achter de poging
van KLM Aerocarto een greep te doen
naar het binnenlands vervoer in Surina
me. „Het is een lugubere operette die
wordt opgevoerd”, zegt hij, „de SLM is
bezig uit het ei te komen, daar heb je alle
krachten voor nodig. Ineens moet je je op
Een van de helicopters van Heli Suisse,
waarmee ook in Gumair-kleuren wordt
geopereerd.
De DC-3 van KLM Aerocarto staat m de kleuren van Gumair op een afgelegen platform van de internationale luchthaven van
Suriname, Zanderij. De Dakota heeft een Surinaamse registratie.
Hoofd luchtvaartdienst Kenneth de Miranda: „Het is een lugubere operette die wordt uitgevoerd en allemaal begonnen om de mid-
ntlrt’Yif') enho rrinto
HET TWEEDE INCIDENT is van
recentere aard. Tegen het dagen van de
onafhankelijkheid van het stukje Zuid-
Amerika dat Suriname heet, kondigde de
maatschappij aan de eigen luchtlijn op
Amsterdam te zullen gaan uitvoeren met
van de Jordaanse luchtvaartmaatschap
pij Alia gehuurde machines. Dat zou bete
kenen dat de KLM niet alleen een brok
vervoer zou moeten af staan, maar ook een
belangrijke vinger in de pap zou verliezen.
Er volgde gespannen onderhandelingen.
„De KLM wilde op de oude weg doorgaan
en ons enkel een douceurtje geven”, ver
telt Maas.
KLM’S BESCHERMENGEL KVP-
minister Tjerk Westerterp (Verkeer en
Waterstaat) kwam in het geweer en reisde
af naar Suriname om met zijn autoriteit
de onderhandelingen kracht bij te zetten.
„Hij wilde de KLM zeker stellen, maar dat
is op niets uitgelopen. Hij heeft ons niet
kunnen overtuigen. Hij is er vreselijk boos
over geweest, dat wij hem niet wilde gelo
ven. Hij kwam met een verhaal dat de lijn
Amsterdam-Paramaribo verliesgevend
was, dus niet interessant voor ons, maar
wij wisten wel beter”, zegt de SLM-
directeur, die voor honderd percent
gesteund werd door minister van Econo
mische Zaken, mr. Eddy Bruma, onder
wiens ministerie ook luchtvaart ressor-
KORT EN GOED, KLM en SLM beslo
ten de uiterst rendabele lijn tussen de
twee vroegere koninkrijksdelen samen te
exploiteren. En dat gebeurt tot de dag van
vandaag met een door de SLM van de
KLM gehuurde DC-8, die trots in de huis
kleuren van de SLM, rood en oranje, is
geschilderd. Inmiddels is het een jaar ver
der, het lijntje is nog steeds zeer rendabel
en de SLM telde over het eerste half jaar
van haar exploitatie een winst van enkele
miljoenen guldens. Maar, de verhouding
met de KLM is opnieuw slecht, het wan
trouwen tegen „big brother” is de laatste
maanden in Paramaribo sterk toegeno
men. In opperste razernij stuurde direc
teur Maas zelfs een telegram aan zijn
collega in Amstelveen, drs. Sergio Orlan-
Surinam Airways-directeur Bert Maas: „Paramaribo-Amsterdam is een mooi lijntje
om te hebben en nog mooier om terug te krijgen.
-
g; j
