f
s
I
1
1
I
i
i
door Hein Steehouwer
El
r
ft
Leven voor een idee
Natuur en kunst
Wereldparlement
MH
o
'4
mm
M
s
i11
We zitten in de gezellige eetkamer van het immens grote huis, door Edgar
Gevaert zelf in etappes ontworpen om de steeds groeiende familie en veel
gasten te kunnen opvangen. Het is najaar, de grote open haard brandt. Op een
paar gemakkelijke diepe leren fauteuils na is alles sober, eenvoudige stoelen
rond een zware houten tafel. Aan de wanden schilderijen van Edgar. We praten
met mevrouw Marie Gevaert-Minne, dochter van de beroemde Vlaamse beeld
houwer George Minne. Ze heeft me eerst rondgeleid in twee zalen, grenzende
aan die kamer. Die zalen hangen vol met de vaak grote schilderijen van Edgar.
Ook staan er gipsen afgietsels van veel beelden, door haar vader gemaakt. Het
huis heet in de VVV-folders dan ook het Gevaert-Minne Museum. Maar over die
schilderijen heb ik al eerder geschreven.
HET GEVAERTMUSEUM in Sint
Martens-Latem in Vlaanderen is, met
zijn directe omgeving, een merkwaar
dig oord. De gang erheen is een nos
talgische pelgrimage naar een nabij
verleden, maar voert eveneens naar
een toekomst in modernistische, alter
natieve zin. De naam Gevaert is dan
ook niet alleen gekoppeld aan de in
1965 overleden schilder Edgar
Gevaert. Over hem heb ik al eens
geschreven naar aanleiding van het
verschijnen van het door Arcade in
Brussel uitgegeven boek, geschreven
door Marcel Lecomte. Uit dat boek,
eenvoudig „Edgar Gevaert” geheten
blijkt, dat deze schilder ook schrijver,
dichter, componist, wereldhervormer
en voorstander van biologisch-
dynamische landbouw is geweest Dat
alles is al voldoende om die pelgrima
ge te maken naar zijn huis, waarvan
zijn vrouw en kinderen een museum
hebben gemaakt. Maar ook op een
andere wijze blijft de herinnering aan
die bijzondere man levend. Bij zijn
leven vormde zich rond het huis een
gemeenschap van wereldhervormers.
Dat is nu op hetzelfde terrein een
commune in moderne zin geworden.
Voor eigen gebruik en dat van zijn
onmiddellijke omgeving en aanhan
gers was er bij zijn leven een beschei
den begin van een fabriekje waar gra
nen en andere voedingsmiddelen op
ecologische manier werden bereid tot
gezond voedsel. Daaruit is een grote
fabriek gegroeid, de Lima-fabriek, tot
ver over de grenzen bekend met arti
kelen die ook in veel Nederlandse
reform-winkels worden gevonden. En
over die drie ontwikkelingen wil ik hier
schrijven: het museum, de commune
en de Lima-fabriek voor natuurvoe-
ding.
1
Lat
QU
4
Een kijkje in een der zalen van het Gevaert-Minne Museum
Museumhuis in Sint Martens-Latem: blijvend
monument en levend gemeenschapscentrum
i
S. 5
Marie Laure Cohen, afkomstig uit een joods
gezin, dat uit Noord-Afrika naar Frankrijk
emigreerde. Ze is in Parijs geboren deed
daar mee aan alternatieve demonstraties Ze
verliet het ouderlijk huis om zelf haat weg te
zoeken Ze leefde in verschillende commu
nes, o.a in Amsterdam Ze is nu 20 jaai
heeft in de Gevaert-commune een vriend en
hoopt hiet haar uiteindelijke bestemming te
hebben gevonden
Ondanks het feit dat hij stamde uit een
geslacht van textielfabrikanten, wilde hij
schilder worden. Zijn verblijf in Aberyst
wyth, na zijn behandeling in een hospitaal
in het Engelse Wrexham, sterkte zijn roe
ping als kunstenaar en de jonge Marie
Minne was het daar mee eens.
baan. Nu zet ze niet alleen op haar manier
zijn taak voort, maar ze restaureert
bovendien zijn schilderijen, beheert het
archief en houdt de herinnering aan haar
vader op tal van manieren levend.
ben het daar erg moeilijk gehad in een
gebied waar de ondergrondse veel goed,
maar gevaarlijk werk deed. We hebben er
hard moeten werken op het veld. Het hele
gezin werkte mee. Zo zijn we erdoor
gekomen”.
De eerste jaren na de tweede wereldoor
log en zijn vlucht naar Frankrijk was
Edgar Gevaert erg depressief. De idee
voor het wereldparlement pakte hem in
1948. het jaar waarin hij ook met Oshawa
en vele anderen ging corresponderen. De
idee pakte hem zelfs zo sterk, dat hij
twaalf jaar niet geschilderd heeft. Het
schrijven, de vele spreekbeurten, het rei
zen, het slokte al zijn tijd en die van
Céline op.
„Vader stond heel dicht bij het volk,
ook dat in de naaste omgeving”, vertelt
Céline. „Hij gaf de boeren hier in Vlaan
deren les in ecologische landbouwmetho
den. Hij organiseerde ook grote dorps
feesten in Latem, want hij animeerde van
alles wat tot broederschap kon leiden.
Het veie werk heeft hem echter uitgeput.
De laatste zes jaar van zijn leven was hij
ziek Hij is bijna 74 jaar oud geworden.
Op 26 juli 1965 overleed hij in zijn tuin,
die eigenlijk net als zijn boek „In den hof
der liefde” zou moeten heten.
wne
een
jne-
ar is
logi-
„Later leerde vader de methode van
Steiner natuurlijk wel kennen en evenals
bij Steiner kwamen zijn ideeën voort uit
liefde tot de natuur niet alleen maar ook
vanuit zijn religieus-filosofische achter
grond Geest en natuur waren bij hem één
en beide bovendien bezield Hij schreet er
veel over onder meer in zijn „In den hof
der liefde” een van de boeken die hij
heeft geschreven Uit zijn liederen en
composities spreekt dezelfde geest, zowel
gebonden aan een kosmisch inzicht als
Céline is een ongehuwde dochter van
niet te schatten middelbare leeftijd. Ze is
heel slank, heeft een spiritueel gezicht met
dezelfde donkere ogen als haar moeder.
Heel bescheiden is ze, ondanks het feit dat
ze thuis is in de ideeën van haar vader en
dat waren er veel Ze heeft bovendien
Sanskriet geleerd om toegang te krijgen
tot de oude Indiase literatuur.
el",
we
toe
olo-
Het
ide-
lur-
tot
uit
zijn
rha-
nde
i tot
m-
•de
de
>rg
de
ik-
de
Iet
jke
de
Hij
ge-
nu-
dig
dd.
lijk
via
om
ide
ilij-
aar
nen
we
las-
ruc-
joe-
ook
een
ave
?rn-
pen
uit-
met
jke,
i is
In
inig
teer
ïde-
ws”
ond
ten-
ik,
“S-
kt,
ijn
rer
3e-
lat
an
en
I
Mijn man was niet alleen schilder, maar
ook filosoof en schrijver. Hij was een heel
bijzonder mens, die al heel vroeg pleitte
voor een gezond en natuurlijk milieu. Hij
kocht veel woeste grond in deze omgeving
en heeft er een bosrijk gebied van
gemaakt tussen de boerderijtjes. Hij
plantte de bomen zelf, kweekte onze eigen
groente en weigerde kunstmest of insek-
tendodende middelen te gebruiken. Als
hij niet schilderde, muziek componeerde
of schreef, werkte hij in de tuin. Tijdens
het opgroeien werkten de kinderen mee.
Ze zijn opgevoed in de levensbeschou
wing van mijn man en ik ben blij dat veel
van de kinderener leven er nu nog elf
de instelling van hun vader hebben over
genomen. Maar daarover zal Céline je wel
veel willen vertellen”.
Het lijkt nu alweer een bijna vergeten
zaak, maar in de eerste jaren na de oorlog
leefde deze idee bij velen. Er werden con
ferenties belegd en Céline reed haarvader
in de auto overal heen, was tevens zijn
compagnon en secretaresse. Céline noemt
namen van die medestanders. Albert
Schweitzer was erbij, Albert Einstein,
Lord Beveridge en vele anderen. Van hen
werd Garry Davis de meest bekende als
fervente voorvechter van de idee van het
wereldburgerschap. Hij ontwierp een pas
poort voor een vrije wereld, nadat hij
demonstratief zijn eigen paspoort als bur
ger van de Verenigde Staten had ver
scheurd. Hij was natuurlijk ook te gast bij
de Gevaerts.
„In 1916 zijn we getrouwd”, vertelt
mevrouw. „We zijn na de oorlog terugge
gaan naar Vlaanderen en hebben ons in
Sint Martens-Latem gevestigd vanaf 1922,
na eerst in Oudenaerde, de geboorteplaats
van mijn man, en Gent te hebben
gewoond. Maar Sint Martens was toen
allang een echt schildersdorp, waar mijn
vader ook woonde. We hebben dertien
kinderen gekregen en nu heb ik natuurlijk
ook veel kleinkinderen. Mijn man heeft
ons huis zelf getekend en doen bouwen.
Telkens kwamen er vertrekken bij. Daar
na bouwde hij het grote atelier, waarin nu
de commune is.
Edgar Gevaert vatte het plan op voor
een wereldregering en pleitte overal voor
een wereldparlement en een wereldwet.
„Vader was een magnetische persoon
lijkheid. Hij bond een hele kring weten
schappelijke en wijsgerige figuren van
wel twintig nationaliteiten aan zich. Nog
voor hij van Rudolf Steiner en diens
biologisch-dynamische landbouwmetho
de had gehoord werkte hij in dezelfde
richting. Eerst deed hij dat in zijn eigen
tuin, later op groter schaal op de omlig
gende gronden, die hij na de eerste we
reldoorlog had gekocht. Hij trachtte er de
boeren in de omgeving voor te interesse
ren. Hij verafschuwde kunstmest en che
mische bestrijdingsmiddelen. Intuïtief
nam hij proeven met natuurmest om ons
te tonen dat er natuurlijke en milieuzuive-
re landbouw mogelijk is op grote schaal.
De boeren geloofden hem niet, totdat hun
bleek, dat er bij ons nooit mond- en klauw
zeer heerste en in de omgeving wel. Een
coloradokeverplaag hebben we nooit
gekend, ook andere insektenplagen niet”.
aan zijn voorkeur voor de grote klassie
ken uit de literatuur en de schilderkunst”.
„Vader reisde ook veel om mensen te
ontmoeten die dachten als hij en hij invi
teerde ze hier. Hij voerde een uitgebreide
correspondentie, ging bij de Paus op
audiëntie en sprak met hem over het
bewind van Mussolini, dat hij verfoeide.
Vóór bijna ieder ander waarschuwde hij
in zijn geschriften tegen het fascistische
gevaar, ook in Duitsland, want hij zag als
pacifist het dreigende gevaar. Hij zocht
medestanders. Tijdens de oorlog moesten
we vluchten naar Zuid-Frankrijk. We heb-
Anna-Mane Lontie studeert medi
cijnen in Leliven, is nu vijfdejaars
Ze brengt al haar vrije tijd hier door
Haar vriend, de antroposofie toege
daan net als zij, werkt momenteel in
Frankrijk Als ze naar officiële art
sengraad heeft wil ze verder stude
ren in homeopathie en acupunc
tuur Ze moet daarvoor naar een
universiteit in Duitsland, maar daar
voor is geen beurs of andere onder
steuning beschikbaar De commu
ne zal haar studieverblijf in Duits
land betalen als er geen andere
middelen zijn orndat de commune-
leden alternatieve geneeskunst
voorstaan
sWs;
kennen in Wales. Hoewel hij evenals
zijn vader sociaal denkend en pacifist
was, nam hij in 1914 vrijwillig dienst als
soldaat. Hij raakte gewond en werd ter
genezing naar Engeland overgebracht. In
Wales woonden Vlaamse gevluchte kun
stenaars, zoals de gebroeders Van de
Woestijne, George Minne en De Saedeleer.
WW
Mevrouw Gevaert is tamelijk klein,
slank, bijna tachtig jaar, maar bedrijvig
of ze pas zestig is. Ze loopt niet voor je uit,
nee, ze „rept” zich om de ouderwetse
uitdrukking te gebruiken. Zo zijn ook
haar gebaren. Haar nog altijd felle ogen
getuigen van een grote vitaliteit. Ze is heel
wijs, niet altijd berustend, maar vaak ook
weer wel, want ze heeft in die tachtig jaar
méér geleefd en meegemaakt dan veel
anderen, genoeg voor het dubbele van die
leeftijd. Ze is bijzonder geestig, omdat ze
afstand van de dingen kan nemen en
omdat zelfspot haai niet vreemd is. Kort
om, het is bijzonder verfrissend om met
deze „grand old lady” te spreken, die
heel eenvoudig en sober gekleed pre
cies is, zoals ze is. Geen enkele franje,
ondanks het feit dat de heel oude familie
Gevaert in Vlaanderen als „puissant rijk”
te boek staat en dat haar vader wegens
zijn verdiensten als kunstenaar in de adel
stand is verheven. Ze is de dochter van
een baron, maar ze vertelt dat niet.
Ze vertelt hoe ze Edgar heeft leren
Edgar gaf een maandblad uit, ter groot
te van een kerkbode, „Parlement” gehe
ten, „Orgaan van het universele volk”. Hij
stichtte in België de Partij Universeel
Volk, die te klein is gebleven om invloed te
hebben. Tien jaar lang financierde hij zijn
maandblad, waarin hij zelf veel schreef,
maar waarin ook bijdragen voorkomen
van Albert Schweitzer en de andere
genoemden.
„Vader bezocht alle volksvertegenwoor
digers”, vertelt Céline, „en Henri Spaak
was woedend omdat hij dacht dat mijn
vader zijn werk voor de Verenigde Naties
dwars wilde zitten. Vader belegde zelf ook
conferenties. Er was er een in Gent ter
voorbereiding van een grote conferentie
voor een toekomstige wereldregering.
Garry Davis was daar ook. We hebben
hem meermalen over grenzen moeten
smokkelen omdat hij als statenloos werd
beschouwd. Heel belangrijk was ook. dat
de bekende Japanner G. Oshawa mee
werkte aan de plannen voor de wereldre
gering. De meeste mensen kennen zijn
naam alleen als de „uitvinder” van de
makrobiotische voeding op basis van de
yin-yang-idee, maar hij deed veel meer.
Oshawa kwam hier vaak met zijn vrouw
Lima, naar wie de fabriek van mijn broer
Pierre is genoemd. Goeroe Natarajan
heeft hier eens met zijn volgelingen acht
maanden gewoond. Dat kon, omdat vader
aan het huis een meditatiekamer had
gebouwd, ingericht naar oosterse ideeën
Het werd toen een ashram. Het kwam
voor dat er meer leraren met hun gevolg
waren, maar ook vaak een zigeunerfami
lie. Nog altijd komen hier zondagsmid
dags in het resaturant van de commune
zigeuners uit de omgeving musiceren”.
Haar leven was eigenlijk gewijd aan
haar vader en diens wonderlijke loop-
Edgar Gevaert
veelzijdige inspirator
Edgar Gevaert, kunstschilder, schrijver, componist en wereldhervormer met een sterke
hang naar natuurmystiek
'l®
Cóline Gevaert, die het archief van haar vader beheert en diens
schilderijen restaureert Ze neemt ook deel aan de commune-
acüviteiten.
Mevrouw Marie Gevaert-Minne. dochter van de beeldhouwer George
Minne
