Duur speelgoed
Spiegelzaal in Versailles zag drie
eeuwen lang vorsten komen en gaan
I
IK BEKEEK MIJN
EIGEN GEZICHT:
r
OwIIB
Wie met de horden toeristen in
de koninklijke paleizen in Ver
sailles halverwege op zijn tocht in
de Spiegelzaal komt, is vaak zo
overdonderd door hetgeen hij
voordien heeft gezien, dat hij
nauwelijks meer verwondering
kan opbrengen voor dit uiterst
fraaie staaltje van architectuur-
kunst. De overdaad namelijk die
zich in Versailles op zoveel plaat
sen voordoet, is in de Galerie des
Glacés veranderd in een bijna-
soberheid.
Deze bronzen spiegel uit
Vulci vijfde eeuw voor
Christus werd gebruikt
door Etruskische wichelaars.
Wichelaars waren waarzeg
gers die voortekenen lazen
in de ingewanden van die
ren. Een schapelever bij
voorbeeld werd dan op de
spiegel gelegd. Beginnelin
gen leerling-wichelaars
dus moesten een model
van zo’n schapelever bestu
deren om aan hun kennis te
komen. Het hier (rechts)
afgebeelde, eveneens bron
zen exemplaar dateert uit de
derde eeuw voor Christus en
is afkomstig uit Piacenza.
Het bevat ongeveer 35
godennamen. Beide voor
werpen zijn nog in musea te
zien. De spiegel in de Vati
caanse musea en de lever in
het stedelijk museum Pia
cenza in Scala.
w
Wz -
.5.
is het jouw
Ik heb er nooit iets van begrepen.
WOUTER HENDRIKSE
„Ze is dood.” Zo eenvoudig klonk dat
door de telefoon, zakelijk. „Oh, hoe kwam
dat?” Wat moet je in godsnaam anders
zeggen. Ik begreep het niet en wilde het
niet geloven. Verslagen legde ik de hoorn
terug, ging weer zitten en sloeg afwezig
een bladzij om van het boek dat ik zat te
lezen. Langzaam, heel langzaam begon
het echter tot me door te dringen wat er
tegen me gezegd was. „Dood?” Ik moest
naar haar toe. Bij de voordeur kwam ik
mezelf tegen in de spiegel. Zo’n kleding-
spiegel waarvoor je je nog even goed
bekijkt als je een avondje uit moet. Ver
domme, plotseling besefte ik dat ik er iets
mee te maken had. Ik bekeek mijn eigen
gezicht. „Eigenlijk is het jouw schuld.”
Nog geen twee jaar geleden leerde ik
haar kennen in het park waar we zomers
onze tijd verdeden. Het waren die jaren
dat verdovende middelen net „in” begon
nen te komen. Samen met een stel vrien
den wilden we overal zo snel mogelijk de
uitwerking van weten. Aan iedereen die
„te vertrouwen” was vroegen we ook eens
mee te roken, om in ieder geval maar niet
de enige te zijn. Misschien was het een
beetje het gevoel opbouwen van „hij doet
het ook.”
hoestbui. „Hoort erbij”, riep iedereen uit.
Toch bleek dat ene trekje voldoende te
zijn voor haar ondergang. Nadat ze zich
een keer had overgegeven, werd de vol
gende keer makkelijker. Hard drugs ken
den we in die tijd nog niet zo erg. Dealers
probeerden ons wel eens wat aan te sme
ren maar het was te duur en bovendien
waren we gelukkig met wat we hadden.
Zij maakte echter de grote vergissing
een verkering aan te knopen met een
dealer, die meer en meer begon te hande
len in het „echte” spul. Van hem leerde ze
dan ook hoe ze met hard drugs om moest
gaan en kon het erg goedkoop krijgen. Tot
hij genoeg van haar kreeg en zei dat ze
maar eens op moest donderen. Met deze
mededeling stegen de prijzen met een
reuzenstap voor haar. Toch moest ze geld
hebben. Haar zakgeld, als zestienjarige,
was volkomen ontoereikend voor vijf
shots per week.
„Wat loop jij in jezusnaam nou hier te
doen?” „Ik werk.” „Hoe bedoel je, ik
werk?” „Nou, gewoon weet je, geld verdie
nen.” Langzaam ging me een licht bran
den. Het was er inderdaad de buurt wel
voor. Maar een beetje voor de hoer spelen,
dat had ik toch niet verwacht. Je krijgt
een enorme afknapper, als je een meisje
op wie je een tijd ontzettend verliefd bent
geweest, weer tegenkomt, maar dan als
een goedkoop hoertje. Ik ben maar door
gelopen en nam mezelf voor alsof het me
geen moer interesseerde. Toch liet het me
misschien voor de Galerie des Batailles
een uitzondering te maken.
vanuit de Spiegelzaal naar buiten kijkt
wordt getroffen door het fraaie zicht op
de vijver, de beelden en de statige landen
daar achter.
Toch duurden de werkzaamheden zo
lang dat de vorst zijn geduld verloor. In
1682 nam hij zijn intrek in Versailles en
verklaarde het daarmee tot zijn officiële
residentie. Twee jaar later kon de Spiegel
zaal officieel in gebruik worden genomen,
al duurde het nog eens twee jaar voordat
Le Brun gereedkwam met het schilder
werk en de versieringen.
Omdat ze verslaafd was, hoefde ze niet
naar een gevangenis. Het werd echter net
zoiets. Een ontwenningscentrum. Na vier
maanden was ze weer thuis. Ze probeerde
echt haar best te doen weer een beetje
normaal te gaan leven. Naar school. Haar
oude „vrienden” vergaten haar niet. Twee
maanden wist ze het vol te houden. Toen
Wat zij aan sfeer hebben achtergelaten
is verdwenen met de stappen van de toe
risten die nu eenmaal niet ontvangen wor
den bij kaarslicht maar het moeten doen
met het daglicht dat schaars naar binnen
komt.
ging ze jveer voor de bijl. „Hé, wat sta jij
daar stom naar jezelf te kijken, zo mooi
ben je niet. Je staat daar al iets van vijf
minuten weet je dat?” Een beetje verbou
wereerd stapte ik naar buiten. Terwijl ik
naar haar huis liep moest ik plotseling
denken aan een spreekwoord dat ze zelf
had uitgevonden en me een keer heeft
„Stom beest”, is in het algemeen de
schampere, menselijke reactie wan
neer hond of kat nieuwsgierig achter
het glas gaat kijken waarin hij „de
soortgenoot” heeft ontdekt. Een begrij
pelijke reactie: de goedige viervoeter
weet niet beter. Maar lacht u niet te
vroeg, want het kan wel. Een spiegel
beeld hoeft niet alleen aan de voorzijde
van de spiegel zichtbaar te zijn, anders
gezegd: een spiegel kan zowel aan de
voor- als aan de achterzijde spiegelen.
aanbieden, vanwege de vele spiegels
die er in zijn verwerkt.)
Dat u in de ruststand van de
speeldoos uw evenbeeld ziet, komt
doordat het buiten de balzaal lichter is
dan erbinnen, het is immers een afge
sloten kastje. Wanneer we even aanne
men dat er een heel' klein mannetje in
het kastje zit, dan kan het ventje u dus
ongegeneerd in het gelaat staren, zon
der dat u het ziet. „Totdat we de ver
lichting in de balzaal inschakelen. Dan
zijn de rollen omgedraaid: de denk
beeldige kleine rakker binnen ziet
alleen zichzelf en u kunt naar binnen
kijken, doordat het binnen nu lichter is
dan buiten.
geprobeerd uit te leggen. „Het leven is als
een pingpongbal en het net is de dood,
terwijl een spiegel de zelfkant is van de
maatschappij.”
Vanaf dat moment zouden de Franse
vorsten over een zaal beschikken waar
mee ze voor de dag konden komen. Aan
vankelijk werd de Galerie des Glacés door
Lodewijk XIV gebruikt als audiëntie-
vertrek voor de ambassadeurs. Gekleed in
een satijnen gewaad, afgezet met diaman
ten ontving hij er in 1715 bijvoorbeeld de
ambassadeur van Perzië. De huidige lei-
in de
spiegel zien
en zo
verdwalen.
(Aforisme
van
Dr. K. E. FREITAG)
Het tweezijdig spiegelen gaat in de
speeldoos als volgt in zijn werk. De
„balzaal” is in feite een gewoon, recht
hoekig, gesloten kastje. Wanneer de
speeldoos niet is ingeschakeld, ziet u
slechts uw evenbeeld in de omlijste
spiegel die de voorzijde van de balzaal
vormt. Die spiegel is evenwel geen
gewone, ondoorzichtige spiegel, maar
één van het type „voyeursspiegel”. Met
andere woorden: u kunt er vanaf de
achterzijde doorheen kijken, (meer
over dit type spiegel leest u elders in
deze bijlage.)
Ziedaar het systeem. Aangezien ach
terwand en zijwanden van het kastje
aan de binnenzijde óók spiegelen, is
het een enorme balzaal geworden, met
ontelbare dansparen. Dat U die dans
paren in beweging kunt brengen mid
dels een tweede schakelaar, doet voor
dit verhaal over het tweezijdig spiege
len niet ter zake. Voor de koper van
Reuge’s „Danseurs” natuurlijk wel. We
moeten er te zijner informatie wel bij
vermelden dat het speelgoed 3100 gul
den kost.
niet meer los. Op de een of andere manier
moest ze toch geholpen kunnen worden.
Die hulp kwam eigenlijk nogal onver
wacht. Ze werd opgepakt, nadat ze had
geprobeerd wat te stelen uit een waren
huis. „Zo, hoe gaat het?” „Ik voel me nu
wel wat beter.” „Hoe lang moet je nog?”
„Tot ze vinden dat ik genezen ben.”
Zij moest er helemaal niets van hebben.
Tot op dat feestje. „Hè, doe niet zo onge
zellig.” „Nee, ik wil het niet en zonder dat
spul vermaak ik me ook wel.” „Ik vind het
wel een beetje slap hoor.” „Nou, oké dan,
één trekje.” Terwijl ze voorzichtig de rook
naar binnenzoog, kreeg ze een ontzettende
der van dat land, de sjah van Perzie
bracht eveneens een bezoek aan de zaal.
De zich steeds herhalende motieven van
zuilen in rood marmer met een verguld
bronzen bekroning, de klassiek-
geometrische figuren in de vloer en de
gedempt-kleurige schilderingen in het
plafond zorgen voor een strengheid die
eigenlijk nergens verder in de zalen van
de paleizen is terug te vinden, al valt er
Een voorwerp, waarvoor op vernuf
tige wijze van deze mogelijkheid
gebruik is gemaakt, is de nog steeds
door het befaamde Zwitserse huis Reu-
ge vervaardigde speeldoos „Dan
seurs”. Een speeldoos die niet slechts
muziek ten gehore brengt, maar die
tevens een serie walsende paren in een
balzaal anno 1750 laat zien (die we u
echter helaas niet op een foto kunnen
Dezelfde Mansart kreeg aan het einde
van de jaren 1670 de opdracht een verbin
ding te maken tussen wat de vertrekken
van de koning zouden zijn en die van de
koningin. Op de bewuste plaats kon vrij
gemakkelijk gebouwd worden, er bevon
den zich slechts terrassen die uitzicht
boden op tuinen en landerijen. Wie nu
Een van de meest beroemde plechtighe
den uit de Franse geschiedenis had er
plaats: op 28 juni 1919 werd hier het
verdrag getekend dat leidde tot de beëin
diging van de Eerste Wereldoorlog, in het
bijzijn van Georges Clemenceau, Wood
row Wilson en Lloyd George. Bekende
vorsten en andere mogendheden die in
Versailles hebben gelogeerd zijn er onge
twijfeld ontvangen zoals Peter de Grote,
Bejamin Franklin, paus Pius VII, konin
gin Elisabeth en Juliana, de Siamese vorst
Phoemibol, de Oosteüropese partijleiders
Kroesjtsjev en Ceaucescu, John en Jacky
Kennedy, Nixon en de Japanse Keizer.
Toch was het van Lodewijk de Veertien
de geenszins de bedoeling om een zaal te
creëren die niet zou opvallen. Hij had al
van vroegsafaan de wens om dergelijke
galerieën tot stand te brengen hetgeen
eerst resulteerde in de galerie d’Apollon
in het Louvre, gevolgd door een door
Mansart ontworpen passage in het
koninklijk paleis in Clagny. Een dergelijk
architectonisch verschijnsel was overi
gens ten tijde van Lodewijk XIV nogal in
de mode geraakt.
schuld”
Eigenli j k
|4
