ALEC GUINNESS EXCELLEERT OPNIEUW IN EEN TONEELSTUK
Onderzoek naar
structuur van
Film Jaws werd
kassucces 1976
Glanzend opgepoetste
Mozart bij St. Martin
Monteurs gevraagd?
'd
boekenbranche
DIJKSTRA
LAMPEN
Expositie in Zeister Slot:
De orgelpijp uit”
Tast niet in't duister,
Dijkstra geeft raad.
1
s
fB
ftwjwuIma«I DaI AOO 0100*70
Begeleid door goed boekje
Muzikaal vakmanschap bij overbeschaafd ensemble
Kom naar de showroom.
19 7 7
JANUARI
DONDERDAG
6
KUNST
door Ko van Leeuwen
99
e
int
LONDEN Na een week lang intensief theaterbezoek in Londen
volgt de conclusie dat er van de acht stukken die ik daar zag tenminste
drie waren die mij mogelijk langere tijd positief in herinnering
blijven. Dat zijn vooral „Yahoo”, een onderhoudend beeldverhaal uit
het leven van dr. Jonathan Swift, de schrijver van onder andere
Gullivers Reizen, waarin Swift door niemand minder dan Alec
Guinness gespeeld wordt; verder een voorstelling van Hamlet met
Albert Finney in de titelrol, een produktie die maar liefst vier uur
bestrijkt; en dan het nieuwste stuk van Alan Ayckbourn „Confusi
ons”, waarin John Aiderton bij ons vooral bekend door zijn
onderwijzersrol in de televisieserie „Please Sir” een belangrijk
aandeel leverde.
John Aiderton
Dracula
Van schouwburgpluche
naar lunchtheatertje
(ADVERTENTIE)
s.
an
an
en
n
'Ml
Ui
v»
I
I
Films als The Ladykillers en The Bridge
on the River Kwai vestigden Guinness’
roem in breed verband. Het zijn niet de
enige bioscoopprodukties waaraan deze
toneelspeler meewerkte. Zelfs zijn er in
Engeland wel verwijten van critici geko
men dat Alec Guinness zijn toneelwerk
verwaarloosde door zijn filmcarrière te
laten voorgaan. Maar ook in films bleek
Guinness groots. Voor zijn rol van de
Britse kolonel Nicholson kreeg hij een
Oscar.
Om met „Yahoo” te beginnen: Het is
zonder meer een fijne ervaring om een zo
briljant acteur als Alec Guinness drie
dimensionaal te zien optreden, in plaats
van op het witte bioscoopdoek, waarvan
we hem in eigen land alleen maar kennen.
„Alleen een werkelijk genie kan ook op
het toneel een genie uitbeelden”, schreef
eens een Engelse toneelresencent. Daar
aan denk je, wanneer de Sir Alec de rol
van Jonathan Swift ziet vervullen. Swifts
leven bloeide literair vooral in de achttien
de eeuw. In Dublin werd hij geboren,
maar zijn Engelse afkomst bleef zijn trots.
„Maar ik ben Engelsman”, zegt hij dan
ook met nadruk in de toneelbiografie die
Alec Guinness zelf over deze schrijver
samenstelde uit voornamelijk werken van
Swift zelf en de brieven die Vanessa hem
geschreven heeft. De ongenaakbare dr.
Swift genoot privé namelijk de lieflijke
toewijding van twee vrouwen, Vanessa en
Stella, die zijn leven meer beïnvloeden
dan hij zelf liet voorkomen.
„Yahoo” kan het best gezien worden als
een typisch Engelse documentaire in thea
tervorm, speels samengesteld, doch nauw
gezet op niveau gehouden. Alec Guinness
Stukken van de auteur Alan Ayckbourn
(o.a. Slippers en Liefde half om half) wor
den ook in ons land graag gespeeld. Ayck
bourn hanteert een virtuoos taalgebruik;
blijkt in vele gevallen een garantie voor
amusement. Dat is ook weer zo in zijn
nieuwste stuk „Confusions”, dat is opge
bouwd uit vijf korte zelfstandige delen.
Zij hebben alleen met elkaar gemeen dat
er telkens sprake is van stoornis in mense
lijke contacten. Mensen die op verschil
lende golflengtes tegen elkaar praten.
Regisseur Alan Strachan heeft met een
rolbeztting van geroutineerde krachten
een voorstelling gemaakt die misschien
niet steeds even konsekwent van con
structie is, maar die in elk geval verkwik
ken d van humor is, waarbij de tragische
ondertoon voelbaar blijft. Ayckbourn
heeft daar bij het breien van deze eenak
ters trouwens ook zelf al voor gezorgd, ere
wie dit toekomt.
Confusions komt volgend jaar naar ons
land, want André van den Heuvel heeft de
rechten ervoor in zijn binnenzak. In elk
geval zal Kitty Janssen er -dan ook in
meespelen. Voor de andere rollen zal hij
ditmaal zeker geen genoegen kunnen
nemen met aankomend talent, dat zou
voor dergelijke korte stukken bij voor
baat een mislukking betekenen.
„Counting the Ways” is het laatste nieu
we stuk dat Edward Albee (Dood van
verdomde Lowietje; Verhaal van de die
rentuin) schreef. Het duurt een uur en
daarin houdt een echtpaar van middelba
re leeftijd een verhandeling over liefde.
Dan wordt dan ook gesproken over de
ronduit pijnlijke situaties die binnen een
langdurig huwelijk kunnen ontstaan. Niet
zonder humor richten man en vrouw zich
tot elkaar, maar ook de toeschouwers
worden rechtstreeks bij het stuk betrok
ken en al improviserend wordt er dan
naar een slot toegespeeld. Een aardige
vondst misschien, ware hét niet dat alles
waarover Albee het heeft al zo bekend is
dat van enige verrassing nauwelijks spra
ke kan zijn. Onder regie van Bill Bryden
doen Beryl Reid en Michael Gough alles
om het spel aantrekkelijk te houden. Goe
de spelers, die beiden een indrukwekken
de staat van dienst achter de rug hebben,
maar die dit stuk niet uit zijn statisch
element kunnen halen. Viel dus tegen, ik
vond het zelfs wat saai. Het reusachtige
Olivier Theater, onderdeel van het Natio
nal Theatre aan de zuidelijke oever van de
Thames, laat zo’n produktie trouwens ver
drinken. Zou zo’n stuk misschien in een
intiemer theater nog iets betekenen, op
deze plaats lijkt het me kansloos.
Omdat het stuk zo kort is en ook de
Engelse theaterbezoeker graag waar voor
zijn geld ziet, denk ik dat de gratis toegift
bij Counting the Ways bedacht is. Na de
pauze betrof het in dit geval drie kwartier
voorlezen en daarvoor was „First Love”,
een vroeg werk van Beckett gekozen.
Stephen Rae, een nog jong acteur, doet
het vertelsel behendig en verhaalt over de
eerste liefdes- en seksuele ervaringen.
Aardig als toetje, meer niet.
prettig is. Het Royal Court Theatre was er
goed voor gevuld.
In „The Actress and the Bishop” speelt
de auteur in op de overeenkomst tussen
theater en kerkliturgie. Een keurige actri
ce ontmoet een (Anglicaanse) bisschop en
er ontstaat een wat platonische relatie.
Samen gaan ze de vrije natuur in om
vogels te bekijken. Er komt heel wat
scherts en satire in voor en er worden
prima liedjes in gezongen. Vooral Anna
bel Leventon ontpopt zich daarbij als een
actrice van natuurlijke spontaniteit en
Niall Buggy speelt de bisschop met won
derlijke naïeve humor. Een prettige erva
ring zo’n stukje lunchtheater, waarbij je
je bordje eten en je halve pint bier gerust
mee naar binnen mag nemen.
Het National Theatre, dat eigen toneel-
produkties brengt Counting the Ways is
er een van laat de Engelsen momenteel
naar een volledige Hamlet stromen. Meer
daarover later, waarbij een vergelijking
met onze Nederlandse opvoering door het
Publiekstheater interessant is.
De juiste verlichting kiezen is
een belangrijke zaak
Licht voor lezen of werken
stelt andere eisen dan sfeer
verlichting Bovendien draagt
de vormgeving van de lampen
sterk bij aan de stijl van uw
interieur De Dijkstra licht-
De bedrijfstak van de boekenuitgeverij-
en heeft volgens de NEHEM een omzet
van ca. 600 miljoen en er werken 3750
personen. De boekverkopers bereiken
met ongeveer 9200 werknemers een omzet
van 250 a 300 miljoen.
Het structuuronderzoek zal worden
begeleid door een structuurcommissie,
waarvan het voorzitterschap namens de
NEHEM door prof. Botter van de Techni
sche Hogeschool in Eindhoven wordt uit
geoefend. In deze commissie hebben
zowel vertegenwoordigers van
werkgevers- en werknemersorganisaties
als van de overheid zitting.
Het is de bedoeling dat dit structuuron
derzoek zal uitmonden in een aantal aan
bevelingen, die zullen moeten leiden tot
het ondernemen van acties, die erop
gericht zullen zijn terwille van haar conti
nuïteit in economisch en sociaal opzicht,
structuurverbeteringen tot stand te bren
gen, waardoor de boekenbranche beter
kan inspelen op toekomstige ontwikkelin
gen en veranderende maatschappelijke
omstandigheden
Films die het in 1976 ook meer dan
voortreffelijk deden waren De Peetvader
(The Godfather part II) met 212,5 miljoen,
The Exorcist met 205 miljoen en de oude
re films Sound of Music en Gejaagd door
de wind met respectievelijk 195 en 190 Z
miljoen gulden.
(Van onze kunstredactie)
HOLLYWOOD. De film Jaws van
regisseur Steven Spiegel berg en waarin
een haai een belangrijke rol speelt, is
vorig jaar het grote kassucces in de Vere
nigde Staten en in Canada geweest. Dat
heeft het invloedrijke tijdschrift voor de
filmwereld en showbusiness Variety in
Hollywood meegedeeld.
Jaws heeft zijn producers ongeveer 300
miljoen gulden opgeleverd.
In de Engelse produktie laat John
Aiderton zich kennen als een werkelijk
veelzijdig acteur. In drie van de vier rollen
die hij erin speelt is hij tot in details
subliem. Aiderton heeft in Confusions
assistentie van zijn vrouw Pauline Collins,
Sheila Gish, Derek Fowlds en James Cos-
sins. Een zwakke plek valt er in de voor
stelling nauwelijks te ontdekken, al vind
ik de laatste eenakter het verloop te voor
spelbaar.
men
hh|D
de b-u*
Ut*'
AMSTERDAM (ANP). Na een voor
onderzoek, zowel bij de boekenuitgeve-
rijen als bij de boekverkopers, is een
structuuronderzoek in de boekenbranche
ingesteld. Dit onderzoek zal onder auspi
ciën van de Nederlandse Herstructure-
rings Maatschappij (NEHEM) worden
uitgevoerd door het bureau Krekel, Van
der Woerd, Wouterse in Rotterdam, zo
heeft de NEHEM bekendgemaakt.
Deze en vele honderden lampen.
Van verfijnd klassiek tot uiterst modern.
Zorgvuldig vervaardigd van de beste
materialen. Te zien bij Dijkstra.
Redenen voor dit onderzoek zijn de
stagnerende afzet van boeken, de onze
kerheid met betrekking tot de invloed van
andere informatiebronnen op de vraag
naar boeken en het ontbreken van vol-
doende inzicht in de toekomstige ontwik-
keling van het traditionele afzetpatroon in
verband met de wijziging van de koopge
woonten.
In Londen verschijnt de groep van Pip
Simmons nog steeds op de planken met
Dracula, een griezelproduktie die óp de
bloedzuigende graaf gebaseerd is en die in
oorsprong zijn première zelfs in Rotter
dam beleefde. Het was toen een co-
produktie van The Children of the Night
onder het driemanschap-ad-hoc Ritsaert
ten Cate (Mickery), Rudi Engelander en
de in Londen wonende Pip Simmons, die
onder auspiciën van de Toneelraad het
eerste licht zag in het Rotterdamse Picco
lo Theater. Dat was in 1974. Nu heeft
Simmons het stuk „re-vamped”, ofwel
her-griezeld. Een gek brokje theater,
waarbij ook nog prima gezongen wordt,
maar dat toch wat geforceerd aandoet.
Echt bang word je er niet van en het heeft
geen invloed op je nachtrust, wat wel
heeft de hoofdrol aangegrepen om in
koketterende stijl blijk te geven van zijn
eigen groot talent, waarmee hij in dit
geval Swift tot leven wekt. De bijtende
humor van Swift en diens pessimistische
opvattingen Van de samenleving krijgen
bij Guinness indrukwekkend gestalte,
zonder dat de acteur daar pathetisch
moeite voor hoeft te doen. Er is een schit
terend parodiërende passage in scène
gebracht die verwijst naar de lilliputter-
mensjes uit Gullivers Reizen. Guinness
schuifelt dan zelf op de knieën over het
toneel. Grappige momenten in een voor
stelling die vooral waardigheid uitdraagt.
De andere acteur en de twee actrices die
de bezetting van „Yahoo” completeren
zijn Mark Kingston, ook geen lichtgewicht
op toneelgebied, en Nicola Pagett en
Angela Thorne. Een poëtische voorstel
ling, gezien op het niet zo grote toneel van
het Queen’s Theatre.
adviseurs weten hier alles van
en helpen u graag bij uw
keuze Hun jarenlange
ervaring en onze enorme keuze
garanderen u een advies dat
met uw wensen en budget
overeenkomt Vrijblijvend
Kom gerust eens langs
AMSTERDAM Het kamerorkest
van The Academy of St Martin-in-the-
fields is groot in zijn eenzijdigheid. De
hoogs' mogehjk ontwikkelde klankesthe-
tiea. gekoppeld aan op de traditie stoe
lende maar ook aan de doorsnee-smaak
van de huidige eclectisch ingestelde luis-
teraai aangepaste interpretaties, sluit elk
element van verrassing uit Of het zou de
verbazing om de instrumentale perfectie
moeten zijn Je kunt in elk geval moeilijk
zeggen dat er een nieuwe belichting op de
composities tot stand komt Dat is ook
onmogelijk binnen dit gekozen patroon
van optimaal aangenaam klinkend en
„keurig" reproduceren. Zo komt het dat
je. ondanks het hoge musiceemweau op
een geheel aan Mozart gewijd concert
zoals gisteravond dooi dit orkest in
Amsterdam werd gegeven net oncertge
bouw verlaat met een wai onbestemd en
onbevredigd gevoel Het gevolg van een
zekere artistieke saaiheid
De uitgangspunten van The Academy
lijken dus een soort streven te vormen m
de richting van een muzikaal verantwooi
de. maai aan de hoogste eisen van de
verwende en naar comfort strevende bui
gei tegemoet komende grootste gemene
delei Maai daarbij dient dan direct
gezegd dat dn alles vanuit een zeldzaam
collectief vakmanschap gebeurt zondei
verwaarlozing van een enkele muzikale
hui ut detail en mei nauwkeui ige navol
ging van alle n de uartlluur aangegeven
iuok» e.-‘ K<‘-gei. mdei mee' 10K ip tl'
De kosten van het onderzoek, dat ander
half tot twee jaar zal duren, worden voor
eenderde gedragen door de Koninklijke
Nederlandse Uitgeversbonden en de
Nederlandse Boekverkopersbond, terwijl
het Ministerie van Economische Zaken
een subsidie van tweederde van de kosten
verleent.
Deze orgeltentoonstelling is samenge
steld omdat in kringen van orgelbouwers,
restaurateurs en liefhebbers het gevoel
heerste dat in het Monumentenjaar 1975
relatief weinig aandacht werd besteed
aan het historische monumentale orgel.
Dat doet deze expositie dus wel, maar
even zo belangrijk en voor vele bezoekers,
zeker de jongeren, nog interessanter is de
mogelijkheid die deze tentoonstelling
biedt om te zien hoe een ouderwets dege
lijk mechanisch orgel werkt en wat er
allemaal gebeurt in een orgelfabriek,
waar men orgels bouwt en restaureert
Medewerkers van de firma Van Vulpen
uit Utrecht en de firma Stinkens uit Zeist
(de eerste all-round orgelbouwer, die
ondermeer het Domorgel restaureerde, de
tweede gespecialiseerd in pijpen maken)
geven dagelijks demonstraties Deze zijn
niet speciaal voor deze expositie opgezet,
integendeel zij verrichten hun dagelijks
werk
Aan de tafel van Van Vulpen wordt een
oud zeventiende-eeuws pedaal gerestau
reerd dat straks het koororgel van de
Hervormde Kerk in Wijk bij Duurstede
zal sieren Bij Stinkens krijgen oude
orgelpijpen uit een kerk m Maassluis een
nieuwe lengte zodat ze een andere toon
hoogte krijgen Ei worden meuwe stukje^
pijp aan de oude gesuideero
In beide gevallen is sprake van precisie-
handwerk. Wie orgels bouwt moet een
grote liefde voor zijn vak hebben en daar
bij een grote hoeveelheid geduld, zeker
wanneer men met moeilijke doch dankba
re restauratiearbeid bezig is.
Voor wie er gevoelig voor is, spreekt die
liefde voor het ambachtelijk bezig zijn
ook uit de vele vaak oude materialen die
zijn geëxposeerd, zoals stemkrukken,
stokschroeven en weegapparatuur voor
het vaststellen van een metaallegering
Hierbij zij opgemerkt, dat een „zilveren"
klank bepaald niet bereikt wordt door het
zilvergehalte van een legering te ver
hogen.
Natuurlijk zijn er ook volwaardige
orgels te zien en, zo de bezoeket het orgel
spel machtig is en hij vraagt het vriende
lijk, mag hij misschien ook wel even spe
len In ieder geval is er elke dag ook een
officiële bespeling Gezegd moet worden
dat er twee snoepjes van secretaire orgels
staan en twee beeldschone kabinetoi
geitjes
Er zijn vanzelfsprekend ook vele prach
tige foto’s van monumentale orgels te zien
als ook (werk)tekeningen
Maar persoonlijk vind ik het technische
gedeelte van deze expositie verreweg het
interessantst. Dat is mede te danken aan
de overzichtelijke opstelling die deze ten
toonstelling kenmerkt.
De ware liefhebber zal er graag een reis
voor over hebben om op deze expositie
van dichtbij te kunnen zien hoe bijvoor
beeld een octaaf vier voet uit 1523 er uit
ziet, of een roerfluit vier voet uit hetzelfde
jaar. Zo is er ook een clarabella acht voet,
een register dat je ook niet dagelijks
tegenkomt. En zo is er meer
Een enkel woord nog over het boekje
„De orgelpijp uit” van Luteyn Het bevat
een schat aan fotomateriaal, een met
gevoel voor humor geschreven orgelge
schiedenis. helaas ook vol van droevig
stemmende monumenten, en voorts een
overzicht van belangrijke Nederlandse
orgels, en lijsten van organisten veren igm
gen en andere instanties op orgelgebied
De foto's zijn met zorg gekozen, ze zijn
niet alleen in estetisch opzicht zeer te
waarderen, ze zijn ook zeei instructie)
Het boekje wordt uitgegeven dooi Bosch
en Keurling m Baarn en komt volgend
laai ook in de boekhandel
Amsterdam weteringschans 84a tel (020) 83810
Den Haag Stationsweg I02 iel iü70; 8824/8
Heemstede Cruuulusweg i' iel i023| Z89980
Oayeiliss oor s zaterdags geupeno ran «r SU uui
Lunchtheatertjes zijn er in weldadige
overvloed in Londen. In het elke week
verschijnende blad Time Out steeds te
vinden onder het kopje „Lunchtime”.
Voor een billijke prijs vind je er aantrek
kelijk toneelwerk, try-outs en korte stuk
ken. The Gay Sweatshop trad er op met
een kerstprogramma rond homofilie in
ICA Arts Centre Theatre, in Almost Free,
vlakbij Piccadilly Circus ging Tom Stop
pards twintig-minutenversie op Hamlet.
Zelf koos ik voor Kings Head, een theater
tje zo groot als een kingsize huiskamer,
waar een klein gezeldschapje „The
Actress and the Bishop” van Stewart Par
ker speelde. Kings Head is te bereiken via
de pub waarachter het ligt en zoals bij
meer pauzetheaters het geval is moet je
eerst voor een matig bedrag lid worden,
voordat je een toegangskaartje kunt
kopen.
*u '.«of* wei dooi de platen
om c leun» Kamerorkest
Je u'-oliek was lïol rus
l.-i* - -ie' 8 iiciai I
concert een met frisse levendigheid en pit
opgediende Figaro-ouverture en twee
symfonieën, de „Haffner” en die in g-
klein, één en al verfijning in de uitvoering,
met binnen de beperkingen van het speci
ale roomsaus-recept, veel contrastwer
king.
De concertmeester en „leader” van de
Academy, Neville Marriner, die - met
uitzondering van de intimiteit en Rococo-
gratie uitstralende realisatie van „Eine
kleine Nachtmusik” de viool verruild
had voor de dirigeerstok, is in zijn ter zake
dienende gebaren even afgewogen en pre
cieus als je zou verwachten bij dit gedisci
plineerde en haast overbeschaafde
ensemble Marriner bij wiens directie een
zeer functioneel gebruik van de linker
hand opvalt besteedt duidelijk veel aan-
daehl aan de dynamische schakering in
de vorm van uitbuiten van alle mogelijk
heden wat betreft crescendo- en
diminuendo spel, het aanzwellen en afne-
van de toon <Jp die manier ontstaat
-e, al njn plastisch reliëf terwijl het
i' mans Kamermuziekachtig
-n oos doordat alle trekjes van
even tii'd -angertg klinken
->i. .i<- itiijkers
(Van onze correspondent)
ZEIST. Nederland heeft een boeien
de orgelcultuur, er wordt niet alleen veel
orgel gespeeld, maar er wordt ook veel
naar orgelspel geluisterd. Zo zijn er niet
minder dan vier organistenverenigingen
in ons land, ieder met een eigen tijd
schrift en er zijn zo ook tien commissies,
verenigingen en stichtingen op te noemen
die zich met orgels en orgelmuziek bezig
houden, zowel voor bouwers, professio
nals als amateurs.
Gegevens daarover kunt u vinden in A.
C. M Luteyns handige, kleine, maar fijne
boekje „De orgelpijp uit", thans voor
slechts vijf en een halve gulden te koop
in de boekhandel straks duurder dan
een tientje in het Zeister Slot ter ge
legenheid van de al even zeer aan te
bevelen expositie, die daar onder dezelf
de naam t.em. 27 februari wordt
gehouden.
Groentjes doen wonderen! Bel nu. 023*3192 72
Michel Gough en Beryl Reid in Edward Albee’s nieuwste stuk „Counting the Ways",
dat op 6 december in het Olivier Theatre in Londen in première ging
Sir Alec Guinness als Dr. Jonathan Swift, wiens leven hij fragmentarisch op het toneel
zet.
Hel uiissi o
i oem - i" Le'
ab
ra.
<9
