Memoires Liv Ullmann
r
Geloogd
i
RADIKALE UITVERKOOP
Gispen
siegers haarlem
Leitner inspirerend
dirigent in Bruckner
BM COUTURE MYRELL,
Groentjes doen wonderen! Bel nu :023 3192 72
Zolder staat vol spuEEen?
Iggl
20 tot 60%
verschijnen februari
Massief
Eiken
IFwii
Museumdirecteur
krijgt ontslag
j Meubelfabriek
.«4 Oisterwijk
,,Een artiest moet kiezen tussen in de maatschappij of er buiten
BI
O
Haast u
Residentie orkest speelt Negende Symfonie
Liederenrecital
van Elisabeth
Schwarzkopf
EDO - R.V.C.
Ere-expositie
in Venlo
bij honderdste
geboortedag
VRIJDAG
14 JANUARI
19 7 7
1
r/
[I
Zondag 14.30 uur
Noordersportpark
niet alleen restanten, maar onze hele winterkollektie gaat weg met
kortingen van
de Meubelmakers uit het zuiden
I des lands
kuMl
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. Honderd
jaar geleden op 8 februari
1877 werd Henri Frédéri
que Boot geboren, een der
meest markante schilders in
Haarlem in deze eeuw. Een
man ook met een merk
waardige levensgang, die
veel stadgenoten en lang
niet alleen de talloze door
hem opgeleide kunstschil
ders heeft gebiologeerd
op een manier die niet-
Haarlemmers soms in ver
bazing brengt. Vanavond
wordt in het Museum Van
Bommel-Van Dam een ere-
tentoonstelling van zijn
werk geopend. Dat museum
bezit veel werk en de exposi
tie is aangevuld met werken
uit het Frans Halsmuseum
en van een aantal particulie
ren in stad en omgeving.
Ongetwijfeld zal een aantal
Haarlemmers bij deze ope
ning aanwezig zijn. De mees
te geïnteresseerden zullen er
echter niet kunnen zijn.
Kees Verwey, de belangrijk
ste leerling van Boot en een
der weinigen die hem artis
tiek hebben overvleugeld,
zal het openingswoord spre
ken. Hij is daartoe als het
ware het meest gerechtigd
omdat hij Boot bijzonder
goed heeft gekend. In zijn
openingswoord geeft hij een
interessante karakterschets
van zijn leermeester, die wij
de vele belangstellenden in
leven en werk van Boot niet
willen onthouden. Hieron
der volgt dit openingswoord.
Later volgt dan de gebruike
lijke recensie over deze
expositie.
Wij voeien ae huizen Spes Paris, Max Heymans Conzelmann
Heilweg, Edec, Piller enz
Binnenweg 163, naast A H Heemstede
Iel 023-282026 Vrij parkeren
Geopend van 9 00-18.00 uur s Maandags gesloten
KUNST
Kees Verwey over Henri Boot
(ADVERTENTIE)
correspondent)
i
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
JOHAN VAN KEMPEM
.ADVERTENTIE)
In 1917 leerde ik hem kennen. Hij
was toen ongeveer drie en veertig
jaar. Hij had in-die tijd een rijzig
postuur, een fiere lange hals op een
jeugdig lenig lichaam. Hij bewoog
zich weliswaar bedachtzaam, maar
Mijn leven is van mijn achttiende
jaar tot op heden, dat is bijna zestig
ook weer vlug en zeker. Zijn stem
bezat een volle diepte, was wellui
dend en doordringend. In het alge
meen sprak hij rustig en beschaafd,
toch kon hij plotseling met stemver
heffing zijn woorden onderstrepen,
vooral als hij zich driftig maakte.
jaar, aan het zijne verbonden geble
ven. Zelden werd er zo’n intense
band tussen meester en leerling
gelegd. Toch meen ik er bij deze
gelegenheid goed aan te doen, niet
in de eerste plaats verslag uit te
brengen van de wijze waarop en de
mate waarin Boot mij heeft aange
sproken. Ik heb namelijk bij veler
lei gelegenheid al zowel mondeling
als schriftelijk uitgewijd over ons
beider verhouding. Nu ik ter gele
genheid van de herdenkingsdatum
van zijn honderdste geboortedag
het woord tot u mag richten, meen
ik, dat het in de eerste plaats van
belang is te gewagen van de bijzon
dere eigenschappen van deze unie
ke kunstenaar in het algemeen,
zodat een ieder die met hem in
Hoeveel zij heeft ontvangen voor de
rechten om haar boek op de Amerikaanse
markt te brengen, is niet precies bekend,
maar volgens Amerikaanse bronnen in
ieder geval meer dan een half miljoen
dollar. Daarbij komen dan nog de zoge
noemde royalty’s dat wil zeggen dat ze een
bepaald bedrag krijgt van elk verkocht
exemplaat van haar boek.
Hij was in de omgang voor ieder
een toegankelijk en zo kwam het
dat hij in Haarlem een duidelijk
patriarchale rol speelde. Het is een
lang verhaal om van de vele ont
moetingen en wederwaardigheden
te gewagen, die het bewijs zijn van
zijn uitzonderlijk vermogen zich in
het lot van zijn medemensen te ver
plaatsen. In ontwikkeling de mees
ten ver vooruit wist hij van het bezit
van zijn kennis een zodanig gebruik
te maken, dat hij in de omgang de
indruk van vertrouwen wekte.
Toch zou ik iets willen uitweiden
over zijn bijzondere gave als men
tor. Van de oudste vrienden en leer
lingen hoorde ik, dat hij al zeer
vroeg domineerde in de kringen, die
hij bij voorkeur opzocht. Bronner
vertelde mij al in 1924, het jaar dat
ik de academie aan de Stadhouder
skade in Amsterdam bezocht, dat
hij al vroeg „zo goed wist wat hij
wilde”. Om een verklaring te vin-
toneelstuk werd lang geleden verfilmd
met Greta Garbo in de hoofdrol. De per-
mière vindt eind deze maand in Toronto
plaats en medio april zal het op Broadway
worden opgevoerd.
Voor 'n juist advies inzake de
inrichting van uw kantoor
Vorig jaar heeft zij wegens ziekte
tweemaal een optreden in Nederland
uitgesteld
De zangeres zal liederen van Wólf
Mahler Schubert Schumann Liszt en
Wolf Ferrari zingen Ze wordt begeleid
door Geoffrey Parsons
Met alle kracht van overtuiging
trachtte hij het leven van de werk
man aan het zijne te binden. Hij, de
kracht lag in zijn zwakte, de zieke
genas zichzelf. Zo nam hij al jong
timmerlessen. Wat heeft hij mij
niet dikwijls verteld, hoezeer deze
tucht tot handelen hem had goed-
ook volop in het leven van de
ambachtsman wilde opgaan. Tens
lotte zou hij zich temidden van hen
vestigen. Eerst op Ameland, later
Jaring Walta was als solist eigenlijk de
enige, wiens prestaties men (positief!) kon
beoordelen Een gebrek aan transparantie
onttrok voor een groot deel de muzikale
lijnen van de drie andere solo-partijen
aan het gehoor Dat was allemaal extra
jammer, omdat Leitner bii dit fijnzinnige
Weens-klassieke werk, een prachtige fra
sering en „ademmg” aanbrengt in het
orkest
Het duidelijkst was dit wel te merken in
de voor de pauze gespeelde Sinfonie con
certante in B, voor viool, cello, hobo, fagot
en orkest van Haydn, waarin respectieve
lijk Jaring Walta, Victor Bouguenon,
Frank Minderaa en Kathleen Whit solieer-
den. Behalve het altijd in dit werk optre
dende probleem dat het viertal solo-
instrumenten onderling moeilijk in balans
te krijgen is (alleen al door de ongelijke
liggingen in toonhoogtegebied) viel een
weinig heldere orkestklank op
fortissimo-passages, waarbij soms het
karakter van ondoordringbare massivi
teit onstaat. Deze hoedanigheid zal waar
schijnlijk te wijten zijn aan het feit dat het
Haagse orkest in akoestisch opzicht alles
behalve de stabiele omstandigheden kent
als ons Amsterdamse „huis-orkest”
sen aan het heden en verleden. Het
is mij niet vergund. Wel wil ik hier
bij beklemtonen dat het werk bekij
ken een ware openbaring is. Niet
alleen voor degenen onder ons, die
in deze moderne wereld niet kun
nen aarden, maar ook voor de jon
geren en de jongsten.
Jansstraat 53
Telefoon 32 75 74 en 32 23 79
Ik zou in deze beschouwing niet
zo uitvoerig over deze kant van zijn
leven uitgewijd hebben, als zij niet
zo kenmerkend was voor zijn hele
persoon. Als je niet met hem op kon
trekken tot aan de diepste spelon
ken van zijn levensavontuur, kon je
wel opkrassen.
Met de woorden van Albert Ver
wey, geschreven ter gelegenheid
van een In memoriam voor Floris
Verster, zou ik willen eindigen:
De publikatie in McCall’s wordt boven
dien geïntroduceerd met een omslagfoto
van Liv Ullmann. In de weken na het
verschijnen van het boek komt bovendien
de film „Scènes uit een huwelijk” van
Bergman, met Liv Ullmann in de hoofd
rol, op de Amerikaanse beeldbuizen In de
„Je begaafdheid is er”, zei hij
eens, „maar nu te zorgen dat het
leven je te pakken krijgt”. Daartoe
deed hij alle moeite mij in de sfeer
van zijn eigen leven te betrekken.
„Het gaat er niet om, dat je die zaag
goed kunt natekenen, je moet er
ook goed mee kunnen zagen”.
„Hij wist, wat hij waard was,
maar bezat de bescheidenheid
van een wijze”.
In aansluiting op deze mening wil
ik nog een ander facet van Boots
leven belichten, zijn door afkomst
en studie ontwikkelde Latijnse
geest. Door zelf van moederszijde
een halve Fransman te zijn, mede
door zijn studie, eerst aan het gym
nasium te Rotterdam en later aan
de Leidse universiteit in oude talen,
ontwikkelde hij bij zichzelf die spe
ciale trant van denken, die de
Latijnse geest heeft gekenmerkt,
die geest, die een Cézanne, de
bedachtzame, tegenover een hart
stochtelijk gedrevene als Van Gogh
plaatste. Daarmee bracht Boot de
Hollandse stillevenkunst naar een
geheel aparte sfeer.
AMSTERDAM (ANP). De zange
res Elisabeth Schwarzkopf geeft 8
februari een liederenrecital in het
Concertgebouw in Amsterdam.
AMSTERDAM (ANP). De directeur
van het Van Goghmuseum in Amster
dam, drs. E. R. Meijer, die in februari 1976
door minister Van Doorn werd geschorst
wegens een aanzienlijk tekort op de
museumexploitatie, is thans bij konink
lijk besluit ontslagen. Het ontslag, dat
vandaag is ingegaan, is verleend wegens
„gebleken ernstige onzorgvuldigheden in
zijn beheer”
Drs. Meijer overschreed m 1975 de hem
toegemeten begrotingspost van 1,1 mil
joen gulden met 6 a 700.000 gulden Dit
werd m mei vorig jaar vastgesteld tijdens
de behandeling van het beroep, dat hij bij
het ambtenarengerecht in Amsterdam
tegen zijn schorsing had ingesteld Bij de
uitspraak verklaarde het ambtenarenge
recht het beroep ongegrond
Drs Meijer deelde desgevraagd mee dat
hij bij het ambtenarengerecht tegen zijn
ontslag in beroep zal gaan op gr ond van
onjuistheden in de motivering Hij wrst al
sinds augustus vorig jaar dat de minister
net voornemen nad hem te ontslaan Ook
niertegen nad hij zijn raadsman toen
beroep laten aantekenen
In feite had hij die wrijving met
zijn afkomst en de wereld van zijn
omgeving nodig, om zich volledig te
kunnen verwezenlijken. Merkwaar
dig is, dat hij niettemin toch een
buitenstaander bleef, want nooit
wilde hij naar zijn afkomst terug en
nooit slaagde hij erin zich er geheel
van los te maken. Zo zei jij eens:
Ja, Verwey, een artiest moet kiezen
tussen in de maatschappij of er
buiten” en hij had voor „er buiten”
gekozen. En toch was er maar één
wereld die hij volkomen verstond:
de eenzaamheid. Deze voerde hem
tenslotte naar de abstractie van de
ruimte, achteraf de machtigste
drijfveer tot het maken van zijn
werk. Daarin plaatste hij zijn sujet
ten, zowel in de stillevens als in de
figuurstukken. Uiteindelijk was het
het begrip „ruimte” wat hem het
meest wezenlijk steunde bij de ont
wikkeling van zijn kunst. Dit blijkt
zowel uit het figuur als uit het por
tret.
De biografie van drs. Heybroek is
een fotografisch portret, dat zijn
weerga niet heeft en dan ook
terecht als tekst voor het,pocket
boek werd gekozen, dat het
Museum Van Bommel-Van Dam
liet uitvoeren door de drukker en
sinds kort zeer produktieve uitge
ver Van Speyk te Venlo. De uitzon
derlijke speurzin van de jonge doc
torandus heeft heel wat opgeleverd.
Hij heeft zijn stof op zulk een
bewonderenswaardige wijze ver
werkt, dat hem daarvoor grote
erkenning toekomt. Zij voorziet dan
ook in een volledig overzicht van
Boots leven, van zijn geboorte tst
aan zijn dood, zodat het volstrekt
overbodig is .aan deze beschrijving
nog iets toe te voegen.
Ook gisteravond kon men het weer zo
ervaren. Het Residentie Orkest, dat onder
leiding van Ferdinand Leitner in het
Amsterdams Concertgebouw musiceerde,
wist Bruckner’s muzikale testament
waardig te verklanken. En ook nu was uit
het besluitende Adagio sterk de inge
bouwde symboliek van een afscheid na te
voelen Een indruk die nog versterkt
wordt door de tegenstelling met het aan
dit laatste deel voorafgaande, oer-vitale
en daverende Scherzo met zijn stampend
ritme, dat door zijn haast primitieve
grondpatroon des te overrompelenden uit
werkt.
aanraking kwam tijdens de duur
van zijn lange leven zich erbij
betrokken voelt. Want Boot was
iemand aan wie zich talloze mensen
hechtten, niet alleen om zijn werk,
maar ook om zijn karaktereigen
schappen. Ik ken niemand, van wie
men zozeer de overtuiging had, dat
hij voor elke mens van welke aard
en ontwikkeling ook geen betekenis
zou hebben.
„De voorlezing”, een schilderij waarop Kees Verwey Henri Boot portret
teerde (rechts), terwijl deze een tekst voorleest aan Wolvenkamp, een van
de „verdrukte” vrienden van Boot.
Ondanks de vele stromingen en
vernieuwingen om hem heen, bleef
hij zijn eigen inzichten trouw. Nie
mand in Nederland hield zo hard
nekkig stand tegenover de vervlak
king van zijn tijd. Ik moet mij
beperken en zou nog zoveel willen
zeggen, zijn betekenis willen toet-
i_ i. i i j ti
Ook bij zijn naakten is dat het
geval. Geplaagd door een pijnlijke
pudeur voor het vrouwelijke, ble
ven zij hoe mooi ook van sentiment
en kunnen, nauwelijks getuigen van
enig verlangen. Zo werd hij in de
eerste plaats de grote stillevenschil
der, voor mij de grootste van allen.
„Eigenlijk is het stilleven de moois
te uiting”, liet hij zich eens ont
vallen.
Er ging duidelijk een verfijnde
charme van hem uit, van een soort
fin-de-siècle type. Zo kleedde hij
zich bij voorkeur in een reeds door
zijn grootvader versleten geklede
jas, die met de jaren steeds meer
wegsleet door kale plekken overal.
Daarbij droeg hij tot aan de tweede
wereldoorlog hoge boorden met
omgeslagen punten. Zelfs in hartje
zomer liep hij zo gekleed over
straat. Toch wekte hij vooral door
zijn aristocratische houding de
indruk van een soort landjonker,
die eertijds in goede doen was
geweest.
(Van een
STOCKHOLM. Liv Ullmann, de
bekende Noorse actrice die jarenlang met
regisseur Ingmar Bergman samenwoon
de en van hem een kind heeft, gaat mil
joenen verdienen aan haar mémoires.
Haar boek, getiteld „De Verandering”,
komt in februari in de Verenigde Staten
op de markt, waar het tot boek van de
maand is gekozen. Bovendien hebben de
twee toonaangevende damesweekblak-
den, McCall’s en Voque, elk met een mil
joenenoplage, de rechten gekocht om
bepaalde hoofdstukken van het boek te
mogen publiceren.
AMSTERDAM „Der Tod wird mir hoffentlich die Feder nicht zu früh aus der
Hand nehmen”, schreef Bruckner in zijn sterfjaar, terwijl hij bezig was aan zijn
Negende Symfonie. De ernstige zieke componist werkte eraan door tot op zijn sterfbed,
maar zijn wens om deze laatste symfonie te voltooien is niet in vervulling gegaan. Zo is
Bruckner’s zwanezang een adagio geworden, waarvan de thematische intervals-
sprongen weliswaar iets schrijnends hebben, maar dat als geheel een geest van
berusting en overgave ademt en als schepping een waardige afsluiting vormt van een
begenadigd kunstenaarsbestaan.
schilderij „De inschrijving” de
ruimte boven de mens. De beide
mannen die erop voorkomen zijn
niet anders dan modellen, die hij
elk in een ander tafereel tegenover
elkaar heeft geplaatst. Er werd
geen enkele menselijke relatie tot
stand gebracht. Het motief was niet
het eigenlijke onderwerp. Het bleef
bij een meesterlijk werkstuk van
ruimtelijke weergave.
Liv Ullmanns inkomen wordt verder
vergroot wanneer de mémorires als poc
ketboek verkocht zullen worden, begin
nen volgend jaar Men verwacht dat er
enkele miljoenen exemplaren verkocht
zullen worden. Liv Ullmann zelf heeft
geen commentaar op haar verwachte
miljoenen-inkomen. Ze repeteert momen
teel voor het toneelstuk Anna Christie. Dit
8
M Ml M Ml Ml M Ml Ml Ml M Ml Ml M M M M Ml Ml M M Ml Ml Ml «9 «LK3 tM Ml Ml Ml Ml
M Ml Ml Ml Ml m MIMI Ml M Ml Ml Ml Ml Ml M M Ml Ml Ml Ml «9 EJ M Ml Ml Ml Ml M Ml Ml
„Hedenavond laten wij het licht
vallen op één der merkwaardigste
kunstenaars, die Nederland ooit
heeft voortgebracht: de schilder
Henri Frédérique Boot, Maastrich
tenaar van geboorte, die de langste
tijd van zijn jeugd in Rotterdam
doorbracht en in Leiden oude talen
studeerde. Hij woonde tenslotte
vijftig jaar onafgebroken in
Haarlem
eerste kwaliteit eikehout goed uit-
gewerkt in eigen droogkamers ge- 1
j loogd volgens oud recept eigen I
F originele modellen 12 jaar garantie U
j ongekende service grafts thuisbe-
t zorgd door geheel Nederland I
I Expositie in toonzaal Beverwijk, fj
Parallelweg 100 (Industrieterrein), tel. H
02510-26923 Mat/mza9-18uur J
Ferdinand Leitner, die behalve met zijn
armen eigenlijk met zijn hele lichaam
dirigeert, inspireerde het Residentie
Orkest ook in het monumentale eerste
deel Een symfonisch proces van onge
hoorde lengte, waarin alle menselijke
gevoelens en verlangens; hoop en twijfel,
angst en noodlot op typische
Brucknenaans-religieuze wijze worden
uitgedrukt
Toch krijgt Bruckner, ondanks alle
inzet en instrumentale kwaliteit bij het
RO, bij lange na niet de „orgelende” klan-
kenpracht als men gewend is van het
Concertgebouworkest Er is een neiging
tot dichtslaan’ van de Klank m
voortgekomen, voelde hij de
behoefte mij naar zijn eigen beeld
om te vormen.
i j
Woestijnen van eenzaamheid
doorliep hij, om aan de grondeloze
diepte van zijn schoonste werk uit
drukking te kunnen geven. Zelf ben
ik eigenaar van het machtigste
werkstuk dat ik van hem ken’ „Het
stilleven met vertrapte hoed”, waar
van hij zei, „maar wat ik er om
uitgestaan heb vertel ik je niet.”
Voor al uw snacks naar
cnorai
NKKS
■jeu Cronjesrraa' P rei 253630 HAAfilEivi
den voor deze eigenschap, moet
men teruggaan naar zijn jongensja
ren. Als kind van goede huize voel
de hij zich al vroeg verlaten. Hij
vertelde mij, dat hij als kleine jon
gen in de tuin een plekje had afge- gedaan. Door contact met de preci-
schermd, waar hij zich kon terug- sie van het vak, van de praktijk.
trekken. Deze neiging zich te isole- Maar dit streven bracht mee, dat hij
ren zou hem steeds bijblijven. Ook
later toen hij student was, voelde hij
zich anders dan de anderen.
Ondanks en misschien juist door
zijn grote begaafdheid zette hij zich in Spaamdam.
al vroeg af tegen de kringen, waar
uit hij voort kwam. Uit het besef
alleen te staan, ontwikkelde hij
een merkwaardige kracht, die hem
hoe langer hoe sterker deed staan artiest, zocht naar het voorbeeld
tegenover zijn familie en vrienden.
van Tolstoi, zich te spiegelen aan de
grondkrachten van elke maat-
En zo trof hij in de eenvoudigen schappij, „de arbeiders”. Juist door
van geest een grote steun voor zijn de flagrante tegenstelling tussen
verdrukte gevoelens. Hij zocht dan zijn eigen wezen en dat van het
ook de werkman, de visser, de tim- volk, kwam hij tot de wonderlijke
merman „het volk”. Deze mensen werken, die hij ons heeft nagelaten.
kalmeerden zijn overgevoelige Wat mijzelf betreft, vond hij in
kwetsbaarheid door hun gezonde menig opzicht zichzelf in mij terug.
levensechtheid. De basis van zijn Verwend, uit een ontwikkeld milieu
bioscopen was ae enigszins verkorte ver-
sie van deze film een enorm succes. De
Amerikaanse tv-gids, de TV Guide (opla
ge: rond 20 miljoen exemplaren), heeft Liv
Ullmann ook op de voorpagina.
i
I
V
-
