Kabaal
Moeder
Woonfunctie
NIEUWE. DIRECTRICE JOODS MUSEUM
KINDEREN VAN DE ZON
Subsidie
„Spelen”
Persvrijheid
1
I
■K
h
iar
■■fl
ien
ATA
J2
ONDER REDACTIE VAN KEES TOPS
R
)-
-
9
3
ZELFS GEREKEND naar nationale maatstaven heeft Amsterdam
in het Joods Historisch Museum een unieke instelling Uniek in die zin
dat er geen vergelijkbaar museum is dat als dit zo geheel gewijd is aan
de godsdienst van een volk en, nauw daaraan verwant, de geschiede
nis van datzelfde volk in ons land. Het Joods Historisch Museum,
gehuisvest in het hartje van de stad in het Waaggebouw aan de rand
van de voormalige Jodenbuurt, groeit sedert de laatste jaren uit tot
een belangwekkende cultuurhistorische instelling waar een boeiend
beeld kan worden verkregen van een stukje geschiedenis dat evenzeer
verweven is met de onze als die van het joodse volk.
8
tl
-
-
tar/i
is
U' 1
epa-
Fl
Judith Belinfante kiest
voor een sobere aanpak
V
CEES STRAUS
A
ties
it of
igs
ien,
te
Judith Belinfante, van oorsprong een
Voorburgse, studeerde geschiedenis aan
de Gemeentelijke Universiteit in Amster
dam onder Presser. Haar specialisme was
de vertoningen, de tussen-spelletjes in de
17e eeuwse toneelstukken. Tot een promo
tie is het nooit gekomen en de huidige
werkkring is daar ook te druk voor, al
heeft ze ooit plannen gehad een proef
schrift te schrijven over de overgangsfase
van de cultuur van de Gouden Eeuw naar
die van de 18e eeuw die sterk Frans geo
riënteerd was. „Ik heb altijd een hang
naar plaatjes gehad, een voorkeur voor
het visuele”.
bouwsels op binnenterreinen zullen
moeten worden afgebroken Ze moe
ten plaats maken voor doeleinden van
algemeen belang, zoals bijvoorbeeld
tuinen binnenpleinen en kinderspeel
plaatsen, waaraan in de buurt een gro
te behoefte bestaat
HET MUSEUM onderscheidt twee doel
groepen. Aan de ene kant is er een publiek
dat voor de helft Nederlands en voor de
andere helft buitenlands is, aan de andere
kant kan de indeling joods-niet joods in
een ongeveer evenredige verdeling wor
den gemaakt. We proberen in de presen
tatie verschillende niveaus aan te bren
gen, ook door het geven van informatie in
het Engels. We gaan er van uit dat de
meest elementaire informatie aanwezig
moet zijn".
Met een dergelijk uniek museum ligt het
gevaar voor de hand dat het toch al exclu
sieve karakter van de joodse religie nog
eens extra benadrukt kan worden. Judith
Belinfante: „We hebben nogal opzettelijk
geprobeerd om geloof en geschiedenis te
scheiden. De basis is het joodse geloof, dat
is niet uniek voor Nederland. Aan de
andere kans is het zo, dat, wil je iets van
de geschiedenis begrijpen, je ook iets van
het geloof moet afweten. Die twee zaken
zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Maar we willen ook de samenhang met de
Nederlandse geschiedenis aantonen. De
joden zijn hier heel vroeg al geïntegreerd
en we laten zien hoe die twee cultuurpa
tronen samengaan”.
Treumann heeft nu opdracht gegeven
om het kunstwerk (gemaakt door Jan
Goossen) geheel te bespuiten met een
laag polystyreen (piep)schuim Mocht
de geluidsoverlast ondanks de maatre
gel blijven bestaan, dan zal de wethou
der zich beraden op nadere stappen.
Judith Belinfante: „Ik heb altijd een
hang naar plaatjes gehad”.
is dat het aantal joden in ons land na de
oorlog vrij constant is gebleven, in tegen
stelling tot de verwachting. „Daarom is
het ook belangrijk een stukje joodse erfe
nis te laten zien. Nu houdt het museum op
bij 1945, straks zal enerzijds een stukje
Israel worden geboden, anderzijds ook
een stuk achtergrond voor degene die hier
blijft. Je kan hier de geschiedenis van een
minderheidsgroepering zien, die met hun
vragen over assimilatie, emancipatie en
integratie geplaatst wordt tegenover een
Nederlands decor. De problemen zijn
voor elke minderheidsgroepring gelijk,
dat gaat ook voor de Surinamers op.
Alleen, de joden zijn hier al zo lang mee
bezig"
:oekt
ook-
503-
Omwonenden waren minder verheugd
door de nachtelijke drumsolo’s en
begaven zich naar wethouder Pitt
Treumann, want die doet Kunstzaken.
IN HET MUSEUMWERK trekt haar
vooral het meehelpen aan de opbouw
ervan aan „Ik vind het bovendien prettig
deze binding met het jodendom te hebben.
Ik ben zelf min of meer losgekomen van
het jodendom, doe er absoluut niets meer
aan. maar dit vult een bepaalde behoefte
in. Ik heb de behoefte om een standpunt te
kunnen bepalen over het jood zijn als
zodanig".
:LAT
c.v.
in. 3
'erkl.
000.
HET GEMEENTEBESTUUR heeft
van staatssecretaris Jan Schaeffer een
brief gekregen, waarin hij meedeelt
Amsterdam te zullen helpen bij de uit
voering van haar meerjarenprogram-
zoe-
in
sven
tie stelt Amsterdam het voortbestaan
van de moedermavo veilig Al blijft de
Amsterdamse wethouder van onder
wijs. Van der Velde, evenals Hoksber
gen van mening dat de financiering
ervan een taak is voor de overheid.
van onze welvaartstaat. vanuit de overweging dat althans hier
voor hen nog enige bestaansmogelijkheden te vinden zouden
zijn” Een illusie, zo stelt het comité nu vast Wrakke caravans,
tenten en houten hutten zijn nun deel „Het is voor ons volstrekt
onbegrijpelijk dat de locale en landelijke overheden niet bereid
zijn zich het lot van deze mensen aan te trekken, doch hen
slechts het voorwerp maken van een beleid dat gebaseerd is op
orde en veiligheid en op politie-optreden
En dan wordt gedoeld op de recente uitspraken van de
kinderpolitie over de zigeunerkinderen „Dooi dit soort uitlatin
gen aan het adres van leden van eén bepaalde minderheidsgroe
pering krijgt deze groep een stigma opgearukt dat maai al te
snel voedsel zal geven aan latente gevoelens van discriminatie
en racisme bij de plaatselijke bevolking”. Felle protesten zou
den volgens het comité op zijn plaats zijn.
De enige voldoening die de zigeuners kunnen melden is de
afkeuring die de afdeling Sociale Zaken van de gemeente
Amsterdam heeft uitgesproken over de uitlatingen van politie
zijde. Maar daar is het voorlopig bij gebleven
De joden zitten met de problematiek
van hun identiteit, de bepaling van het
bèleveri van het jodendom in vrijheid,
daar moeten we nog mee beginnen. Voor
mij speelt de vraag meer waar de jood zijn
bestaansrecht aan ontleent, ontdaan van
de druk van buitenaf. Voor de oplossing
daarvan hoef je niet in Israel te wonen,
maar om dat onderzoek te kunnen doen
naar wat het jodendom in vrijheid is, is
het bestaan van de staat Israel wel een
voorwaarde. In deze zin: toen Israel nog
niet bestond en er vervolgingen waren,
kon je niet naai een ander land. Nu kan je.
als je er uitgegooid wordt wel naar Israel
Maar om die reden hoef ik ook niet te
gaan”.
MEN KAN OP zijn rondgang door het
museum niet ontkomen aan de vraag naar
de geschiedenis der joden in de Tweede
Wereldoorlog Het museum beschikt hier
toe over een klein documentatiecentrum
waarbij niet zo zeer de visuele aspecten
van deze tijd worden getoond Het zijn
documenten over de geschiedenis van de
joden, maai ook de befaamde toespraak
van prof Cleveringa Die benadering,
aldus Judith Belinfante, is te vergelijken
met het verschil in benadering tussen
Presser’s Ondergang en de geschiedenis
boeken over de Tweede Wereldoorlog van
di De Jong ,Een verwevenheid van de
joden met de Nederlanders is onvermijd-
baai Je hebt bijvoorbeeld de Februari
staking, ontstaan als reactie op het wegha
len van de joden
DE KROON heeft ingestemd met het
besluit van GS van Noord-Holland om
het Amsterdamse bestemmingsplan
Bethaniënbuurt goed te keuren De
buurt moet volgens dit plan meer dan
voorheen een woonfunctie en een ple
zieriger leefklimaat krijgen, weliswaar
met behoud van de huidige ruimtelijke
structuur, de bestaande monumenten
en het historische beeld Een van de
gevolgen van het bestemmingsplan is,
dat de in de loop der jaren verrezen
ZE GROEIDE op in een humanistisch-
socialistische sfeer. Maar, vindt ze, „dat
klinkt zo eng. Ik ben absoluut niet opge
voed in het indelen van mensen in groe
pen of soorten’" Moeder had een sterk
socialistische inslag, zoals veel joden aan
het einde van de vorige eeuw hadden. Dat
doet haar spreken van een Joods-
Nederlands combinatie. Wat ze in joodse
zin heeft meegekregen, noemt ze eerder
„traditioneel” dan „religieus”. Judith
Belinfante: „Het aantrekkelijke voor mij
was de eigen keuzebepaling, er werd wei
nig ingeduwd en gedrongen. De humanis
tische idee om zelf de keuze voor je morele
waarden te maken, dat heeft me zeer
aangetrokken”.
DE MOEDER van Marie wil weer
naar school Dat is althans de titel van
een rapport dat dr Renë Hoksbergen
heeft doen verschijnen over dag-
mavoscholen voor volwassenen de
zogenaamde moedermavo’s m
Nederland Hoksbergen verbindt er
trouwens nog de vraag „Kan het einde
lijk’” aan Dat het antwoord op die
vraag ontkennend luidt.» mogen we
afleiden uit zijn conclusie dat de over
heidsbijdrage aan die moedermavo's
ontoereikend is
Voor Amsterdam en enige andere
steden is het antwoord op dezelfde
vraag uitsluitend „ja”, doordat die
gemeenten zelf geld in dat volwasse
nenonderwijs pompen Wanneer de
financiële uitgaven voor studieboeken
en het schoolgeld voor de leerlingen
een bezwaar vormen, bestaat zelfs de
mogelijkheid van een gemeentelijke
studiebeurs Met haar financiële injec-
SINDS KORTE TIJD heeft het
Joods Historisch Museum, in het
Waaggebouw aan de Nieuwmarkt, een
nieuwe directrice. Het is Judith Belin
fante, die er voordien zeven jaar ais
conservatrice heeft gewerkt. Nu ze de
tijd heeft gehad zich wat in te werken
in haar nieuwe functie, zocht collega
Cees Straus zijn vroegere buurmeisje
uit Voorburg eens op, om met haar
over de plaats van het Joods Histo
risch Museum in de samenleving te
praten. Hij kwam tot de conclusie, dat
de joodse cultuurgeschiedenis in het
museum een opvoedkundige vorm
heeft gekregen.
TOCH HEEFT het Joods Historisch
Museum zijn langste tijd in het Waagge
bouw gehad. Er bestaan plannen om het
uit vier synagogen bestaande complex
aan het Burgemeester Jonas Daniël Meij-
erplein te betrekken Het college van bur
gemeester en wethouders heeft in princi
pe een besluit daartoe genomen, de raad
moet nog zijn goedkeuring geven. Het
museum zal in zijn nieuwe omgeving het
toch wel statische karakter verliezen, de
tentoonstellingsruimte is thans uiteraard
zeer beperkt. Nu kan alleen het perma
nente bezit getoond worden, voor wisse
lende exposities is men reeds gedurende
twee zomers naar het synagogecomplex
uitgeweken. Dat zal ook in de komende
zomer het geval zijn voor de tentoonstel
ling over „chassidisme en beeldende
kunst” (15 juli tot 1 september).
„Er wordt vaak gezegd dat we hier met
„distantie” werken. Er is rond de geschie
denis van de joden veel emotionaliteit. Ik
vind het verkeerd daar een extra emotio
nele samenhang aan toe te voegen. De
mensen die hier komen zijn van tevoren al
enigszins geïnteresseerd. Ik heb een voor
keur voor het teruggaan naar de feitelijk
heden”. Dat zegt Judith Belinfante, sinds
kort de directrice van het museum nadat
ze er sinds 1969 als conservatrice had
gewerkt. Het prille begin op de zolderver
dieping: een staf bestaande uit twee part
time krachten die behalve een administra
tieve taak ook allerlei klusjes moest opk
nappen als het afnemen van stof en foto’s
opplakken. Nu is de staf verdubbeld.
Gemeente en rijk subsidiëren de instelling
voor bijna een kwart miljoen, „budgettair
worden we vriendelijk bejegend’’.
De culturele belangstelling is van huis
uit meegekomen. Eigenlijk lag het ook
min of meer voor de hand dat ze in 1969,
eenmaal afgestudeerd en op zoek naar
een baan voor halve dagen om verder te
kunnen studeren, bij het Joods Historisch
Museum terechtkwam. Het museum had
toen vooral een kunsthistorische beteke
nis, in het bijzonder door de aanwezigheid
van voorwerpen van ceremoniële kunst.
Nu wordt gestreefd naar het plaatsen van
de voorwerpen in hun religieuze samen
hang en in hun samenhang met die van de
j oden in Nederland. De kunsthistorische
benadering van vroeger is educatief-
informatieve geworden- Het werd een
museum dat zonder catalogus kan wor
den bezocht, ook voor een publiek dat niet
op de hoogte is met de gebruiken in de
joodse godsdienst wordt tekst en uitleg
gegeven. „Deze voorwerpen ontlenen hun
waarde aan het joodse karakter ervan,
dan moet je niet ze opstellen vanwege hun
estethisch belang. Je moet er wat omheen
maken, anders hoeft het niet”.
nog enkele aspecten van het tentoon
stellingsthema naar voren te halen De
bijeenkomst wordt morgenmiddag om
half drie gehouden in de filmzaal van
het museum
De tentoonstellingscommissie van
het Nederlands Verbond van Grafi
sche Ondernemingen dat de exposi
tie heeft opgezet - heeft drie sprekers,
of liever gezegd inleiders, bereid
gevonden ten tonele te verschijnen De
journalist Paul van ’t Veer, die zich in
hoofdzaak bezig houdt met het schrij
ven van politieke commentaren, zal
spreken over „Problemen uit de Derde
Wereld” De secretaris van de Neder
landse Vereniging van Journalisten G
DIE ONTWIKKELING heeft vooral
sedert het begin van de jaren ’70 vorm
gekregen. Hoogtepunt daarin was het
betrekken en inrichten van de beneden
ruimte van De Waag waar de eertijds
boven opgestelde voorwerpen eindelijk in
een meer passende omgeving terechtkwa
men. Opvallend is daarbij dat de sfeer in
het museum getekend wordt door een
zekere terughoudendheid in presentatie.
De staf kiest voor een sobere aanpak, aan
een extra dramatische onderstreping van
het toch al zo bewogen verleden wordt
geen behoefte gevoeld.
-
ZELF VOELT ZE niet de minste
behoefte om naar Israel te gaan om er zich
te vestigen. „Voor mijzelf heb ik hier
bepaalde waarden geleerd die daar nu
niet kunnen. Ik ben wat dat betreft toch te
zeer het produkt van een Nederlands -
joodse combinatie. Om in Israel te kunnen
wonen zou je veel meer Joods-nationaal
grricht moeten zijn dan hier Ik zou dan
ook het stuk vrijheid dat ik heb meegekre
gen, moeten missen. Uit de strijd om het
bestaan kan je je niet alles permitteren,
maar er zijn dingen in Israel die ik me niet
kan permitteren, zoals de noodzaak van
separatie, de scheiding van Joden en niet-
joden.
ma vooi de Kmkerbuurt Alle daar
voor in aanmerking komende subsidie
regelingen van het Rijk zullen met
voorrang op de Kmkerbuuri worden
gericht aldus Schaefer
U HEBT ER ongetwijfeld van
gehoord: de nieuwe speelautomaat,
waarvan het doe) van de „speler” ts.
met een auto zoveel mogelijk voetgan
gers dood te rijden Hetzelfde systeem
dus als in de speelautomaten, waarmee
men oorlogsschepen laat kelderen Het
wijkcentrum d’Oude Stadt heeft nu in
een brief aan minister Van Agt
gevraagd, maatregelen te nemen tegen
de nieuwe speelautomaat Hetwijkcen
trum is van mening dat importeurs en
exploitanten zich schuldig maken aan
het uitlokken van echte misdrijven van
deze aard in het verkeer
Het wijkcentrum wijst in de brief op
een voorval dat zich maandag in de
hoofdstad voordeed, waarbij een kind
werd doodgereden èn de bestuurder
wegreed De brief van d’Oude Stadt is
behalve aan Van Agt tevens gericht
aan de officier van Justitie en de bur
gemeester van Amsterdam.
DRUKPERS EN VRIJHEID, de ten
toonstelling in het Van Goghmuseum.
waarover we enige weken geleden op
deze pagina schreven, heeft zoveel
publiek en pers naar de Paulus Potter
straat getrokken, dat er een speciale
discussiemiddag is georganiseerd om
Het museum kan in zijn nieuwe opzet
mei los worden gezien van de staat Israel
Daarvoor is de betrokkenheid van de
joden met Israel te groot. Maai gebleken
EEN ONTSTELLEND KABAAL
klonk niet zelden op het Spui zo tegen
de tijd dat al dan niet beschonken
lieden de kroeg moeten verlaten. De
vrolijke klanten hadden namelijk ont
dekt dat je op de acht roestvrijstalen
dozen, die op het Spui bij wijze van
kunstwerk waren geplaatst, met stok
ken. of bij gebrek daaraan met de blote
handen, al trommelend heel wat deci
bellen kon oproepen. Dolle pret dus
A I Schuijt, en president-directeur
drs A A V Tummers van „Audet" uit
Nijmegen houden inleidingen over
„Concentratie in het dagblad en tijd-
schriftwezen Met deze samenstelling
van sprekers is dus zowel de journalis
tieke als de managershoek vertegen
woordigd
EEN PLAAG voor de stad Zo noemde nog niet zo lang
geleden de hoofdinspecteui van de Amsterdamse kinderpolitie
het optreden van zigeunerkinderen in Amsterdam. De reactie
van de zigeuners heeft even op zich laten wachten, maar nu is
die toch gekomen, in de vorm van een korte verklaring van het
Comité ter Behartiging van de Belangen van Zigeuners in
Europa.
Even vooraf de zigeuners waai het hierom gaat hebben niets
te maken met Koko Petalo, die in het recente verleden nogal
eens in onze kolommen is opgedoken Deze „royal gipsy of the
■world”, zoals hij zichzelf graag noemt, ligt integendeel voortdu
rend in de clinch met de overige zigeuners in de hoofdstad. De
.groep waar het nu om gaat, bestaat uit de m hoofdzaak Joegosla
vische zigeuners die zich hebben gevestigd aan de Spaamdam-
.merdijk en aan het einde van de Basisweg, aan de rand van het
Westelijk havengebied.
„DEZE KINDEREN van de zon”, aldus het comité, „hebben.
sa overal verjaagd te zijn, hun toevlucht gezocht in het centrum
Met deze mededeling heeft de staats
secretaris een concrete toezegging
gedaan van 18.5 miljoen gulden voor
de aankoop van bebouwing die niet
verbeterd kan worden Na de sloop
daarvan zullen nieuwe woningen wor
den gebouwd De Kmkerbuuri is zoals
bekend een van de negentiende
eeuwse buurten in Amsterdam waar
wethouder Cees de Cloe op grote
schaal stadsvernieuwing wil gaan
plegen
