Opleiding rijbewijs loopt
twintig jaar achter
De draagbare objecten van
Frans, Martijn en Bruno
Wsi
u 1 W
Pad met openingen
Bomen
Pottenpersje: zaaitijd
Verfijnd vegetarisch koken
Vakbeurs
itasl
erg nuttig
PVC-lijmen
Zo'n eerste rijles is vaak onverantwoord"
door Leens Macaré
Horloges
1
r
iets mee doen. Het zijn sieraad-
voimen die mensen nieuwsgierig
maken, ze aan het denken kun
nen brengen over een systeem
en een gedachte die er achter
zitten. Door een simpele hande
ling, eigenlijk een soort goochel
toer, maak je bijvoorbeeld zelf
vanuit het platte vlak een arm
band”.
Met deze woorden probeert
ontwerper Frans van Nieuwen
borg iets duidelijk te maken van
de dingen waarmee hij en zijn
collega's Martijn Wegman en
Bruno Ninaber van Eyben in hun
vak bezig zijn. Van Nieuwenborg
en Wegman (Leiden) werken
sinds enige tijd samen. Hun werk
en dat van Ninaber (Boxtel)
wordt op exposities samenge
bracht onder de naam „draagba
re objecten”. Zij noemen zich in
de eerste plaats ontwerpers en
nemen daarmee nadrukkelijk
afstand van het begrip „edel
smid" dat per traditie nog vaak
met het maken van sieraden
wordt verbonden
„Wat wij maken is in feite niet
helemaal af. Je moet er zelf nog
•W
-
r u
Ontwerpers Martijn Wegman. Bruno Ninaber en Frans van Nieuwenborg. ..De vorm heeft waarde, niet de status
GASTON GOURMET
Nog geen 29 percent van de men
sen die in 1975 rijexamen deden
slaagden voor de eerste keer. Dat
ligt voor een deel aan henzelf, maar
voor een groot deel aan de oplei
ding. „Als je autorijles wil nemen
dan kan dat. Honderdduizenden
mensen nemen zonder ooit eerder
te hebben gereden deel aan het ver
keer. Dat kan eenvoudig niet meer”,
vindt drs. G. H. Karreman van de
directie Nationale Verkeersacade-
mie in Tilburg.
tingen beheerst worden”, aldus de
heer Karreman.
ten rubber die een harde indruk
maken maar zich op het lichaam
flexibel en „vriendelijk” gedragen.
Het blijken de resultaten te zijn van
een langdurig en moeizaam experi
ment met materialen en gietmetho-
den dat nog altijd niet de produktie-
mogelijkheden heeft opgeleverd die
de ontwerpers ervan verwachtten.
verkeersveiligheid, de cursist pas
de weg op”.
Armbandhorloge van Bruno Nina
ber uit staal en gekleurd perspex
De perspex-klemmen zijn verwis
selbaar en fungeren als sluiting
Er moeten verder eisen worden
gesteld aan de theorielessen bij de
rijscholen. „Wat dat betreft valt te
denken aan een vooropleiding op de
school, zo tussen de 16 en 18 jaar.
Wat je daar tevens mee bereikt is
een grote groep die op bromfietsen
rijdt, van wie je het gedrag verbete
ren kunt”.
„Ik vind dat we hier alleen een
opvoedend karakter in de lessen
moeten leggen. Om dit onderwijs
aantrekkelijk te maken, is een
populair wetenschappelijke bena
dering wellicht op haar plaats. Als
afsluiting kan bij goed resultaat
wellicht een „bromfietscertificaat”
uitgereikt worden”.
Het wordt dus na 10 jaar hoog tijd
om het autorijschoolwezen zodanig
te herzien dat de opleiding tot een
veilige weggebruiker spoedig een
feit is. Want de autorijschoolhouder
verkeert nu in een uitzichtloze posi
tie en heeft weinig plichten en nau
welijks rechten.
Frencken heeft de kwaliteit van zijn PVC-lijm aangepast aan de
eisen, die op dit gebied aan pijpverbindingen worden gesteld. De
lijm is bestand tegen temperaturen van 80 - 90 graden en geeft een
snelle en sterke hechting bij nauwsluitende passingen. Indien te
verlijmen delen enige speling geven wordt PVC-vullijm aanbevo
len, waarmee Frencken zijn assortiment onlangs al had uitgebreid.
Men heeft er trouwens ook twee nieuwe lakken bij: parketlak en
vloerbeits. De parketlak is een zijdeglanslak voor hardhouten
parketvloeren en traptreden. De lak heeft een hoge kras- en slijt-
vastheid. De droogtijd is erg kort: stofdroog binnen het uur en na
acht uur al voorzichtig beloopbaar. Zachthouten vloeren kunnen
met de vloerbeits worden bewerkt.
Het begint met een kleine 25
bladzijden vol informatie over
onze eetgewoonten. De schrijf
ster zet de voordelen van een
vegetarische leefwijze uiteen
zonder de nadelen hoe kom ik
aan voldoende geschikte eiwit
ten? te verdoezelen. Ook lek
kerbekken die niets van vegeta
risme moeten hebben kunnen
hieruit veel leren.
Daarna volgen 43 complete
menu’s, gegroepeerd volgens de
open verband 40% besparing
29 stenen per m2
open verband 25% besparing
36 stenen per m2.
En misschien had het Vegeta
risch kookboek ook wat mee’
informatie kunnen verstrekken
over de grote Oosterse vegetari
sche keukens zoals die van de
Hindoes. Vegetarisme bestaat
daar al duizenden jaren en in die
tijd heeft de keuken een enorme
verfijning bereikt.
Voor het overige: Berty van
Essen heeft een leuke verzame
ling recepten bij elkaar gebracht
waar kok of kokkin die zich niet
door de titel laten afschrikken
voor 9,90 veel genoegen aan
kunnen beleven.
„Ik bepleit een vooropleiding die
bij de rijscholen berust. Steek
proefsgewijs kan de overheid bepa
len of aan de eenvoudige voorwaar
den wordt voldaan. Het is dan ook
zaak vast te leggen op welke enig
juiste manier een bepaalde techni
sche handeling verricht moet wor
den. Het is mijns inziens onderwijs
kundig ook juister deze onderdelen
eerder te toetsen, zoals dat op scho
len in de vorm van deeltentamens
gedaan wordt. Na een goed resul
taat kan, ook uit het oogpunt van
„Een rijtijdenbesluit zou zeker op
zijn plaats zijn”, vindt drs. Karre
man. „Het gevolg is wel dat de rij
lessen nog duurder worden, maar
de veiligheid gaat er zeer zeker op
vooruit”.
Een garagepad of een tuinpad
hoeft bepaald niet altijd van
tegels of gewone keien gemaakt
te worden. Je kunt er allerlei
variaties bij bedenken: combina
ties van verschillende modellen
klinkers en tegels danwel „kin-
derkoppies”. Bij die variaties
zou u ook eens kunnen denken
aan de betonsteen van SPV
(Savekouls Super Stroef BV,
Wijnhaven 69, Rotterdam), die
een handig profiel heeft. De ste
nen, waarvan de standaardaf
metingen 21x10,5x8 cm zijn,
kunnen aaneengesloten worden
gelegd, maar ook met openingen
(waartussen bijvoorbeeld gras
of kruipplant kan groeien). Als
men de stenen in dit open ver
band legt bespaart men 25 per
cent, want normaal gaan er 48
stenen in een vierkante meter en
dan 36 stuks. Nog groter wordt
de besparing, als men de openin
gen een „ruit” groter maakt (29
stenen per vierkante meter). De
stenen zijn te leveren in de kleu
ren grijs, diepzwart en geel plus
andere kleuren op aanvraag.
Met die kleuren kan men dus
ook nog experimenteren. Aange
zien de profielpunten in elkaar
passen kan men geen fouten
Het ligt voor de hand dat deze
extra belasting van de rijinstruc-
teurs de eerder genoemde verkeers
veiligheid niet bevordert. Het is nu
al niet zo dat een werkdag van acht
uur voor de rijscholen is weggelegd,
10 tot 12 uur lessen per dag is geen
uitzondering. Voeg daarbij de oplei
ding die 60 tot 70 percent van hen
zo’n 20 jaar geleden hebben
gevolgd, zonder een verplichte bij
scholing, en de ernstige vraag komt
op, of ook hier niet nu al wat moet
veranderen.
„Iedereen die 18 jaar is kan rijles
nemen en kruipt dan maar in een
auto. Zonder enige kennis van
zaken wordt er geoefend in het ver
keer. Verantwoorder zou zijn, dat
eerst wordt getest of de theorie,
elementaire handelingen, (wegrij
den, schakelen, stoppen) en ten
minste een paar bijzondere verrich-
Van dit ontwerpers-duo zijn ook
grote ringen en ingesneden strips
van metaal of kunststof die door
enkele vouwbewegingen in een
armband of armkoker worden ver
anderd. En ronde en vierkante
gekleurde armbanden van hol gego-
gesnoerde zenuwtrek”, en ontwerpt
als tegenhangers eenvoudige ronde
horloges uit staal en gekleurd pers
pex. De verwisselbare perspex seg
menten fungeren als sluitklem, een
systeem dat hij ook in brede arm
ringen toepast. Uit zwart geanodi-
seerd aluminium maakt hij een
klein horloge („licht maar sterk”)
dat aan een rekbaar rubberkoord
om de hals wordt gedragen. Als hij
het woord „onzijdig” gebruikt,
bedoelt hij daarmee dat zijn ont
werpen zowel door vrouwen als
door mannen kunnen worden
gedragen.
Zowel Ninaber als Van Nieuwen
borg en Wegman produceren zelf
hun ontwerpen in serie. Het zijn
kleine series waardoor de ontwer
pen (tegen een zo redelijk mogelijke
prijs) toch een zekere exclusiviteit
kunnen behouden. Frans van Nieu
wenborg: „Die industriële gedach
te, het in serie werken, met alle
consequenties en beperkingen van
deze aanpak, is in ons werk een heel
belangrijk raakpunt. Alle drie zijn
we in hoog tempo met nieuwe ont
wikkelingen bezig. Wat wij probe
ren te doen sluit nergens aan op
bestaande sieraadtradities”.
maken bij het bestraten. De
SPV-stenen zijn bij uitstek
geschikt om in vlijmethode te
leggen. Een voordeel van een
dergelijk pad is de drainage. Het
water blijft niet staan in plassen,
maar loopt in de openingen weg.
Er is geen opsluitband nodig,
maar een eenvoudige randsteen.
Eén opmerking: wanneer de zij
kant ook nog een speciaal profiel
zou krijgen, zouden er nog meer
mogelijkheden qua patroon ont
staan.
praktischer zijn geweest als er
een verdeling was gemaakt in
voorgerechten, hoofdschotels,
toetjes, salades, of iets derge
lijks.
Hun opleidingen: voor Van Nieu
wenborg de academie voor indu
striële vormgeving in Eindhoven,
voor Ninaber de afdeling vormge
ving metaal en kunststoffen aan de
academie van Maastricht, voor
Wegman de Rietveldacademie. Drie
ontwerpers die elkaar vinden in,
onder meer, het uitgangspunt dat
de „gebruiker” van hun ontwerpen
niet alleen het produkt te zien
krijgt, maar zo mogelijk ook wat er
achter zit, wat er aan vooraf gaat.
„We proberen de mensen het hele
vormgevingsproces te laten zien. De
gedachtengang die er achter zit
zodat ze zich kunnen inleven,
inzicht kunnen krijgen in systeem
en vorm. Dit zijn geen kale produk-
ten, er staat een mens achter”. Een
uitgangspunt dat ze tijdens een
expositie trachten duidelijk te
maken via het vertonen van een dia
serie die leef- en werksituatie van
de ontwerpers in beeld brengt. En
Opmerkelijk is dat slechts 56 per
cent voor het „makkelijk te halen”
theoriegedeelte slaagde, waarmee
wel blijkt dat dit gedeelte zwaar
onderschat wordt. „Een avondje
zwoegen op het boekje vlak voor
het examen komt maar al te vaak
voor”, zegt de heer Karreman. „Dit
is naast een aantal andere zaken
rondom het rijexamen onaanvaard
baar. In feite is er een te duidelijke
scheiding tussen rijscholen en CBR.
Sinds 1 januari 1977 is echter iedere
rijschoolhouder verplicht een
instructeursbewijs te bezitten; een
logische stap zou zijn dat er nu
uniforme lesvoorwaarden komen.
Hierdoor wordt namelijk bereikt
dat opleiding en examen beter op
elkaar worden afgestemd”.
Bruno Ninaber die een openhar
tig boekje heeft geschreven over
zijn werk en ervaringen als ontwer
per, vertelt in dat boekje onder
meer over zijn betrokkenheid bij de
vormgeving van het hedendaagse
horloge dat in een veelheid aan
„prullerige, modieuze en wanstalti
ge modellen” op de markt komt,
met als twee uitersten een slechte
kwaliteit of een aantal overdreven-
technische eigenschappen („zoals
bijvoorbeeld het kunnen zien hoe
laat het nu is in Tokio, of er 400
meter mee onder de zeespiegel kun
nen verblijven”).
Hij noemt zulke over-technische
produkten „de strak om de pols
Nu al wordt er bij de rijscholen
veel met audiovisuele middelen ten
aanzien van verkeerssituaties
gewerkt. De heer Karreman ziet
hier graag een uitbreiding in de
vorm van eenvoudige uitleg wat er
bijvoorbeeld gebeurt als een brom
fietser bij het nemen van een scher
pe bocht alleen zijn voorrem
gebruikt en zo meer.
Gekleurde armbanden van gegoten
rubber (Van Nieuwenborg-
Wegman) die bij het dragen zacht
en flexibel blijken te zijn.
De eenvoudige boswandelaar
zal de Chamaecyparis lawsonia-
na of de Thuja occidentalis niet
herkennen, laat staan het mini-
me verschil tussen beide bomen
vaststellen. Wie Elseviers
Bomengids heeft bestudeerd,
determineert de twee soorten op
een kilometer afstand vanuit een
rijdende trein. Dat belooft Alan
Mitchel, de schrijver, zijn lezers.
Hij geeft ruim achthonderd
gedetailleerde beschrijvingen
van alle natuurlijke en geculti
veerde bomen die voorkomen in
de gematigde klimaatzone tus
sen moeras en boomgrens, in
parken, in grote en kleine tuinen
en in steden en dorpen en in de
vrije natuur. Vermeld worden
land van herkomst, versprei
ding, grootste hoogte en dikte,
habitus, aard van schors, blade
ren (naalden), bloeiwijzen en
vruchten. Determineertabellen,
verklarende woordenlijst, een
register, honderden afbeeldin
gen en een handleiding maken
het herkennen van bomen tot
kinderspel. Een duidelijke en
zeer uitgebreide natuurgids.
(Bomengids, 42,50 Elsevier).
Wat er wel aan nieuwe sieraad-
vormen uit komt is intrigerend door
de bedrieglijke eenvoud waarmee
dingen in elkaar schijnen te zitten,
vaak speels, en vrijwel altijd in
hoge mate „ongewoon” wat betreft
vormgeving en materialen. Zoals de
„draagbare dia’s” van Van Nieu
wenborg en Wegman, broches die
gemaakt zijn uit aluminium en
„liquid crystal”, een aan de compu
terbusiness ontleend materiaal dat
onder invloed van temperatuurver
schillen voor steeds wisselende
kleuren zorgt.
„Het is denkbaar dat we in Neder
land ook een verbeterde rijoplei
ding krijgen door een minimum
aantal rijlessen te eisen voordat
iemand examen mag doen. In Fin
land is dat 30 lessen; een verminde
ring zoals in Duitsland (van 12 naar
6 lessen) bevordert de verkeersvei
ligheid natuurlijk niet”.
die vooral duidelijk laat zien dat het
in die werksituatie voornamelijk
om veel research en zeer hard wer
ken gaat waarbij een uitputtend (en
soms kostbaar) experiment met nog
onbekende materialen en vormen
even vaak tot een mislukking als tot
een succes kan leiden.
I
EUREN
en
nnie
ikantie vw
en volwas*-
intie-kano*
irgengten «af
jden door
en zaHan
ien vlakbij S
wwwbmN
intie-ervannj
d en Walss
A/ye.zeüen»
ponietrekk*
intains in
Brecon 9*'
antie op t**
kenningstocn
an het prat*
fiets Ervarmj
en voor a**
en vrienden
i handen «aj
>or een Enger
meer dan»
f of teiefone»
chures
lys(H.D)
rents tr. M
OtO-lMI*
Het is alweer goed vooruit te
kijken naar het voorjaar, als er
gezaaid gaat worden. Turken-
burg ontwikkelde een zg. potten
persje, een apparaatje waarmee
je elk zaadje zijn eigen kluit
potaarde kunt geven. Dat is
vooral gemakkelijk bij het
uiteindelijke verplanten. De
werkwijze is eenvoudig. Men
vult het pottenpersje met natte
tuinaarde of potgrond, ver
mengd met wat zand. Goed
vochtig natuurlijk, zodat de kluit
compact blijft. Dan zet men de
„potjes” dicht tegen elkaar aan
in een plastic bakje of in een
kistje, dat men van binnen afge
schermd heeft met plasticfolie.
Vervolgens kan men zaad in de
„potjes” doen. Het geheel houdt
men weer goed vochtig. Het
water geeft men in het bakje,
niet op de kluitjes. De jonge
plantjes doorwortelen de kluit
jes, die men tenslotte kan uitzet
ten zonder wortelbeschadi-
gingen.
Vegetariërs zijn mensen die
alleen maar sla eten, water drin
ken, zilvervliesrijst en tarwekie-
men tot zich nemen en in het
algemeen een heel gezond dus
ontzettend saai leven leiden. Dat
deze gedachte niet juist is
bewijst Berty van Essen in het
„Vegetarisch kookboek” dat bij
Van Dishoeck in Bussum ver
schenen is.
seizoenen voorjaar, zomer,
herfst en winter. Wat ons na heel
lang bestuderen van het „Vege
tarisch kookboek” het meest
verraste was de schat aan heer
lijke hapjes die met heel weinig
middelen te maken zijn. Rijst-
croquetten, boekweitbollen,
kaasgehakt, het smaakt heerlijk
en tpch anders. En zo staan er
tientallen aardigheidjes in.
Voor de tiende maal wordt in
Utrecht de belangrijkste beurs
voor de doe-het-zelf-markt
gehouden: Karwei. De eerste
drie dagen zijn gereserveerd
voor de vakhandel, maar daarna
- van donderdag 27 tot en met
zondag 30 januari - kan iedereen
gaan bekijken, wat er allemaal
op het gebied van het doe-het-
zelven te koop is. De openingstij
den: van 10.00 tot 17.00 uur. Een
onderzoek heeft uitgewezen, dat
jong en oud Karwei bezoeken.
De in leeftijd relatief grootste
groep ligt in de categorie 26 tot
30 jaar, ruim 17 van het totale
bezoek aan de beurs. De catego
rie 61 plus maakt bijna tien per
cent uit van het aantal bezoe
kers.
Aan de uitkomsten van het
konsumentenonderzoek is nog
een nuttig advies te ontlenen
voor allen die doe-het-zelf pro
dukten vervaardigen of leveren.
Gevraagd naar de ervaringen
met gebruiksaanwijzingen op
verpakkingen en in folders gaf
slechts een minderheid van de
Karweibezoekers te kennen
daarmee goede ervaringen te
hebben. Meer dan de helft was
hierover matig tot slecht
gestemd, waarbij de klachten
vooral betroffen een slechte ver
taling, of helemaal geen verta
ling, dan wel onvolledigheid of
onduidelijkheid van de ge
bruiksaanwijzingen.
Overzichtelijk is het boek ech
ter niet en de splitsing van de
menu’s in voorjaar, zomer,
herfst en winter is wat achter
haald. Immers, zelfs in januari
kan men verse radijs en kom
kommer krijgen en ook bij ande
re groenten en fruitsoorten
begint door moderne landbouw
methoden de vroegere seizoen-
gebondenheid steeds meer te
vervagen. Voor beginnende
vegetariërs zou het wellicht
