Vorster wil
NOORWEGEN
WIJST ZES
RUSSEN UIT
NIEUWE VERKLARING
OVER MIDDEN-OOSTEN
Ondertekenaars Charta
willen land niet uit
Plaats in ether
wordt moeilijker
bereikbaar
Rhodesië
niet pressen
Overleg EEG-ministers Buitenlandse Zaken
achtergrond
i
PREVENTIEVE MAATREGELEN UIT VREES VOOR NIEUWE AANSLAGEN
Voorstel ministers
Russische auteurs
doen oproep tot
steun Sacharov
•EN
NG
AN
;oek
wd
est
»en
Speculaties
es
gen
hap-
'ram
Iron-
ver-
land
rr in
es
Onder druk
3
2 9
JANUARI
19 7 7
ZATERDAG
BINNFN- EN BUITENLAND
I
I
ieid
tie
•g
lië
n-
h-
its
en
;le
ir-
Z -
(Van onze redactie buitenland)
DEN HAAG. De ministers
van Buitenlandse Zaken van de
negen EEG-landen, die maandag
in Londen bijeenkomen voor hun
periodiek politiek overleg, zul
len aan het eind van dit beraad
een nieuwe gemeenschappelijke
verklaring afleggen over de
basis voor een oplossing van het
Israelisch-Arabische conflict in
het Midden-Oosten.
(Van onze redacteur in Turkije,
Frans van Hasselt)
1ST AN BOEL. Alle tekenen
wijzen erop dat het donderdag
gehouden gesprek tussen de
Grieks-Cyprische president
Makarios en de Turks-
Cypriotische leider Rauf Dek
tasj van historische betekenis is
geweest. Het is duidelijk dat het
gesprek, dat drie uur duurde
het was voor het eerst sinds
veertien jaar dat de twee leiders
bij elkaar waren een gevolg
was van de aan beide zijden
aanwezige bereidheid tot flinke
concessies.
(Vervolg van pag. 1)
In de eerste berichten over de nieuwe aanslagen was er sprake van
I vijf doden en zeker vier zwaargewonden. Later werden deze cijfers
via een verklaring van het hoofdkwartier van de Guardia Civil in
Madrid gecorrigeerd. De twee politiemannen werden neergeschoten
door twee onbekende schutters, die een spaarbank binnengingen in de
Madrileense buitenwijk Campamento, een arbeidersdistrict in de
Spaanse hoofdstad.
9
Politieke spanning in Spanje
„Op verzoeken onze grens te sluiten en
MAKARIOS
Haag, Abraham Kidron, bracht aan het
ministerie van Buitenlandse Zaken.
Volgens de schrijvers is elke actie van
de politie tegen Sacharov om politieke
redenen, een schending van het slotak
koord van de Europese veiligheidsconfe-
rentie in Helsinki in 1975.
Sacharov kreeg vorige week van het
Russjsche openbaar ministerie de waar
schuwing op te houden met zijn „belaste
rende activiteiten”.
[ende
ift hij
'eren-
idt te
drie-
trbei-
lizen
ider
end-
het
ster
lart
:eer
het
een
iten
leer
bui-
llen
Uit het wetsvoorstel blijkt voorts dat
met meer de minister van CRM, maar de
rechter voortaan moet oordelen of bepaal
de programma’s de veiligheid van de
Staat, de openbare orde of de goede zeden
in gevaar brengen. Een minister is voor
deze taak niet geschikt
Aldus luidt één der bepalingen uit het
voorstel tot wijziging van de Omroepwet,
dat door minister Van Doorn (CRM) en
staatssecretaris Van Hulten (Verkeer en
Waterstaat) bij de Tweede Kamer is inge
diend
De goedkeuring van de tarieven van de
STER wordt aan de Reclameraad ont
trokken. De taak van de Reclameraad
wordt beperkt tot het geven van voor
schriften voor de inhoud van de STER-
uitzendingen en het houden van toezicht
daarop. Hierdoor, zo meent minister Van
Doorn, kan wederzijdse beïnvloeding van
de beide taken (tarieven, inhoud) worden
voorkomen
Hajek en Huebl zeiden gisteren tegen
journalisten dat zij er niet aan denken
Tsjecho-Slowakije te verlaten.
uiterst verontwaardigd over de ontvoe
ring, begin deze week, van luitenant-
generaal Emilio Villaescusa. Quilis, pre
sident van het hoge militair gerechtshof.
Pas twee dagen geleden vaardigde de
regering-Suarez een verbod uit op alle
demonstraties, gaf ze de politie uitgebrei
de bevoegdheden inzake huiszoeking en
arrestatie en gaf ze opdracht tot strenge
controle op wapenvergunningen om het
geweld tegen te gaan.
De Spaanse politie-adviseerde gisteren
enkele linkse politieke partijen hun
bureaus te ontruimen, kennelijk uit vrees
voor een aanslag van uiterst rechts. Enke
le uren slechts nadat Villaescusa maan
dag was ontvoerd drongen twee schutters
met machinegeweren een gebouw van jusr
titie binnen en doodden er vijf communis
tische advocaten.
De explosie van het geweld in Spanje -
de ernstigste sinds de dood van Franco in
1975 - valt samen met het begin van onder-
handelingen tussen de regering-Suarez en
de linkse oppositie over democratische
parlementsverkiezingen in dit voorjaar
ter definitieve ontmanteling van de 40
jaar oude Franco-dictatuur.
vnje vestiging op hei hete eiland woidt
gewaarborgd
Dat zou bijvoorbeeld kunnen door aan
te geven dat de Negen er voorstander van
zijn dat de vredesconferentie in Genève
snel moet beginnen en wellicht zelfs dat
de Palestijnse Bevrijdings Organisatie
(PLO) aan deze conferentie moet deelne
men. Israel is tot nu toe terughoudend
over deelname aan een conferentie in
Genève en weigert met de PLO om de
tafel te gaan zitten. De ongerustheid van
Israel over deze nieuwe ontwikkelingen
bleek gisteren onder meer uit een bezoek
dat de Israëlische ambassadeur in Den
Verder hoopt men in Belgrado van bei
de zijden met nieuwe voorstellen te
komen, om de samenwerking tussen Oost
en West te verbeteren. Bovendien wil men
in Belgrado afspraken maken voor wat er
na deze conferentie moet gebeuren, waar
bij wordt gedacht aan een regelmatiger
bijeenkomen van de deelnemers van de
Veiligheidsconferentie.
De discussies over de andere onderwer
pen van het Europees politiek beraad in
Londen zullen waarschijnlijk weinig
meer inhouden dan het uitwisselen van
informatie. Zo staan de kwestie-Cyprus,
Zuidelijk Afrika. Portugal en de wens
van dat land lid te worden van de EEG.
op het programma.
De oproep was ondermeer gericht aan
de Amerikaanse president Jimmy Carter,
zijn Franse ambtgenoot Giscard d’Es-
taing. de kanseliers Schmidt van West-
Duitsland en Kreisky van Oostenrijk en
aan de Britse vorstin.
De Russische ambassadeur werd giste
ren geroepen op het ministerie van Bui
tenlandse Zaken in Oslo. Daar werd hem
meegedeeld dat de derde secretaris van de
ambassade en de chauffeur wegens han
delingen die in strijd zijn met hun diplo
matieke status, ongewenst zijn. Ook drie
diplomaten van de Russische handelsver-
tegenwoordiging in Oslo en de correspon
dent van het persbureauTass hadden
illegale handelingen gepleegd en moesten
meteen het land verlaten.
Het telegram wa,s getekend door Vladi
mir Voinovitsj en Lidia Tsjoekovskaja,
beiden vorig jaar uit de Russische schrij
versbond gestoten, en Vladimir Kornilov
en Lev Kopelev, die wel lid zijn van de
bond.
n Uyl
ing in
naam
rtrou-
aarbij
D). de
tek en
eropr
aldus
nddag
lijkse
Van
jheid
eder-
n het
nUyl
'ijn-
len-
eegt
n de
van
eeft
elke
ging
Dit
pre
cede
Oostenrijk heeft echter laten weten dat
het alleen bereid is ondertekenaars van
het Charta asiel te-vèrlenen als zij daar
zelf vrijwillig voor kiezen.
In Den Haag werd de afgelopen week
gespeculeerd over de vraag of de Negen
in hun nieuwe verklaring, die mede
wordt opgesteld met het oog op de
komende reis van de Westduitse minister
Genscher naar het Midden-Oosten, wel
licht weer verder in de richting van de
concessies aan de Arabieren zou kunnen
gaan.
sië
lie-
in
zo
•m-
■ele
de
Llle
ing
aan
moorden moet worden gezocht in bemoei
enissen van de Russische geheime politie
KGB. Deze zou pogen de democratisering
van Spanje en de toekomstige toetreding
tot de NAVO te blokkeren, zo schreef hij
De
ager
dan
aeeft
ging
raar-
>ord-
it de
ig te
niet
at er
‘gen
als
eit
lat
en
in
er
ien
am
■-
Los Angeles en schoten het daar op
wacht staande lid van de Guardia Civil
dood.
Volgens ooggetuigen ging het in beide
gevallen om jongemannen, die stil, profes
sioneel en in totale rust handelden. Ze
openden het vuur op de agenten voordat
deze de gelegenheid kregen te reageren.
Na de aanslag in de bank in Los Angeles
richtten de aanvallers zich tegen een poli
tieauto, die naar de plaats van de aanslag
was gesneld. Ze brachten het voertuig met
een bom of een handgranaat tot stilstand
en doorzeefden het vervolgens met kogels.
Twee leden van de Guardia Civil (para
militaire politie) liepen zware verwondin
gen op. Volgens politiekringen werden
later drie personen gearresteerd nabij de
plaats van de aanslag op de politieauto.
Tot gisteravond laat had niemand de
verantwoordelijkheid opgeëist voor de
nieuwe gewelddaden. Terwijl het ministe
rie van Binnenlandse Zaken het Spaanse
volk poogde te verzekeren dat regeringen
politie de situatie onder controle hadden,
werden overal rond Madrid wegversper-
ririgen opgericht. Alle politiemannen en
leden van de Guardia Civil werden gemo
biliseerd en speciale eenheden werden
naar de luchthaven gestuurd om vertrek
kende passagiers te controleren.
Politieke waarnemers in Madrid zeiden
dat de aanslagen op de veiligheidstroe
pen de woede van Spaanse generaals nog
zullen vergroten. Vele generaals waren al
In hoeverre Denktasj onder druk van
Demirel tol deze ontmoeting is overge-
Tenslotte zullen de negen ministers van
Buitenlandse Zaken de laatste hand leg
gen aan het gemeenschappelijk standpunt
dat de vertegenwoordigers van de Negen
moeten innemen bij de volgende zitting
van de Europees-Arabische dialoog, van
10 tot 12 februari in. Tunis
„Hun machinegeweren waren kenne
lijk voorzien van geluiddempers want de
schoten werden nauwelijks gehoord”, zo
zei een klerk van de bank. Twee uur later
stapten twee of drie mannen eveneens
een spaarbank binnen in de buitenwijk
PRAAG (AFP). Vier ondertekenaars
van „Charta 77” zijn gisteren op het
bureau voor paspoorten en visa in Praag
ontboden, maar hebben het aanbod naar
Oostenrijk te vertrekken van de hand
gewezen, aldus een mededeling van de
toneelschrijver Pavel Kohout. Hij zei dat
de ambtenaren van het bureau van de
weigering hadden kennis genomen, maar
dat geen gewag was gemaakt voor een
eventueel gedwongen vertrek.
Na de aanslagen van gisteren is Cata
laanse oppositieleiders in Barcelona poli
tiebescherming beloofd en het Madrileen-
se paleis van justitie werd gesloten, even
als het kantoor van het nationale persbu
reau EFE. De kantoren en huizen van
prominente politici van de oppositie in de
hoofdstad stonden al onder bewaking.
Hoewel met name Nederland er steeds
voor heeft willen waken dat de uitspraken
van de Negen niet te zeer de Arabieren
tegemoetkomen, ten nadele van de Israe
li’s, is het (ook door Nederland onder
schreven) standpunt van de EEG-landen
de afgelopen jaren wel steeds meer in de
richting van het Arabische standpunt
gegaan.
Op de lijst van ondertekenaars van het
Charta die volgens de Tsjechoslowaakse
autoriteiten in aanmerking komen om
gebruik te maken van het Oostenrijkse
asielaanbod staan ook de namen van Jiri
Hajek, Milan Huebl, Vaclav Havel en Jiri
Lederer. De twee laatsten zitten al twee
weken gevangen. De lijst is dezer dagen
door de ambassadeur van Tsjecho-
Slowakije in Wenen aan het Oostenrijkse
ministerie van Buitenlandse Zake.n over
handigd.
lik, een van de auteurs van het „manifest
van 2000 woorden” en Pavel Kohout.
gaan, is nog de vraag Het zou inderdaad
kunnen zijn dat het Turks „staats
raison" heeft meegespeeld: de noodzaak
van ratificatie van een Amerikaans-
Turks defensie-akkoord dat vorig jaar
maart door de ministers Kissinger en
Gaglayangil is gesloten, waarbij Tur
kije ruim 1,3 miljard dollar aan militaire
hulp voor vier jaar krijgt
Minister Van Doorn stelt vervolgens
voor dat de NOS alleen nog programma's
maakt, die bij uitstek geschikt zijn voor
een gezamenlijke aanpak (Eurovisie-
uitzendingen, etc.). De ontmoetingstaak
moet worden geschrapt.
MOSKOU (Reuter/DPA). Vier Russi
sche schrijvers hebben een aantal wester
se leiders een telegram gezonden waarin
zij een oproep doen tot steun aan
Nobelprijs-winnaar Andrej Sacharov,
die volgens hen het gevaar loopt de mond
te worden gesnoerd door de Russische
autoriteiten.
Maar ook Makarios zal een deel van
zijn aanhang net deze ontmoeting van
zien hebben vervreemd, de communis
ten en meer nog de socialisten onder
zijn onverzöenlijke lijfarts Lyssaridis.
Deze laatsten willen niet capituleren
voor enigerlei idee van bi-zonale opde
ling Hun leuze is- alle vluchtelingen
terug, niet de helft In hun ogen is Maka
rios bezig zijn leuze van een „langdurige
stnjd’ te verraden De ‘oenadering
wordt door hen gezien als buigen voor
Amerikaanse en NA VO-druk
De bisschoppen en andere bestuurders
van de veertien Tsjechoslowaakse bis
dommen hebben een gezamenlijke verkla
ring uitgegeven, waarin zij met nadruk
bekendmaken dat zij niet behoren tot de
ongeveer driehonderd ondertekenaars
van „Charta 77”. Zij wijzen erop dat zij
hun standpunt ten aanzien van inaat-
schappelijke vraagstukken diverse keren
en ondubbelzinnig tot uitdrukking heb
ben gebracht in pastorale brieven.
een boycot in te stellen kunnen wij niet
ingaan, omdat ze strijdig zijn met het
beleid van deze regering", aldus de pre
mier.
Verslaggevers maken aantekeningen ter
wijl ze de politiewagen bekijken die
onder andere door een bom werd getrof
fen. Een van de inzittenden kwam om het
leven.
Zuid-Afrika zal blijven zoeken naar
vreedzame oplossingen van de problemen
van zuidelijk Afrika, maar is niet bereid
pressie uit te oefenen of iets oneervols te
doen, zei Vorster.
KAAPSTAD (Reuter). Premier John
Vorster van Zuid-Afrika heeft gisteren in
het parlement verklaard dat hij Rhodesië
niet wil dwingen een oplossing te aanvaar
den die door derden wordt gedicteerd.
(Van onze correspondent)
DEN HAAG. Het wordt nieuwe
omroeporganisaties aanzienlijk moeilij
ker gemaakt zich een plaats in de ether te
verwerven. Voordat definitief zendtijd
wordt toegewezen, moeten zij een jaar
achtereen bewijzen programma’s te bren
gen, die afwijken van wat de bestaande
omroeporganisaties reeds laten zien en
horen. Met deze „drempel-eis” moet de
verscheidenheid in de omroep vergroot en
de thans toenemende versnippering ver
kleind worden.
Deze verklaring zal volgens Haagse
diplomatieke kringen in grote lijnen de
standpunten samenvatten zoals die tij
dens de recente Algemene Vergadering
van de Verenigde Naties in New Vork
namens de Negen zijn afgelegd.
Terwijl in 1967, na de juli-oorlog, in
resolutie 242 van de Verenigde Naties nog
slechts werd gesproken van de noodzaak
van een oplossing van het probleem van
de Palestijnse vluchtelingen, legden de
Negen na de oktoberoorlog van 1973 melijk
(onder druk van de olieboycot) een verkla
ring af waarin werd gesproken van „de
legitieme rechten van het Palestijnse
volk”. Tijdens de afgelopen Algemene
Vergadering van de VN gingen volgens
waarnemers de Negen weer wat verder
door te stellen dat het Palestijnse volk
eventueel aan zijn nationale identiteit
inhoud zou kunnen geven door een terri
toriale basis, wat een erkenning inhoudt
van het recht van de Palestijnen op een
eigen land
President Carter heeft er geen geheim
van gemaakt, dat hij ratificatie van dit
akkoord gekoppeld wil zien aan voort
gang in de Cyprus-kwestie. Én een van
zijn eerste regeringsdaden is geweest,
het akkoord voor hernieuwde bestude
ring terug te nemen, waardoor behande
ling door het Congres opnieuw wordt
uitgesteld
Naast het Midden-Oosten zullen de
negen ministers van Buitenlandse Zaken
maandag en dinsdag in Londen voorna
praten over de Oost-West-
verhoudingen, in het licht van de tweede*
Europese conferentie over veiligheid en
samenwerking, die in juni van dit jaar in
Belgrado zal worden gehoudén. Tijdens
deze conferentie zullen ministers uit de
West- en Oosteuropese landen (zonder
Albanië) en van Canada en de Verenigde
Staten allereerst nagaan in hoeverre
gevolg is gegeven aan de aanbevelingen
en beloften van de eerste Veiligheidscon
ferentie in Helsinki, in mei 1975.
De toenadering is al met al zo specta
culair dat het niet zal ontbreken aan
openlijke of bedekte reacties uit min
stens twee achterbannen de Turkse en
de Grieks-Cy.priotische In Turkije pleit
de ultra-religieuze Partij van Nationaal
Behoud onder vice-premier Erbakan al
maanden openlijk voor de uitroeping
van een Turks-Cypriotische onafhanke
lijke republiek Zij meende dat zij daar
bij Denktasj aan haar zijde had Nu deze
de wenselijkheid van bestendiging van
een pan-Cypriotische republiek heeft
uitgesproken, zal zij wellicht premier
Demirel gaan yerwijten de Turks-
Cypnotische leidei ondei ontoelaatbare
druk te hebben gezet
Het Spaanse persbureau Cifra meldde
dat een machinepistool, dat bij de aan
slag op de communistische advocaten
werd gebruikt, van Amerikaanse makelij
was. Het is van het type-Marietta, dat in
gebruik is bij geheime diensten van
bepaalde landen.
De Amerikaanse ambassade in Madrid
weigerde commentaar te geven op dit
bericht. Amerikaanse kringen zeiden dat
het wapen, al wordt het vervaardigd door
een maatschappij in Ohio, niet door Ame
rikaanse geheime diensten wordt
gebruikt. Ze ontkenden dat de Ameri
kaanse inlichtingendienst CIA betrokken
zou zijn bij het geweld in Spanje. Een
columnist in het Spaanse avondblad
Informaciones zei dat een verklaring voor
de steeds geheimzinniger ontvoeringen en
Makarios van zijn kant heeft al vóór
de conferentie schriftelijk laten vastleg
gen dat van Turkse zijde bereidheid
blijkt te bestaan tot inperking van de
Turkse zone (nu bijna 40 percent) tot 32
percent en tot verdere onderhandehn
gen daarover Dit lijkt in overeenstem
ming met het nieuwe project dat op
instigatie van president Carter is opge
steld en in coördinatie met de Europese
Commissie als verzoeningsvoorstel is
ingediend
De voortgezette onderhandelingen
tussen vertegenwoordigers van de twee
bevolkingsgroepen, die nu m het bijzon
dei dooi Denktasj in het vooruitzicht
zijn gesteld zouden dan vooral ovei dn
percentage gaan alsmede ovei de ster k
In New York -hebben onder meer de
Nederlandse minister Van der Stoel en
ambassadeur Kaufmann namens de
négen EEG-landen gezegd, dat voor het
conflict in het Midden-Oosten een oplos
sing moet worden gevonden die alle lan
den in het gebied veilige grenzen garan
deert en die recht doet aan de gerecht
vaardigde eisen van het Palestijnse volk.
Deze eisen betref en met name de toewij
zing van een gebied (waarschijnlijk de
door Israel bezette westelijke Jordaanoe-
ver en de Gaza-strook) voor de vestiging
van een Palestijnse staat.
De vier ondertekenaars waren Zdenek
Mlynar. voormalig secretaris van het cen
trale comité van de communistische par
tij, Frantisek Kriegel, voormalig voorzit
ter van het nationale front, Ludvik Vacu-
Denktasj blijkt eraan te hechten de
buitenwereld duidelijk te maken dat het
initiatief voor de ontmoeting van hem is
uitgegaan. Hij heeft een brief van 9
januari aan Makarios doen publiceren,
waarin hij de aartsbisschop uitnodigde
tot dit gesprek Makarios had eerder in
een interview in de Times de bereidheid
te kennen gegeven in te stemmen mei
een federale oplossing voor Cyprus,
mits het principe van vrije circulatie en
Het opmerkelijke is nu, dat Denktasj
op dez.e basis heeft willen onderhande
len, nadat hij nog vorig jaar deze
bewegings- en vestigingsvrijheid totaal
strijdig met het principe van een bi-
zonale federatie (d.w.z. de verdeling van
het eiland in een Griekse en een Turkse
zone) had genoemd. De verslechterende
economische situatie in zijn eigen zone
lijkt hem te hebben overtuigd van het
voouieei van een nieuwe vermenging
van heide bevolkingsgroepen, nadat
eenmaal van linkse zijde de bestuurlijke
scheiding op geografische grondslag is
erkend.
neemt ernstige vormen aan
Oplossing kwestie-Cyprus lijkt in zicht
te respectievelijk zwakte van het centra
le intercommunitaire bestuur, .waarvan
Denktasj de wenselijkheid in zijn brief
van 9 januari onderstreept
OSLO (DPA). Vijf Russische diplo
maten en de correspondent van het Russi
sche persbureau Tass zijn gisteren m
Noorwegen tot persona non grata ver
klaard. De dag ervoor werd een ambte
naar van het Noorse ministerie van Bui
tenlandse Zaken na aan geheime bijeen
komst met een secretaris van de Russi
sche ambassade aangehouden.
