Uitmuntend
Quartetto
van Van Heutsz
Leven en legende
Groentjes doen wonderen! Bel nu: 023-319272
as mi a> mi «m n m m m «m ae m» m m mb «n m» m» m «b mm mi m* m» «b mi mi m
Studiepianovoor dochtertje?!
RPhO trok bijna
200.000 mensen
Mechels Miniatuurtheater in Nederland
0/4/O
Begrafenis
John Eylders
Esterhazy
r
iFiim kijken met
eten en drinken
Concertzangeres Hélêne
Ludolph overleden
Uit schooi van Denijs en Van Kempen
In Concertzaal
BOEK WAARMEE J.C. WITTE DE FIBULA-PRIJS WON
Beperkte capaciteien
n
1 9 7 7
FEBRUARI
KUNST
WOENSDAG
13
1.
’n KADETT HUREN?
De 8/4% Amro Spaarbrief ’77-’82
Net als de AMRO Spaarbiljetten is deze Spaarbrief
een waardepapier aan toonder. Tussentijdse verkoop
gedurende de looptijd is mogelijk via de beurs tegen
de koers van dat moment. Het nominale bedrag van
een Spaarbrief '77-82 is f 1.000,- en per 14 december
’82 krijgt u er f 1.600,- voor terug. Na datum van eerste
afgifte wordt het aankoopbedrag steeds iets hoger,
omdat de inmiddels verstreken rente er dan in ver
werkt is. Bij de huidige koers 4^1 O/
betekent dit een rente van 'f
Informeer bij een van onze 824 kantoren
amro bank
BOUWENS AUTOVERHUUR
T
met een knipoog gespeeld
(ADVERTENTIE)
um
10-
bibliotheek
opl.
sid
De 67 abonnements- en promenadecon-
certen in de Doelenzaal hadden het hoge
bezettingspercentage van 91; als men de
eigentijdse serie Z buiten beschouwing
laat was dat percentage zelfs 96.
(Van onze correspondent)
DEN HAAG Bijna 200.000 mensen
hebben vorig seizoen naar concerten van
het Rotterdams Philharmonisch Orkest
geluisterd. De ruim 15.000 bezoekers van
14 operavoorstellingen, die het R Ph. O.
begeleidde, zijn niet meegeteld
De ontmoeting tussen de twee vrouwen,
die vijanden zijn en elkaar toch uitste
kend begrijpen, is werkelijk aangrijpend.
Hier is de knipoog ook terecht verdwenen.
Een liedjeszanger, die het verloop van
het drama aan ons uitlegt en in het begin
al meteen het publiek tot meezingen pro
beert te krijgen, (wat in Hilversum niet
altijd lukte) werd sappig gespeeld door
Manu Verreth, de broer van de regisseur.
De hoofdrol, het meisje Bello, werd zeer
geloofwaardig voor ons neergezet door
HILVERSUM. Na een wat aarzelend begin, kreeg het Mechels Miniatuurtheater
bij zijn eerste Nederlandse optreden met „Ene Misdadige” het publiek van Theater
Gooiland, volledig in zijn ban.
Ene Misdadige is een fel gekleurd, aangrijpend volksdrama van de Vlaamse schrijver
Nestor de Tière, die leefde van 1856 tot 1920. Het gaat om een molenaarsdochter, die
met een kind van de notariszoon blijft zitten, door haar vader het huis uitgetrapt, in
een boshut een armzalig leven leidt (maar toch door vrienden wordt geholpen) en die
uiteindelijk, als haar kind sterft, het recht in eigen hand neemt en de notariszoon
doodschiet
(Van een medewerker)
IN ONZE KOLONIALE nadagen was één van de grootste verguisden oud-
gouvemeur-generaal J. B. van Heutsz. In Amsterdam staat het Van Heutsz-
monument, dat voor sommige Nederlanders het Indié symboliseerde waar zij wat
groots verrichtten, terwijl anderen dat monument als een symbool van onderdruk
king zagen. J C Witte onderzocht wie „de pacificator van Indié,, nu eigenlijk was,
voor welk onderzoek hij de Fibulaprijs ontving, die elke twee jaar wordt uitgereikt
voor een oorspronkelijke studie door een jong historicus Zijn studie munt boven
dien uit door leesbaarheid: men volgt het leven van Van Heutsz op de voet en men
neemt en passant een uitgewogen hoeveelheid historische kennis mee uit het tijdvak
waarin hij leefde en werkte
van het midden der vorige eeuw bleef
onthouden.
Toen de situatie daar uit de hand liep,
kreeg Van Heutsz zijn kans. Hij voert
vaak persoonlijk grote militaire expedi
ties aan en brengt zijn grote tegenspeler,
Toekoe Oemar, ten val Van Heutsz
hoopt de welvaart in de streek te doen
toenemen, waardoor de bevolking zich
makkelijker zou schikken onder Neder
lands gezag.
Van Heutsz ging uit van het Neder
lands gezag, maar hij was zeker niet
zonder kritiek. Hij schreef in het in
Semarang verschijnende dagblad „De
Locomotief”, waarvan de hoofdredac
teur, mr. Brooshooft, beschouwd wordt
als een der eerste ethici. Hij had ook
contact met Snouck Hurgronje, die even
eens veel interesse had voor de situatie
in Atjeh-
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. Naar ons pas vandaag
bekend werd, is afgelopen maandag de
vroeger zeer bekende sopraan Hélêne
Ludolph na een korte ziekte op 75-jarige
leeftijd overleden. Op verzoek van de
overledene heeft de crematie in stilte
plaatsgehad.
de ronde gingen doen. De koloniale
expert van de SDAP, Van Kol, stelde ter
plaatse een onderzoek in. waarbij Van
Heutsz er goed af kwam: „Een man wars
van ijdele vormen en vrij van alle ijdel
heid, een van de karakters, welke op zijn
levensweg te ontmoeten een gröot voor
recht is”. Hij was ervan overtuigd dat de
humane wijze van optreden van gene
raal Van Heutsz er borg voor zou staan
dat na de onvoorwaardelijke onderwer
ping ’t edelmoedig optreden zou komen.
Op het conto van Van Heutsz staan de
zogenoemde dessascholen, die op het
platteland aan de boerenbevolking ele
mentair onderwijs verschaften. De kos
ten van dit volksonderwijs werden door
de dorpsgemeenschap zelf gedragen,
maar het gouvernement verschafte de
leermiddelen Zoveel mogelijk ontsloeg
hij slappe bestuurders om hen te vervan
gen door longe en dynamische krachten
van hei type colijn
Gevraagd naar haar mening over de
huidige avant garde, antwoordde Hélêne
Ludolph tijdens een interview ter gelegen
heid van haar 75e verjaardag aan een
onzer medewerkers dat ze het poëtische
element in de muziek zo miste. „Over de
hele Unie is alles vergroofd. Het pianospel
is bijvoorbeeld in het algemeen veel har
der geworden. Maar in de eerste plaats
denk ik aan het componeren. Als je aan de
subtiliteiten van Dehpssy’s Pelléas denkt
of aan de Proses Lyriques, die verfijning
kom je niet meer tegen”.
Hélêne Ludolph heeft zichzelf met deze
uitspraken nog het best getypeerd, ze was
immers een zangeres met een hoge mate
van verfijning.
Er volgden verschillende rollen in ope
ra’s als de Lohengrin en La Bohème. In
deze periode verwisselde de zangeres
haar studie bij Denijs voor die bij Jacques
van Kempen met wie ze voor de Tweede
Wereldoorlog veel heeft opgetreden.
Eén van de symptomen daarvan is
deze studie, die de schrijver zelf noemt:
een poging om Van Heutsz te ontdoen
van de lagen geschiedenisvervalsing en
verfraaiing en het opsporen van de rede
nen die een dergelijke misvorming van
een historisch beeld veroorzaakten
J B. Van Heutsz als gouverneur
generaal.
Nadien ebden de mythe en reacties die
zij opriep weer wat weg; er begon serieu
ze belangstelling voor ons koloniale ver
leden op te komen
Bouwjaar
77
Hoge rente!
ondanks het vermoorden van de vaaer
van haar kind, vrijgesproken zal worden.
Het Mechels Miniatuurtheater zal de hele
maand februari in Nederland optreden.
In Haarlem en in Amsterdam komen ze
niet, wel op 24 februari in Leiden.
CONRAD VAN DE WEETERING
Vooral omdat de expositie van deze
schitterende draak nogal traag verloopt
heeft regisseur René Verreth het begin
verluchtigd met veel liedjes (Daar bij die
molen) en grappen. Iedere acteur kreeg
een aantal overdreven pantomimische
gebaren (ik hou van jou, ik groet u, nu ben
ik droevig enz.) toegewezen en stortte zich
met kennelijk plezier in de hevigste
gemoedsaandoeningen. Dit alles uiter
aard met een knipoog. Na de pauze, als de
bedrogen moeder haar dode kind in de
wieg komt leggen in het huis van de nota
riszoon en diens wettige echtgenote, loopt
de dramatische spanning even hoog op.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog heeft
Van Heutsz nog geijverd voor een sterke
re verdediging van Indié, wat hem en
vele anderen in beweging hield. Als
adjudant-generaal van koningin Wilhel
mina lunchte hij nog één dag voor diens
aftreden met keizer Wilhelm in het Duit
se hoofdkwartier in Spa. Geruchten
deden de ronde, dat hij de komst van de
keizer had voorbereid, wat volgens de
schrijver waarschijnlijk zó moet worden
uitgelegd, dat Von Hindenburg bij Van
Heutsz geïnformeerd heeft of de keizer
naar Nederland zou kunnen komen en
dat Van Heutsz dit niet heeft afgeraden.
Voor deze verrukkende ervaring schon
ken de instrumenten, voortreffelijk en in
hechte samenspeleenheid bespeeld, het
door lichte timbre-nuances gekenmerkte
klankmedium. Dit was strijkkwartet-
kunst van hoge orde. Langdurig applaus
was hiervoor de waarderingsuiting van
dankbare opgetogen toehoorders.
P. ZWAANSWIJK
In de dagelijkse omgang was hij grof
en ruig, zeker volgens negentiende-
eeuwse maatstaven. Hij schokte velen,
maar dat was meestal ook zijn bedoe
ling. Hij hield van vrouwen, kaarten,
dansen en een stevige borrel. Hij was
gevat, zeer gul met kritiek, maar kon zelf
zeer slecht kritiek verdragen Hij ging
naar Indié om het avontuur te zoeken
wai hem m het bekrompen Nederland
Naast oratoriumzang en aanverwant
werk vond Hélêne Ludolph haar speciali
teit in de liedkunst en op dit terrein zou ze
een geduchte „rivale” voor de eveneens
beroemde Jo Vincent worden. Haar artis
tieke nieuwsgierigheid bevredigde ze door
het uitvoeren van diverse experimentele
werken zoals composities van Dallapicco
la en Hindemith, Hendrik Andriessen, Jan
van Gilse, Messiaen en Oscar van Hemel.
Ze deed dit ondermeer met het Concertge
bouworkest en het Concertgebouw-
kwintet uit Amsterdam. Daarnaast heeft
ze een grote serie grammofoonplaten
gemaakt die naar alle waarschijnlijkheid
vrijwel niet meer te krijgen zijn.
22 50 per dag, inkl. 100 km en verze
kering, ekskl BTW en benzine
Langere huurtijd op aanvraag
Kampervesi 23 Haarlem
Teietoo, 3i 26 38
haar op het podium bracht. In 1920, het
jaar waarin ze trouwde met L. Ludolph,
de oud-directeur van de Haarlemse MTS,
debuteerde ze in Die Jahreszeiten van
Haydn. In hetzelfde jaar zong ze in Haar
lem Beethoven’s Ah Perfido met het
Haarlems Muziekkorps dat later de Haar
lemse Orkest Vereniging zou worden, de
voorloper van het huidige NPO. De
beroemde zangpedagoge Cornelie van
Zanten begeleidde toen Hélêne Ludolph-
Geysen bij de opbouw van haar carrière.
In 1904 werd Van Heutsz gouverneur-
generaal ondanks zijn geringe salonfa-
higkeit en zijn beperkte capaciteiten op
politiek en economisch gebied. De
belangrijkste reden om hem en niet een
ander te benoemen, hing samen met het
gevaar dat Nederlands Indié betrokken
zou raken bij de oorlog die in het Verre
Oosten woedde tussen Japan en Rus
land Gaandeweg werd Colijn zijn rech
terhand, eerst als reizend adviseur voor
de buitengewesten waarvoor hij zijn
militaire loopbaan moest af breken
ZANDVOORT. De teraardebestel
ling van John Eylders, de maandag over
leden galeriehouder, is bepaald op vrij
dagmiddag a.s. om drie uur op de begraaf
plaats „Zorgvlied”, Amsteldijk 273 in
Amsterdam.
Gelegenheid tot afscheidnemen in een
rouwkamer van de Coöperatie, P.C.
Hooftstraat 183 in Amsterdam, woensdag
en donderdag van 14.30-15.30 en 18.00-
20.00 uur.
De zangeres werd als Hélêne Geysen op
31 maart 1901 in Antwerpen geboren als
kind van muzikale ouders. Haar vader die
spoedig zou overlijden, was pianist en
haar moeder, met wie ze in 1914 naar
Nederland zou vluchten, beschikte over
een goede sopraanstem.
Hélêne Geysen kwam in ons land
terecht bij de zanger Thom Denijs die
Nellie Rosiers als de nette echtgenote van de louche notariszoon, gespeeld door Marin
de Valck.
Er waren intussen nog steeds expedi
ties nodig naar nel binnenland waai o
vei de geruchten omtreni w reed beden
HAARLEM. De violisten Jaap Schro
der en Alda Stuurop, de altviolist Wiel
Peeters en de violoncellist WouterMöller,
die zich verenigd hebben tot het Quartet
to Esterhazy, hebben zich de uitvoering
van strijkkwartetten uit de achttiende
eeuw, van de pré-klassieke en klassieke
stijl dus, in de authentieke klanksfeer en
in de daarbij behorende artistiek-
muzikale stijl als ideaal gesteld.
Van dit ideaal hebben zij getuigd op het
concert, dat zij als Quartetto Esterhazy
dinsdagavond in het Haarlemse Concert
gebouw hebben gegeven en waarop zij op
instrumenten, die door hun „authentieke”
gesteldheid daartoe de mogelijkheid
boden, strijkkwartetten van Wolfgang
Amadeus Mozart (de kwartetten in C, KV
175, en in Bes, KV 458), van Luigi Bocche
rini (het kwartet in G kleine terts, opus 32,
no. 5) en van Joseph Haydn (het kwartet in
D kleine terts, no. 4) ten gehore hebben
gebracht.
Tessy Moerenhout. Zij wist te fluisteren
en te schreeuwen, kende felle bewegings-
uitbarstingen en ontroerende ingetogen
momenten. De notariszoon, de verleider
van alle meisjes in het dorp, met zijn
geplakte haren en robuuste snor, deed
tegenover iedereen uit de hoogte behalve
tegen zijn gierige vader (oui papa, non
papa, oui papa). Hij werd in al zijn leeg
hoofdige ijdelheid perfect gespeeld door
Marin de Valck. De mooiste van het hele
stel vond ik de rijke weduwe met wie de
notariszoon uiteindelijk trouwt. Met een
hoge blonde pruik op en een Frans accent,
wat in België op een goede afkomst moet
wijzen, was zij aanvankelijk kil en bereke
nend, maar bleek zij later toen zij zelf ook
een kind had gehad, toch over een gewe
ten en gevoel te beschikken. Nellie Rosiers
speelde dit wufte wezen met een schat aan
verfijnde trekjes. De opvliegende vader,
de kattige vroedvrouw met een gouden
hart, de onstuimige bloedeerlijke knecht
Pauw en alle anderen, ieder op zijn
manier hielp mee om dit bloedige drama
kleurrijk op het toneel te brengen. Hierbij
was het meest opvallende, de partij, die de
schrijver Nestor de Tière koos vóór het
verleide meisje door aan het eind door de
veldwachter te laten zeggen, dat ze
U. C. Witte: J B, van Heutsz. Leven en
legende. Uitgave; Unieboek BV, Bus-
sum. Ingen. 158 blz. 19,90.
Johannes Benedictus van Heutsz werd
in 1851 in Coevorden geboren. Op 16-
jarige leeftijd nam hij dienst bij het
Instructie Bataljon in Kampen om door
middel van cursussen te proberen onder
officier te worden. Een modelleerling
was hij niet. Maar toch was hij op zijn
22e luitenant, wiens karakter, zoals de
schrijver zegt, al grotendeels was
gevormd Hij was moedig en zelfbewust,
om niet te zeggen eigenwijs en gelijkheb
berig, nuchter en ijverig en had een
groot inlevingsvermogen Hij had weinig
gevoel voor organisatie, maar daar stond
tegenover dat hij geweldig kon improvi
seren
In een laatste hoofdstuk schrijft Witte,
dat Van Heutsz al tijdens zijn leven een
legendarische figuur was, maar dat na
zijn dood rond zijn persoon een mythe
van orde, gezag, vastberadenheid en wat
daar zoal bij hoort, werd geweven. Men
ging hem zien als de grote representant
van het koloniale gezag, wat hij wel was.
mahr niet in die volstrektheid die de
tegenstanders van het kolonialisme aan
hem toedichtten De provo’s bijvoor
beeld, vergeleken Van Heutsz met een
misdadiger van het soort-Hitler en de
Atjeh-oorlog met het optreden van de
Duitsers in de Tweede Wereldoorlog
ARNHEM. Arnhem heeft voor
Nederland de primeur van een cine-café.
1 Dezer dagen is deze nieuwe en unieke
uitgaansgelegenheid in de binnenstad in
gebruik genomen. Cine-café is gevestigd
in de Bagijnenpassage in de Koning
straat.
Het „recept” voor cine-café is eigenlijk
heel simpel. Drs. Marteijn Sanders, direc
teur van Jochems Theater, en de heer H.
Mees, hoofd afdeling deelnemingen van
Skol’s Bierbrouwerijen, de twee initiatief
nemers, lichten dat toe. „Bekend is dat de
meeste bioscoopbezoekers na de film een
horecabedrijf opzoeken. Ze besluiten het
avondje-uit dan met een hapje of een
drankje. Wel, we hebben gewoon een com
binatie gevonden. In cine-café kun je iets
eten, drinken en naar de film kijken”.
Dat drinken en naar de film kijken, is,
zo redeneren de initiatiefnemers, te com
bineren. Vandaar dat men nu op de
bovenste verdieping van de Bagijnenpas
sage een gezellig bioscoopzaaltje vindt
met achterin een bar. Centraal is achter
de bar de filmcabine opgesteld. Die film-
cabine is geheel van glas, zodat iedere
bezoeker precies kan zien wat er gebeurt.
Aantrekkelijk is dat de film continu door
draait en alle bezoekers vrijwel zonder
anderen te storen, heen en weer kunnen
lopen tussen filmzaal en bar, die in elkaar
overlopen. Er is af en toe slechts een korte
pauze om de film opnieuw te starten.
Dat de initiatiefnemers vertrouwen
hebben in de zaak, blijkt uit het feit dat
binnenkort ook in Den Bosch wordt
gestart met een cine-café. Daar zal het
echter niet bij blijven. Als het experiment
slaagt, gaan de heren Sanders en Mees,
die inmiddels de Biosbistro BV hebben
opgericht, in nog twintig steden in Neder
land een dergelijke vestiging openen.
Wilt u bij het overmaken van uw
abonnementsgeld via giro of bank
uitsluitend gebruik maken van de
stortingsacceptgirokaart welke
U wordt toegestuurd?
Dat voorkomt misverstanden, en
onze administratie kan uw beta
ling sneller verwerken.
Tot mijn spijt heb ik slechts naar de
uitvoering van Mozarts Kwartet in Bes
(KV 458) kunnen luisteren, maar hierdoor
toch de indrukken gekregen, welke ook
bij de overige vertolkingen de muzikale
sfeer bepaalden. Een sfeer, die bij de
toehoorders de ontvankelijkheid deed
ontstaan voor een sublieme, verfijnde
schoonheid van subtiel genuanceerde
klanken, die als ragfijne structuur
elementen de melodieën, motieven en har
monieën gingen vormen in transparante
tekening en met verinnigde zegging van
verstilde bewogenheid.
„Ene misdadige” als volksdrama
Daarnaast speelde het R. Ph. O. niet
minder dan 674 maal voor en op scholen.
Ensembles uit het orkest verzorgden
voorts 22 wijkconcerten, 2 koffieconcer
ten en 5 zogenaamde „pelgrims”-
concerten
(ADVERTENTIE)
f 9
