Floor Horninge wil deling
van macht met mannen
Annelies van Overbeek neemt
taak Meta van
Beek over
ft
E
Hm
KRITIEK OP FEMINISTISCHE GROEPEN
WERK GENOEG VOOR OMBUDSVROUW
1
Huisvrouw
is hoeksteen
economie
door Theo Klein
Wetboek familierecht
door Michelle de Waard
Alimentatie
Lagere loonklasse
<mai
iniai
Welke vrouw weet wat haar te wachten staat als ze gaat werken?
Ben je eenmaal aan de slag, dan krijg je te maken met een
arbeidscontract, sociale verzekeringen, uitkeringen, ziekte, beta
ling en ga zo maar door. Maar wat weet je er eigenlijk van? Soms
kom je ook nog voor onvoorziene problemen te staan als onderbe
taling, ontslag, of reorganisatie van het bedrijf. Dolle Mina kreeg
drie en een half jaar geleden het lumineuze idee een Stichting
Ombudsvrouw in het leven te roepen, speciaal voor dit soort
problemen. Nu is het alweer zover, dat Annelies van Overbeek de
56-jange Meta van Beek van haar drie en een half jaar durende
taak als ombudsvrouw verlicht. Meta treedt terug, maar blijft nog
wel als adviseuse werkzaam.
De volle laag
Annelies van Overbeek
Meta van Beek
HMHMNHIMIIIIIIIHIIHUIHMHMMNIIIIIIIIIIIIUHIIIUIIIHIMHHIttHIHnHUIINIUliHHIHIUIIINHIIIIIIIH^
I
de vrouwenorganisaties naar voren worden gebracht. Floor
Horninge betitelt de luidruchtige acties van de Rooie Vrouwen.
Man Vrouw Maatschappij enz. als manifestaties die slechts tot
gevolg hebben dat het emancipatiebeleid zich ontwikkelt
volgens de lijnen die de mannelijke politici voor de dames
bedacht hebben en die allesbehalve in het voordeel van de
vrouwen kunnen zijn.
dat worden gemaakt. Keer een man
zes weken geen salaris uit en hij is
het ook. Dit is de kern van de zaak".
ze denkt: daar klopt iets niet, dan is dat
al een stukje mondigheid van vrouwen
om hun probleem zelf te gaan behan
delen
CRM wordt gesubsidieerd, heeft uitge
geven (voor 5, verkrijgbaar bij Stich
ting Ombudsvrouw Scheveningen, tel
070-554513) is werkelijk een uitkomst.
Op net ogenblik komen er meer vra
gen in verband met de nieuwe alirnen
tatieregelmg Het is de bedoeling, dat.
Meta is er niet rouwig om haar plaats
aan Annelies af te staan, hoewel ze
voorlopig nog adviseuse blijft Aan
haar pnve-leven is ze met haar twee
druk bezette banen nauwelijk toegeko-
men
Het zou idealer zijn als je gedurende
deze vijf jaar nog wat bij kon leren,
zodat er meer mogelijkheden zijn. De
wet vertelt echter dat je niet mag stu
deren terwijl je een uitkering „geniet”.
Maar de wet kan ook overtreden wor
den De Ombudsvrouw heeft al meege
maakt dat een vrouw die bijstand trok,
toch toestemming heeft gekregen om
een opleiding te volgen
Meta ziet er een beetje witjes en moe
uit, als ze me in haar huis, waar het een
gezellige rommel is, binnenlaat. Ze
heeft dan ook, naast het werk dat ze
voor de Ombudsvrouw doet, een full
time baan als adjunct-hoofd van de
hoofdafdeling verpleging en verzor
ging bij de gemeente Den Haag. Zelf
vanaf haar 17e een werkende vrouw,
met onder meer tien jaar ervaring bij
de arbeidsinspectie, is het dan ook niet
verwonderlijk dat Meta met de Stich
ting Ombudsvrouw in aanraking is
gekomen
Floor Horninge is door de loop
der jaren tot de ontdekking geko
men dat haar ideeën haar niet in
dank worden af genomen. Niet door
de vrouwenorganisaties, en zeker
niet door de heren politici, die vol
gens haar dankbaar gebruik maken
van de naïviteit van spraakmaken
de feministen. Aanvankelijk orga
niseerde de Bergense een Werk
groep, die regelmatig bij de Hoge
Heren in Den Haag te vinden was
en met een hoge frequentie door de
publiciteits media werd belicht.
Door die contacten werd het haar
steeds duidelijker dat niet de vrou
wen, maar mannen achter de vrou
wenbewegingen aan de touwtjes
trekken.
„Als iemand zover is, dat ze denkt: daar
klopt iets niet, dan is dat al een stukje
mondigheid van vrouwen om hun pro
bleem zelf te gaan behandelen".
houd
ezon-
r een
i die
zorgt,
n” is
digde
omen
i ver-
Heeft
„Nee,
t er”,
twee
ek te
i lan-
i we
e we
;is is
izig”.
t het
zo is.
irect
en
'man
kun-
iods-
naar
deze
t Hij
n de
geeft
[ierig-
voor
g oor-
en te
maar
bete-
vol-
in de
:e zijn
iwige
„Vanaf het begin is wél een duidelijk
uitgangspunt geweest, dat de Stichting
vrouwen bijstond om zichzelf te kun
nen helpen” zegt Meta resoluut „Als
je zegt dat gaan wij wel voor je rege
len, dan krijg je weer dat zelfde patri
archale wat veel vakbonden bijvoor
beeld ook nebben Dan wordt alles
weei builen de mensen om geregeld, en
et zo
co en
chter
>r de
s, de
rengt
gena-
en in
/lieg
en te
i? De
n er
die wereldwijde manifestatie en de goede voornemens die*
premier Den Uyl c.s. daaraan hebben vastgeplakt, wordt in de
grote kring van vrouwenorganisaties niet eensluidend
gedacht. De discussies in het parlement, dat staat al vast,
zullen bijvoorbeeld bij Floor Horninge-Jacobs veel ergernis
veroorzaken. De uit het Noordhollandse Bergen afkomstige
juriste beijvert zich al sinds het begin van de jaren zestig voor
De meest praktische en uiteenlopende
informatie is erin te vinden. Hoe een
sollicitatiebrief te schrijven, de ai
beidsovereenkomst, bedrijfsverenigin
gen, sociale verzekeringen m beroep
gaan en ondernemingsraden zijn
slechts een paai hoordstukken uit het
boek
onze ervaring is dat de mensen dan
toch met gevoelens blijven zitten"
Augustus 1973 ging Meta, samen met
twintig vrijwilligsters, aan de slag. Er
was een postbusnummer, zodat men
sen konden schrijven, en iedere avond
had iemand telefoondienst. Al snel
werd de Ombudsvrouw overstelpt met
vragen uit het hele land Uit deze vra
gen bleek en blijkt steeds weer het
volkomen gebrek aan kennis van dat
gene wat iedere werknemer moet
weten. Dat leidt tot een gevoel van
grote onzekerheid en angst, waardoor
mensen vaak de verkeerde beslissin
gen nemen of zich laten intimideren
Aanvankelijk was onderbetaling van
vrouwen een groot struikelblok; er
kwamen gevallen voor waarin 3 a 4
gulden per uur werd uitbetaald, terwijl
het minimumloon al boven de 6 gulden
lag Meta vertelt: „We hebben bijvoor
beeld een kwestie gehad van een
vrouw die 3 gulden per uur verdiende
Ze kwam dus bij ons. en toen hebben
we gewoon gezegd dit en dat zijn uw
rechten, en probeer er maai met uw
werkgever over te praten Het is wel
een van de meest vreemde dingen
Als ik haar vraag wat ze vindt van de
situatie van vrouwen in Nederland, is
ze vrij optimistisch Wél denkt ze dat
het een bepaalde periode is, dat vrou
wen elkaar opzoeken in vrouwenhui
zen, cafes en praatgroepen „Over tien
jaai zal er minder behoefte aan zijn Ik
geloof dat mensen van 10 iaat nu een
betere identiteit zullen krijgen dan de
30- jarigeii nu hebben Ze zullen ander
soortige moeilijkheden hebben maar
minder op de rol van huismoeder wor
den gedrukt'
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIhX
ze voorgehouden dat vrouwen die
de huishouding doen, tot het stom
me vee behoren. Dat je beslist moet
gaan werken, om je blik te verrui
men. De discriminatie van vrouw
tot vrouw is heel erg. En de mannen
hebben dat stijltje overgenomen.
Nou, ik ben voor mijn huwelijk ver
bonden geweest aan verschillende
ambassades, ik heb zelf nooit last
van discriminatie gehad. Ik heb
kunnen studeren en ik werk als
schilderes. Maar ik heb nergens
zoveel plezier in gehad als in het
huishouden. De huishouding wordt
ten onrechte als stompzinnig
omschreven. Het is vaak zeer crea
tief en afwisselend werk. Een moe
der die kookt, haar eigen economie
beheert, het huis verzorgt, kan
daarin zeker een taak vinden die
haar bevredigt. Iedereen moet dat
voor zich persoonlijk uitmaken. Er
zijn van alle baantjes voor en nade
len te noemen. Volgens velen moe
ten de vrouwen allemaal per se de
deur uit. Nou, wanneer je uit huis
gaat om dag in dag uit tussen vier
muren achter een schrijfmachine te
zitten en je aan de chef moet vragen
of je naar de w.c. mag, weet ik niet
of daar altijd je blik zo door wordt
verruimd. Je af zetten tegen de man
nenmaatschappij is op zich nutte
loos. De vrouwen zouden er beter
aan doen te leren hoe de arbeiders
hun rechten bevochten hebben. Die
mannen gaven het voorbeeld. De
vrouwenorganisaties moeten stre
ven naar deling van de macht met
de mannen, niet naar een machts
overname”.
itting
lijker
als de
ichul-
n hen
Jijde
urlijk
getal
Dnge-
j niet
ét zij
mild
an de i
•adijs
erde-
it van
ibben
Maai er schuilde nog een adder
ondei hel gras In de gehandicapten
zorg bleken talloze vrouwen ook nu
nog zwaar onderbetaald te worden,
vergeleken met personeel in verzor
gingstehuizen Annelies greep deze
gelegenheid aan om een actie te ontke
tenen die op dit moment nog aan de
gang is
0). De
Kie of
gere-
-echte
inder
laren,
afwij-
in een
idoxie
klore, I
i vier- I
r hun
ter de
cte en
voord
zijn,
Ver
infor-
rotes-
elijke
i over
ezing,
uding
an de
Floor Horninge schat dat in min
stens negentig percent van de
huwelijken man en vrouw dit in
harmonie regelen. „Maar daar gaat
het niet om”, vervolgt zij, „de wetge
ver moet erkennen dat de vrouw
een volwaardige bijdrage aan de
economie levert. Alle werkende
vrouwen, daarmee bedoel ik ook de
huisvrouw. Het is natuurlijk onzin
om te stellen dat zij geen recht op
een inkomen heeft, omdat zij niet
zou werken. Nou, reken maar dat
zij een hoeksteen vormt van onze
economie. Wanneer de huisvrou
wen zouden staken, lag binnen een
week heel Nederland plat. Kijk
maar eens welke problemen zich
voordoen wanneer de moeder uit
een gezin wegvalt. Er wordt nu
reclame gemaakt met verzekerin
gen op het leven van de vrouw.
Maar zelfs een huishoudster die
voor een normale werkweek in
dienst wordt genomen kan een huis
vrouw niet vervangen. Zij hield
immers niet na haar werktijd op, zij
hoefde geen verplichte vakantie.
Maar ondanks dat alles, volgens de
wet geen recht op inkomen”.
wetboek voor het familierecht,
waarin de verhoudingen tussen
man. vrouw en kinderen wordt
geregeld. De vrouw zal daarin echt
als gelijke van de man worden
opgevoerd. Dat houdt onder meer,
in dat een vrouw, ook wanneer ze
het huishouden doet, recht heeft op
een inkomen. Brengt alleen haar
man geld thuis, dan zal wettelijk
geregeld moeten worden dat de
helft van dat geld haar eigendom is.
Dat zij eventueel naar de rechter
1 kan stappen om het op te eisen.
mogelijkheden om door te komen,
af geknepen.”
„Ik heb stomverbaasd gestaan
van de houding van links. Ze willen
niets weten van een werkelijke
machtsdeling tussen man en vrouw.
Wanneer de politici in de gaten krij
gen dat je niet af te leiden bent met
de man aan de afwas enzo, dan
worden ze werkelijk agressief. En
dat is niet mijn bedoeling”.
Maar niet alleen de mannelijke
reacties hebben haar afgeschrok
ken. Ook de vrouwen gaven Floor
Horninge de volle laag, wanneer zij
met haar kritiek kwam. Ze vertelt:
„Een paar jaar nadat wij met onze
werkgroep waren begonnen startte
Man Vrouw Maatschappij en een
groot aantal andere organisaties.
Toen ik merkte op welke leest die
geschoeid worden, dat zij zich voor
een karretje lieten spannen, heb ik
me daar verder niet meer mee
bemoeid. Ik help nu vrouwen in
nood individueel als juriste en in
een wetswinkel. Van het werk van
sommige organisaties werd ik
doodziek. Door de jaren heen heb
ben zij de vrouwen gewoon in
elkaar gepraat. Steeds weer wordt
Het is opvallend dat de mensen die
een beroep doen op de Stichting
Ombudsvrouw voornamelijk uit de
lagere loonklasse afkomstig zijn Ze
werken m de meest uiteenlopende sei
toren als kantoren fabrieken winkels
kantines en bejaardentehuizen
geweest maar die man vloog haar bij
na lijfelijk aan Ze is er toen zo van
geschrokken, dat ze erop afknapte.
Over de sociale verzekeringen regen
de het vragen De meest merkwaardige
gevallen deden zich dan ook voor Een
vrouw was ziek geworden, waarna
iemand van het bedrijf langs kwam,
die zei dat ze maai ontslag moest
riemen terwijl ze gewoon recht had op
een uitkering Ben je op de noogte dan
weet je dat een werkgever iemand die
ziek is pas Kan ontslaan wanneer die
ziekte twee jaar geduurd heeft Het
ontslag is natuurlijk met doorgegaan
Meta beweert Als iemand zover is dat
Voor het leeuwedeel van de
Nederlandse bevolking zal dat in de
praktijk niets uitmaken, maar in de
gevallen waarin er van wrijving
sprake is, zal de vrouw dan inder
daad dezelfde rechten hebben.
Bovendien krijgt de vrouw, ook de
huisvrouw, recht op alle sociale
voorzieningen. Een huisvrouw die
bijvoorbeeld ziek wordt krijgt dus
ziektegeld, waardoor haar man in
staat zal zijn om een hulp aan te
trekken. Zou dit gerealiseerd kun
nen worden, dan komen bijzaken
waar de Rooie Vrouwen c.s. nu zo
om schreeuwen volgens Floor Hor
ninge daarna aan de orde: „Het is
erg belangrijk dat de rechten van
de vrouw op financieel gebied
gelijk worden getrokken. Want een
mens zonder geld wordt automa
tisch afhankelijk van anderen.
Vrouwen zijn behoeftig, omdat ze
Met een nu al jaren durende
kruistocht probeert Floor Horninge
de vrouwenorganisaties ervan te
overtuigen dat zij zich op zijpaden
laten manoeuvreren. Dat het in
werkelijkheid helemaal niet gaat
om de bouw van crèches, het afwas
sen door de mannen of de veroorde
ling van het beroep huisvrouw. De
kern van het kwaad zit 'm, aldus
Floor Horninge, in het „contract”
dat man en vrouw bij hun huwelijk
sluiten en dat van de vrouw op slag
een voor de staat zeer goedkope
arbeider maakt.
„Niet alleen omdat men pertinent
weigert om de arbeid die een vrouw
thuis verricht te erkennen als werk
dat ook beloond moet worden.
Maar daarnaast ook door de sterk
discriminerende sociale wetge
ving”, aldus de strijdbare Noord
hollandse, die als voorbeelden
noemt het uitsluiten van de vrou
wen van AAW (Algemene Arbeid
songeschiktheids Wet), WW en
AOW zolang haar man nog geen 65
jaar is. Floor Homirtge: „De man
nenmaatschappij zoals wij die ken
nen is niet het resultaat van een
mentaliteitskwestie, doch van een
waterdicht juridisch geconstrueer
de discriminatie, ingebouwd in onze
wetgeving. Discriminatie van de
vrouw is in Nederland dan ook
doorgaans geen zaak die de man
nen in hun huwelijk bewust door
voeren, maar die een echtpaar van
staatswege wordt opgelegd”
De aanpak is voor de staat vol
gens de Bergense juriste, van groot
economisch belang. Een groot deel
van de werkende bevolking wordt
hierdoor immers gedwongen een
belangrijk aandeel te leveren, zon
der dat daar net als bij de mannen
een pakket van uitgebreide sociale
rechten (WW, AAW enz.) tegenover
staat. Horninge: „Het is voor de
staat gewoon: naar het stadhuis
laten gaan; twee arbeiders halen,
één betalen”. Volgens de Neder
landse wetgeving heeft de getrouw
de man op financieel gebied slechts
één verplichting aan zijn vrouw: hij
moet haar onderhouden, dat wil
zeggen van huishoudgeld voorzien.
Hoeveel dat is en wat hij met de rest
van zijn inkomen doet is zijn zaak.
Floor Horninge, zelf moeder en
grootmoeder, specialiseert zich
momenteel op„gezinsrechten” .Haar
grote wens is het schrijven van een
Het boekje Werk wijs dat de
Stichting, die dooi het ministerie van
Het vrijwilligersaantal slonk, en
Meta had haar handen vol aan het
werk. Toen de 35-jarige Annelies Over
beek haar secretaressebaan bij het
hoger beroepsonderwijs eraan had
gegeven en via vrienden bij de
Ombudsvrouw terecht was gekomen,
was dat een hele verlichting De ver
antwoordelijkheid kon nu gedeeld
worden Inmiddels was de wet „man
vrouw gelijke arbeid gelijke belo
ning” aangenorrten, zodat de klachten
over ongelijke betaling wat minder
werden
na scheiding, de vrouw binnen vijf jaar
aan het werk gaat om in haar onder
houd te voorzien. Ze komt, na weinig
schoolopleiding genoten te hebben,
moeilijk aan de slag in deze periode
van grote werkloosheid. De arbeidsbu
reaus liegen er niet om. Een paar
maanden geleden had iemand de
Ombudsvrouw gebeld en verteld naar
het arbeidsbureau te zijn geweest om
naar werk te informeren. Toen ze ver
telde dat ze twee schoolgaande kinde
ren had, kreeg ze te horen: maar
mevrouwtje, we schrijven u niet eens
in Ook al is het moeilijk om aan de
slag te komen, dan nog mogen dit soort
gevallen helemaal niet voorkomen.
•aimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim
'ische
bak- I
wor- I
voud-
s een
deel- I
oe ze
“dden
innen
Zes
irpen
iders.
gd en
assen
ridere
andig
Van haar gesprekken met
bewindslieden en kamerleden heeft
Floor Horninge een grimmige
indruk overgehouden. Vooral de
reacties van linkse partijen op haar
voorstellen hebben haar indertijd
zeer teleurgesteld. „Ik ben
indertijd met een delegatie ontvan
gen door de juridische specialisten
uit de Tweede Kamerfractie van de
Partij van de Arbeid. Daar wilden
we spreken over hetzelfde punt:
herziening van het huwelijkscon
tract. Maar de heren zagen er niet
veel in. Ze vroegen: mevrouw, hoe
veel vrouwen kunnen dit begrij
pen? Wij hebben daar toen maar
een einde aan gemaakt. Anneke
Goudsmit (D’66) vroeg zich inder
tijd af waarom we dat deden: (je
emancipatiestrijd was volgens haar
toch al afgelopen. De vrouwen in de
Tweede Kamer zijn pionnen, die de
mannen gebruiken om hun gelijk te
bewijzen. Het gaat net als vroeger
in Indië. De blanke plaatste daar
een Indische voorman tussen hem
en het volk. Die tussenpersoon
besliste wat er namens het volk
gezegd moest worden. Wanneer er
nu over discriminatie van de vrouw
wordt gesproken, dan verwijst men
naar de vrouwelijke Kamerleden.
Zo van: dat zijn toch jullie vertegen
woordigers in het parlement. Zij
kunnen toch zeggen wat de vrou
wen willen. Het is een belachelijke
situatie. Een vrouwelijke minister
voor vrouwenaangeledenheden zou
ik daarom nooit willen. Dat is een
afleidingsmanoeuvre, de kers op de
taart. Door die dames worden onze
„Mannen maken uit wat die vrou
wen onder emancipatie moeten ver
staan. De dames die op straat lopen
met borden „Baas in eigen buik”,
zouden er beter aan doen wanneer
ze eerst baas in eigen hoofd worden.
Ze zijn opgehouden met denken.
Wanneer er één voorop gaat lopen
gillen dat de bomen blauw zijn, dan
komen er twintigduizend achteraan
die hetzelfde schreeuwen. Ze heb
ben niet de moeite genomen eerst
zelf te controleren of het wel zo is.
Maar hoe hard ze ook gillen die
bomen zijn en blijven toch groen.
Wat dat betreft heb ik meer respect
voor de vrouwen die aan het begin
van de eeuw voor het kiesrecht stre
den. Die wisten precies waar ze het
over hadden. Dat kan niet anders
wanneer je ziet, wat die bereikt heb
ben. Toen hoefde men niet aan te
komen met de fratsen die ze nu
uithalen. Met acties zoals die de
laatste jaren gevoerd worden gaat
de vrouw eerder achter- dan voor
uit. Het gevaar is niet denkbeeldig
dat men er op den duur van over
tuigd raakt dat het doel bereikt is
wanneer de man met de vaat helpt,
de kinderen in de crèches zitten,
alle vrouwen lampen in mogen pak
ken bij mijnheer Philips. Dan zullen
de vrouwen alle verplichtingen die
ze op zich hebben genomen na moe
ten komen zonder dat daar een fun
damentele verbetering van hun
rechten tegenover staat”, aldus
Floor Horninge.
De moeilijke gevallen zijn de
beroepszaken Maar er wordt ook
winst geDoekt Daatst was ei een geval
dat een jaai lang heeft geduurd Een
vrouw kreeg uiteindelijk toch haar
W AO larbeidsongeschiktheidsuitke
ring) van een aantal jaren geleden uit
gekeerd 25 000 gulden m een klap
gelijke rechten voor haar sekse. Haar kijk op de maatregelen
die nodig zijn om dat werkelijk te bereiken verschilt echter
Volgende week vergadert de Tweede Kamer over het
regeringsbeleid ten aan zien van de emancipatie van de vrouw
