EUROPA A CHTER HET GORDIJN
MET WA T GEDULD BEST LEUK
'Alfabetisch pierewaaien
Caravantips
in ’t kort
pl n
7?
Hl 3
Diner in Boedapest
onder de klanken
van zigeunermuziek
TOERISTISCHE NOTITIES
door Udo J. Buys
Polen, brug over de rivier
Nogat bij Malbork (Mariën-
burg) waar eeuwen geleden
de Duitsers hun expansie in
O-Pruisen begonnen.
,r
ir
0 Met de auto
Poesta
tan
Oost-Duitsland
Hongarije
j
Polen
Inventief
i
-
'i
I
Hongarije Aardewerkmarkt in Fertöszentmiklós in het westen.
si
MP
De Altmarkt i»< Warschau ademt s zomers een bijna Panjse sfeer
s
ittu
)en
Midden-Europa is 78 kilometer lang
en gemiddeld 8 kilometer breed.
nze
it te
xdkj
plaats voor u gereserveerd in het
restaurant, in het theater, voor het
ontbijt enz. U kunt als „georgani
seerd toerist” in een week meer zien
dan een individuele reiziger in een
maand, de papierwinkel en formali
teiten worden sneller afgehandeld
enz.
iris,
als-
ling
ade
van
3ht-
de
DE SERIE „Alfabetisch pierewaaien in eigen land” is er een poosje
tussenuit geweest Het nieuwe jaar vroeg herbezinning en daaraan begin
nen kan tijd vergen, veel tijd. Dat heeft het dan ook gedaan. Maar we gaan
door Midsland op Terschelling is de volgende bestemming En met deM is
dan gelijk de eerste helft van het alfabet afgerond De laatste maanden
hebben nogal wat lezers suggesties gedaan bepaalde plaatsen te bezoeken
In sommige gevallen hebben we er dankbaar gebruik van gemaakt. Uw
voorstellen blijven welkom op de Redactie Toerisme, Haarlems Dagblad,
Postbus 507 Haarlem De plaatsen die vóór Midsland m het alfabet aan de
beurt kwamen waren Arcen, Bommeïerwaard, Cadzand, Doesburg,
Exmorra, Frederiksoord, Goejanverwelle, Heulekum, Ilpendam, Jeker,
Kessel en Langbroek Tot in Midsland
Polen. Aflossing wacht bij het
monument onbekende soldaat in
Warschau.
Met uitzondering van de Sovjet
unie en Albanië zijn alle Oosteuro-
pese landen geschikt om met de
auto te bezoeken. De Sowjet-Unie is
groter dan een werelddeel, het is
vreselijk moeilijk om op eigen hou
tje iets te organiseren (taal), vaak
zijn er winkels, musea, hotels enz.
dicht terwijl men gehoopt had dat
ze open waren, of wat vaker voor
komt, het restaurant, zo u het al
kunt vinden, zit boordevol en u kunt
er niet bij, het incasseringsvermo
gen moet dan wel buitengewoon
groot zijn om dan toch nog een
geslaagde vakantie te hebben. De
Sowjet-Unie leent zich juist wel erg
goed voor georganiseerde reizen.
Een gids vertelt u wat er te zien is,
het hotelbed ligt gespreid en er is
per persoon gaat kosten. Je moet er
behalve de 11,50 ook de tijd voor
over hebben om een bezoek aan de
DDR te brengen, en natuurlijk de
DDR is meer dan Oost-Berlijn.
Dit „middenstuk” van het vroege
re Duitsland is bijna driemaal zo
groot als Nederland. Zonder in te
gaan op de toeristische beziens
waardigheden van steden als Dres
den, Naumburg, Meissen en Oost-
Berlijn zelf moet worden gesteld
dat men in de DDR sterk op zichzelf
is aangewezen. Op het Reiseburo
der DDR aan de Oostberlijnse
Alexanderplatz kan desgewenst
(als men het aan de grens nog niet
heeft gekregen) een visum worden
afgehaald. Men krijgt de informatie
waar men om vraagt, maar ook niet
meer dan dat.
ALS DE HONGAREN het over
Alfold hebben bedoelen ze de grote
Hongaarse laagvlakte, ten oosten
van Boedapest, het deel hiervan dat
het land beroemd heeft gemaakt
heet Hortobagy, 33 kilometer van
Debrecen gelegen. Het is het
bekendste deel van de poesta. Tel
len in het Hongaars is altijd meege
nomen als men weet hoe dat gaat.
Van 1 tot en met 10: egy, ketto,
harom, négy, ot, hat, hét, nyolc,
kilenc, tiz. De munteenheid, de
forint is verdeeld in (100) fillers.
EEN VAKANTIE naar Oost-
Duitsland (DDR) wordt niet erg
door de in Oost-Berlijn zetelende
regering van dit land gepropageerd.
Integendeel, de formaliteiten om in
het oostelijk stadsdeel van Berlijn
te komen werden van 1 januari af
omvangrijken Naast de toch al ver
plichte geldwisseltoestanden
(Pflichtumtausch) van 6,50 West-
marken tegen 6,50 Oostmarken
kwam er nog een visum bij, wat 5
centrale plaats in het land in. De
afstand Wenen-Boekdapest is 263
kilometer, het Hongaarse traject is
precies 200 kilometer. Boedapest
ligt schitterend aan de Donau. Van
af de 235 meter hoge Gellert-hegy
(Gellert-berg) in Boeda heeft u een
magnifiek uitzicht op het lage
gedeelte Pest. In de vesting op de
Gellérthegy is nu een museum en
een hotel te vinden. In de oude
kazematten branden kaarsen op
lange houten tafels, waar de Hon
gaarse keuken op zijn best is.
Trouwens, overal in Boedapest
kan men goed eten, niet zelden
onder de klanken van zigeunermu
ziek. Boedapest heeft een nog niet
zo oude metro, maar er rijden ook
trams. Midden in de Donau ligt het
Margareteneiland (Margitsziget),
helemaal gereserveerd voor wande
laars en sportbeoefenaars. Ooste
lijk van het centrum van Pest ligt
het grote pretpark Varosliget dat
niet onder doet voor Tivoli in
Kopenhagen. Voordat men dit luna
park betreedt komt men langs een
aantal indrukwekkende namaak-
kastelen. Natuurlijk, Hongarije
heeft meer dan Boedapest, het
Balaton-meer bijvoorbeeld, niet
spectaculair, wel een veilig zwem
water. Dit grootste meer van
QM TE BEGINNEN met het oponthoud aan de grens: In Oost-Europa wordt men geacht een
zeker bedrag per persoon en per dag uit te geven. Naast de visumformaliteiten vraagt het invullen van de papieren
die voor de wisseltransacties nodig zijn de nodige tijd. Kennis van ten minste één buitenlandse taal (Duits of
Engels) is daarbij een absolute noodzakelijkheid, eenvoudig omdat de teksten in het Nederlands ontbreken. Ook is
het aan te raden wat extra ballpoints voor deze aan de Oosteuropes grenzen optredende „rituelen” mee te nemen.
Voor volledigheid moet worden vermeld dat geen enkel Oosteuropees land de in- of uitvoer van de eigen
muntsoort toestaat.
U wisselt dus na de douane gepas
seerd te zijn Nederlands geld (of
Duitse marken, Amerikaanse dol
lars of Zwitserse franken) om tegen
Oosteuropese valuta. Hiervoor
geldt een officiële „toeristenkoers”,
dat wil zeggen de officiële koers
plus een zekere toeslag in het voor
deel van de bezoeker. Een goede
raad: gooi nooit een formulier weg,
bij terugkeer kan dat enorm lastig
zijn omdat u niet meer kunt aanto
nen (bijvoorbeeld) waar u wat
gewisseld hebt, hetzelfde geldt voor
hotelrekeningen e.d.
DE CAMPING die we van tevo
ren hadden besproken (in Ückeritz
aan de Oostzee, op het eiland Use
dom) bleek behoorlijk vol. Hele
stukken terrein waren gereserveerd
voor jongerengroepen uit het zui
den van de DDR. De kampwinkel
was redelijk goed voorzien en er
was een restaurant in de buurt. In
feite moet een bezoek aan de DDR
worden beschouwd als de best
mogelijke manier om iets van een
communistische samenleving te
begrijpen, de aspirant-bezoeker
moet dan dat uiteraard ook willen
anders heeft een bezoek helemaal
geen zin. Voor ons was het (korte)
verblijf in Oost-Duitsland een soort
ontdekkingsreis in een vlakbij gele
gen stuk Duitsland. Tot 1973 was
het vrijwel niet mogelijk om vrij
rond te reizen, dat kan nu wel. Van
te voren moet aan de douane (glo
baal) de bestemming worden opge
geven. Een goede raad, drink in de
DDR niet als nog met de auto moet
worden gereden. Het alcoholpro-
millage van het bloed moet 0,0 zijn.
VAN ALLE OOSTEUROPESE
landen is de sfeer in Hongarije het
minst streng. Misschien komt dat
door de goede wijnen die er worden
verbouwd en geschonken en hun
weerslag hebben op land en volk.
Hoe het ook is, de Hongaren (die
zichzelf trouwens Magyaren noe
men) vormen een buitenbeentje
onder Oosteuropese volken. Hun
taal is niet van Slavische oorsprong,
maar behoort tot de Fins-Oegrische
waartoe men het Fins, het Laps, het
Estisch en het Mordwiens rekent.
Het is verstandig om een taalgidsje
mee te nemen, van Hongarije kan
rustig worden gezegd dat men er
zich maar op heel bescheiden
schaal met een vreemde taal kan
redden. Wat te zeggen van de
plaatsnaam Hodmezovasarhely,
dat wordt uitgesproken als Hood-
mezeuwaasaarheij. Tien tegen een
dat nog geen enkele Hongaar
begrijpt wat u bedoelt als u de
naam probeert uit te spreken.
DE HOOFDSTAD Boedapest
neemt letterlijk en figuurlijk een
oponthoud optreedt bij gren
zen tussen de landen in West-
Europa onderling. Wat de
DDR, Polen, Tsjechoslowakije,
Hongarije, Bulgarije, Roeme
nië en de Sowjet-Unie aangaat
moet inderdaad (indien men
per auto reist) worden gere
kend op een wachttijd aan de
grenzen van minimaal een
kwartier en maximaal enkele
uren tot een halve dag.
GEDULD DUS, vooral
geduld, dat kan u redden. Col
lega JOCHEM GREVEN
maakte diverse reizen „achter
het gordijn” en geeft hieronder
zijn bevindingen weer.
DE AUTOWEGEN in Oost-
Duitsland zijn gedeeltelijk nog pre
cies zo als we ze uit de jaren vijftig
kenden. Op het traject Berlijn-
Stettin (nu Szczecin) troffen we
kleine keitjes aan, die trouwens
heel plezierig reden. De hele sfeer in
Oost-Duitsland ademt arbeid en
degelijkheid. De aankleding van de
steden en dorpen is grauwer, de
restaurants zijn kaler dan in de
Bondsrepubliek, maar de Oostduit-
VREEMD GENOEG is de belang
stelling voor Polen minder groot
dan voor andere Oosteuropese lan
den, misschien komt het doordat dit
land geen gemeenschappelijke
grens heeft met een Westeuropees
land. Toch heeft Polen op toeristi
sche gebied veel te bieden: prachti
ge oude steden, stranden, bossen en
meren, het is er allemaal ruim
schoots. Het aardige van Polen is
dat hoewel er veel officieel niet mag
er toch nog heel wat kan. De Polen
hebben een handelsgeest, ze willen
graag jeans, schoenen en dat soort
zaken kopen, in ruil voor onderdak,
wodka of zo maar een leuke avond.
Op het eerste gezicht lijkt het een
stug volk, maar nadere kennisma
king leert dat de aanvankelijke
gereserveerdheid maar uit een heel
dun laagje bestaat.
MISSCHIEN KLINKT het voor
gaande allemaal niet zo opwekkend
voor toekomstige Oost-Europa-
gangers. Het aanlokkelijke van het
Oosten zit in het onbekende. De
gebeurtenissen vallen vaak anders
uit dan men had gedacht, je moet
een zekere inventiviteit ontwikke
len, een organisatietalent is ook
nooit weg. Kortom voor een
geslaagde vakantie moet je je
inspannen en openstaan voor de
mensen die je ontmoet. Het gladde
commerciële laagje ontbreekt nu
eenmaal vaak, zodat andere nor
men gaan gelden dan we gewend
zijn.
sers zijn precies eender als de West-
duitsers: nauwgezet, gründlich,
soms vriendelijk, soms snauwerig
en heel vaak bereid tot een praatje
met een „Hollander.”
nog even ter herinnering. Hebt u
klachten over een vakantiereis en
kunt u met uw reisbureau niet tot
een vergelijk komen, neem dan con
tact op met de Geschillencommissie
Reizen, Postbus 1400 in Den Haag.
De procedure is wel aan tijd gebon
den, binnen drie maanden na terug
keer moet de klacht gedeponeerd
zijn. In eerste instantie klagen bij
het reisbureau moet binnen één
maand gebeuren. De geschillen
commissie vraagt een bijdrage van
35, die wordt geretourneerd wan
neer de klacht gegrond wordt ver
klaard.
de meeste toeristische instan
ties hebben dat voornemen (soms
komt het er ook van), maar het is
ditmaal de Streek WV Hart van
Brabant die u een weekeinde wil
verwennen. Directeur Adri Bonte-
bal heeft daartoe een weekendar
rangement met een postkoetsrit
incluis samengesteld. Het gaat om
het weekeinde van 11, 12 en 13
maart, de bestemming is Oisterwijk
en het weekeindje uitwaaien kost
f 159,50 per persoon.
De Streek WV Hart van Bra
bant is gevestigd in Tilburg, Spoor-
laan 440, telefoon 013-436131. Ze
kunnen u daar alles over het arran
gement vertellen.
de Nederlandse Jeugdherberg
Centrale (NJHC) (Prof. Tulpstraat
2-6 Amsterdam, 020-226045) ont
fermt zich dit jaar voor het eerst
ook over 8 tot 12 jarigen. Voor die
leeftijdscategorie organiseert ze
tussen 9 juli en 6 augustus kampwe-
ken m.m.v. de manege „Leersumse
Plas" en de jeugdherberg „Eikel-
kamp” in Eist in Utrecht.
.de strijd om toeristen die het niet
op skiën voorzien hebben, maar lie
ver het wat minder gevaarlijke
langlauf beoefenen blijft in volle
gang. Ditmaal is het Finland die
aan het werven gaat en een
langlauf-marathon op papier heeft
gezet. De tocht is 260 kilometer
lang, maar daar staan dan ook zes
dagen voor. Het landarrangement
kost 270, maar dan moet u nog wel
zorgen dat u er komt. Het Fins
Verkeersbureau, Kleine Gartman-
plantsoen in Amsterdam, 020-
233059, heeft nadere informatie
beschikbaar.
EEN JONGE LEZERES, leerlin
ge van het Kennemer in Overveen.
schreef mij over haar uitstekende
ervaringen op een natuurbescher-
mingswerkkamp in Drenthe verle
den jaar. Behalve de IVN, het Insti
tuut voor Natuurbeschermingsedu-
catie (Plantage Middenlaan 41 in
Amsterdam, 020-228115), via wie zij
het had gedaan, zijn er nog tal van
andere organisaties die alles over
werkkampen weten of zich met spe
cifieke jongerenreizen ophouden.
Hieronder volgt een opsomming:
NBBS (waar behalve studenten ook
werkende jongeren terecht kun
nen), Botermarkt 14, Haarlem, 023-
316929;
NJHC, Prof. Tulpstraat 2-6,
Amsterdam, tel. 020-226045;
Kibboets Tours, Westersingel 52,
Rotterdam, tel. 010-360577;
Kibbutz Volunteers-Desk, Joh.
Vermeerstraat 22, Amsterdam, tel.
020-797092;
Stichting Bouworde Nederland,
St. Annastraat 172, Nijmegen, tel.
080-226074;
Stichting Internationale Werk
kampen, Willemstraat 7, Utrecht,
tel. 030-317721 en de NCSV, de
Nederlandse Christen Studenten
Vereniging, „Woudschoten”, Zeist,
03439-233.
Het complete uitgaansleven
speelt zich in feite binnen de hotel-
muren af. In de staatshotels van
Orbis (de reisonderneming van de
Poolse staat) is er vrijwel altijd gele
genheid tot dansen, waarbij de
mogelijkheden tot contact met de
plaatselijke bevolking (vooral bui
ten Warschau) volop aanwezig zijn.
Cafés in de Nederlandse zin van het
woord zijn er nauwelijks. Overi
gens moet het sterk worden afgera-
den in Polen met een borrel op
achter het stuur te gaan zitten. Bij
controle moet de autorijder abso
luut vrij zijn van alcohol en met de
Poolse wodka (volgens de Polen
van veel betere kwaliteit dan de
Russische) valt niet te spotten.
DE MOOISTE STEDEN van
Polen zijn naast de hoofdstad War
schau, Gdansk (het vroegere Dan
zig) en Krakau. Volop geheimzin
nigheid, romantiek en „Welt
schmerz” is te vinden in Mazurië,
het vroegere Oost-Pruisen. Het
noordelijk gedeelte, inclusief
Koningsbergen is Russisch (en
totaal voor Nederlanders afgeslo
ten), het grootste (zuidelijk) deel
werd na 1945 Pools. Hier hebben
zich door de eeuwen heen, en met
name in de oorlog 1914-1918 en tij
dens de Tweede Wereldoorlog de
grote veldslagen afgespeeld. Het
boek van Aleksander Solzjenitsyn,
Augustus T4, speelt in deze con
treien, voor iedere historicus is de
naam Tannenberg een begrip, Hit
ler had in Oost-Pruisen een van zijn
hoofd kwartieren (de Rastenburg)
gelegen in de buurt van het Poolse
Ketrzyn en te bezichtigen. Overi
gens is het verstandig om te laten
merken dat je geen Duitser bent,
want de haat tegen alles wat Duits
riekt zit er nog stevig in, wat niet wil
zeggen dat de Russen erg populair
zijn.
VAKANTIE HOUDEN IN
OOST-EUROPA lokt - zo leert
de praktijk - maar een klein
deel van de over de grenzen
trekkende Nederlanders aan.
Bij velen leeft de angst dat er
(ook toeristisch gezien) minder
bewegingsvrijheid heerst dan
in de landen van West-Europa.
Anderen zien op tegen de
papierwinkel die een bezoek
aan een Oosteuropees land
vrijwel altijd met zich meeb
rengt, terwijl een derde catego
rie de service van veel minder
kwaliteit acht dan in de Neder
land direct omringende
landen.
IN AL deze argumenten zit
wel iets, maar anderzijds zijn
het eigenlijk maar halve waar
heden. Laten we met het argu
ment „bewegingsvrijheid”
beginnen. Met uitzondering
van de Sowjet-Unie en Albanië
mag men overal in Oost-
Europa vrij rondreizen, mits
voorzien van een visum en mits
men zich ’s avonds meldt in een
hotel of op een kampeerplaats.
Dan de papierwinkel, zeker,
een steekhoudend argument,
wat niet wil zeggen dat er geen
DE FORMULE VAN de Elsevier-
boekjes met 200 tips voor amateur-
fotografen en -filmers is kennelijk
zo succesvol gebleken dat deze uit
geverij haar ook heeft gehanteerd
voor een pocket over de caravan.
250 Caravantips is samengesteld
door Kees Wijdooge met medewer
king van caravandeskundigen als
Wil de Kreuk, J. Roos, Jan Smets,
H. Vos (die met Theo Kampa ook de
foto’s verzorgde) en ir. C. O. Week
hout.
Globaal gesproken handelt het
boekje over de aanschaf, het
gebruik en het onderhoud van
zowel de toer- als stacaravan. Apart
wordt aandacht besteed aan de
vouwwagen en de kampeerauto.
Voor de beginnende caravanner is
de grote hoeveelheid informatie,
gepresenteerd in een aantrekkelij
ke en overzichtelijke vorm, onmis
baar. Maar zelfs de meer ervaren
caravanner kan opmerkingen
tegenkomen, waarvan hij zegt: Hé,
dat wist ik niet
Toch doet men er goed aan al
deze informatie niet kritiekloos in
zich op te nemen. Soms spreken
verschillende tips over één onder
werp elkaar tegen. Dat is bijvoor
beeld het geval met de vuistregel
voor het maximum gewicht dat de
auto mag trekken. Hiervoor worden
drie percentages genoemd: 75,60 en
50 Voor een caravan is het goed om
1 het middelste getal, dat van de
i ANWB, aan te houden. Het laagste
i percentage wordt bij de vouwwa-
gens genoemd. Dat lijkt ons inder-
I daad veiliger, want hoewel elders in
het boekje wordt verteld dat een
vouwwagen zich zo gemakkelijk
laat trekken, heeft het benaderen of
overschrijden van een kritische
gewichtsgrens veel eerder slingeren
tot gevolg dan bij een caravan.
Maar m het algemeen is 250 Cara-
vantips een boekje dat voor de
bezitter of huurder van een caravan
1 van groot nut kan zijn en hem voor
j veel narigheid kan behoeden.
EEN ANDERE GOEDE raad:
laat u niet overhalen tegen een
voordelige koers Oosteuropees geld
te kopen van (zwart) handelaars. De
risico’s hierbij zijn:
U wordt gesnapt en wordt de
grens overgezet.
De „handelaar” laat u erin
lopen en meldt de transactie aan de
politie.
-U krijgt al jaren verlopen bank
biljetten in de vingers gedrukt.
Wat de „service” aangaat. Strikt
genomen is de bediening in hotels
kwalitatief minder dan in West-
Europa. Onze ervaring is dat het het
heel goed en heel slecht kunt treffen
(en alles wat er tussen zit), terwijl je
in West-Europa gauwer geneigd
bent te zeggen „alle waar naar zijn
geld”. Met andere woorden de servi
ce in het Westen is gekoppeld aan
(bijvoorbeeld) het personeelsbe
stand. De service in Oost-Europa
hangt van allerlei factoren af, ont
breekt soms geheel of is zonder
enige aanwijsbare oorzaak juist erg
goed. In West- en Oost-Europa
geldt: met geld is veel te koop, een
fooi, op een tactisch en juist
moment gegeven, doet vaak won
deren.
M
