Buitenlanders
Minister
BOUW-ES-WAT-ANDERS IS OPTIMISTISCH
School
Bollen
Programma
I
3
M5
WK
f
F
c -'W r
Tl
W
i
ir
-
■M
13
DONDERDAG
19 7 7
10
FEBRUARI
I
)og
1
FRANK VAN KLINGEREN,
Amsterdams architect, een van
de ontwerpers van Bouw-es-wat-
anders, heeft zo zijn eigen ideeën
over onze (gebouwde) omgeving.
Hij zoekt, buiten starre denkpa
tronen om, naar nieuwe, betere
mogelijkheden om steden en dor
pen gestalte te geven. Misschien
is het daarom, dat we Van Klinge
ren, aan het begin van de NOS-
Beeldspraak-uitzending van aan
staande zondag, aantreffen in een
kale, uitgestrekte zandvlakte, met
daarin slechts een maagdelijk
zwart schoolbord en de strand
stoel waarin de architect zit.
EEN LIED over een hart. Het
staat afgedrukt in het laatst ver
schenen informatieblad van plan
bureau Bouw-es-wat-anders. Het
hart is het Leidseplein de
komende week een van de twee
belangrijkste politieke gespreks
punten in de hoofdstad. (Het
andere is de toekomstige burge
meestersbenoeming, waarover
dinsdag zowel in de raad als in
het Gewestelijk Bestuur van de
PvdA wordt vergaderd.) Woens
dag komen de plannen van Bou
wes en Bouw-es-wat-anders weer
in de raad. En het planbureau is
gematigd optimistisch.
ONDER REDACTIE VAN KEES TOPS
HlRSeW
lili
M. iUM
een mensenplein blijven
i
n
f)
n
ie
en
en
Oh, geef ons Amsterdam een hart,
Maar niet een hart van steen.
Een hart dat leeft en zingt,
Dat geweld en kapitaal verdringt.
Een hart dat warm en eerlijk klopt.
Kortom, een hart voor iedereen.
WAT IS het geval? Een aantal leden
van de raadscommissie voor Publieke
Werken en Stadsontwikkeling voelt zich
„een beetje belazerd” nu de heer Bouwes
recentelijk met projectontwikkelaar Wil
ma B.V. in zee is gegaan. Bij sommige
commissieleden is de vraag gerezen of
Bouwes daardoor nog wel aanspraak
maakt op de oudste rechten op het stuk
grond aan het Leidseplein. Zoals Wessels
van D’66 het uitdrukte: „De keizer begint
zijn rechten te verliezen.”
ER ZIJN nóg twee punten die niet in het
voordeel van de Zandvoortse hoteleige
naar lijken te werken. Ten eerste valt er
woensdag in de raad vermoedelijk nog
steeds geen beslissing over het in erfpacht
geven van de grond aan Bouwes. Voordat
een definitief besluit wordt genomen wil
de commissie PW SO nog allerlei amb
telijke adviezen over beide plannen. En de
tweede, minder speculatieve factor: het
PvdA-gewest heeft onlangs met algemene
stemmen een motie aangenomen tegen
erfpachtsuitgifte aan Bouwes. De kans is
groot dat de overige progressieve fracties
in de raad zich bij dat standpunt zullen
aansluiten.
Kasper van der Hoef, een van de onge
veer twintig medewerkers die zich pro-
deo voor Bouw-es-wat-anders (BEWA)
inzetten, gaat nader in op de kwestie Wil
ma. „De naam Wilma is bij nogal wat
mensen verkeerd gevallen. Via-via schijnt
dat bedrijf heel wat schulden in Amster
dam te hebben en ik vermoed dat ook B.
en W. er niet erg op gebrand zijn Wilma
binnen te halen. Ik begrijp trouwens niet
hoe Bouwes die zet heeft kunnen doen. Hij
zal bij Wilma niets hebben in te brengen.
Hij geeft exploitatie en beheer uit handen.
Als hij bij ons zou komen, heeft hij meer
te vertellen”.
DAT DOET HIJ aan het slot van de
Beeldspraak-film. We zijn terug bij het
blanco schoolbord en Van Klingeren pakt
een krijtje. Als een schoolmeester rekent
JAN PRONK, minister van Ontwikke
lingssamenwerking, wordt zondagmid
dag in De Populier (Nwe Herengracht
93) aan de tand gevoeld door Vrij
Nederland-redacteur Joop van Tijn. Na
een pauze gaat de minister over het
Indonesië-beleid in discussie met profes-
bepaald percentage te verlagen, waardoor
er meer geld vrijkomt voor openbare
functies, zoals bijvoorbeeld speelplaatsen
voor kinderen, pleintjes, groen, en derge
lijke.
Het blijkt Van Klingeren dan ook niet
EEN ONBESCHREVEN schoolbord en
een onbebouwde vlakte. Het kan het begin
zijn van gedachten over wat we met de
omgeving moeten doen. In Beeldspraak
denkt Van Klingeren daarover hardop.
Minutenlang, in die kale vlakte, terwijl we
slechts naar de rug kijken. „Frank van
Klingeren en het ontklonteren”, is de
raadselachtige titel. In de uitzending (om
22.40 uur op Nederland 2) wordt duidelijk
wat ermee wordt bedoeld
De film, van cineast Hans Menke, laat
met opzet geen ontwerpen van Van Klin-
gerens tekentafel zien. (Hij ontwierp
onder meer de gemeenschapscentra De
Meerpaal in Dronten en Het Karrewiel in
Eindhoven). De gedachtengang van Van
Klingeren begint noch eindigt namelijk
bij het afzonderlijke gebouw. Het gaat
hem veeleer om de samenleving van een
hele stad of een heel dorp. En in weerwil
van zijn eigen ontwerpen heeft de stad
waaraan hij denkt totaal geen behoefte
aan een gemeenschapscentrum. Van Klin
geren-. „Want dat is die stad zelf. Je moet
de mensen niet bij elkaar laten klonteren.
Niet de bejaarden allemaal in één instel
ling laten wonen”. Vandaar dus de titel
van de Beeldspraak-aflevering.
VOOR HET VERWERKELIJKEN van
zijn ideeën (het ontklonteren dus) ziet Van
Klingeren in de periode tot het jaar 2000
maar weinig mogelijkheden. Volgens hem
staat zeventig percent van alles wat in die
tijd gebouwd gaat worden nu al vast.
Daarbij is hij realist genoeg om niet te
verwachten dat het ingewikkeld opge
bouwde systeem van overheden en onder
nemende belangengroepen het roer van
vandaag op morgen om kan gooien. Wel
wil hij waarmaken dat zijn ideeën geen
droombeeld hoeven te zijn.
WE HADDEN HET over nieuwe ideeën,
nieuwe mogelijkheden voor de gebouwde
omgeving. Van Klingeren in de film:
„Neem een tramhalte. Daar moet niet een
glazen hokje staan waarvan je de ruiten
kunt ingooien. Dat moet een gezellige ont
moetingsplaats zijn, waar je een kopje
koffie kunt drinken. Waar je de tram, die
je moet hebben, laat schieten, omdat het
er zo gezellig is”.
Van Klingeren ziet trouwens voor meer
dere dingen gezelliger oplossingen. Schip
hol bijvoorbeeld. „Van zo’n luchthaven
zou je het best lopende bordeel van Euro
pa kunnen maken. Dan kunnen de passa
giers zich tenminste amuseren, in plaats
van wat suf te hangen in zo’n overgestof
feerde stoel.” Een heel andere soort
gemeenschapscentrum dus.
In Beeldspraak volgen we Van Klinge
ren verder van Schiphol naar het Leidse
plein (waar hij het nodige te zeggen heeft
over de nieuwbouwplannen daar; zie
elders op deze pagina), en naar de Wibaut-
straat een stuk stedelijke planning die
hem ook al hoog zit. „Daar staan die twee
hoge krantegebouwen tegenover elkaar.
De redacties van Volkskrant en Parool
moeten maar verrekijkerfjes aanschaf
fen. Kunnen ze elkaar bespioneren”.
niet dat we zo dol zijn op hoogbouw. We
willen alleen aantonen dat je voor het
Leidseplein een eerlijker plan kan maken,
ook qua investering. Als de gemeenteraad
voor óns kiest, dan wordt het plan verder
uitgewerkt, samen met iedereen die er
ideeën over heeft.”
INSPRAAK. Uit de peilingen die Bouw-
es-wat-anders tot op heden onder de
Amsterdamse bevolking heeft uitgevoerd,
is een lijstje van wensen voortgekomen,
waarop bovenaan staan: theater, bio
scoop, creatief centrum, groen, muziek
centrum, woningen, horeca, tentoonstel
lingsruimte. Geheel onderaan: kantoren,
appartementen, hotel.
Behalve de via peilingen ondervraag
den, hebben ook de leden van de zogehe
ten „klankbordgroep” hun mening gege
ven over het plein. (De klankbordgroep
bestaat uit 20 Amsterdammers die drie
avonden lang, mét en zonder architecten,
van gedachten hebben gewisseld.) De
reacties van deze groep komen in wezen
alle op hetzelfde neer: het Leidseplein
moet uitgaanscentrum blijven, waar het
Subcentra Bijlmermeer) de MBO, het
Meerburgconcern en Kriterion. Van der
Hoef: „We tonen de gemeente aan dat er
geen financiële problemen komen door
met ons in zee te gaan”. De investeerders
gaan akkoord met een nu geraamde inves
tering van ongeveer honderd miljoen
gulden.
Inmiddels heeft ook het Rijk financiële
steun toegezegd. Staatssecretaris Jan
Schaefer heeft in een interview bijdragen
in de grondkosten en voor de in het plan
opgenomen woningen in het vooruitzicht
gesteld. Van der Hoef: „Dat laatste vol
gens de zogenaamde 80 percents-regeling.
In zijn geheel houdt het in, dat de gemeen
te een evengroot bedrag vangt als bij
Bouwes’ plan, maar dat de huren van onze
woningen lager worden.”
HET IN „Drukproef Leidseplein” uitge
werkte plan (de drukproef is voor 2,50
verkrijgbaar bij het planbureau, de stich
ting Wonen en tot en met zaterdag in de
tent en Paradiso, red.) is niet definitief,
maar een „tussenstand”. Van der Hoef:
„Dat het hoogbouw is geworden, zegt ook
sor W F Wertheim Aanvang van de
ontmoetingen is 15 uur.
gezellig is voor iedereen; waar je mensen
kunt ontmoeten een centraal trefpunt
in de stad.
Een van de leden, Peter Meyer. „Burge
meester Samkalden was zeer geschokt,
toen de Nachtwacht door iemand met een
mes werd beschadigd. Ik hoop dat hij een
gelijkenis ziet tussen de man die dat schil
derij beschadigde en de heer Bouwes.
Hebben of hadden ze een ander doel? Het
resultaat is in ieder geval hetzelfde: ver
nieling van iets dat mooi is. De één ging
naar een psychiatrische inrichting, de
ander verdient er een flinke cent mee”.
BOUW-ES-WAT-ANDERS heeft, deze
week, zo vlak voor de belangrijke raads
vergadering, maar een feest op touw
gezet, onder meer in een grote tent mid
den op het plein. Het programma van de
grote slotmanifestatie van zaterdag, vindt
u in bijgaand kadertje. Voor wat er pre
cies in het plan van de zeven architecten
en BEWA is opgenomen, verwijzen we
naar de hierbij afgedrukte schets, want
daar gaat het tenslotte om. Bouw-es-wat-
anders: „Het gaat om het Leiseplein, dat
een mensenplein moet blijven”.
bureau mag aan die daling niet te veel
waarde worden gekend, aangezien het
aantal van 1975 een niet helemaal juist
beeld geeft, in verband met de
omvangrijke immigratie van Surina
mers dat jaar.
hij de kijker voor hoe er een drastische
omwenteling kan plaatshebben in de
gangbare kostenverhouding tussen pri-
veuncties en openbare functies. En wel
door de kosten voor privéfuncties, de
bouwkosten van een huis dus.met een
ren enige dagen later worden vervoerd)
hebben meegewerkt aan „Lente op ’t
Singel”.
BEGIN DEZE MAAND is in de hoofd
stad een nieuwe school van start gegaan
voor kinderen die langer dan drie weken
in een ziekenhuis moeten liggen. De
patiëntjes kunnen gewoon het dagelijks
onderwijs blijven volgen door daarvoor
speciaal aangetrokken leerkrachten.
Voorlopig wordt dit onderwijs nog maar
in drie ziekenhuizen gegeven, maar het
is de bedoeling er vanaf hef volgende
schooljaar ook andere ziekenhuizen bij
te betrekken. Het gebruik maken van
deze mogelijkheid is niet verplicht.
meer uitsluitend om stedebouw te gaan.
Zijn bezetenheid is een pleidooi voor de
noodzaak ook eens anders te denken en
daarbij de kreativiteit, die in onze huidige
samenleving wordt verdrongen, weer te
gebruiken.
PARDON? „Ja hoor, we hebben niets
tegen Bouwes. Als hij met ons wil mee
doen, dan kan dat. Dan kan hij zó een
drieduizend vierkante meter krijgen.
Maar dan moet hij zich wel aan onze
uitgangspunten houden”. Met het oog op
enkele van die uitgangspunten (inspraak
van de bevolking, het Leidseplein voor
alle Amsterdammers, een democratisch
beheer, volledige openheid over plan en
LIEFHEBBERS VAN bloemen en bol
len kunnen vanaf dinsdag een kijkje
komen nemen in de hal van het hoofd
kantoor van de Spaarbank voor de Stad
Amsterdam aan het Singel 548. Men
hoeft het niet bij een kijkje te laten,
maar kan ook een praatje maken met
voorlichters over bijvoorbeeld de aan
koop en verzorging van snijbloemen en
bloembollen. Onder meer de Bloembol-
lenraad, het Laboratorium voor de
Bloembollenteelt en de Westfriese Flora
(naar wiens tentoonstelling de exempla-
DE BEVOLKING van Amsterdam
bestaat voor zes percent uit buitenlan
ders, zo heeft het gemeentelijk Bureau
van Statistiek uitgerekend. Over het
vorige jaar zijn het er 42.400, tegen
37 300 in 1975. (In 1970 bedroeg hun
aantal slechts 24.760.) Zij komen uit alle
delen van de wereld en er bevinden zich
ongeveer elfhonderd statenlozen onder
Volgens het Bureau van Statistiek is de
toename van het aantal vreemdelingen
deels het gevolg van de legalisatie van
hen die al in Amsterdam woonden.
Het totale bevolkingsaantal was eind
december vorig jaar 740.000, tegen het
jaar daarvoor 751.000. Volgens het
beheer) lijkt het Van der Hoef onwaaar-
schijnlijk dat Bouwes inderdaad zal aan
kloppen.
„Dat beheer bijvoorbeeld. Bij ons plan
krijg je de unieke situatie van een vereni-
geng van eigenaren, die samen met de
gemeente gaat bekijken hoe voorkomen
kan worden dat het een plan voor één
bepaalde groep wordt. Ons plan (geza
menlijk uitgewerkt met architecten Van
Eyck, Hertzberger, Van Klingeren, Klun-
der, Rietveld, Verster en Dijkstra, red.),
zoals dat is neergelegd in „Drukproef
Leidseplein”, komt op voor minderheids
groeperingen. Financieel worden deze
zwakkere groepen door de sterke
gesteund”.
HET PROGRAMMA voor de slotma
nifestatie, op zaterdag 12 februari, van
de Leidseplein-Feestweek ziet er als
volgt uit.
Paradiso: Volharding (14 uur),
Toneelgroep Centrum (15 uur), Polo de
Haas (16 uur), Crisistheater (16.30 uur),
Combo De Nachtkaars (17 uur), pop
groep Carlsberg (24 uur), popgroep
Cake (01.30 uur), Bal na. In de kleine
zaal: Igor and the Hotshots (24 uur) en
disco (02.00 uur).
Americain: Resistentie-orkest en
Waste of Time, in een uitzending van
STAD Radio Amsterdam (17 uur).
Rotonde Stadsschouwburg:
Amsterdams Jeugdtheater Bloeps (14
uur) en een klassiek programma met
onder meer Dick Bor en het Corelli-
ensemble (16 uur).
Tent op het plein: Joseph Lam Jazz
band met Adèle Bloemendaal en Ton
Vein Duinhoven (12 uur), clown Michael
en cabaret Vangrail (15 uur), Orkest
Overlast en Theater Spectacle (16 uur),
Igor and the Hotshots (17 uur), Corelli-
ensemble (20 uur), Cabamomo en
clown Michael (21 uur), Wally Tax (22
uur), Animal Crackers (23 uur) en
daarna disco.
Nieuwe De la Mar: Amstel Toneel
(14 uur).
AMVJ: sociëteit, biljart, tafeltennis,
leestafel, café.
Centrum Bellevue: Proloog (14 uur)
en Nieuwe Komedie (16 uur).
Alle evenementen zijn gratis. Verder
komen om twee uur ’s middags vier
drumbands vanuit verschillende rich
tingen van de stad op het Leidseplein
aan. Daar zal dan een drie meter hoog
beeld van „De maagd van Amster
dam” worden onthuld. Het beeld, dat
een onbevangen blote dame voorstelt,
is gemaakt door Willy Millitic.
BOUW-ES-WAT-ANDERS heeft al van
af een vroeg stadium twee investeerders
op de lijst staan: het Bouwfonds Neder
landse Gemeenten en het Pensioenfonds
voor de Gezondheid en de Geestelijke en
Maatschappelijke Belangen. Andere
mogelijke investeerders zijn volgens
BEWA de SOSB (Stichting Ontwikkeling
Het plan Bouw-es-wat-anders,
met cultureel centrum (1),
woningwet- en premiewoningen (2),
bejaardenwoningen (3), woningen
voor jongeren (4), sociaal-culturele
voorzieningen (5), overdekte passa
ge met winkels, café’s en eethuisjes
(6) , opvang en advies of jeugdhotel
(7) , dakterras (8), theater (9), biosco
pen (Kriterion en Studio K) (10),
glazen koepel (11), kamermuziek-
centrum (12), ingang van de passage
met tevens kleine kantoren (13).
I
Frank van Klingeren en het ontklonteren
„Het Leidseplein moet
[Él,
lep
,_L
4»^
