Duizenden kilometers door nooit eerder betreden woestijngebied
s
TRANSAMAZONE-WEG: WELDAAD OF
DURE POLITIEKE VERGISSING?
3
1
I
ra
Si
s
Lr
Golf van kritiek op veelbesproken project
M
Uitdaging
Herstellen
Ongeduldig
MM
Zandstormen
Luchtopnamen
A
Met behulp van een lier wordt één van de wagens die deelnemen aan
de west-oost-expeditie door de Sahara weer op zijn wielen gezet,
nadat hij in het ontoegankelijke gebied gekanteld was, foto links
onder.
Tien van de elf Fransen die de Sahara-tocht ondernemen; foto links
boven.
AGADEZ (ANP). Elf gehar
de en getrainde Fransen zijn
begonnen aan het tweede en
zwaarste deel van hun west-oost
expeditie dwars door de Sahara.
Halverwege de route (ruim 3500
km) werd in de woestijnstad Aga
dez in Niger een rustpauze van
ruim een week ingelast. De expe
ditieleden konden wat bijkomen
van alle vermoeienissen en
„gemotiveerd” aan de laatste
beproevingen beginnen, terwijl
de zeven Saviemtrucks nog gron
dig werden geïnspecteerd. Het
einddoel van de Saharatocht is de
Rode Zee en dan hebben de voer
tuigen uiterst moeizaam zo’n 7500
km afgelegd. Volgens de plan
ning hopen de Fransen hier half
maart aan te komen.
SM
FRANSE SAHARA EXPEDITIE BEGINT
AAN ZWAARSTE DEEL VAN TRAJEKT
sen
él
F
Critici wijzen in antwoord hieiop op de relatieve niislukking van de
MIRITITUBA (Reuter). Wat is Brazilië's beroemde Transamazone-
snelweg? Indien een astronaut op de maan - aldus de officiële propa
ganda - een foto van de aarde zou nemen, ziet men daarop een kras over
het Zuidamerikaanse continent. Dat is waar de 5600 kilometer lange
wegverbinding tussen de Atlantische Oceaan en de grens met Peru
door het Amazone-oerwoud loopt. Maar voor hen die met beide
benen op aarde staan is het stof, stof en nog eens stof. Rood, wit en geel
stof als het niet regent en modder, kuilen en eindeloze onberijdbare
moerassen als het wèl regent.
Er zijn nog zovele andere indrukken van een recente reis van 2000 km
per bus, vrachtwagen en jeep op de Transamazone-weg
moet nu het koelsysteem in één der
wagens worden gerepareerd.”
beschikking heeft gesteld. In dit gebied
(Noord-Nigeria en Zuidelijk Libië) moet
ruim 1.500 km nooit eerder betreden
woestijngebied worden doorkruist. De
expeditieleiding moet bij het bepalen
van de route ook gebruikmaken van de
stand van de zon, omdat verdwalen niet
is uitgesloten.
leider Brive. Volgens hem zal de parachu
te zeker opnieuw in het bergachtige Libi
sche gebied moeten worden gebruikt.
De Braziliaanse kranten staan vol kritiek van lezers op de huidige
staat van de weg zelf. De schrijvers hadden kennelijk een met beton
beklede super-autoweg verwacht. Hoe de pro’s en de contra’s over de
redenen van de aanleg echter ook luiden, de Transamazone-weg is
werkelijkheid. Verkeer op de weg is mogelijk, zij het met uitzondering
van sommige stukken gedurende sommige periode van het jaar. Officië
le ramingen spreken van een verkeersdrukte op bepaalde delen van de
weg van 500 voertuigen per dag. Openbaar vervoer per bus bestaat reeds
over een groot deel van de weg
De Fransen kwamen eind januari in
rustplaats Agadez aan. „Wat we bijzon
der plezierig vonden, is de houding van
de bevolking geweest”, aldus Brive.
„Overal werden we erg vriéndelijk ont
vangen, nooit was er sprake van enige
agressiviteit en men was bereid tot
hulp”. Volgens hem is de over het alge
meen vriendelijke houding van de bevol
king in deze landen ook van groot belang
voor een betere onderlinge verstandhou
ding in de toekomst en bovendien bete
kent dit een groot pluspunt voor een
eventuele definitieve west-oost route.
In de woestijnstad Agadez werd ook
nog een Nederlandse avonturier van for
maat aangetroffen: de baardige 37-jarige
Kees van Vlanen uit Beverwijk, eigenaar
van de Animalfarm. Hij vertelt dat het
voor hem steeds een uitdaging is de
geweldige hindernis Sahara met z’n over
vloedige zon overdag en de ijzige nachten
te overwinnen.
d
15230
838
1330
In Miritituba, 450 km ten westen van Altamira ligt het kamp van de
wegwerkers, bovenop een heuvel die uitziet over de blauwe Tapajos-
rivier, waar een veerboot de voertuigen naar het twee kilometer verder
gelegen Itaituba aan de overkant van de rivier brengt. De taak van de
wegwerkers bestaat erin de door de regens aangerichte vernielingen te
herstellen. Critici beklemtonen deze voortdurende problemen van de
weg, die zij - wat de ingewikkeldheid ervan betreft - vergelijken met de
bouw van de piramiden.
Optimisten wijzen erop dat de grote „coast-to-coast"-autowegen in
de Verenigde Staten jarenlang niet meer dan stoffige paden waren. De
critici zijn te ongeduldig, aldus de optimisten, misschien zal binnen
tien of twintig jaar. de Transamazone-weg ook een goed berijdbare
super-autoweg zijn die leidt naar bloeiende landbouwgemeenschappen
en mijnsteden.
18,30
82,00
4630
12030
9130
10330
1,90
182,00
4030
7,10
123,00
5030
7730
148,00
62,00
7230
5S,00e
5730
8330
184.00
120,00
142,10
28,00
12830
81,10
17730
03,10
72,00
54,00
80300
5030
50,00
690,00
49,10
7630
8330e
88,601
3330
2330
14030
3130
8030
9230
8030
8030
230a
18530
18730
148,00
8330
209,00
8430
8430
18130
158,00
35,70
187,00e
8530
90,20
6930
3630
10430
11330
9430
71,40
20930
36,10
15330
343,00
176,50
7330
41,60
63,60
800,00
18430
102.00
438,00
638
7,40
17230
Op de vraag of hij in dit gebied een
toekomstige route voor zwaar vrachtver
keer mogelijk acht, zegt hij: „Er moet
natuurlijk wel het een en ander worden
gedaan voor het zover is, maar ik geloof
dat een route van Dakar (Senegal) naar
Nouakchott (Mauretanië) via Tessalit
(Mali) naar Arlit (Niger) mogelijk is”. Het
laatste Sahara-trajekt is volgens Gallissi-
an het moeilijkste, omdat nu ook echte
gebergten moeten worden gepasseerd.
Slechts in Zuid-Mali werd de expeditie
door de overheid met nadruk geadviseerd
een wat zuidelijker route te nemen in
verband met de aktiviteiten van de bevrij
dingsbeweging Polisario. Daaraan werd
gevolg gegeven en gedurende enkele hon
derden kilometers kreeg de expeditie nog
een militair escorte in dit land. Tot onple
zierige confrontaties is het echter nergens
gekomen.
slangen die onder de wielen van de vrachtwagens terechtkwamen
en dan opnieuw het stof
De Transamazone-weg is geen snelweg of weg in de gewone betekenis
van het woord. Op sommige gedeelten ervan is de plantengroei alweer zo
sterk toegenomen dat het meer op een junglepad lijkt. Slechts drie
kilometer van de weg is geasfalteerd Dat was een speciale concessie ter
gelegenheid van de inhuldigingsplechtigheid van het eerste gedeelte van
de weg te Altamira, vier jaar geleden. Deskundigen zeggen dat zonder
asfalt de weg over grote gedeelten nooit gedurende het hele jaar
gebruikt kan worden wegens de stortregens, overstromingen en
erosie. In het regenseizoen komen herhaaldelijk grondverschuivingen
voor
De nu nog af te leggen route zal onge
veer lopen via Djado (Noord-Niger), Mt
Toummo, Murizidiepas (Libië) en Kufra.
Na deze stad volgt de doorsteek naar
Assoean in Egypte, waarna de expeditie
zich in Beranice aan de Rode Zee
inscheept voor de verdere rit door het
Midden-Oosten met als einddoel Parijs. In
totaal zal dan ruim 18.000 km zijn afge
legd. De hele route door de Sahara zal
worden uitgestippeld. Na iedere 50 km
wordt een wegwijzer („piste Saviem") in
het zand geplaatst. Uiteraard wordt de
route ook op kaart gebracht
Regeringsfunctionarissen repliceren dat de bedoeling van het project
sociaal en politiek was. namelijk het uitgestrekte binnenland van
Brazilië toegankelijk te maken en de armen over te hevelen van het
overbevolkte noordoosten naai nieuwe ontginningsstreken in het
Amazone-gebied. Volgens deze functionarissen zijn de miljardenkosten
van de aanleg van de weg en de voortdurende herstellingskosten
Christian Gallissian (33) is de leider der
Fransen en specialist in lange-afstands-
tochten. Hij maakte een reis om de wereld
per auto in 80 dagen en ging al eerder mee
op zeven noord-zuid expedities door de
Sahara. „Ijzeren Christian”, zoals hij
wordt genoemd, is bijzonder tevreden na
de eerste 3.500 km. In de rustplaats Aga
dez zei hij: „We hebben moeilijke trajek-
ten gehad, onder meer de grens van Mau
retanië en Mali. Het was daar nogal rot
sachtig, maar de wagens hebben zich uit
stekend gehouden. Alles bleef heel, alleen
Een ander opmerkelijke „bagage” vor
men de parachutes, waarmee onoverzich
telijke bergachtige gebieden vooraf kun
nen worden bekeken. De jongste en licht
ste van het gezelschap, de 24-jarige Paul
Bordes, heeft al enkele malen dit hulp
middel met succes uitgeprobeerd. „Tus
sen Gao en Arlit is hij bij gunstige wind
ruim 200 m de lucht in geweest en wat hij
op die afstand reeds voor hindernissen
kon waarnemen, heeft ons al enkele
malen behoed voor een nodeloze door
tocht over een hoog rotsplateau”, aldus
Tot nu toe zijn deze landen aangewezen
op de beide zeehavens van het belangrijk
ste land van het Afrikaanse continent
Nigeria. Dit zich snel ontwikkelende olie
land (produktie circa 90 miljoen ton per
jaar) telt ruim 71 miljoen inwoners en is
bijna 30 maal zo groot als Nederland.
Maar ook dit land kampt met het „spook
beeld” der havencongesties, want de
belangrijkste havens (Port Harcourt en
Lagos) zijn als gevolg van verzanding
moeilijk bereikbaar en bovendien heeft
de aan- en afvoer van goederen zulke
ontzagwekkende vormen aangenomen
dat niet zelden schepen zeven maanden
ligtijd nodig hebben.
Niet alleen ondervindt het eigen han
delsverkeer van Nigeria hierdoor ernstige
belemmeringen, nog veel rampzaliger zijn
de gevolgen voor de binnenlanden, die
juist zijn aangewezen op deze havens. De
ontwikkeling van deze landen heeft hier
van ernstig te lijden. Men zoekt nu naar
nieuwe transportmogelijkheden. Een toe
komstige west-oost route door de zuidelij
ke Sahara zou de binnenlanden onderling
beter bereikbaar maken en tevens zouden
atlantische havenplaatsen als Dakar kun
nen worden ingeschakeld. Ook de snel
opkomende industriestad Kano (500.000
inwoners) in Noord-Nigeria kan hiervan
profiteren.
Voor de republiek Niger (bijna 33 maal
zo groot als Nederland) zijn betere verbin
dingen met de buurlanden van levensbe
lang. De 47ï miljoen inwoners zijn voor 95
percent werkzaam in landbouw, veeteelt
en visserij en de belangrijkste produkten
(vlees, huiden, grondnoten en graan) kun
nen slechts via de Nigeriaanse havens
worden geëxporteerd. De regering van
Niger is dan ook bijzonder geïnteresseerd
in de Franse expeditie, die truckprodu-
cent Saviem voor een groot deel heeft
gefinancierd. Doch ook de overheden van
Mali, Mauretanië, Opper-Volta en Libië
hebben al laten weten, dat zij de uitgestip
pelde „piste” willen bestuderen. Niger is
erg gebrand op betere routes: omdat hier
aan zo’n gebrek was, heeft dit land drie
jaar geleden enorm geleden onder de
droogte. Duizenden mensen stierven en
vele anderen hielden zich in leven ten
koste van de „schepen van de woestijn”
(de kamelen), maar ook van de giraffen,
wier aantal van ruim één miljoen nu is
geslonken tot enkele duizenden
de defecte bussen en vrachtwagens langs de weg en de inzittenden die
geduldig een dag of langer op hulp wachten
de kleine kinderen, die met schoolboeken onder de arm, kilometers onbelangrijk vergeleken met deze doelstellingen
ver in de al gloeiende morgenzon naar hun klaslokaaltje lopen
de schuifelende slangen langs de weg of de overblijfselen van de
Deze eerste west-oost-expeditie door de
Sahara doorkruist ruim 4000 km nooit
eerder betreden woestijngebied en
beoogt een eerste aanzet te geven tot een
mogelijk toekomstige route voor het zwa
re wegtransport. De ontsluiting van dit
veelal onbekende deel van de zuidelijke
Sahara (begrensd door de kreeftskeerk
ring en de 20ste breedtegraad) is voor
binnenstaten als Mali, Niger en Opper-
Volta van levensbelang. Deze landen zijn
over land slechts bereikbaar via enorme
omwegen en de verbinding via de zee
levert veelal maandenlange vertragingen
op. De enige bestaande routes in noord
west Afrika lopen in noord-zuid richting,
maar Mali en Niger hebben hiervan tot
nu toe weinig kunnen profiteren.
De nestor van het Franse gezelschap is
de 65-jarige veteraan Constatin Brive, die
onderweg zijn „pensioengerechtigde,,
leeftijd vierde. Hij is de initiatiefnemer
van de hele operatie geweest en heeft de
automobielproducent uiteindelijk volle
dig achter zijn plannen weten te krijgen.
Brive organiseerde eerder o.m. ontdek
kingsreizen naar de Mont Blanc. Hij was
ook adviseur van verschillende poolexpe
dities.
Het expeditieteam werd op 15 december
definitief samengesteld, ingescheept in
Marseille en begon op 30 december in
Nouakchott (Mauretanië) aan de eigenlij
ke tocht. De eerste hindernis was de
Diouk-pas bij Aleg. Rotsplateaus met 400
meter hoogteverschil moesten worden
overwonnen, vertelt Brive, maar de
trucks kwamen erdoor. Sommige dagen
kwam de expeditie slechts 50 km ver,
maar de gemiddelde dagafstand was toch
wel 200 km. Bij Kiffa werd opnieuw een
rotsachtig gebied aangetroffen. Vooral
bodemkundige Paul Courbon kon in zijn
nopjes zijn: men trof hier onbekende gra
ven aan van een geschatte 2000 jaar oud.
Deze massagraven (met fraaie gravures)
waren ongeveer twee kilometer lang en
hadden een duidelijk Islamitisch karak
ter. Later heeft de expeditie ook nog gra
vures aangetroffen bij Arlit (Niger). Ruim
zeven dagen lang heeft de expeditie
gedaan over de afstand Gao-Arlit (1050
km). „Het was de eerste maal dat deze
route rechttoe-rechtaan werd gedaan. Het
was een uitermate zwaar en zanderig tra-
jekt, waarbij talrijke droge rivierbeddin
gen moesten worden doorkruist. Voor de
rest geel en wit stof, stof en nog eens stof”,
verhaalt Brive.
Buiten het vanouds onontbeerlijke
materiaal voor dit soort tochten (lieren,
takels, rijplaten) hebben de wagens speci
ale wijzigingen ondergaan voor luchtfil
ters, stofafdichtmg en bescherming tegen
-«ra
- j
Deze ruim twee miljoen gulden kosten
de „woestijnverkenning" staat onder lei
ding van Constantin Brive en Christian
Gallissian, beiden gespecialiseerd in dit
uiterst zware werk. Onlangs hebben jour
nalisten uit verschillende Europese lan
den in Agadez van nabij iets kunnen
„proeven” van zo’n woestijntocht, waar
bij ze tijdens een korte verkenningstocht
nog werden overvallen door één van de
gevreesde zandstormen.
De woestijnverkenning is in de eerste
plaats een studie, in combinatie met
wetenschappelijk onderzoek. De expedi
tieleden zijn zonder uitzondering gespeci
aliseerd. Behalve een arts en landmeet
kundig ingenieur rijden mee een radio
technicus, volkenkundige, bodemkundi
ge, landbouwkundige en enkele
chauffeurs-monteurs. De colonne bestaat
uit zeven Saviemtrucks met meerwielaan-
drijving (typen TP3 en SM8), uitgerust
voor het rijden in het meest ontoegankelij
ke terrein. De wagens variëren van vier
tot elf ton toelaatbaar totaalgewicht en ze
hebben ongeveer 15 ton uitrusting bij zich,
zoals 5 800 liter extra brandstof, 1 400 liter
drinkwater en 1 300 kg geconserveerd
voedsel Onderling staan de wagens met
elkaar in verbinding per waikie-talkie
Zij voegen daaraan toe dat het project uiteindelijk een dure politieke
vergissing zal blijken te zijn en dat het vele geld dat er werd ingestoken
beter had kunnen worden gebruikt voor irrigatiewerken in het noord
oosten.
Zwaar beladen vrachtwagens kruipen moeizaam steile hellingen op en
storten zich aan de andere zijde in dikke stofwolken naar beneden.
Langs de weg zijn afgebrande lappen grond waarop de houten huisjes
staan van de nieuwe kolonisten. In de schaduw van de bomen verkopen
indianen fruit. De ontelbare, schots en scheef ineengetimmerde voetbal-
doelen herinneren de reiziger midden in de wildernis aan de nationale
passie van Brazilië De weg telt honderden wankele houten bruggen met
verraderlijk gebroken planken die men slechts met een slakkentempo
kan overrijden. Soms is men gedwongen een omweg door de rivierbed
ding te maken omdat de brug al ingestort is Om de grote rivieren over te
steken zijn er veerboten Bij het invallen van de duisternis worden deze
diensten gestopt en dient de reiziger temidden van zwermen muskieten
de dageraad af te wachten.
kolonisatieplannen. Slechts een fractie van de geplande 1.000.000 gezin
nen die men hoopte weg te trekken uit het noordoosten heeft zich langs
de Transamazone-weg gevestigd. Anderen zeggen dat de weg doelloos is,
daar hij van het ene gebied van onderontwikkeling en misère naar het
andere loopt. Volgens deze critici zijn de traditionele waterwegen
voldoende en zullen de nieuwe wegen die vanuit het zuiden naar
Amazonië in aanleg zijn, beter uitgeruste kolonisten naar het gebied
brengen om het tot ontwikkeling te brengen dan vanuit het noordoosten.
„Vertel het thuisfront maar, dat alles in
orde is”, aldus Van Vianen, die in gezel
schap was van een Duitse, die hij onder
weg had ontmoet en met hem mee was
gegaan. Kees van Vianen is al zestien jaar
„onderweg” en kruist nu voor de achtste
maal de Sahara. Ditmaal was hij (in een
VW-busje) op weg naar Ivoorkust. Hij is
op zoek naar curiositeiten, pytons, kroko
dillen en slangen.
Voor het laatste trajekt zal de expedi
tieleiding gebruik gaan maken van exclu
sieve luchtopnamen, die het Amerikaan
se ruimtevaartcentrum NASA ter
de vaak verwoestende zandinwerking.
Twee wagens doen dienst als commando-
en verkenningswagen met kaartentafels,
topografisch materiaal, meetinstrumen
ten en filmapparatuur, twee wagens heb
ben een koelcabine met medicamenten en
voeding en drie trucks voeren brandstof,
onderdelen en reisbagage mee.
ij»'''
