Bijzonder stuk van Norberto Chavarri in première
in amusement
1
René van Nie blijft zichzelf
in sympathieke publieksfilm
Nieuwe stichting
voor artiesten
Peter Wyssbrod
mist de trein
Herziene Vijfde
van Beethoven
3
Alphenaar
Transseksuelen spelen
hun levenstragedie
Een vleugel 1
kies je met overleg.
a
Wand-cn
Vloertegels
Ja
jevr.
LS
V
Projekttheater opmerkelijk in stuk van Copi
PROBLEMEN ROND ECHTSCHEIDING IN EEN STILLE LIEFDE
Lijnbus
Le Grand Départ in HOT
Wraakzucht
Jonge acteur mag
film niet bekijken
Witkacy in première
■MM
IMHi
22
VRIJDAG 25 FEBRUARI
19 7 7
KUNST
23
door Cees Straus
ft
door Fred Raadman
fe3
,r~
l
KRUISWEG 45-49 HAARLEM 023-320244
Piano leren spelen: ook daarin adviseert Alphenaar u op de
beste manier.
Een paar van onze merken: Yamaha. Bechstein, Zimmer
mann. Geyer Gaveau Schimmel. Ibach, Förstei Kemble
Natuurlijke geluiden
HAARLEM. Een voor de
gemiddelde concertbezoeker
waarschijnlijk hoogst opmerke
lijke gebeurtenis heeft morgen
avond in het Concertgebouw in
Haarlem plaats. In tegenstelling
tot wat gangbaar is, namelijk een
volstrekt passieve houding van
de bezoeker, wordt op deze avond
een actieve instelling gevraagd.
Omdat door de componist, de
Argentijn Norberto Chavarri,
een grote vrijheid van handelen is
opengelaten, kan het publiek het
succes van deze voorstelling zelf
bepalen. Hetzelfde publiek is
tevens de hoofdrolspeler in het
stuk dat zijn opdrachten en taken
krijgt uit een boekwerkje dat elke
bezoeker bij de kassa krijgt over
handigd. De titel van het onalle
daagse stuk is heel gewoon „Con
certboek van een toeschouwer”.
digheden
Hoofdrol voor publiek in concert
I
Norberto Chavarri: Mensen kunnen zelf de vorm bepalen”.
(ADVERTENTIE)
COR VAN RIJN
s
(ADVERTENTIE)
kunnen adviseren en die u dan
bovendien een uitgebreide kollektie
kunnen bieden die daarop is ge
baseerd.
Niet voor niets zijn de Alphenaars
al meer dan 80 jaar een begrip in
het muzikale leven van Kennemer-
land! Waarom komt u niet eens zo
maar kijken en spelen? En natuur
lijk overleggen
En mocht u over de aanschaf den
ken, weet dan dat wij u graag ad
viseren over onze verschillende
leverings- en betalingsmogelijk
heden.
HILVERSUM. Na met „Kind
van de Zon” voor hem zelf het
„binnenkomertje” als speelfilm-
maker - een beperkt, tot meeden
ken bereid publiek te hebben
bereikt, mikt René van Nie met
„Een stille liefde” nu ook op de
grote schare, die in de bioscoop
geen behoefte heeft aan hersen
gymnastiek, maar zich over de
rechte rails van een overzichtelijk
verhaal ontspannen van begin
naar eind wil laten vervoeren.
Een tragische en in zijn onbeholpenheid
wat aandoenlijke figuur. En 12-jarige Sem
de Jong, voor deze filmrol geplukt uit 150
kandidaatjes, blijkt een vondst te zijn als
de jongen die eerst als een pion in het
sinistere schaakspel tussen zijn ouders
wordt misbruikt, en die later als katalysa
tor gaat fungeren. Sem is onder alle
omstandigheden de natuurlijkheid zelf
dat het scenario zo’n kien knaapje laat
denken in één dag wel naar Joegoslavië te
kunnen lopen, is niet zijn schuld en dit
draagt er niet weinig toe bij dat de geleide
lijk in positieve zin veranderende verhou
ding tussen beiden zuiver, geloofwaardig
en een paar keer ook even ontroerend is
getekend.
een bepaald product maken. Ik wil laten
zien dat je de vorm van je ideeën door de
mensen zelf kan laten bepalen. Ik vind het
leuk om zodanige situaties te creëren
waarin de mensen zelf beslissingen moe
ten nemen maar waarin ze de beslissingen
die ze nemen ook weer aan mij kunnen
teruggeven”.
tische scènes, staan te lang op het doek of
hebben de neiging een eigen leven te gaan
leiden, waardoor de verhaalelementen uit
hun verband dreigen te worden gerukt.
En hoewel je er begrip voor kunt hebben
dat de regisseur zijn spelers met hun
rollen wil laten versmelten, doet het wat
geforceerd aan dat zij daarin hun eigen
namen hebben behouden, alsof dat een
garantie zou zijn voor een groter werke
lijkheidsgehalte.
Intussen is wel aangetoond dat René
van Nie ook met een wat commerciëler
werk dan Kind van de Zon zichzelf blijft
en, bever dan zich van tevoren zo goed
mogelijk in te dekken door naar een veel
gelezen boek te grijpen, een minder
gemakkelijk onderwerp kiest waar hij
achter kan staan. Om daarna met een
voor deze tijd zuinig budget van zeven ton
een film te maken die er aanmerkelijk
duurder uitziet. Of daar inderdaad een
breed publiek oog voor wil hebben, zal na
3 maart blijken, als „Een stille liefde” in
een groot aantal Nederlandse en Belgi
sche steden tegelijk van start is gegaan.
Naar het Oostduitse persbureau ADN
donderdag berichtte, corrigeert de nieuwe
zetting talrijke fouten in de nu gebruikte
partituur en voegt er als belangrijkste
verandering aan toe de tot nu toe niet
gebruikelijke herhaling van het scherzo.
De musicoloog Peter Gülke in Dresden
heeft tegen ADN gezegd dat Beethoven
het scherzo oorspronkelijk heeft gewild,
maar dat het later door misverstanden is
vergeten. Het blijkt uit voorstudies, eigen
handig schrift, het orkestpalet in de eerste
uitvoering van 1808 en Beethovens carrés
pondentie met de muziekuitgever Hartel
in Leipzig.
In een wonderlijk verhaal vol bizarre
wendingen kom je aan de weet dat mrs.
Simpson (de naam van de hertogin van
Windsor) en haar dochter Irina beiden
getransformeerde mannen zijn. Zij zijn
operatief vrouw geworden. Precies an
dersom is het met mevrouw Garbo, die op
17-jarige leeftijd op last van haar vader
voor straf een mannelijk geslachtsdeel
kreeg aangemeten. Irina (ook de naam
van de jongste van De drie zusters van
Tsjechov) is degene die door haar bestaan
De man die het allemaal werkelijk
ondergaat, is tegelijkertijd de figuur die
het geheel bestuurt, tot het irritante geluid
van een druppende kraan aan toe. Daar
om wordt het ook meer dan gewoon een
mannetje dat de trein mist.
Voor mensen die hem trouwens echt
willen zien nog de mededeling, dat Peter
Wyssbrod op 5 maart weer ergens in
Nederland zal proberen te vertrekken en
wel in de Blauwe zaal in Utrecht.
CONRAD VAN DE WEETERING
De voorstelling doet soms denken aan
„Godot” maar dat is tragischer, dit is
gewoner en daarom onontkoombaarder.
Als je gaat kijken wat er precies gebeurt,
valt ook nog de enorme exactheid van
ieder gebaar van deze man op. Niets is
toeval, alles is nauwkeurig berekend, een.
koffer die omvalt, de richting van een
afbrekende antenne van een draagbare
radio, ja zelfs de stand van het handvat
van een koffer Dit geeft een dubbele
bodem aan de voorstelling.
strijd veroorzaakt tussen de dames Simp
son en Garbo. Simpson noemt Irina haar
dochter; Garbo zegt een verhouding met
haar te hebben en Irina veinst zelfs van
haar in verwachting te zijn. Garbo wil met
Irina naar China vluchten.
De drie transseksuelen spelen een ver
warrend verhaal, een scenario dat tegelijk
vol humor en tragisch realisme zit Zij
onderwerpen hun hele bestaan aan een
verwoed identiteitsonderzoek en tonen
daarbij schrijnend hun onmacht tot het
aannemen van een transformatie-rol.
We kennen Peter Wyssbrod al van de
tijd toen hij op het toneel regelmatig in
afvalhopen verbleef en daarin allerlei
kleinigheden vond die hem en ons ont
roerden. Ook in zijn zes koffers weet hij
dingen te vinden die hem tot akties bren
gen die ons ontroeren: een klerenhanger
tje, een appel, een servet en een mes, een
kleiner koffertje.
■'ü'ia
AMSTERDAM (ANP). De Neder
landse Toonkunstenaarsbond heeft dezer
dagen het initiatief genomen de „amuse
mentskunstenaars” in ons land te vereni
gen. Daartoe heeft zij de „Stichting tot
bevordering van de levende amusements
kunst Stileva” opgerieht.
BERLIJN (DPA). Bij Edition Peters
in Leipzig verschijnt een nieuwe druk
van Beethovens Vijfde Symfonie die is
herzien aan de hand van brieven en
eerste-drukken.
Het Gewandhauaorkest van Leipzig
onder zijn dirigent Kurt Masur zal met het
werk de Beethovenweek openen die op 20
maart in Oost-Berlijn begint Ook zal er
een plaat van verschijnen.
De voorstelling vindt steun bij een net-
echt etalage-achtig decor van Pol Vin-
centz, maar ook bij de zeer direct klinken
de vertaling die Gerardjan Rijnders
maakte.
Rijnders heeft zorgvuldig geregisseerd,
zodat de tragiek naast de lachwekkende
situatie ongeschonden blijft. Twee van de
drie transseksuelen blijven bij het tonen
van hun ellende meedogenloos voor zich
zelf in leven; de derde, Irina, kan het niet
meer opbrengen. Een puur melodrama,
als het geen realiteit zou kunnen zijn.
KO VAN LEEUWEN
uder dan
Klaren-
l'lem.
Exclusief assortiment Oudhollandse
MakKumer eigentijdse Engelse-,
en moderne Italiaanse tegels voor
Oad- eetkamer toilet, gang, open
haard, bar etc.
Voor grote heus en penoonllfk advies:
HetMakkumerTegelhuto
Prinsengracht 675, Amsterdam 020-268916
I. blauw
etc. Pr
335184
Aan het thuisfront is intussen ook een
proces aan de gang: eerst vlammende
wraakzucht van de moeder, die dat vuur
tje ijverig aangeblazen krijgt door vrien
dinnen en verwanten, dan groeiende twij
fel of niet te overhaast werd gehandeld,
minder oren voor de buitenwacht, een
vage angst dat het kind alsnog aan de
vader wordt verspeeld. Maar daar is René
van Nie niet goed uitgekomen.
De steeds terugkerende scènes van de
vrouw en haar raadgeefsters, waarin met
veel woorden de bedoelingen van de fil
mer moeten worden verduidelijkt, zijn
statisch en saai en doen ondanks de
inspanning van de actrices Mariëlle
Fiolet in de zenuwen als de beproefde
moeder af en toe aan een rollenspel
denken.
De met succes van 16 tot 35 millimeter
opgeblazen film, waarvoor Jaap Dekker
een plooibaar muziekje bijdroeg, bestaat
eigenlijk uit een lange keten van (soms
puntgave) miniaturen, maar met de dose
ring ging het nog wel eens fout. Sommige
op zichzelf best aardige, ook wel humoris-
De componist van het stuk studeerde
aanvankelijk aan het conservatorium
Manuel de Falla in de Argentijnse hoofd
stad Buenos Aires. Hij specialiseerde zich
daarna in elektronische muziek en is
sedert de laatste acht jaar actief als com
ponist, naast een docentschap muziekge
schiedenis bij het middelbaar onderwijs.
Hij zoekt naar nieuwe relaties tussen
publiek en muziek, tussen luisteraar en
geluid. In 1969 richtte hij de groep Musica
Mas op om een betere communicatie te
betrachten tussen mens en geluid met
gebruik van klanken die zijn ontleend aan
het dagelijkse leven. De groep doorbrak
het normale patroon van alleen maar
optreden in zalen en speelde ook in de
buitenlucht en op plaatsen waar muziek
niet direct verwacht wordt.
>L, 5 ver-
I, km.st
metallic.
Peter Wyssbord laat ons niets zien, hij.
doet geen mime waarmee hij met gebaren
een verhaaltje vertelt, hij is gewoon
iemand die dat allemaal meemaakt. En
wat ons bezielt om er naar te blijven
kijken is me een raadsel. Toch lacht het
publiek steeds. We herkennen al zijn erva
ringen als onze eigen ervaringen en op één
of andere manier werkt dat ontroerend,
temeer omdat Peter Wyssbrod zo aan
doénlijk is als een lieve grote hond.
Wat dat betreft is het met de aan
schaf van een vleugel net als met
de aanschaf van een piano. Terecht
ook! Zo’n instrument kies je vaak
voor een groot aantal jaren en als je
dan niet 100% tevreden bent over
klankkleur, aanslag, toucher en
stemvastheid, dan is dat een voort
durende ergernis.
Om die 100% tevredenheid ook in
derdaad te bereiken, is het dan ook
van groot belang, dat je kunt over
leggen met mensen die weten waar
ze over praten, die begrijpen wat u
wilt weten, die uit eigen ervaring
De spelers van het Projekttheater, die
het stuk opvoeren onder regie van
Gerardjan Rijnders, komen in een schitte
rende voorstelling tot opmerkelijke
acteerprestaties. Bear Capron maakt van
mrs. Simpson een fraaie verlopen Holly-
woodactrice met alle venijn vandien. Hij
draagt zijn vele wufte japonnen geraffi
neerd gespeeld vrouwelijk en gebruikt
zijn stem met vinnige precisie. Ton Selter
is als mevrouw (Greta) Garbo een even zo
grote verrassing. Zwoel, onpeilbaar mys
terieus en aanvankelijk sterk domine
rend. Later vind ik hem in zijn aftakeling
aangrijpend. De Irina van Frans Strijaard
beantwoordt geheel aan het gemummifi
ceerde Shirley Temple-vrouwtje. Hij is
gekleed en geschminkt als een antieke
babypop en gedraagt zich als een serpent
vol onschuld. Twee bijkomende rollen
worden door Tophie Sucker correct ver
vuld.
Ditmaal dus in chronologische volgorde
een eenvoudige vertelling met een overi
gens allesbehalve triviaal onderwerp:
echtscheiding en de problemen met de
kinderen, de rancunes, de bemoeizucht en
invloeden van buitenaf, en de geestelijke
nood die in veel gevallen de verhoudingen
nog verder verzieken. Het gegeven, dat
Van Nie aan deze huizenhoge ellende ont
leende, is wat klein voor een film van ruim
anderhalf uur, maar werd gevoelig en
sympathiek uitgewerkt. De situaties en de
daarin gevangen mensen blijven, ook als
de emoties de pan uitrijzen, duidelijk her
kenbaar en de sentimentaliteit wordt keu
rig buitenspel gehouden.
Dat je er als toeschouwer niettemin te
weinig door wordt beroerd, duidt erop dat
de schrijver-regisseur de op zichzelf
belangwekkende stof dramatisch niet vol
doende heeft aangescherpt. Zijn vaak uit
gesproken voorkeur voor een „documen
taire benadering” ook de reden dat al
na de eerste opnameweek cameraman
Van Munster door de meer in Van Nie’s
geest werkende Frans Bromet werd ver
vangen heeft hem ditmaal wel parten
gespeeld.
„Een stille liefde” ontwikkelt zich langs
twee niet met dezelfde vaste hand getrok
ken lijnen: de actie van de gescheiden
man, die zijn kind ontvoert uit ergernis en
verdriet dat hij het al een half jaar niet
meer heeft kunnen ontmoeten, en de reac
tie van zijn ex-echtgenote, die de politie
achter hem aanstuurt.
Net als bij de voorstelling in Haarlem
staan of vallen dergelijke producties bij
de bereidwilligheid van het publiek. Cha
varri heeft op dit punt geen ervaring met
Haarlem. Hij heeft bij het schrijven van
zijn werk een foto van het Concertgebouw
voor zich neergezet en enigszins naief
daarbij nagedacht wat er op een avond in
een dergelijk gebouw kan gaan gebeuren.
„Ik kon een eenvoudig concert schrijven,
maar het leek me veel interessanter zo’n
avond te veranderen in een
communicatie-evenement. De rode draad
van deze voorstelling moest een getuige
nis zijn zodat de mensen er later nog over
kunnen praten, dat het tot commentaren
leidt, tot goed- of afkeurende opmer
kingen”.
Het is Chavarri opgevallen dat de men
sen in zijn land geheel verschillen in de
omgang met hun medemensen in vergelij
king met de Nederlanders. „Men leeft hier
in de massa zonder dat men naar zijn
medemensen kijkt. Ik wil dat in het stuk
onder meer doorbreken door de toeschou
wers samen met elkaar bepaalde klanken
te laten maken. Zo krijgt iedereen in de
pauze een drumstick met de opdracht om
te slaan op het voorwerp dat hij op dat
moment in handen heeft en tevens op dat
van zijn buurman. Het gaat me er ook niet
om een resultaat te krijgen, maar ik wil
wel dat de mensen zelf beslissen welk
resultaat zij zelf willen. Niemand hoeft
mee te doen, ieder kan zijn eigen inbreng
bepalen.
Het hele schouwspel eindigt als je de
foyer uitloopt. Er is geen applaus dus. Je
blijft met de vraag zitten of je, ook na
afloop van zo’n voorstelling waarbij je
natuurlijk wel enigszins door de opdrach
ten in het boek wordt gemanipuleerd,
buiten aangekomen werkelijk vrij bent.
Negentig minuten lang moet je gepro
grammeerd rondlopen, maar is het leven
verder ook niet een boek waarin je
opdrachten vindt die je moet opvolgen?”
DEN HAAG (ANP). De twaalfjarige
hoofdrolspeler Sem de Jong in de film
„Een stille liefde” van René van Nie, zal de
film waarin hij speelt niet mogen bekijken
in de bioscoop. De filmkeuring heeft
bepaald dat de film alleen toegankelijk is
voor mensen boven de veertien jaar. „Sem
de Jong heeft alle afspraken met zijn
vriendjes om de film te bezoeken moeten
afzeggen”, aldus Van Nie.
D 1700
in prims
rhouden
02550-
Een belangrijk doel van de nieuwe
stichting is de overheid ervan te overtui
gen, dat subsidie ook voor deze tak van
kunst dringend gewenst is, aldus de NTB.
De nieuwe stichting probeert tevens
„ensembles van amusementskunste
naars” in stand te houden en hun optre
dens alsmede die van individuele muziek-,
kabaret-, mime- en dansbeoefenaars te
bevorderen.
De Stileva zal zich richten op Noord-
Holland, aldus de NTB. De stichting moet
te zijner tijd als voorbeeld dienen voor
soortgelijke stichtingen in de andere pro-
vincies De Stileva denkt haar doelstellin
gen onder andere te kunnen bereiken
door het organiseren van cursussen,
informatieverstrekking in het algemeen
en het bouwen van speciale geluidsstu
dio’s.
HAARLEM. „L’homosexuel ou la
difficulté de s’ exprimer”, zo luidt de
oorspronkelijke titel van het toneelstuk
dat donderdagavond in de Toneelschuur
werd opgevoerd onder de naam „Transsi-
berië Express”. Het werd geschreven door
de in Parijs wonende Argentijn Copi. Een
absurdistisch verhaal, waarin drie trans
seksuelen de essentie van hun levensver
haal vertellen. Zij doen dat in een
gespeeld scenario dat in een filmstudio
wordt vastgelegd. Althans, die suggestie
wordt gegeven.
Een van de interessantste experimenten
was een lijnbus waarin de passagiers op
hun zitplaats een instrument vonden dat
ze op aanwijzingen van een dirigent kon
den bespelen. Bij een andere gelegenheid
zaten musici tijdens een maaltijd bijeen.
Het geprogrammeerde geluid dat tijdens
een diner kan ontstaan vormde de
„muziek" van deze uitvoering.^
Chavarri: „De meeste mensen gaan
naar een concert om zichzelf te vergeten,
om zich aan de muziek over te geven. Ik
vind dat de bezoeker deel van de muziek
moet gaan uitmaken, dat hij er bij betrok
ken raakt”. Die betrokkenheid kan soms
zover gaan dat het publiek het hele instru
mentarium in elkaar slaat zoals enkele
jaren geleden gebeurde toen Chavarri in
een park in Buenos Aires een slagwerk-
groep had opgesteld waar iedereen naar
hartelust klanken aan kon ontlokken.
Het sterkst komt de uiteindelijk in de
Ardennen doodlopende dwaze zwerftocht
over van de uit het lood geslagen en steeds
meer opgejaagde vader en zijn met leu
gens en bedrog meegelokte zoontje. Wat
hem tot deze wanhoopsdaad drijft, wordt
in het midden gelaten: vaderliefde, de
behoefte om de relatie met het jong te
herstellen, een bizarre methode om zijn
vroegere vrouw te treffen, of misschien
om haar terug te winnen. Het kan trou
wens allemaal een rol spelen.
Sommige jongensboek-avonturen (de
achtervolging door een diender op een
brommer, de kantje-boord-ontsnapping
aan vallend gesteente) had ik best willen
missen, maar afgezien daarvan is het wel
boeiend kijken naar de belevenissen van
het tweetal, dat bijzonder levensecht over
het doek gaat. Cor van Rijn, gelukkig
eindelijk van het tweede plan naar voren
geschoven, kan zich nu bewijzen met een
diep geëtste uitbeelding van de geagiteer
de, in leugens en impulsieve stommiteiten
verstrikte vader.
AMSTERDAM (ANP). In theater de
Brakke Grond in Amsterdam zal 5 maart
de première gegeven worden van „Witka
cy” door de Stichting Theaterunie. Mede
werkenden zijn onder meer Yoka Berret-
ty, Cocki Boonstra, Kika Mol en Liesbeth
Struppert. De regie is van Jozef Szajna.
„Witkacy" is een satirische komedie geba
seerd op vier toneelstukken van Stanislav
Ignacy.
Het enige wat er eigenlijk gebeurt is, dat
een man op een trein wacht, slaap krijgt,
moet plassen, wat eet, wat rond loopt, zijn
koffers voor de zoveelste keer weer op een
andere manier op een rijtje zet, zijn jasje
uitdoet en als er een trein aankomt, zich
klaar maakt om in te stappen. Helaas
razgn de treinen steeds voorbij of, als ze
stoppen, vliegt één van zijn koffers juist
open over het perron en moet hij weer
inpakken of hij staat toevallig, na het lang
te hebben opgehouden, net te plassen.
Wie het concertboek direct na het passe
ren van de entree begint te lezen, krijgt de
opdracht zich naar de foyer te begeven.
Daar hoort hij dat de voorstelling al is
begonnen, dat hij te laat is binnengeko
men. Dan gaat het op naar de grote zaal
waar onder meer een band wordt afge
draaid met geluiden en momenten van
stilten. In die stilte-momenten moeten
weer andere opdrachten worden uitge
werkt, zoals het bekijken van degene die
naast je zit, het beluisteren van de natuur
lijke geluiden in de zaal.
De tape wordt afgewisseld met levende
muziek en met diaprojecties die syn
chroon moeten lopen met de boekteksten.
De muziek in dit gedeelte wordt verzorgd
door leerlingen van het Amsterdams
Sweelinck-conservatorium. Opmerkelijk
is dat zij attenderen op de stilte die steeds
voorafgaat aan de opkomst van de diri
gent. De toeschouwer wordt uitgenodigd
om die stilteplekken zelf in te vullen en
bovendien worden er boven de musici
komische teksten die ongeveer hun eigen
gedachten representeren, als dia’s gepro
jecteerd.
Wat vindt Norberto Chavarri het leuke
aan zo’n avond?
„Iedereen kan er iets van zijn gading in
vinden, iets dat je gebruiken kan in je
eigen leven. Sommige kunstenaars willen
DEN HAAG. Woensdag en donder
dagavond probeerde de Zwitserse mime
Peter Wyssbrod in Le Grand Départ per
trein uit het HOT theater te vertrekken.
Het lukte niet en beide keren ging hij met
zijn zes koffers weer naar hui».
