M
Volk wil losmaking
van
Damiate r«lx«n
I
3
gehaat Curasao
\\4
STATUS
APARTE SRI»
Eene|plaatS:van|grooten omvang
c*
Voorjaarsreis naar
Hoog-Sauerland
1
vermande zonen bv
D
fl
k
ifc
20
t 0-1
,rrnit) r
Een boek als een
monument-
een tijdsdocument:
Soort Messias
Uitkijken
Begrijpelijk
De echte Betico
Solisten
IIB
/I
r s
1 V V
tl a V4 y t 1
DONDERDAG
17
YC
n
<a
iarden
1 1
door Hans Romho'uts
N
akkommodatie:
inbegrepen:
reistijden:
a.
X,
Inlichtingen bij al onze kantoren
NOURIS
Loodglatersbedrljf
installeert ook
BADKAMERS
incl tegelwerk
023-372900 Land erk installateurs
e -
ledinge
Op woensdag 1 juni 1977 organiseert DAMIATE
PERS weer een 7-daagse voorjaarsreis
naar het plaatsje Fredenburg in Hoog-Sauerland.
Dit arrangement is speciaal samengesteld voor onze lezers,
reissom:
Hl
ORANJESTAD. Eén ding is duidelijk bij het referendum dat
morgen op het Antilliaanse eiland Aruba wordt gehouden over onaf
hankelijkheid. Aruba zou graag met Nederland in een federatie
verbonden blijven er zijn in het koninkrijk nauwelijks sterker
Oranje-gezinde inwoners te vinden maar het wil koste wat kost een
eind maken aan wat hier genoemd wordt de overheersing door
Curasao.
•c/4AR
M J
i
.Z/
f
ARUBA MAAKT ZICH OP
VOOR REFERENDUM OVER
ONAFHANKELIJKHEID
ling op
MEP-voorman Betico Croes, de machtigste man van Aruba
=RS
(ADVERTENTIES)
(ADVERTENTIES)
Die wil van het volk wil de eilanders-
c
Verkrijgbaar bij de boekhandel
Honderd jaar IJmuiden en het Noordzeekanaal 1876-1976
uiiai'i
Theun de Vries
Dick Schaap
Siebe Rolle
‘Eene plaats van graaien
ontvang boeit reeds
vanaf de eerste
bladzijden.’
Haarlems Dagblad
‘Een werkelijk prachtig
boekwerk dat een
kostbaar bezit is, zowel
voor de IJntuidenaar als
voor iedereen die
geïnteresseerd is in
Honderd jaar IJmuiden
en het Noordzeekanaal.'
Umuider Courant
niettemin is het een
bijzonder boek, dat een
sociale hel oproept die
al te graag vergeten
wordt.’
De Volkskrant
der.
an
lettes
1 week 395 - per persoon; voor 1-persoons kamers
- beperkt aantal - geldt een toeslag van 35 - per
persoon Kinderen tot en met 12 jaar. mits op de kamers
van de ouders ondergebracht,
betalen 260.-.
2-persoons kamer met douche/bad en toilet in een
eerste klas pension op enkele minuten lopen van het
centrum van het dorpje Fredenburg
Telefonisch via nr. 31 31 50
IHoyman Schuurman
van 13.00 tot 17.00 uur).
botenvol werden aangevoerd en dan op
transito werden gezet.
Betico Croes - op grote delen van het
eiland beschouwd als een soort messias -
geeft zijn slogan: „Niet het land dat er
koloniën op nahoudt bedrijft kolonialis
me van het ergste soort, maar het land
dat afstand wenst te doen van zijn kolo
nies onder oplegging van een staatkundi
ge structuur die niet overeenstemt met
de wil van het volk.”
‘Deze goed verzorgde
uitgave biedt veel
interessant
iliustratie-matenaal,
een goed geschreven
doorlopende tekst en
een massa
documentatie-matenaal.’
De Havenloods
wie er in de buurt is. Vroeger kon je over
de politiek zeggen wat je wou.”
‘Het is in een vlot
leesbare stijl
geschreven en door de
vele illustraties ook
een uitnemend
kijkwerk
Het Parool
‘Eene plaats van grooten
omvang is een kostelijk
boek dat in het huis
van geen enkele
IJmuidenaar mag
ontbreken!’
iJmuiden
‘Het is kort gezegd
een fraai familie
album van IJmuiden’
NRClHandelsblad
L
De scholen werden dit jaar uitgenodigd
om op 18 maart de Arubaanse vlag te
hijsen, ’t volkslied te laten spelen en ’n
toespraak te laten voorlezen. Deed men
dat niet - zo liet men de schoolhoofden
telefonisch weten - dan zouden de subsi
dies aan die scholen wel eens ingetrok
ken
kunnen worden. Nederlanders die we
spraken, noemden de sfeer er de laatste
tijd niet beter op geworden. „Je moet
tegenwoordig uitkijken wat je zegt en
De eerste druk was reeds na 3 weken uitverkocht
De tweede druk is deze maand nog voor 39,50 te koop
Vanaf 1 april a.s. 49,50
‘Een imposant
boekwerk waarin 232
pagina's tekst
inclusief enorm veel
illustratie-materiaal
een gedetailleerd
overzicht geven van de
afgelopen honderd
jaar.’
Haarlems Weekblad
van Curasao. Aruba is nooit het middel
punt van slavenhandel geweest. De oor
spronkelijke Indiaanse bevolking heeft
zich kunnen handhaven. Men is trots op
het eigen land. Curasao is altijd een smelt
kroes geweest van allerlei rassen, met
name Afrikaanse, die dankzij de Neder
landse handelsgeest in het verleden met
Betico Croes trekt zich van Vos’ opmer
kingen niets aan. „Ik doe dit allemaal uit
liefde voor het eiland. Het is mijn plicht de
bevolking te helpen tegen de dominerende
invloed van Curasao nu, en vooral straks.
Ik denk dat de tegenpartij in Willemstad
straks nog - vlak voor het referendum -
plotseling met propagandastunts komt. Ik
heb horen fluisteren dat Aruba een gelij
ke vertegenwoordiging krijgt in de Antilli
aanse federatie. Ik zeg: dat zijn leugens”.
Ter sprake komt een rapport dat prof.
Jeukens van de economische hogeschool
in Tilburg op verzoek van de landsrege
ring heeft gemaakt, als aanzet tot veran
deringen in de staatsrechtelijke structuur
(decentralisatie en grotere zelfstandigheid
van de eilanden). Betico Croes: „Jeukens
maakt het nog erger dan het al was Hij
maakt uiteindelijk de macht van Curasao
nog groter”
Croes streeft er niet naar onmiddellijk
en eenzijdig de onafhankelijkheid van
Aruba af te kondigen. Hij ziet wel in dat
dat een onzinnige daad zou zijn. Croes:
„Het tijdstip van Aruba's onafhankelijk
heid hangt af van de snelheid waarmee
Vorig jaar bracht een Arubaanse delegatie, onder aanvoering van Betico Croes. een bezoek aan Nederland om te pleiten voor
onafhankelijkheid van het eiland. Hier enkele van de demonstranten met spandoeken.
Nederland gaat werken aan de onafhan
kelijkheid van de Antillen. Wij roepen dan
vlak voor, of uiterlijk gelijktijdig met die
onafhankelijkheidsverklaring onze eigen
independentia af. Er zijn nog heel wat
zaken te regelen. Wij hadden graag met
Nederland apart in een federatie willen
zitten, maar Nederland wil dat niet. Wat
moeten wij nou met Curasao of met die
verre Bovenwindse Eilanden?”.
NEDERLANDSE OPTIEK CENTRALE
Haarlem. Damstraat 4 (tussen de Waag en Grote Kerk) Tel 320421
(Zaterdag tot half vijf geopend)
Gezien tegen deze achtergronden is de
roep om onafhankelijkheid van Aruba -
los van Curacao - begrijpelijk. Of het
verstandig en uitvoerbaar is, is weer een
heel andere zaak. Men zegt: „In 300 jaar
koloniaal bewind heeft men nooit wat aan
nation-building van de Antillen gedaan.
En nu zou dat dan in twee dagen moeten
gebeuren. Niemand heeft ons ooit de gele
genheid geboden om van de andere eilan
den te houden. Eustatius, Saba en St.-
Maarten moeten erg mooi zijn. Wij weten
het zelf niet”.
Omdat Curacao het hoofdeiland van
Nederlands-West-Indië was en is, met Wil
lemstad als hoofdstad, werden daar de
belangrijkste transacties afgesloten. En
waar zoals men weet overeenkom
sten worden afgesloten op variabel
gebied, is er de bekende strijkstok waar
van alles aan blijft hangen. Curacao, zetel
van de landsregering, eigende zich allerlei
voordelige zaken toe, vooral ook omdat
men qua getalssterkte de toon aangeeft.
Duidelijk is dat er wel veel kreten gelan
ceerd worden tijdens de propagandabij-
eeenkomsten, maar dat de bevolking toch
wel bang is voor wat in de toekomst
komen gaat. Er is trouwens ook een stem
ming van enige vrees voor dreigementen
rond het referendum. De MEP zou straks
precies weten wie wel of niet stemt. Men
noemt als voorbeeld de bedreigingen rond
de zogeheten viering van de 18e maart
(vorig jaar werd op die datum een eigen
Arubaanse vlag en een eigen volkslied
geïntroduceerd en dat wordt op die dag
gevierd).
Voor de Arubanen staat de uitslag van
de volksraadpleging, die bij wijze van
opiniepeiling wordt gehouden onder de
officiële vlag van de eilandsraad, vast:
Aruba wil onafhankelijkheid, Aruba wil
niet in een Antilliaanse federatie met
Curacao. Men wil zo spoedig mogelijk
een eind hebben aan de uitbuiting door
en bevoorrechting van de Curacaoëna-
ren. Het referendum wordt dan ook dui
delijk tegen de zin van 'de Antilliaanse
landsregering gehouden. Want in Cura
cao wil men Aruba wel degelijk als fede-
ratiepartner houden, omdat dit eiland
met zijn 62.000 inwoners (grootte zoiets
als Texel) dank zij de olie en vooral het
toerisme, een bloeiend bestaan leidt.
Op onze vraag of het Betico Croes naar
het hoofd gestegen is, zegt Vos: „Ik weet
niet of het hem naar het hoofd gestegen
is,
of dat dat alles verborgen was. Niemand
kent de echte Betico. Ik denk dat ik hem
vrij aardig door heb: hij is iemand die het
graag voor het zeggen heeft. Betico Croes
wil de baas zijn, maar geen ver
antwoordelijkheid dragen. Daarom is hij
geen gedeputeerde, maar adviseur.”
De kaperkapiteins van drie eeuwen
geleden, die op niet al te zachtzinnige
manier de stranden van „onze West”
opstapten, laten nu anno 1977 een verwar
de toestand achter. De Antillen vormen
namelijk bepaald geen eenheid. Het enige
dat de Benedenwindse en Bovenwindse
Eilanden bond, was een lap rood-wit-
blauw dundoek. Maar geografisch, cultu
reel en noem maar op, zijn ze gescheiden
door 1000 kilometer heldergroen Carai-
bisch water. We hebben op Aruba nogal
wat vooraanstaande figuren gesproken,
maar die zijn praktisch geen van allen ooit
op de Bovenwinden geweest, laat staan de
gewone man. Die gewone man komt trou
wens ternauwernood van zijn eigen eiland
af, en daar raak je dan de kern van alle
moeilijkheden.
Als je voormannen als Betico Croes, als
Watty Vos - sinds kort rivalen, nadat ze
lang in de Partij MEP hebben samenge
werkt - vraagt: maar hoe willen jullie je
met zo'n klein eiland staande houden, dan
roepen ze om te beginnen dat Nederland
nou ook zo groot niet is; dat er heel wat
mini-staatjes te vinden zijn, zoals Monaco,
Liechtenstein, Granada en Seychellen; en
tenslotte dat zij, de Arubanen, niet om
losmaking van Nederland hebben
gevraagd. Ze vinden dat de onafhanke
lijkheid hun opgedrongen is. En als het
dan toch moet, dan liever helemaal zelf
standig.
Toen Aruba nog maar een onbeteke
nend eilandje was in de Antilliaanse
federatie, was er niets aan de hand. Maar
nu Aruba zich dank zij de golven Ame
rikaanse toeristen die Cuba niet meer in
konden een redelijke vorm van wel
vaart heeft veroverd, liggen de zaken
anders. De Arubanen pikken het niet
meer dat op Curacao alle belangrijke
landsinstellingen te vinden zijn, zoals
revalidatiecentra, opvoedingshuizen,
rusthuizen, enzovoort. Vooral voor
bezoekers-familieleden van de andere
eilanden geeft dat extra kosten.
Vertrek maandag 28 februari om 7.30 uur s morgens
vanaf het Damiate gebouw in de Waarderpolder en om
7.50 uur vanaf de parkeerplaats Sportfondsenbad
Fredenkspark De terugreis wordt gemaakt op
dinsdag 7 juni (aankomst ongeveer om 20.30 uur te
Haarlem).
In een witboek over de status-aparte,
dat door twee Arubaanse ambtenaren
werd samengesteld, wordt als voorbeeld
aangehaald dat de nieuwe rechtshoge
school ook weer naar Curacao werd
getrokken. De grootte van de Nederlandse
Antillen rechtvaardigde geen twee van die
instituten. Maar met name de Arubaanse
ambtenaren konden de extra kosten en
moeite niet opbrengen om van de rechts
hogeschool de profiteren, de Curacaoëna-
ren wel. Men heeft toen maar besloten ook
op Aruba zo’n rechtshogeschool op te
richten.
Eilandbewoners kijk maar naar het
perfide Albion zijn in hun volkenkun
dige soort solisten. De wereld houdt daar
op, waar de branding zich laat horen. Die
kleine wereld heeft zijn eigen wetten en
gewoonten, zijn eigen trots ook. En dan
moet niet een nabijgelegen, iets groter
eiland proberen de ander de wet voor te
schrijven. Zo is de situatie in grote lijnen
wat de verhouding Curacao-Aruba
betreft. Vandaar de roep onder leiding
van oud-mavo-leraar Betico Croes om
losmaking van het gehate Curacao, waar
men alleen op eigen voordeel uit is.
Voor de buitenstaander lijkt het een
onzinnige stellingname onafhankelijk
heid van zo’n klein eiland, dat men bij
wijze van spreken kan rondlopen ware
het niet zo warm Voor de Arubanen is het
een serieuze zaak Zij vormen etnisch een
andere groep mensen dan de bevolking
Busvervoer Haarlem-Fredenburg v.v.; volledige ver
zorging op basis van vol-pension; lunchpakket en
consumptie op de heen- en terugreis, reisleiding. reis
verzekering en annuleringsverzekering.
Ook inbegrepen zijn de dagelijkse uitstapjes per eigen
bus en deelname aan activiteiten (kegelen, sjoelen en
kienen) tijdens de avonduren
raad met het Bestuurscollege (vergelijk
baar met onze gemeenteraad en college
van wethouders, waarboven daar een
eilandsgezaghebber staat) morgen peilen,
via het referendum. Betico Croes, die we
meemaakten tijdens een propagandabij-
eenkomst in de Eagles Club van Oranje
stad - overblijfsel van een decadent vroe
ger Shell-verblijf - bespeelt het volk van
Aruba via radio, tv en rechtstreekse con
tacten.
Betico Croes heeft zichzelf in feite tot de
machtigste man van Aruba gemaakt.
Aangezien zijn partij, de MEP, de absolu
te meerderheid heeft in de eilandsraad,
heeft die politieke groepering het voor het
zeggen. Alle gedeputeerden (vergelijk
baar met onze wethouders) zijn MEP-
leden. Over hun bekwaamheden juicht
men niet op het eiland. Nu heeft Betico
Croes een handige zet uitgehaald: hij
heeft zichzelf - door zijn eigen partijleden
bestuurders natuurlijk, dus, zo zegt hij,
volkomen legaal - laten benoemen tot
adviseur van het Bestuurscollege. Hij con
troleert alle besluiten. De gedeputeerden
moeten doen wat Croes voorschrijft. Als
Croes weg is, ligt alles stil. Vandaar dat
men op Aruba zegt: B. C. staat gelijk aan
Bestuurs College, staat gelijk aan Betico
Croes.
Men begrijpt dat alle sleutelposities op
het eiland in handen zijn van MEP-
aanhangers. Velen zijn het erover eens dat
er veel te veel ambtenaren zijn en dat veel
van die ambtenaren bepaald niet over de
kwaliteiten beschikken om hun werk goed
te doen. De alsmaar groeiende invloed
van Betico Croes op het eiland benauwde
tenslotte een deel van de intellectuele top
van de MEP. Het kwam tot een uitbar
sting. Gomez, Richardson en Watty Vos
stapten uit de MEP en werken nu aan de
organisatie van een nieuwe partij, de
Ruba.
Vos: „Er was geen teamgeest meer in de
MEP, geen gerichte samenwerking. Ik ben
ook voor onafhankelijkheid van Aruba,
maar dat moet je goed voorbereiden. De
MEP komt alleen met holle leuzen. Toen
minister De Gaay Fortman hier kwam,
had de MEP geen project-dossiers en dus
stonden we met lege handen. De groep die
zich nu heeft afgescheiden, wilde wel wer
ken, maar het werd ons door de anderen
onmogelijk gemaakt. Weet je wat het is:
Betico Croes omgeeft zich met mensen die
hem niet adviseren. Hij bepaalt op welke
plaats ze op de kieslijst komen (in juni zijn
er algemene verkiezingen). Hij beslist
over alles. Dat frustreert de ambtenaren.
Er gebeurt zo veel buiten hen om”.
Die Nederlanders (als ze vanaf 1 januari
van dit jaar op Aruba zijn gestationeerd)
stemmen morgen met de Arubanen en de
buitenlanders die op Aruba geboren zijn,
mee. Dat laatste is een bijzonder aspect.
Normaal bij verkiezingen op de Antillen
kan dat niet, maar men beschouwt hen al
als toekomstige onafhankelijke Aruba
nen. Bovendien is het mogelijk bij het
referendum, dat overigens geen enkele
rechtskracht heeft, te stemmen bij vol
macht, iets dat sinds kort voor normale
verkiezingen niet meer kan.
De organisatie van het referendum, dat
al op 1 juli 1976 door de eilandsraad van
Aruba werd aangekondigd, is opgedragen
aan het Bestuurscollege. Dat BC stelde
een referendum-organisatiecommissie in,
met als voorzitter de secretaris-generaal
van alweer de MEP, mr. John van der
Kuyp, ambtenaar belast met de leiding
van de afdeling wetgeving en constitutio
nele zaken van het eiland. Deze commissie
stelde ook de twee vragen van het referen
dum vast: wilt u Aruba onafhankelijk, of
wilt u Aruba opgenomen zien in een Antil
liaanse federatie?
Rond die vraagstelling is ook nogal het
een en ander te doen geweest. Van de
oppositiepartijen wilde de PPA maar één
vraag: Aruba onafhankelijk ja of nee. En
de AVP wilde meer vragen over diverse
federatievormen. Tegen de PPA, die sinds
dinsdag pas een advertentiecampagne
tegen het referendum is begonnen, voerde
men aan dat er bij één vraaagstelling geen
duidelijke uitspraak was, en tegen die van
de AVP dat het volk in verwarring
gebracht zou worden als er te veel vragen
op het formulier stonden.
Wat de controle van de stembusuitsla
gen betreft: aanvankelijk zou de gezag
hebber het hoofd van het stembureau zijn,
zoals gebruikelijk bij verkiezingen. De
heer Tromp stemde eerst toe, maar liet
later weten zich er „bij nader inzien” niet
mee te bemoeien. De gezaghebber is, moet
men weten, dienaar van eiland, landsrege
ring en koninkrijk. De heer Tromp heeft
zich inmiddels ziek gemeld. Nu is een
ambtenaar hoofd van het stembureau.
«s:<„
Nederland wil liefst zo snel mogelijk
onafhankelijkheid geven aan de Antillen,
waarmee dan het laatste restant van onze
koloniale geschiedenis tot een eind is
gekomen. Nederland wil echter geen
afzonderlijke onafhankelijkheidseisen
steunen van een van de eilanden. Of dat
dan Curasao (160.000 inwoners) is, dan
wel Aruba (62.000), Bonaire (10.000) of een
van de bovenwindse, 1000 kilometer ver
der gelegen piepkleine eilanden Saba
(850), St.-Eustatius (18.000) of St.-Maarten.
Nederland wil bij wijze van spreken
in één klap af van zijn koloniale verleden,
ook al willen de koninkrijksleden-overzee
dat misschien helemaal niet. Zoals men
hier op Aruba steeds maar weer de woor
den van het PvdA-kamerlid Fransen her
haalt: „De Antillen krijgen van ons onaf
hankelijkheid. Desnoods sturen we jullie
die per post,,.
EcV tX--
