PROF. H. J. VAN ZUTHEM ONDERZOCHT MODERNE BEDRIJFSKWAAL:
Amateur-revolutionairen
spelen rechtse reactie in de kaart
ANKARA IS VUILSTE
STAD TER WERELD
I
in Italië
60
en
?rk
t!
er
verk
Communisten worden al beschouwd als
Los Angeles overtroffen
KV
It
'W
establishment"
-
V
'F
VRIJDAG
2 5
MAART
19 7 7
15
rant
«1
(Van onze redactie buitenland)
ROME. Eindelijk is de hemel
op aarde gevallen: de revolutie’
Dat was de aanhef van een van de
vlugschriften die onlangs werden
uitgedeeld voor de 60.000 studen
ten uit alle delen van Italië die een
protestmars door Rome hielden.
.jj
Parkeerplaatsen
Belangrijk
4
Verschil
(Van onze correspondent)
ENSCHEDE. Laat het
Twentse bedrijfsleven experi
menten in medezeggenschap
opzetten om via verbetering
van het sociaal beleid het
ziekteverzuim te drukken”.
Dat is de kern van het voorstel
dat prof. H. J. van Zuthem in
mei of juni zal voorleggen aan
de Stichting Project Beperking
Ziekteverzuim Twente. „Daar
na is het woord aan de bedrij
ven”, zegt hij, er waarschu
wend aan toevoegend: „Het
zou werkelijk funest zijn, als ze
een afwachtende houding zou
den aannemen”.
Volksverlakkerij
BUM
J.'
i
i tL
’Medezeggenschap kan arbeidsverzuim drukken
irlem. Ti
PROF. H.J. VAN ZUTHEM
I
lllllllllllllt
‘7J
(Door drs. Frans van Has
self)
Van Zuthem: „Ziekteverzuim heeft
te maken met begrippen als verant
woordelijkheid en vervreemding. Als
je dat weet, vind ik dat je wel wat meer
kunt doen dan afwachten wat uit een
De „amateur-revolutionairen” die met
pistolen, molotov-eocktails en stenen de
politie te lijf gingen, auto’s vernielden en
café’s in brand staken, hebben geen flauw
idee dat ze daarmee de rechtse reactie in
de kaart spelen, maar dat maakt de situa
tie in Italië juist zo gevaarlijk. Het is
duidelijk dat ze zich hebben laten manipu
leren, maar niemand weet, of kan aanto
nen, door wie.
Wat is er aan de hand met de_Italiaanse
studenten? De onmiddellijke aanleiding
voor de recente onlusten was een, inmid
dels weer ingetrokken, circulaire van de
minister van onderwijs, Franco Malfatti,
waarin hij enkele vernieuwingen invoerde
met betrekking tot de academische gra
den en tot het examenpakket. Op zich was
dat niet opzienbarend, maar de minister
beging de fout het vóór te stellen alsof het
een verdere stap was op weg naar de
universiteitshervorming waar nu al jaren
naar wordt uitgekeken. Tegen deze vorm
van zoethouderij brak het protest los,
eerst in Palermo, en al snel ook in Rome,
waar de studenten op 2 februari de uni
versiteitsgebouwen bezetten.
Vandaar tot het „recht op onderhoud”
is maar een kleine stap: een gemeenschap
die de studenten geen werk weet te ver
schaffen moet ze dan maar zonder werk
onderhouden. En als er vooi’ het verkrij
gen van een studieloon een minimumcij-
bedrijfsleven bereid zal zijn naar ver
betering van het sociaal beleid te
streven”.
„Wat moet je nu doen in deze regio
om het sociaal beleid in de bedrijven te
verbeteren? Een van de methoden is,
de organisatiestructuur te veranderen
in de richting van medezeggenschap
Dat hebben wij uit het rapport van
Lanting geleerd, hoewel het er niet
expliciet in staat. Hij heeft geen recht-
Het uitgangspunt voor een project
zou dus kunnen zijn: experimenten
met medezeggenschap leiden tot ver
betering van het sociaal beleid, en deze
verbetering leidt weei' tot daling van
het ziekteverzuim (het verband tussen
sociaal beleid en verzuim is al meerma
len aangetoond). „Tegen de bedrijven
zeggen we: bent u bereid om met ons in
deze theorie te stappen”, aldus Van
Zuthem, die vindt dat er op het gebied
van ziekteverzuim niet te weinig is
onderzocht, maar wel te weinig is geëx
perimenteerd
verzuimcommissie komt. We dachten
wel te mogen stellen dat ziekteverzuim
niet te bestrijden is zonder structuur
verandering’’.
Het zag er in allé opzichten uit als in
1968: de optochten, de vergaderingen, de
eindeloze, verwarde discussies. Ook het
ludieke element ontbrak niet: een groep
die zich „Indiani Metropolitan!”, stadsin
dianen, noemde, stelde een aantrekkelijk
actieprogramma op, dat onder meer de
vervanging inhield van het foeilelijke
monument van Victor Emmanuel op het
Romeinse forum door een speelvijver, de
inzet van de Hercules (Lockheed) trans
portvliegtuigen voor het overvliegen van
jongeren naar het zonnefeest in Peru, de
aanleg van een hectare park per hoofd
van de Romeinse bevolking en meer van
zulke aardige, maar onpraktische ideeën.
Daardoor werd het duidelijker dan ooit
tevoren dat de universiteit de aansluiting
met de maatschappij miste: volgens een
recent onderzoek van het gespecialiseerde
instituut Doxa is een kwart van alle afge
studeerden sinds 1970 nog steeds op zoek
naar werk. Dat betekent overigens met
ogenst»
oyen Ti
„In het rapport komt ook naar voren,
dat allerlei mensen uit de regio
bedrijfsleiding, personeelschef heb
ben bevestigd dat de kwaliteit van het
sociaal beleid een belangrijke factor in
het verzuim is. Op grond hiervan mag
worden verwacht, dat het Twentse
chalkwi;
punt u
in ma.i
acht 12
rullen va
2P (kuna
Er zulla
De twee afstudeerrapporten die in
het kader van het oriëntatieonderzoek
naar ziekteverzuim zijn verschenen,
hebben in zekere zin bemoedigend
materiaal opgeleverd. „Uit het onder
zoek van Mulder is gebleken, dat men
niet wenst te leven met een ziektever
zuim van 10 procent, dat men dat te
Het is dan ook tekenend dat de eerste
rellen in Rome plaatsvonden toen Lucia
no Lama, leider van de grote linkse vakfe-
deratie GGIL, de studenten de les kwam
lezen op het terrein van de bezette univer
siteit. Ónder de kreet „Via via la nuova
polizia” (weg met de nieuwe politie) raak
ten de studenten slaags met de indruk
wekkende ordedienst die Lama had mee
gebracht en gaven zo de echte politie
aanleiding om in te grijpen en tegelijk de
universiteitsgebouwen te ontruimen.
Het sociaal beleid en het organisatie
beleid zijn volgens Van Zuthem de
belangrijkste bedrijfsgebonden facto
ren in het zgn. grijze verzuim. Veelzeg
gend vindt hij in dit verband het ver
schil in ziekteverzuim tussen beamb
ten en arbeiders. „Ziekteverzuim heeft
naar ons idee veel te maken met
betrokkenheid bij het bedrijf: ik heb
daar een taak en mijn stem telt mee.
Het heeft te maken met de gelegenheid
krijgen om verantwoordelijkheid te
dragen. Met geïnformeerd zijn. Met het
luisteren naar de mening van de men
sen en het stimuleren van hun
meningsvorming. En met het feit dat ze
ook financieel merken dat ze bij het
bedrijf betrokken zijn
En toch verschilde de stemming hemels
breed van toen. Negen jaai' geleden leek
alles mogelijk: de jongeren van Berkeley,
Nancy, Amsterdam en Rome gingen de
wereld overnemen, de verbeelding zou
aan de macht komen, een nieuwe maat
schappij stond voor de deur. Dat optimis
me heeft plaats gemaakt voor een verbit
terde ontevredenheid. Er is te weinig ver
anderd aan de Italiaanse universiteiten.
Wel werden ze toegankelijk voor iedereen
die van welke middelbare school ook
af kwam, wel kwamen er vormen van stu
denteninspraak, maar de studieprogram
ma’s, de structuren, het personeel bleven
grotendeels dezelfde en vormden een
taaie wand van behoud waarop het stu
dentenprotest langzamerhand stuk liep.
De Jongh vult aan: „De bereidheid
om met andere structuren te oefenen,
moet aanwezig zijn, anders kun je het
wel vergeten”. Hij benadrukt dat die
bereidheid wel wat meer dient te zijn
dan een tactische opstelling. Er moet
een „kiemgrond” onder zitten, een
positief mensbeeld. Anders is er het
risico dat na een eerste tegenslag het
experiment door het management
wordt teruggedraaid onder het excuus:
We hebben het toch geprobeerd, en je
ziet: het werkt niet”.
In de zomer is er in
Ankara geen vuiltje aan
de (droge) lucht. Zou het
klimaat er ook nog vochtig
zijn, dan zou er 's winters
zowat helemaal £een leven
mogelijk zijn, maar ook
nu al wordt rekening
gehoudeii met de kans op
massale sterfte, vroeger of
later, en met uitsterving
van de stad nog deze eeuw
als er geen radicale maat
regelen worden getroffen
En voor de linkse partijen, maar met
name voor de communisten, ligt hier een
bijzonder delicate taak. Als zij nu de rege
ring niet weten te stimuleren tot actie,
verspelen zij hun geloofwaardigheid en
niet alleen bij de studenten. Dan kunnen
ze zich ook niet geloofwaardig verzetten
tegen de stijgende roep om „wet en orde”
en mogen ze zich ten slotte niet verwonde
ren als zij zelf het slachtoffer zouden
worden van de repressie.
zijn. K
Vorhoc
Jm. T
artikel!
kunstr
I van 1
hoog vindt. Dat is een belangrijk gege
ven”, aldus Van Zuthem.
fer van 27 bij de examens wordt gevraagd
(het hoogste cijfer is 30) dan moeten de
professoren geen verschillende cijfers
meer geven, maar aan iedereen een 27
toekennen.
Intussen wordt de stad
langzamerhand berucht.
Sommige diplomaten krij
gen reeds een gevarentoe
lage of'speciale winterva-
kanties als ze in Ankara
worden gestationeerd, en
ze zijn huiverig hun fami
lie bij zich te houden. Ter
wijl de meesten hunner
nog betrekkelijk goed af
zijn, resideretfd op de heu
vel Cankaya, vanwaar
men ’s winters de lichten
van de in vuil gedompelde
benedenstad totaal niet
meer kan zien
Ook Van Zuthem noemt het een
voorwaarde, dat de ondernemingslei
ding erkent dat de werknemers hun
eigen werksituatie willen kunnen
bepalen en ook invloed willen uitoefe
nen op het ondernemingsbeleid in het
algemeen. „Het management moet ver
trouwen hebben in de mogelijkheden
van de mensen. Het wantrouwe het
niet durven delegeren, dat is het kli
maat waarin naar onze opvatting het
ziekteverzuim kan gedijen”.
Zinloos vindt Van Zuthem de
gedachte om de ziekmelding wat min
der makkelijk te maken door weer
drempels in te stellen. „Drempels hou
den alleen de beweging tegen, maar het
wegvallen van drempels is niet de oor
zaak van de beweging”, zegt hij. „Beter
is het, de werknemer zodanig te moti
veren. dat hij geen behoefte heeft aan
arbeidsverzuim".
Elektrische verwarming
zou de ideale oplossing
zijn, maar het land kampt
reeds met een acuut elek-
triciteitstekort. Benzine
verwekt minder roet,
maar nauwelijks minder
zwavel. Eén fabriek heeft
zich toegelegd op de pro-
duktie van zwavelvrije
brandstof, maar dit is nog
maar een druppel op een
gloeiende plaat. Op het
ministerie van industrie
wordt gewerkt aan ont
werpen voor filters in de
schoorstenen en er zijn
plannen voor lagere hui-
ISTANBOEL. De
Turkse hoofdstad Ankara
is naar alle waarschijn
lijkheid de stad met de
hevigste luchtvervuiling
ter wereld en in dit
opzicht is ze vermoedelijk
de afgelopen winter Los
Angeles voorbijgestreefd.
Is de verontreiniging van
Los Angeles te wijten aan
zijn drie miljoen auto’s en
zijn industrie, die van
Ankara kan voor 80 per
cent worden terugge
bracht op de huisverwar-
ming en de zeer ongunsti
ge ligging tussen drie ber
gruggen, waardoor de
wind nauwelijks toegang
heeft een ligging inder
tijd door Ataturk op stra
tegische gronden uitge
kozen.
Nu het recht op studie zo weinig voldoe
ning geeft, wensen de studenten het ten
minste omgevormd te zien in een recht op
af studeren: het eisenpakket dat uit de
recente vergaderingen te voorschijn
kwam bevatte onder meer een originele
kijk op de academische examens. t)e pro
fessoren, zo stond er, dienen voortaan af
te zien van vragen stellen. Ze moeten zich
beperken tot „het aanhoren van een ver
slag van de verrichte studies ofwel van de
redenen die de studie verhinderd
hebben”.
heeft a
at of iea
middel,
in stri
7456
>t muzi
tet. T
Hij beklemtoont, dat de verschillen
de groepen die met ziekteverzuim te
maken hebben artsen, overheid,
management, bonden, ondernemings
raden bereid moeten zijn met elkaar
het probleem aan te pakken, „anders
zie ik er niets van komen”. Het moet
ook een aanpak zijn die samen met de
betrokken werknemers wordt opgezet
en uitgevoerd. „Een aanpak over’ de
hoofden van de mensen heen lijkt me
niet erg heilzaam”.
sagelm
jpC.ldV
lamsmi
él. 01
Een van hun kopstukken, Giorgio
Amendola, drukte het dezer dagen beel
dend uit. Hij zei: „We zijn al aan Chili toe,
zonder dat we zelfs nog maar in de rege
ring zitten”.
*N bK
uw we
»l. 08
streeks verband tussen medezeggen
schap en ziekteverzuim kunnen aanto
nen, maar via het sociaal beleid is er
waarschijnlijk wel sprake van beïn
vloeding”.
dat de andere drie-kwart ook werk heeft
overeenkomstig de behaalde academische
graad: met name in het achtergebleven
zuiden is het aantal advocaten of latinis
ten dat werkzaam is als straatveger of
busconducteur niet meer te tellen. Zo zijn
de universiteiten parkeerplaatsen gewor
den voor jongeren op zoek naar een baan.
Het „recht op studiegeldt nu welhaast
voor iedereen, maar het biedt steeds min
der waarborg voor de toekomst. En omdat
de nieuwe lichtingen van studenten,
afkomstig uit arbeiders- of kleine midden-
standsgezinnen, veel meer haast hebben
met het vinden van een baan dan de
vroegere elite, moest het systeem wel tot
grote spanningen leiden.
Professor Carlo Salinari, van de univer
siteit van Rome, is bepaald geen conserva
tief man: lid van de communistische partij
sinds 1938, actief in het verzet, sinds vorig
jaar september deken van de faculteit der
letteren. Hij noemt dit soort eisen „infan
tiele volksverlakkerij” en, beklaagt zich
dat de universiteit op deze manier „onbe
stuurbaar” wordt. Van zijn standpunt uit
begrijpelijk, maar hij verzuimt eraan toe
te voegen waai' men moet zoeken naar de
oplossing van de problemen, niet zozeer
van de universiteit, als wel vooral van de
studenten. En dat toont nu duidelijk waar
om de studenten zich door iedereen verla
ten en verraden voelen. In 1968 leek het
nog alsof ze de linkse partijen en de vak
beweging achter zich hadden in hun strijd
tegen de bestaande orde.
Nu maken ook de communisten voor
hun gevoelens deel uit van het „establish
ment”. Door hun welwillende houding
maken zij het voortbestaat van de
christen democratische minderheidsrege
ring mogelijk, en omwille van de lieve
vrede hebben zij iedere vorm van opposi
tie opgegeven De vakbonden verdedigen
met hand en tand de bestaande werkgele
genheid en de prijscompensatie, die enkel
ten goede komen aan degenen die al wer-
n ou
>s enb
tenhan
lemerla
or binm
wit
2577C
nderda
TRAVE
9 t.m.
bruinkool, de goedkope
brandstof die Turkije zelf
voortbrengt, maar die ver
oorzaakt dat de lucht
’s winters 37 maal meer
zwaveldioxyde bevat dan
een normaal mens kan
verdragen. Een bewoner
van Ankara krijgt dage
lijks nog iets meer benzop-
hiren naar binnen dan de
gebruiker van één pakje
sigaretten. Gevolg: 54 op
elke 100 patiënten in de
Ankarese ziekenhuizen lij
den aan ziekten van de
ademhalingsorganen
chronische bronchitis, ast
matische longontsteking,
longkanker. Elders in het
land is dat 23 percent. De
gynaecoloog Ziya Durmus
heeft uitgerekend dat het
aantal miskramen en
voortijdige geboorten
’s winters tweemaal gro
ter is dan in andere steden
en dat de kinderen ook te
licht in gewicht worden
geboren
Ankara, in 1922 een
marktcentrum met 20.000
inwoners, is nu een stad
van twee miljoen, het dub
bele van wat de planners
hebben voorzien. Eigen
lijk zou de hele stad moe
ten worden verplaatst en
reeds wordt ernstig reke
ning gehouden met de
noodzaak een aantal
woningcomplexen af te
breken en er parken,
waaraan de stad een drin
gend tekort heeft, voor in
de plaats te brengen.
Daarnaast ziet men de
oplossing in de aanleg
met Roemeense techni
sche steun van reusach
tige centra voor centrale
verwarming buiten de
stad (dus eigenlijk „gede
centraliseerde verwar
ming”).
zenbouw alsmede voor het
weren van al het particu
liere autoverkeer dat
overigens slechts voor 20
percent „schuldig” is.
ken, maar de werklozen, en vooral dege
nen die op zoek zijn naar een eerste
arbeidsplaats, in de kou laten staan. Dat is
de diepste grond van de teleurstelling die
de laatste tijd tot uitbarsting begint te
komen
iwerk. 6
él. rit
Eigenlijk had de stichting de hoogle
raar alleen maar gevraagd zich te
bekommeren om een experiment met
verzuimcommissies in Twentse bedrij
ven, dat men nog steeds niet van de
grond had kunnen krijgen. Maar prof,
van Zuthem en zijn medewerker dr. E.
D. J. de Jongh hebben zich wat ruimer
georiënteerd. De laatste zegt: „We gelo
ven dat de oorzaken van het ziektever
zuim zó diep liggen, dat ze niet door
verzuimcommissies alleen kunnen
worden verholpen"
Over zulke maatregelen
wordt voortdurend gedeb
bereerd, maar het bleef tot
nu toe grotendeels bij the
one en bij plannen
Hoofdschuldige is de
Het gaat om de kwaliteit van de
werksituatie, zegt hij. „Dan kun je niet
volstaan met werkstructurering en
werkoverleg. Dan denk ik daarbij aan
meer dingen. De rol van de onderne
mingsraad bijvoorbeeld. De positie
van de leiding en de benoeming van de
leiding. De wijze van leiding geven.
Een belangrijk punt in het stelsel van
het kweken van vertrouwen is het toe
zicht op de leiding door de raad van
commissarissen. Dan is het natuurlijk
wel zaak, dat de werknemers een aan
tal commissarissen kunnen benoemen
en ter verantwoording kunnen
roepen”.
W
■WT
4 A
