Elia Kazan maakt The last Tycoon naar roman van Scott Fitzgerald.
amsterdam
3
haarlem
1
Ésas
S ï'W -
M i
IH
r
VRIJDAG
2 5
21
MAART
19 7 7
N
i,
Charles Boost
Open slot.
s
N
Filmhuis Velsen
En wat hebt u?
j
met
mer,
-per
irren
chef
323-
tend
Nachtvoorstellingen
Matinees
Moedig
Teleurstelling
Wansmaak
Bite the Bullet
Prolongaties.
- t
Outlaw Josey Wales
Fragmentarisch.
„A Star is born” waarvan
Luxor deze week samen met eni
ge andere theaters in ons land de
Nederlandse première geeft, is in
de eerste plaats een film van Bar
bra Streisand geworden, niet
alleen omdat zij de film mee heeft
geproduceerd maar ook omdat
zij als zangeres een niet te ver
waarlozen persoonlijkheid bezit,
die ook nu weer in het geheel
domineert.
HOLLYWOOD is de laatste
jaren druk bezig aan eigen
geschiedschrijving daarmee tege
moetkomend aan het nog steeds
sluimerend heimwee bij een deel
van het bioscooppubliek naar de
jaren ’20 en ’30 en tegelijk zijn
nieuwsgierigheid naar studioge-
heimen en kijkjes achter de
schermen bevredigend.
Vorige week bespraken we
„Gable and Lombard”, een gero
mantiseerde terugblik op een roe
rige Hollywoodse liefdesgeschie
denis tussen twee sterren uit de
jaren dertig, Clark Gable en
Carole Lombard. Straks krijgen
we een filmportret van W.C.
Fields te zien met Rod Steiger in
de rol van de filmkomiek, maar
daarvoor zijn al geregeld blikken
binnen de muren van de filmfa
brieken geworpen, in „Day of the
Locust of in „The last Tycoon”
die binnenkort hier in première
gaat. Terwijl ook het primitieve
begin van het Hollywoodse fil
men niet vergeten werd. „Hearts
of the West” het de eerste aanloop
naar het wildwest-genre zien en
de met Pasen te verwachten „Nic
kelodeon” van Peter Bogdano-
vitch gaat zelfs terug naar 1910,
de tijd van de opkomst van de
populaire stuiversbioscoop, de
grote impuls tot de industrialise
ring en bundeling van de ver
spreide filmactiviteiten.
f 1
Véél plezier
bij uw Redpoint
winkelier!
Pt W
«ra- ar
Hollywood schrijft eigen historie
Elkanders
(ADVERTENTIE)
^yitiirn/eüe
(ADVERTENTIE)
16.50
ƒ19,50
(ADVERTENTIE)
REDPON1 Behonc
ng
Li
L.
ƒ12.50
15,00
Er vallen veel lijken in deze overigens
goed gemaakt en sober gespeelde western
die Eastwood voor zijn eigen onderne
ming „Malpaso” in '76 gemaakt heeft.
tegenstanders in The last
Tycoon: van links naar rechts Robert Mit-\
chum, Robert de Niro en Ray Milland.
De première van „A Star is born” die in
Tuschinski I plaatsvindt, kan hier onbe
sproken blijven na wat we een maand
geleden over de film schreven en hier
naast bij de Films in Haarlem in korte
vorm herhaald hebben. Resteert de film in
Cinétol die „A very natural Thing” heet,
een openhartige studie van Christopher
Larkin over homoseksuele relaties en het
bestrijden van de „image” dat de homo
seksueel in onze samenleving met zich
mee draagt. Larkin wil aantonen dat een
verhouding tussen mensen van gelijke
sexe niet problematischer maar ook niet
eenvoudiger is dan elke andere intermen
selijke verhouding. In vele opzichten, zo
argumenteert Larkin, is een homoseksue
le verhouding dezelfde en in verschillende
belangrijke opzichten anders dan een
heteroseksuele verhouding. Maar op zich
is zo’n verhouding niet minder mogelijk of
de moeite waard.
van
in-
PALACE VERTOONT „De bezwering
van de Duivelspas”, Roxy prolongeert de
VOOR DE JEUGD brengt Palace „Vier
Rakkers en een oude jeep” en Studio
„Pim Pandoer in ’t Nauw”, beide jeugd
films uit de Limburgse studio van Henk
van der Linden.
„ZEVEN SCHOONHEDEN", de Itali
aanse film van Lina Wertmüller in het
Leidseplein Theater is daar een kort
leven beschoren. Volgende week staat
„The last Tycoon” voor dit theater aange-
kondigd en zal Wertmüllers film ergens
anders ondergebracht moeten worden.
Lina Wertmüller werd bekend door haar
„De Verleiding van Mimi de Bankwerker"
die op de Cinemanifestatie Utrecht 1976
een groot succes werd. Daarna kreeg het
bioscoopbedrijf enige interesse in het
werk van de Italiaanse vrouwelijke regis
seur over wie toen al uit Amerika enthou
siaste beschouwingen overwaaiden. Van
daar nu ook de tweede film uit haar zeker
al zeven stuks omvattende filmcollectie.
De film is wat al te „mooi” gemaakt wat
camerawerk betreft, maar in zijn benade
ring van het moeilijke onderwerp is „A
very natural Thing” realistisch op een
moedige manier waarbij de opgeroepen
consequenties van het eenmaal gestelde
probleem niet uit de weg worden gegaan.
En in hun ongedwongen spel dragen ook
de acteurs ertoe bij dat het publiek de film
als ’n heel normale zaak gaat zien.
zeemeeuw-parabel „Jonathan Livingsto
ne Seagull” en Studio blijft ook op maan
dag de Marx Brothers in „Go West” bren
gen. In Frans Hals de nog steeds levendige
„Apenplaneet” en in Lido „De Porno-
killers”, waarschijnlijk ter ere van Van
Agt.
of
»s:
Sedert 1845
Gierstraat 52-S6 - Haarlem - Tel 023-3129 92
aan de andere kant houdt de film zich
voornamelijk bezit. Met daartussendoor
een hopeloos liefdesavontuur van Stahr
met een mysterieus meisje dat even onop
vallend uit zijn leven stapt als het er inl
binnengedrongen is en de kleinere proble
men met nerveuze acteurs en regisseurs.
Dat alles tegen de achtergrond van studio
decors, actie op de „set” en rokerige show
rooms waar de opnamen van de vorige
dag snel doorgedraaid en bekritiseerd
worden. Van die wonderlijke bedrijvighe
den geeft de film wel een boeiend beeld en
al ontbreekt er een bindend verhaal de
botsingen van krachten, de ruzies en intri
ges zorgen wel voor dramatische span
ningen.
In het centrum staat Robert de Niro als
Stahr, een verbluffend knap en genuanJ
ceerd gespeelde rol. Met bijzonder geringe
uiterlijke middelen weet De Niro een
moeilijk en ongrijpbaar karakter gestalte
te geven en iets te suggereren van de
uitzonderlijke kwalitieten die een man als
Thalberg bezeten moet hebben.
OP 30 EN 31 MAART en op 1 april
vertoont het Filmhuis Velsen in het Witte
Tejater aan de Kanaalstraat in IJmuiden
de befaamde trilogie van de Poolse filmer
Andrzej Wajda, iedere avond (begintijd
20.30) een andere film. Wajda die als jon
gen van zestien tijdens de oorlog in het
Poolse verzet heeft gezeten, heeft de eer
ste film van zijn trilogie „Een Generatie”
genoemd, daarmee op de groep jongeren
doelend die als hijzelf als opgroeiende
jongens oorlog en verzet hebben meege
maakt en daardoor een getekende genera
tie werden van helden, half helden en
verraders die verstrikt zaten in een net
van wisselende waarden en politieke leu
zen. De film wordt volgende week woens
dag gegeven, waarna de volgende dag het
erop aansluitende „Het Riool” vertoond
wordt die over het eigenlijk verzet gaat
dat zich voor een groot deel in de riolen
van Warschau heeft afgespeeld.
Het bijzondere van „The last Tycoon”,
een film van Elia Kazan die na „The
Arrangement”, nu zes jaar geleden, niet
meer actief was geweest, ligt vooral in het
feit dat hier terug is gegrepen naar een
roman die 35 jaar geleden geschreven
werd. Met als auteur niemand minder dan
F. Scott Fitzgerald die vooral wereldfaam
kreeg door de manier waarop hij de .roa
ring twenties” in zijn boeken verwerkte en
schreef over de „lost generation” van die
tijd die ook de zijne was.
Scott Fitzgerald’s contacten met Holly
wood zijn veelvuldig, kort en teleurstel
lend geweest. Als bekend schrijver kon hij
altijd wel, als hij wat krap bij kas was, een
tijdelijke aanstelling krijgen op het „sce
nario department”, waar hij niet minder
bekende collega’s aantrof die ook mee
wilden profiteren van de relatief hoge
honoraria die de studio’s toen betaalden
voor originele scripts of filmbewerkingen
van populaire romans. Scott Fitzgerald
kon altijd wel rekenen op een 1200 dollar
per week maar moest dan tegen de teleur
stelling bestand zijn dat weinig of niets
van zijn schrijfwerk gebruikt werd en dat
zijn naam zelden of nooit voorkwam in de
„credits” die aan iedere speelfilm vooraf
gingen.
Geldgebrek dwong hem in januari 1917
een aanbod van United Artists te accepte
ren om een film voor Constance Talmad-
ge te schrijven. Het was zijn eerste ont
moeting met de filmstad die hem zijn
verdere leven zou blijven fascineren. Het
korte verblijf bracht hem maar 3500 dol
lar op omdat zijn (eerste) scenario afgewe
zen werd. Maar die teleurstelling weer
hield hem niet in november ’31 nog eens
op bezoek te gaan in de filmstad die hem
ditmaal aanbood een scenario voor de
blonde Jean Harlow te schrijven.
EEN RAMPENFILM, nu niet met een
haai maar met een Grizzly-beer die bezoe
kers van het Nationale Park waar hij
verblijft, aanvalt en zwaar verwondt of
doodt. Na op uiteenlopende wijze steeds
meer slachtoffers te hebben gemaakt
wordt tenslotte een helicopter ingezet en
vindt de beer zijn dood door het afvuren
van een „in Vietnam beproefde raket. Dit
pendant om niet te zeggen plagiaat van
„Jaws” draait deze week in Frans Hals.
Weer verder in de tijd speelt „As en
Diamant” uit t 1953, waarin een na
oorlogse situatie getekend wordt die zich
binnen 24 uur in een klein Pools stadje
afspeelt. Het gaat over het liquideren van
een communistische partijsecretaris door
twee leden van het voormalig verzet. Een
van hen is de Poolse acteur Zbigniew
Cybulski die later tragisch on. het leven
kwam en als een Poolse James Dean ver
eerd werd.
Thalberg, zijn hele korte leven zwak en
ziekelijk, stierf op 14 september 1936,
zevenendertig jaar oud aan longontste-l
king. Scott Fitzgerald liet Thalbergs alter]
ego Stahr omkomen in een vliegongeluk
en Elia Kazan (of Harold Pinter) kiest]
voor een open slot en laat aan het einde
Stahr opgenomen worden in de duisternis
van een lege studio. Daarmee wordt een
film afgesloten die zich bij tijden van zijn
inzinkingen herstelt en dan het niveau van
de „unvollendete” roman bereikt, door
Edmund Wilson de beste roman over Hol-
lywood genoemd.
Dit is al geen stof meer om grapjes over
te maken wat dan ook Lina Wertmüller’s
bedoeling niet zal zijn geweest. Het is
mogelijk dat zij wil laten zien hoe het
rottige leven in vredestijd in de oorlog
gecontinueerd wordt, maar dat levert
geen sluitend betoog op. De liefdesscène
tussen Pasqualino en de dikke in uniform
geperste kampbewaarster is weer hele
maal in de groteske stijl van het kleine
mannetje dat een matras van vlees
bestijgt zoals we al tegengekomen zijn in
„Mimi de Bankwerker” als Carmelo de
vrouw van de brigadier verleidt ten eigen
bate. Wat toen kon, kan in de samenhang
met de gebeurtenissen uit de oorlog niet
meer geaccepteerd worden.
In haar ijver om een stelling op hard
handige wijze te verduidelijken en aan
ons op te dringen, gaat de regisseuse zich
aan wansmaak te buiten, een opzettelijke
wansmaak misschien die voor haar doel
matig schijnt. Maar ook in dit geval kan
het doel de middelen niet heiligen.
direct merken dat haar onmiddellijke suc
ces het zijne evenaart zo niet overtreft. Als
dit proces zich voortzet ontstaan er ruzies
uit jaloezie, Kris gaat aan de drank en
ondanks de verzoeningen na iedere
woede-uitbarsting, rijdt hij zich tenslotte
dood op een snelweg, waarbij in het mid
den wordt gelaten of hier sprake is van
een ongeluk of een zelfmoord uit gekwet
ste trots.
De film, gemaakt door de nieuwkomer
Frank Pierson'moet het vooral hebben
van de zangnummers die Kris en Barbra
afzonderlijk of in duet ten beste geven, de
dramatische gebeurtenissen zijn voor
spelbaar evenals het sentimentele slot en
de acteursprestaties zijn weinig opvallend
omsat beide spelers van oorsprong zan
gers zijn.
waaraan beproefde krachten als Gene
Hackman, James Coburn en Candice Ber
gen meewerken. De zoon van de befaam
de cameraman Harry Stradling (die o.m.
verantwoordelijk was voor het camera
werk van „La Kermesse héroïque”, maar
ook van „My fair Lady” en „Funny Girl”)
drukt op waardige manier de voetstappen
van zijn vader door mooie natuuropna
men te maken van Nevada, Nieuw Mexico
en Colerado waar de race zich afsoeelt.
Zbigniew Cybulski (links) en Andrzej
Wajda tijdens de opnamen van „As en
diamant” die binnenkort in het Filmhuis
Velsen is te zien.
merkwaardige en fascinerende uitgave
als basis heeft Elia Kazan getracht het
portret van de laatste filmman van for
maat te voltooien, daarbij geholpen door
de toneelschrijver Harold Pinter die het
scenarioscript schreef.
Charles Laughton en Clark Gable of
David Copperfield” (met W.C. Fields en
Wilkins Micawber). Maar ook films met
Greta Garbo en de Marx Brothers, Thal
berg was een ambitieus man met artistie
ke neigingen die ook wel eens projecten
door liet gaan waaraan weinig of niets te
verdienen viel maar die hij voor het aan
zien van MGM noodzakeliik achtte.
Dat bracht hem in conflict met Louis B.
Mauer president van het hele bedrijf die
de belangen van de investeerders in New
York had te behartigen. Ook Mayer komt
in vermomming voor in „The last
Tycoon”. Hij heet er Pat Brady en wordt
gespeeld door Robert Mitchum die terzij
de gestaan wordt door Fleishacker, een
advocaat die de financiers aan de oost
kust vertegenwoordigt. Met die machts
strijd in de boezem van het bedrijf tussen
Stahr enerzijds en Fleishacker en Brady
Zodat de film en de eerste plaats
gemaakt schijnt voor de fans van Barbra
Streisand en eventueel van Kris Krisof-
ferson die pas de laatste tijd in speelfilms
optreedt, zoals in „Alice doesn’t love here
anymore”, „Patt Garret and Billy the Kid”
en onlangs in „The Sailor who fell from
Grace with the Sea”. De filmliefhebbers
zouden waarschijnlijk meer gediend zijn
geweest met een „re-issue” van de versie
uit ’54, al was het alleen maar om de grote
scènes met Judy Garland en het verbeten
dronkemansspel van James Mason.
EEN WESTERN, ditmaal van de veelzij
dige Richard Brooks staat in Studio op
het programma, een western van recente
datum want de film speelt omstreeks 1906
en gaat over een uithoudingsrace voor
paarden over een maximale afstand van
1200 mijlen die op het eind van de vorige
eeuw en het begin van deze als jaarlijks
sportevenement erg populair was. Grote
dagbladen financierden het gebeuren dat
bedoeld was om bekwaamheid, moed en
uithoudingsvermogen te testen, deugden
die het scheppen van een nieuwe natie
mogelijk maakten.
In de race die Brooks verfilmt komen
natuurlijk allerlei onregelmatigheden en
onverwachte complicaties voor die voor
een spannende avonturenfilm zorgen
Dit levensbericht dat ons fragmenta
risch en doorsneden met herinneringen
aan de oorlog bereikt, is helemaal in de
opgewonden sfeer van de bizarre klucht
opgenomen. Wat vreemd constrasteert
met de oorlogsfragmenten waar het over
het likwideren van de Joden en het ver
raad van Pasqualino gaat die de gunst van
de onmenselijke kampcommandante
weet te veroveren en in haar dienst vrien
den verraadt en doodt of laat doden.
IN PALACE is „Dr No” een van de
vroegere James Bondfilms gebleven en
ook Roxy prolongeert en we] Ingmar
Bergmans indrukwekkende, in ’63
gemaakte „De grote Stilte”.
IN LIDO deze week een film van en met
Clint Eastwood. Clint speelt ditmaal een
landbouwer uit de Zuidelijke Staten tij
dens de Amerikaanse Burgeroorlog tus
sen Noord en Zuid. Hij sluit zich aan bij
Met films op zijn naam als „Gentle
man’s Agreement”, „A Streetcar named
Desire”, „On the Waterfont”, „Splendour
in the Grass” en „The Arrangement” is
Kasan een veelzijdig en uiterst vakbe
kwaam filmer te noemen, maar met „The
last Tycoon” heeft hij duidelijk de nodige
moeilijkheden gehad, vooral door het
fragmentarisch karakter van het boek
waarvan naar de afloop min qf meer
geraden moest worden. Wel geeft de film
enige indruk hoe het leven er uit gezien
móet hebben voor de topmensen van een
filmmaatschappij die omstreeks 1935 het
grootste produktieschema van de hele
filmmetropool uit te voeren kreeg.
Irving Thalberg, in de 'film onder de
naam Stahr gespeeld door Robert de Niro,
was als produktiechef van de studio ver
antwoordelijk voor het artistieke en
financiële peil van de films, waaronder
prestige produkties voorkwamen als „The
Barretts of Wimpole Street met Charles
Laughton, Frederic March, Norma Shea
rer (Thalbergs vrouw), „A Midsummer
Night’s Dream” onder regie van Max
Reinhardt.' „Mutiny on the Bounty” met
Het gegeven van „A Star is born” is al
vele malen verfilmd, het eerst eigenlijk al
in 1932 toen George Cukor „What Price
Hollywood” maakte die naar inhoud
model heeft gestaan voor de eerste versie
van „A Star is bom” van William A.
Wwllnann, met in de hoofdrollen Janet
Gaynor en Frederic March (1932).
Het verhaal van een aankomend talent
dat ontdekt en gelanceerd werd door een
meer ervaren kracht in het bedrijf en dat
vervolgens haar weldoener op eigen ter
rein (toneel, televisie, zang) gaat overvleu
gelen zodat deze naar de drankfles grijpt,
blijkt een lang leven beschoren. In 1954
probeert Warner Bros opnieuw de intrige
uit en laat George Cukor met Judy Gar
land en James Mason in Cinemascope-
formaat een grote showfilm maken waar
in het verhaal verwerkt is.
En nu, een goeie twintig ja'ar later wordt
voor de derde (of vierde) maal een ster
geboren. Ze heet nu Barbra Streisand en
haar ontdekker is. de pop-zanger Kris
Kristofferson. Het verschil met vorige
verfilmingen ligt nu hierin dat Barbra
moeilijk meer kan doorgaan voor een
beginnende ster maar overigens veloopt
de handeling identiek met vroegere ver
sies. Kris reikt Barbra de microfoon tij
dens een van zijn popfestivals en moet al
een ongeregeld legeronderdeel, wat
inhoudt dat hij na de oorlog wegens ille
gaal wapenbezit ter dood kan worden
veroordeeld. Josey Wales voorkomt dat
door zich niet over te geven en verder als
„outlaw” door het leven te gaan, wraak
nemend op de bandieten die destijds zijn
gezin hebben uitgemoord. De bekende
motivering voor nieuw geweld.
Ook die tweede poging om een beroemd
fihnschrijver te worden mislukte, maar
Fitzgerald kreeg de kans de grote produ
cent Irving Thalberg te ontmoeten en deze
„boy wonder” van het filmbedrijf maakte
zoveel indruk op hem dat toen al het plan
bij de schrijver opkwam over deze langza
merhand legendarisch geworden topman
bij MGM te schrijven. Precies acht jaar
later zou hij aan de uitvoering van dat
plan toekomen. Dat was in oktober 1938
toen Scott Fitzgerald het eerste hoofdstuk
van „The Last Tycoon” op papier zette.
Hij zat in die laatste jaren van zijn leven
weer in Hollywood, waar een jaarcontract
met MGM hem enige opluchting in zijn
financiële problemen had gebracht. Na
een jaar van vrij gedisciplineerd leven
waarin de drankfles slechts een beschei
den rol had gespeeld, was Scott ongeveer
op de helft van zijn roman toen hij eeen
eerste hartattaque kreeg. Een maand later
stief hij (21 dec. 1940). 44 iaar oud
De onafgemaakte roman werd in 1941
toch uitgegeven.De literair-criticus
Edmund Wilson, tegelijk Fitzgeralds
levenslange vriend verzorgde de uitgave
waarin hij alle notities en suggesties voor
het verdere verloop van het verhaal die de
schrijver had nagelaten, opnam. Met deze
In „Pasqualino sette Bellezzi” doet
opnieuw de kleine maar pompeuze
komiek Giancarlo Giannini mee, de
Latijnse minnaar met zijn diep liggende
melancholieke ogen. Hij speelt de domine
rende rol van de profiteur Pasqualino die
al voor de tweede wereldoorlog een roerig
leven achter de rug heeft waarin hij de eer
van zijn familie verdedigd heeft door de
pooier van zijn dikke zuster te vermoor
den, het lijk in stukken te snijden en naar
drie verschillende stations op te sturen.
Hij wordt niettemin gepakt, vrijgespro
ken omdat door zijn verdediging krank
zinnigheid als motief naar voren wordt
geschoven maar opgesloten in een zenu
winrichting, waar hij nog kans ziet een
zwakzinnige patiënte te verkrachten, wat
aanleiding is voor de legerleiding om hem
in de strijdkrachten op te nemen die dan
zij aan zij met de Germanen strijden vqor
een vrij Europa.
AANBEVOLEN o.a.:
Gestoofde lamspeper In een
mlntsaus met rijst en salade
Gebakken zalmforel met verse
spinazie en gebakken aardappelen
Gegrilleerde lamskoteletjes met
een kruidenboter, pommes
rissolées en salade
Gegrilleerde kalfskotelet met
een dragonsaus, aardappelen en
verse groenten
Geopend vanaf 17.00 uur
Op maandag en dinsdag gesloten.
Bloemendaaleeweg 28,
Bloemend aal
Telefoon 023-254939
(Tafelreaerverlng gewenst)
