MHN
1
au
- BRRRSRRBR
i
3
door Ton Kors
Merkwaardig
V'
CONCLUSIE IN BOEK OVER MENTEN:
VELSER AFFAIRE BESTAAT NIET
SS
Bedroevend
Geschenk
Complot
„Georganiseerd”
Bescherming
Daar de boekenbijlage
van onze krant reeds eni
ge tijd tevoren is vervaar
digd, zult u er nog artike
len in aantreffen van
onze donderdag overle
den kunstredacteur Hein
Steehouwer. Wij beschou
wen het als een eer, u deze
.s
bieden.
■ja.
nlj
5'
m
5»
jyp
IjX
i B
sa
B
n.
Hans Knoop haastig
sum
en onzorgvuldig
i- en
ver
en.
dhr.
-
Menten gefotografeerd in SS
uniform (1941) en bij hem thuis
in Blaricum (1976)
in
uwe
Misschien maakt alleen zijn
conclusie in dat hoofdstuk
aanspraak op die ondertitel.
Op bladzijde 157 stelt Knoop
namelijk: „Na het doorwer
ken van tientallen geheime
Die relatie tussen Menten en de
Velser Affaire (een betere aandui
ding zou Kennemer Affaire geweest
zijn) bestaat wel degelijk. Al was
het alleen maar omdat het onder-
zoekteam Gorter aan het eind van
de jaren veertig, begin vijftig die
twee zaken niet los te koppelen
achtte, doordat gebleken was dat
steeds dezelfde namen opdoken.
schien komt mr. Kwint, aan wiens
hand Hans Knoop door dit hoofd
stukje wandelt, ook nog eens tot de
conclusie dat er nooit een zaak-
Menten heeft bestaan.
Naar alle waarschijnlijkheid is
Kwints houding in deze zaak for
meel juist geweest. Knoop conclu
deert in ieder geval heel positief. Ik
kon dat in ieder geval niet zo snel
beoordelen tijdens een gesprek met
mr. Kwint, waarbij die „geheime
correspondentie” ook mocht wor
den ingezien. Het meenemen was
niet toegestaan, maar misschien
kreeg Knoop wel permissie.
De rooms-katholieke minister Van
Maarseveen, op wie in het hoek
„De Zaak Menten” ernstige kritiek
geuit wordt.
geweest van een zaak-Velsen. Wel
nu, dat laatste is nooit aangetoond”.
duidelijk geval van jammer, ook
van onzorgvuldigheid
gemeente Velsen gezocht zouden
moeten worden”, (bladzijde 159).
De president van de Amsterdam
se rechtbank heeft zich donderdag
niet ontvankelijk getoond voor de
bezwaren die de Mentens tegen de
•p en
ïsses
moet
gade-
thele
Misschien dezelfde, wellicht heel
andere „geheime archiefstukken”
(die aanduiding van Knoop wil ik
graag handhaven, want dat staat
interessant) heb ik ook doorge
werkt en al die stukken zijn bedroe
vend. Het zijn verzamelingen van
diende, van diep menselijke trage
dies, veroorzaakt door een sinister
vals spel tijdens en na de oorlog
gepleegd door onder meer figuren
uit het Velsense politiekorps. We
hebben daarover in het verleden
veel gepubliceerd, voor sommigen
meer dan genoeg, volgens anderen
te weinig. Daarbij staat één ding
vast, dat bij het lezen van die
„geheime archiefstukken” of van
de publikaties daarover maar één
conclusie getrokken kan worden:
Er was (is) een Velser Affaire!
Daarvoor had Knoop dan al
geconcludeerd: „Als er geen Velser
Affaire bestond, dan had die voor
de KVP moeten worden uitgevon
den”. Ik vind al dit soort opmerkin
gen best, maar Knoop moet dan wel
even precies aantonen hoe hij aan
die wijsheid komt. Ik hecht meer
Dat riekt naar een complot. Dat
vind ik prima, maar dan moet zoiets
wel aangetoond worden. Er is al
eerder gesteld dat Knoop in het
hoofdstukje „Menten en de Velser
Affaire” aan de leiband loopt van
mr. Kwint. Soortgelijke dingen ver
telde Kwint ook aan mij. Het enige
wat met dit hoofdstuk daarom dui
delijk wordt is dat niet alleen com
munisten soms last hebben van een
complot-syndroom.
»m-
elei-
plei-
m
»foon
waarde aan zijn opmerkingen als
hij spreekt dat de socialisten en
communisten uit de gemeente Vel
sen de zaak ervoeren als een
„geschenk uit de hemel”. De als
feodaal en reactionair bekend
staande burgemeester Kwint was in
de nieuwe gemeenteraad van Vel
sen met zeven communisten en
negen PvdA-leden niet bepaald
geliefd en deze leden „zouden niets
nalaten burgemeester Kwint uit het
gemeentehuis te laten verdwijnen”.
Knoop gaat echter zo ver dat hij
een monsterverbond creëert tussen
progressieve gemeenteraadsleden
uit Velsen en de top van de toenma
lige KVP (Romme, Kortenhorst,
Van Maarseveen), alleen om mr.
Kwint te wippen. Socialisten en
communisten zouden dan een geest
verwant als hoofd van de gemeente
terugkrijgen en Van Maarseveen
zou een „kneedbaarder persoon” in
de plaats van Kwint kunnen benoe
men, dié enkele politiemannen
binnnen het Velsense korps onmid
dellijk zou ontslaan.
Dat is bij meer uitspraken van
Knoop het geval. Bijvoorbeeld bij
zijn stelling (bladzijde 159): „Van
georganiseerd verzet binnen het
Nederlandse katholicisme is echter
niets bekend”. Er kan natuurlijk
gediscussieerd worden over het
begrip „georganiseerd”. In ieder
geval geeft dr. L. de Jong over het
katholiek verzet een iets ander
beeld en De Jongs werken kunnen
(af gezien van de regelmatige beden
kingen van Vrij Nederland en De
Waarheid) toch wel wetenschappe
lijk genoemd worden.
7.
Daarmee komen we weer terug
op het welles en nietes van de Vel
ser Affaire, maar waar het mij om
gaat is het gebruik van het woord
„wetenschappelijk”. Het impliceert
dat Knoop wel op dergelijke wijze
te werk gaat of op z’n minst wilde
gaan, en in zo’n geval moet Knoop
vertellen hoe hij aan die weten
schap over Van Maarseveen komt.
Dat gebeurt echter niet en dat is een
gespeeld dat Knoop getuigen in de
al lang geleden gevoerde processen
tegen Menten beschuldigt van
meineed. Knoop toont ook hierbij
niet duidelijk aan waarom deze
mensen meineed pleegden.
De kwalificaties als „moorde
naar, oorlogsmisdadiger en rover”
maken wel duidelijk dat Knoop zich
zeker bij het schrijven van zijn boek
niet emotioneel los heeft kunnen
maken van de zaak-Menten. En dat
mag van een journalist best ver
wacht worden. Daarom vertelt „De
Zaak-Menten” in sommige delen
meer over Knoop dan over de Blari-
cummer.
Knoop stelt dat het de toenmalige
KVP te doen was korte tijd na de
oorlog de Nederlanders te verdelen
in goede en foute. „Men wilde daar
van af, omdat men leden van de
KVP dan in een aantal gevallen tot
de foute kon rekenen. Er zou onder
leiding van de toenmalige minister
van justitie een nieuwe verdeling
plaats vinden. Hij zou ervoor zor
gen dat men ook het verzet in twee
groepen zou verdelen, het bonafide
en het malafide verzet. Van dat
malafide verzet was ook, naar het
oordeel van de minister, Pieter
Nicolaas Menten het slachtoffer
geworden. De daders van de roof
uit Mentens villa zijn nooit gevon
den”, (de commissaris van de
koningin in Noord-Holland en bur
gemeester Kwint kunnen zeker niet
als daders van roof worden aange
merkt, omdat zij goederen uit het
huis van Menten kregen toegewe
zen via het Nederlands Beheersin
stituut; of die goederen pas later
onder de administratie van het
Beheersinstituut werden gesteld is
een waarschijnlijk nooit te beant
woorden vraag; TK.) „maar de
minister liet geen middel onbe
proefd om de indruk te wekken dat
die in of in de omgeving van de
Velser Affaire tijdens de pre
sentatie van zijn boek deze
week in Den Haag, dat er
alleen al over deze zaak een
boek van negentienduizend
bladzijden zou kunnen wor
den geschreven. Hoewel hij
het aantal bladzijden in de
spanning van zo n presenta
tie wel iets te overdreven
geschat zal hebben, is het
toch een ondankbare zaak
dat je over een niet bestaan
de Velser Affaire een zeer
omvangrijk boek zou schrij
ven om aan het eind te con
cluderen dat het allemaal
voor niets zou zijn geweest.
Daarom vind ik Knoop z’n
conclusie onbegrijpelijk.
■BR
W
-
De Zaak-Menten, door Hans Knoop, uit
geverij H. J. W. Becht Amsterdam, prijs
17.90
Maar ook absurd. Knoop zegt zelf
dat hij alvorens zijn conclusie te
trekken tientallen geheime archief
stukken heeft doorgewerkt. Iedere
journalist die zich met dit soort
zaken (Velser Affaire, Schallen-
berg, Zwolsman, De Boer) bezig
houdt, worstelt zich door dit soort
stukken. Meestal processen-verbaal
die al jaren in omloop zijn (Igor
Cornelissen heeft al eens in Vrij
Nederland uiteengezet hoe dit soort
stukken in de roulatie zijn
gekomen).
De auteur heeft zich overigens
niet of nauwelijks gerealiseerd dat
burgemeester Kwint door minister
Van Maarseveen, over wiens justiti
eel beleid Knoop zowel in zijn week
blad als nu in zijn boek zeer kriti
sche opmerkingen heeft, in
bescherming is genomen toen er
tegen Velsens burgemeester een
„politieke en lastercampagne”
werd gevoerd (wat de zogenoemde
tapijtenaffaire betreft zie daarvoor
onder meer Handelingen van de
Eerste Kamer, 3 juli 1951).
Er zijn meer van dit soort kriti
sche opmerkingen te maken over de
„stellingen” van Knoop. Dat zou
hier te ver gaan. Wat ik wil zeggen
is, dat naar mijn oordeel Knoop
onzorgvuldig schrijft. Dat zal deels
te wijten zijn aan de haast waarmee
is geschreven (de uitgever wilde het
boek voor het proces-Menten in de
winkel hebben), deels aan de
gemakkelijk leesbare stijl die
Knoop heeft gekozen, om zoals
hij het bij de presentatie in Den
Haag uitlegde het boek „niet taai
te maken”. Maar haast en het lees
baar houden van een boek zijn niet
goed te praten als daar onzorgvul
digheid het gevolg van is.
archiefstukken kan ik niet
anders dan tot de conclusie
komen dat er inderdaad van
een zogenaamde Velser
Affaire geen sprake was'
Een dergelijke conclusie is
niet alleen onbegrijpelijk,
maar ook absurd.
De demonstratie voor de deur van
Kunstveiling Sotheby-Mak van
Waay zou tenslotte tot Mentens
arrestatie leiden.
Knoop neemt mr. Kwint in
bescherming en laat de oud-
burgemeester met behulp van diens
ook al „geheime correspondentie”
tussen hem, de minister van justitie
en de commissaris van de koningin
zich verdedigen over zijn houding
tegenover enkele politiefunctiona
rissen, naar wie een onderzoek
werd verricht.
Het is altijd merkwaardig
geweest dat vooral topnamen uit
die Velser Affaire steeds zeiden, dat
er nooit sprake was geweest van
een doofpotzaak. Mr. Engels vertel
de dat al bij de voorbereidingen van
het boekje over Hannie Schaft, een
boekje waarin overigens ook een
klein hoofdstuk gewijd is aan de
Velser Affaire. En nu laat Hans
Knoop datzelfde vertellen door
mr. Kwint, die voor, gedeeltelijk
tijdens en na de oorlog burgemees
ter was van Velsen. Hij zegt (blad
zijde 156): „De Velser Affaire? Die
heeft nooit bestaan”. En verder: „Er
is geen verband tussen de zaak-
Menten en de Velser Affaire, omdat
er geen Velser Affaire was”. Mis-
Alleen al het feit dat er over de
Velser Affaire „tientallen stukken”
circuleren (om daarbij de aanjdui
ding „geheime” maar even te verge
ten) moet toch op z’n minst een
aanwijzing zijn dat er een Velser
Affaire heeft bestaan, misschien
nog bestaat. Zelfs al zou in die
processen-verbaal steeds geconclu
deerd worden dat de tegen bepaal
de personen uit het Velsense politie
wereldje geuite beschuldigingen op
onwaarheid berusten, dan nog zou
er een Velser Affaire bestaan
Namelijk in de zin van waarom dan
die beschuldigingen geuit werden
en ook in de zin van waarom deze
zaak indien er van chantage,
moord, corruptie, diefstal enz. geen
sprake geweest zou zijn toch
voor grote, ook politieke deining
zorgde. Of dat op zich al geen affai
re is.
„Mèt nieuwe onthullingen
over de Velser Affaire” is de
ondertitel van het boek „De
Zaak Menten” door Hans
Knoop. Dat is een interessan
te aankondiging, maar verder
dan die aankondiging komt
Knoop niet. In zijn precies
twintig pagina's tellend
hoofdstukje „Menten en de
Velser Affaire” geeft Knoop
geen enkele nieuwe onthul
ling.
BB 1
A
I
Zo’n opmerking is natuurlijk
flauw, in ieder geval niet weten
schappelijk, hetgeen (wat dat laat
ste betreft dan) Knoop in zijn boek
blijkbaar wel beoogt te doen. Hij
schrijft namelijk (bladzijde 144)
„Met name de na-oorlogse katholie
ke minister van justitie, mr. Van
Maarseveen, heeft altijd de indruk
gewekt dat deze twee zaken, en
mogelijk ook de zaak-Schallenberg,
nauw met elkaar verbonden waren.
Op zichzelf is de vraag of er sprake
was van een verband tussen beide
zaken, een wetenschappelijk
onjuist geformuleerde. Deze vraag
suggereert namelijk dat er naast
een zaak-Menten sprake zou zijn
w»
■BP"
Niet voor niets heeft een
commissie-Versteegh bijna vier
jaar aan die zaak gewerkt en daar
over in het geheim gerapporteerd
aan de toenmalige minister van jus
titie. In zijn boek citeert Knoop uit
dat „geheime” rapport. Wellicht dat
hij dat als een onthulling
beschouwt, maar citaten daaruit
maken ook daarop geen aanspraak.
Daarvoor moet hij dan maar De
Volkskrant van 14 april 1951 op
slaan.
Onbegrijpelijk,' allereerst
omdat Knoop die conclusie
trekt in een zo kort bestek
van twintig pagina's, zonder
precies aan te geven waarom
die Velser Affaire dan nooit
bestaan zou hebben. Zelf zei
hij over de omvang van de
Niet voor niets hebben mare
chaussee en marine-
inlichtingendienst zich met de Vel
ser Affaire bezig behouden. Het is
al eens eerder geschreven, beide
onderzoeken liepen vast. Niet voor
niets werd er door de vijf
procureurs-generaal een Haarlems
politieteam geformeerd, dat onder
leiding kwam te staan van de com
missaris Gorter, die de zaak Menten
en de Velser Affaire moest onder
hoekenHet onderzoek moest in
„’s lands belang” worden stopgezet.
ÈRBU
1977.
s
z
V
Z*.
•Z’
.v
“Z"
kwalificaties hebben van Hans
Knoop in Accent en in zijn boek. In
dat kort geding heeft geen rol
HflH
3 .2,
Oud-burgemeester Kwint van Velsen.
- -
.w'B'
