Ind
IfclEl
i 1
Ifewlutwljl
II
J
CDA: gulden
middenweg
VVD: grote
bij eenkomsten
PvdA gaat de
straat op
VERKIEZINGSCAMPAGNES AL BEGIN VORIG JAAR GESTART
door Hans de Bruijn.
„Issues”.
ESESnHB
Al stemt de kiezer naar eigen goeddunken, de politieke partijen laten niets na
om de hand die het rode potlood hanteert, in een bepaalde richting te laten
zwenken. Er zal hard aan die hand getrokken moeten worden. De eerste rukken
zijn de vorige week al gedaan, want voor alle politici is de verkiezingsstrijd
natuurlijk begonnen op het moment dat het kabinet-Den Uyl struikelde over de
grondpolitiek
Meer dan aanvankelijk werd verwacht, zal het de komende twee maanden een
harde confrontatie worden tussen PvdA-lijsttrekker Joop den Uyl en de eerste
keuze van het CDA, Dries van Agt. VVD-aanvoerder Hans Wiegel zal als een
lachende derde toekijken. Den Uyl heeft meteen zijn eerste campagnedaden
vervroegd
Advertenties
Tientje.
Forums
Giften
De politieke voormannen die vorige week hun lijkredes over het kabinet-Den Uyl
uitspraken, hebben het al gezegd: het woord is nu aan de kiezer. De wijze waarop
die op woensdag 25 mei in het hokje van 60 bij 60 centimeter het rode potlood
hanteert, zal mede van invloed zijn op de vraag of we de komende vier jaar met
het kabinet-Den Uyl II of wellicht met een regering-Van Agt I moeten leren leven.
De straat op
Fa
II
wJö
Partisan de Arbeid
-connc.
o
1
1
1
if
Strijd om kiezersgunst
is een miljoenenzaak
Van Zeil) en het centraal stellen van de
zwakkeren in samenleving.
"W
De VVD moet het volgens campagnelei
der Rudolf de Korte met veel minder doen.
De VVD-campagne kost 650.000 gulden
„De afdelingen financieren een deel van
de campagne zelf, zoals de lokale spreek
beurten en advertenties. Centraal ver
strekt de partij ongeveer twee ton voor
affiches, drukwerk en advertenties tegen
kostprijs. Dan beschikken ook onze ka-
Het voeren van verkiezingscampagnes is
een vrij dure zaak. De politieke partijen
die nu in de Tweede Kamer zitten, hebben
er dit jaar bijna vijf miljoen gulden voor
uitgetrokken. Geld, dat voor het grootste
deel uitgegeven wordt aan folders, stic-
Voor wat de presentatie van premier
Den Uyl betreft richt de PvdA zich (naast
de meter-hoge-portret-affiches) vooral op
de audiovisuele media. Dat komt vooral
omdat Den Uyl ook als demissionaire pre
mier niet volop beschikbaar is voor echte
campagne-activiteiten in het land. „We
voelen echter niets voor van die grote
debatten met alle lijsttrekkers in de studio
achter een tafel”, zegt Kees Bode. Wel zijn
al tv-debatten gepland tussen Den Uyl-
Wiegel en Den Uyl-Van Agt. De premier
wil niet samen met Wigel en Van Agt een
driehoeksdiscussie voeren, maar Kees Bo
de ontkent dat dit iets te maken heeft met
de mogelijkheid dat Van Agt misschien als
een derde hond met het been aan de haal
gaat als Den Uyl en Wiegel als de bekende
twee honden om het hardst bekvechten
minister-President, kies Joop den Uyl”,
want daarover bestaat bij de socialisten
geen enkele twijfel.
Het motto van de VVD is „Vrijheid,
werk, samenwerking”. De Korte: „Vrij
heid, dat betekent zelf uitmaken wat goed
voor je is. Werk, dat houdt in dat bestrij
ding van werkloosheid en inflatie de hoog
ste prioriteit moeten hebben. Samenwer
king: dat het conflictmodel een te grote
luxe is voor onze samenleving. Werkgevers
en werknemers moeten in overleg samen
werken en niet tegenover elkaar staan”.
Bij het presenteren van de „issues" zul
len de liberalen niet vergeten „de keerzijde
van de medaille te laten zien”, aldus De
Korte. Dat betekent het afzetten van de
eigen wensen tegen die van de opponen
ten. „De mensen laten zien wat er gebeurt
als ze DenUyl kiezen”, zegt De Korte, „en
dat een stem op het CDA een onzekere
stem is. De meeste confessionelen zijn im
mers toch voor een regering van CDA met
WD”.
De belangrijkste „issues” van de VVD
zijn: inkomensbeleid (zelf uitmaken wat je
verdient en niet de overheid), het onder
wijs (betere aansluiting op beroepskeuze
en niet een algemeen vrijblijvend onder
wijs), veiligheid (aanpak misdadigheid te
genover het niet uitbreiden van de politie
en het „lakse” drugbeleid) en de auto („een
auto voor iedereen” is een goede zaak,
geen absolute prioriteit voor het openbaar
vervoer).
Het CDA gaat de verkiezingen in met de
leuze „Samen verantwoordelijk”. Piet van
Zeil: „Dat betekent samen verantwoorde
lijk zjjn voor een goed functioneren van de
samenleving en de ontwikkelingen daar
buiten. Dat betekent ook dat we nu als
CDA voor heteerst samenwerken, dus ook
voortaan als christen-democratische par
tijen samen verantwoordelijk zijn voor
wat het CDA gaat doen”.
De verkiezingsstrategie van de VVD is
een geheel andere Wij zullen veel grote
bijeenkomsten beleggen Daarbij willen
we vooral Forums organiseren zegt Ru
dolf de Korte .Alleen op die mamei kun je
de kiezei duidelijk maken dat je anders
kers, affiches en verkiezingskranten, die
iri de komende zeven weken bij miljoenen
over ons uitgestort zullen worden.
De drie grote partijen nemen samen drie
van de vijf miljoen gulden voor hun reke
ning: PvdA en CDA elk ruim één miljoen,
de VVD bijna driekwart miljoen gulden.
Op de derde plaats van de verkiezingsuit
gave staat de CPN (4 ton), gevolgd door de
Boerenpartij (3 ton), GPV (275.000 gulden),
PPR en SPG (elk 2 ton), D’66 (175.000
gulden), DS’70 (één ton) en de PSP (80.000
gulden).
Dat geld komt in hoofdzaak bijeen door
een beroep te doen op de leden van de
partijen. Gemiddeld wordt zo per lid een
tientje voor de verkiezingen uitgegeven. In
de afgelopen maanden zijn onder de leden
dan ook diverse inzamelingscampagnes
gehouden.
PvdA-campagneleider Kees Bode daar
over: „Wij hebben onze 100.000 leden aan
geschreven om een extra-bijdrage van een
tientje. Daarnaast houden we nu al een
tijdje een spaarpottenactie, waarbij kar
tonnen spaarpotjes met de kop van Den
Uyl erop worden rondgestuurd. Ook komt
er nog een bedrag uit het Fonds Bijzonde
re Activiteiten, waarin leden die namens
de PvdA een bepaalde functie bekleden
(gemeenteraads-en kamerleden, burge
meesters e.d.) een bijdrage storten”. Deze
drie bijdragen zijn volgens Bode voldoen
de om de 1,1 miljoen benodigde guldens op
tafel te brengen.
De socialisten hopen op die manier de
kiezer veel directer te kunnen benaderen
om hem in persoonlijke contacten voor
hun standpunten te kunnen winnen. „Poli
tiek is in het verleden altijd iets anoniems
geweest. Wij maken er een meer persoon
lijke campagne van. Met het bezorgen van
folders aan huis of door met een kraam op
de markt te gaan staan. Het aan de deur
komen bij de mensen werkt goed, dat
hebben we vorige keer ondervonden”.
Er komt een simpele folder van de PvdA.
Kees Bode: „Wij zijn er van teruggekomen
om uitgebreide, „dikke-boeken-folders” te
verspreiden. We zullen ook wat selectiever
verspreiden. Het heeft geen zin om huis-
aan-huis je hele programma in de bus te
stoppen. Dat lezen de mensen toch niet.
Beter is een kleine folder met je belang
rijkste „issues”.
fe
En dan zijn er de inmiddels berucht
geworden giften uit het bedrijfsleven, een
gewoonte van KVP en CHU. „We hebben
gewoon die bedrijven aangeschreven die
ook de vorige keer gegeven hebben”, zegt
Van Zeil. Dat leverde „slechts” 26.100 gul
den op. Volgens Van Zeil is het wel de
laatste keer geweest dat dit is gebeurd. „Er
was een bedrijf dat uit eigen beweging,
zonder verzoek van ons 3500 gulden over
maakte. Dat hebben wij geweigerd. We
willen geen uitbreiding van onze lijst met
bedrijven”.
De beide andere campagneleiders ont
kennen ten stelligste dat hun partijen geld
van anderen krijgen, maar zij twijfelen
aan eikaars verklaringen. De Korte: „De
PvdA zegt nu wel dat ze niets van buiten
staanders krijgen....” Bode: „Ik vraag mij
in alle gemoedsrust af hoe de VVD aan die
slechts 6,5 ton komt”. Bode geeft wel toe
dat de PvdA in het verleden wel eens geld
heeft gehad. „De Centrale” (socialistische
levensverzekeringsmaatschappij) heeft
wel eens bijdragen geleverd voor bepaalde
doelen en ook het NVV heeft wel eens
schenkingen gedaan, maar die waren niet
voor verkiezingsdoeleinden. Wij sturen
ook geen brieven aan ze”.
Een gering deel van de campagnekosten
komt voor rekening van het Rijk. De over
heid betaalt namelijk de kosten die de
politieke partijen moeten maken voor hun
extra-politieke uitzendingen op radio en
televisie. Alleen de partijen die in alle 18
kiesdistricten van ons land zijn ingeschre
ven kunnen bij het Rijk voor elk van de
twee extra radio-uitzeridingen 240 gulden
en voor elk van de twee extra-tv-uitzendin
gen (van allemaal 10 minuten; 3190 gulden
declareren.
Over de verdeling van die tv-zendtijd
maakt Kees Bode zich overigens nogal
kwaad. Zijn woede richt zich op het CDA,
dat zich als één partij presenteert maar
daarvoor de beschikking heeft over de
zendtijd van drie partijen, KVP, ARP en
CHU Bode noemt dit „niet eerlijk”, al is
het wel volgens de regels die elke in de
Tweede Kamer vertegenwoordigde partij
zendtijd geven Piet van Zeil wimpelt deze
kritiek daarom af „Als er een progres
sieve volkspartij zou zijn gekomen van
PvdA PPH en D’66 dan hadden zij hetzelf
de gedaan We realiseren ons wel dat we tut
25 mei maai eenmaal zendtijd krijgen”
De in bijgaand artikel on
dervraagde campagnelei
ders hebben gemeen dat ze
alle actief zijn binnen hun
partij. Kees Bode is hoofd
van het voorlichtingsbu
reau van de PvdA. Piet van
Zeil is lid van de Tweede
Kamer voor de KVP en te
vens secretaris van het
KVP-partijbestuur. Van de
CDA-campagnecommissie
is hij eveneens secretaris,
maar hij heeft wel de dage
lijkse leiding. Rudolf de
Korte tenslotte staat op een
verkiesbare plaats op de
kandidatenlijst voor het
VVD-Tweede-Kamerlid-
maatschap.
De keuze van de definitieve thema's,
waarmee het CDA campagne gaat voeren
is pas enkele weken geleden genomen. Het
zijn de thema’s die ook centraal zullen
staan in een kabinetsformatie, „maar ze
gelden niet als een ijzeren minimum-pro-
gramma”, benadrukt Van Zeil. Uit zijn
opsomming citeren we: de werkgelegen
heid, sociale zekerheid en verbetering van
de ondernemingsgewijze produktie. En
verder: ten minste handhaven van de hui
dige bijdrage van de ontwikkelingshulp,
een constructieve bijdrage aan de NAVO,
verhoging van de binnenlandse veiligheid
(„niet allen meer politie, maar k verbete
ring van de mentale, morele sfeer”, aldus
Met diezelfde leden zijn ook de thema’s
voor de verkiezingen (de „issues”) doorge
sproken. Dat die thema’s natuurlijk, on
danks de val van het kabinet, toch de vier
hervormingsvoorstellen (ondernemingsra
den, vermogensaanwasdeling, investe-
ringsrekening en de grondpolitiek) be
vatten, spreekt voor zich Daarnaast liggen
er punten als de aanmerkelijke reële
loonsverbetering van de laatste jaren, ver
hoging van de ontwikkelingshulp e.d
Slechte punten zijn er natuurlijk ook De
onrustbarende stijging van de werkloos
heid en de inflatie „Op die punten zullen
we vooral onze campagne richten”, zegt
Bode, „op de zaken die Den Uyl wil aan
pakken om werkloosheid en inflatie terug
te dringen. We doen dat niet negatief Het
gaat erom wat we eraan doen en met hoe
erg het allemaal wel is" En dat alles wordt
gepresenteerd onder het motto „Kies de
Het voeren van verkiezingscampagnes is
niet alleen een dure en tijdrovende, maar
ook een zeer arbeidsintensieve zaak. In de
laatste maand voor 25 mei zullen vele
duizenden Nederlanders op pad gaan om
stemmen te winnen voor hun partij. Op
straat, in zalen en zaaltjes, op markten of
gewoon langs de deuren. De drie grote
partijen doen het elk op een andere wijze.
De PvdA zoekt het meer op straat met
directe contacten, de WD geeft de voor
keur aan grote massabijeenkomsten in za
len. Het CDA bewandelt de gulden mid
denweg.
„Wij voelen er niets voor om steeds in
zalen te gaan zitten”, zegt Kees Bode. „Dat
hebben we in 1967 gedaan en dat is niet zo
succesvol gebleken. We gaan dit jaar met
de hele partij de straat op. Bijeenkomsten
in zalen worden hooguit gebruikt als een
afsluiting van een dag waarop politici een
streek of stad hebben bezocht”.
mercentrales (het niveau tussen partijtop
en afdelingen) over een potje waar door
middel van een afdraagsysteem zo’n
100.000 gulden uit komt. De rest van de
benodigde 650.000 gulden komt centraal
van de partij.”
De Korte noemt het „niet vreemd” dat de
WD met zijn toch vrij kapitaalkrachtige
aanhang niet meer dan 650.000 gulden
weet op te brengen. De liberalen krijgen
wel donaties, maar niet uit het bedrijfsle
ven, zo zegt hij. „Bovendien zijn we de
laatste tijd misschien wat uit de publiciteit
geraakt".
Daar komt bij dat de WD weinig heeft
kunnen reserveren. Het ledenaantal is de
laatste paar jaar gestegen van 38.000 naar
90.000. De daarbij behorende uitbreiding
van het partij-apparaat (partijbureau, ka
dercursussen e.d.) heeft veel geld opge
slokt. Daar staat tegenover dat de liberale
campagne logisch beperkter is, omdat de
VVD nu eenmaal een kleinere partij is dan
PvdA of CDA.
Die laatste partij houdt er een heel eigen
financiering van de verkiezingscompagne
op na. Campagneleider Piet van Zeil: „De
KVP heeft, in tegenstelling tot ARP en
CHU, nooit voor dit soort doelen gereser
veerd. We moesten toen het CDA er een
maal was een verdeelsleutel voor de kos
ten zien te vinden. Dat gebeurde op basis
van het ledental. KVP en ARP hebben elk
60.000 leden, de CHU 30.000. Toen is de
KVP onder haar leden een actie gaan
voeren, die 360.000 gulden opleverde. De
ARP deponeerde vervolgens een even
groot bedrag uit haar reserve in de ver-
kiezingspot en de CHU de helft. Dat lever
de dus al 9 ton op”.
Evenals bij de PvdA is onder de leden
die een openbare functie bekleden een
actie gevoerd om extra-steun (bij de PvdA
is die bijdrage overigens verplicht), Hen
werd een bedrag van 1000 a 2000 gulden
gevraagd. De 300 betrokkenCDA-verte-
genwoordigers brachten echter slechts
150.00'0 gulden op, maar Van Zeil verwacht
dat dit in de komende weken nog wel tot
twee ton zal toenemen.
Maar al zijn de messen nu getrokken, het
slijpen ervan heeft zich de afgelopen
maanden achter de schermen afgespeeld.
Want voor de mensen achter de ver
kiezingscampagnes van de drie grote par
tijen zijn de verkiezingen vorig jaar al
begonnen. Bij de PvdA was men er zelfs
heel vroeg bij. Kees Bode: „Ons eerste
draaiboek dateert al van 1974. We gingen
daarbij van twee mogelijkheden uit: of
onverwachte (vervroegde) verkiezingen
door een kabinetscrisis, of de gewone ver
kiezingen van 25 mei 1977”.
Dat laatste is het dan toch geworden.
Want al is het kabinet gevallen, vervroe
ging van de verkiezingen is volgens de
Kieswet niet meer mogelijk.
Bij het CDA lagen de problemen wat
anders. Ook de christen-democraten be
gonnen al voorjaar 1976 met de voorberei
dingen, maar de start van de verkiezings-
organisatie vond pas in september plaats.
..We konden pas beginnen toen het CDA
eindelijk een feit was”, zegt Piet van Zeil,
„en die voorbereidingstijd is eigenlijk te
kort. Je hebt minstens een jaar nodig, je
moet allerlei medewerkers gaan zoeken,
en dat lukt niet in zo’n korte tijd. We
hadden dan ook een achterstand die we
pas deze maand zullen inlopen”.
De WD-verkiezingsmachine kwam
overigens ook pas in de zomer van 1976 op
gang. Rudolf de Korte: „We hebben toen
een plan opgesteld voor eventualiteiten
(crisis) en een aanloopplan voor de afdelin
gen, zodat die vast met hun voorbereidin
gen konden beginnen. De eerste maanden
richten we ons vooral op het informeren
van de mensen en het proberen vast te
houden van onze aanhang. Dat aanloop
plan liep tot 1 april. Daarna trad het defini
tieve verkiezingsplan in werking, dat eind
februari werd opgesteld. In dat plan gaat
het vooral om het winnen van nieuwe
aanhang en het overtuigen van de twijfe
laars”.
De eerste campagne-activiteiten bij de
PvdvA begonnen in augustus vorig jaar,
toen een beleidsevaluatie van de daden
van het kabinet-Den Uyl werd opgesteld.
„Het ging erom voor de leden duidelijk te
maken wat het kabinet allemaal gedaan
heeft”, zegt Kees Bode. „Zij immers wor
den er straks in de campagne op aange
sproken. Men wil van hen horen wat be
reikt is. Ze moeten het gevoel hebben dat
ze ergens trots op kunnen zijn”
bent dan de andere partijen. Voor huis-
aan-huisbezoeken voelen we niets. Het ef
fect daarvan is maar gering. Wel hebben
we rijdende verkiezingscentra in busjes,
die bezoeken brengen aan markten en
winkelcentra of andere plaatsen met veel
mensen”.
De liberalen komen voorts in de ver
kiezingstijd met een speciale krant, die
naar in de bedoeling ligt in één op de twee
gezinnen zal worden verspreid. „Ik ben
ervan overtuigd dat we de laatste weken
veef in de publiciteit zullen komen”, zegt
De Korte. „De aandacht wordt nu nog veel
opgeëist door CDA en D’66. Het CDA is
nog een nieuwigheidje voor de mensen en
D’66 probeert zich nu met liberale veren te
tooien. Maar dat is oude wijn in nieuwe
zakken”.
Uiteraard is Hans Wiegel de grote man
die door de liberalen naar voren wordt
geschoven, maar volgens Rudolf de Korte
is vooral uit de afdelingen ook erg veel
„vraag” naar vroegere liberale voorman
nen als Geertsema, Toxopeus en Vonhoff.
De campagne van het CDA is een vermen
ging van punten uit die van de andere
partijen. De ene keer worden bijeenkom
sten in zalen belegd, de andere keer wat
meer huis-aan-huisbezoeken plaatsvinden.
De aandacht voor de regio staat bij het
CDA voorop. Van Zeil: „Op zo’n dag be
zoekt een groep kandidaten de regio,
waarna ter afsluiting een bijeenkomst met
hen wordt belegd. Op andere plaatsen
vinden alleen bijeenkomsten met die kan
didaten plaats. We willen er in elk geval
voor zorgen dat er een echt contact met de
kiezers ontstaat. En zeker niet op zijn
Amerikaans alleen maar handjes
schudden”.
Lijsttrekker Van Agt zal zich in elk geval
in alle achttien kiesdistricten maar één
keer vertonen. De drie andere politieke
voormannen (Andriessen, Aaantjes, Krui-
singa) hebben zich vastgelegd op elk zo’n
vijftiental avonden in de diverse distric
ten, en alle andere kandidaten zullen na
tuurlijk her en der aan de nodige forums
en verkiezingsontmoetingen meedoen.
„Maar een uitnodiging van bijvoorbeeld
pacifistische jongeren nemen we niet
aan”, zegt Van Zeil. „We willen geen praat
paal zijn”.
Besloten is dat het CDA zich in elk geval
op zondagen en in de week voor Pasen
(Goede week) zal onthouden van ver-
kiezingsactiviteiten, Daarbij is vooral re
kening gehouden met de wensen uit AR-
en CH-kring (Van Zeil: „Ach, linnen de
KVP ligt dat niet zo moeilijk”).
TiPF
Mi
MM»
