Broeikas
die mee
groeit
Vrouwen van gastarbeiders
leiden een eenzaam leven
I
Kopje koffie mag zeker geen
bakje troost” meer heten
Een harige raamwasser
w
1
w '^1
Flexibele
wandtegels
WJ!
ACHTERBLIJVENDE MOEDERS RAKEN GEÏSOLEERD
r
^:-
**4
I
I I I I I I I I
“rrrrrr
"rrrr
v
Aanleidingen
Ontwricht
1
Motor
Gezinnen volgen
„Hulp”
-
o
4Ê
Eh
I
I
J
I
I,
9 9
i
Informatie
Zij leeft hier volstrekt gïsoleerd, de vrouw van de buitenlandse
arbeider, in een haar volkomen breemde wereld: andere gewoon
ten, andere normen, ander eten, ander geloof. Haar man heeft zijn
werk, haar kinderen hebben zich verbazend snel aangepast op
school, maar moeder komt nauwelijks het huis uit.
Met buurvrouwen heeft ze geen contact, want ze spreekt geen
woord Nederlands. Dat zal ze ook niet zo gauw leren. In zelfbe
dieningswinkels kun je boodschappen doen zonder iets te hoe
ven zeggen. Een cursus Nederlands zal zij niet zo snel gaan
volgen. Zoiets past niet in haar traditionele vrouwenrol.
Ook binnen het gezin is haar positie niet te benijden. Ze raakt in
conflict met man en kinderen, omdat zij het houdt bij de
Raad van Europa toonde zich huma
ner: gezinshereniging werd daar ge
zien als een mensenrecht.
opvattingen die heersen in haar land, terwijl de huisgenoten hun
normen ongemerkt wat aanpassen aan de Nederlandse. Vooral
met grotere kinderen geeft dat moeilijkheden.
De gezagsverhoudingen thuis veranderen onder de omstandig
heden. De autoritaire vader moet zijn zoon hulp vragen bij het
invullen van een formulier. De moeder, die vanouds de scepter
zwaaide binnen het gezin, wordt afhankelijk van de beter Neder
lands sprekende dochter, die als tolk moet optreden als moeder
naar de dokter gaat. De rollen in het gezin worden omgekeerd.
Het komt voor dat kinderen zich op den duur gaan schamen voor
hun ouders, en speciaal voor hun moeder. De moeder vereen
zaamt ook binnen het gezin.
Drs, Van den Berg denkt overigens
dat voorlichting aan de moeder als
zij in grote problemen verkeert, wei
nig effect zal hebben. Zij pleit er
voor geld te besteden aan een goede
maatschappelijke begeleiding, door
speciaal opgeleide sociaal werk
sters, bij aankomst in Nederland.
Als er kinderen zijn, is de schoonfa
milie ontvluchten niet de beste weg,
omdat de kinderen dan aan de man
en zijn familie worden toegewezen.
Een jonge moeder kiest dan vaak
ziekte als protest van de zwakke.
Deze ziekte doet de migrant terugke
ren en zijn vrouw dwingt hem dan
een beslissing af: óf hij blijft hier, óf
ik ga mee naar Nederland.
Wij samen zouden die prijzen
best omlaag kunnen krijgen, al
thans buitensporige verhogingen
kunnen tegen gaan. Hoe?
Dat overdenkend vraag ik mij af,
of het met tijd wordt om voorlo
pig de koffie eens de koffie en de
thee de thee te laten? Wij zouden
toch op andere drankjes kunnen
overgaan
Zo’n pasgetrouwde vrouw blijft
meestal achter bij haar schoonfami
lie, de man draagt de verantwoorde
lijkheid voor zijn vrouw over aan
zijn ouders. Niet zelden laten de
schoonouders de vrouw hard wer
ken. Als jonge vrouwen niet zijn
opgewassen tegen deze hele situatie
en zij vluchten naar hun ouders,
maken zij „hun man en zijn familie
te schande”, De migrant kan twee
dingen doen: scheiden of terugkeren
naar zijn vrouw. Als het paar geen
kinderen heeft kiest men vaak voor
echtscheiding, wat voor de hand ligt
omdat de huwelijken meestal niet
-■-
Een Zwitserse firma (Fabromont
uit Schmitten) heeft een soort
meegroeiende broeikas gemaakt
van Baylon, een produkt van
Bayer (inderdaad dezelfde als
die van de aspirine). Terwijl de
planten groeien zet het folie zich
uit en vormt een tunnelvormig
dak, dat de planten tegen koude
en wind beschermt. Het „groei
en” van het folie wordt bewerk
stelligd door een groot aantal
aangebrachte lijnperforaties, die
onder geringe druk opengaan.
Een nieuwe lente, een nieuw ge
luid: uw pak koffie van 250 gr. is
deze week met maar liefst 78
cent in prijs verhoogd. Voor de
Roodmerkdrinkers betekent dat
voortaan een uitgave van f 5,45
per pak. Het was overigens de-
welgeteld-elfde prijsverhoging
sinds augustus 1975.
X.
Het dagelijks „bakje” kan allang
niet meer tot „troost” stemmen.
En nu beginnen de „theepak-
kers”, zo heten ze van oudsher,
ook al te mieren. Vergis u echter
niet, leant koffiebranders en
theepakkers zijn in ons land
vaak dezelfden
Mevrouw drs. L. van den Berg-
Eldering. cultureel antropologe en
een van de sprekers in Helvoirt, ver
wacht dat het percentage buitenlan
ders dat hun gezin naar Nederland
laat komen, nog zal toenemen. Zij
heeft gedurende twee jaar een veer
tigtal Marokkaanse gezinnen gege-
leid vanaf het moment van aan
komst in Nederland. Als belangrijk
ste achtergrond en aanleiding tot
gezinshereniging noemt zij de ont
wrichting van het huwelijks-en ge
zinsleven.
Een vader die jaar in, jaar uit in het
buitenland werkt, daar zal elk ge
zinsleven, waar dan ook, onder lij
den. In de Noordafrikaanse landen
is de ontwrichting door jarenlange
afwezigheid van de man nog groter,
doordat de taken en verantwoorde
lijkheden in die samenlevingen
strikt aan een bepaalde sekse gebon
den zijn en de rollen onderling niet
verwisselbaai’ zijn. Hoewel er in de
steden wel veranderingen komen, is
het zo dat het hele maatschappelijke
leven (buitenshuis) terrein is van de
man, terwijl de vrouw binnenshuis,
binnen het gezin haar functie heeft.
Die rollenverdeling hangt nauw sa
men met opvattingen over eer en
schande.
op basis van liefde worden gesloten.
De migrant verdient genoég om de
bruidschat voor een tweede huwe
lijk op te brengen, waarbij dan
meestal de voorwaarde wordt ge
steld dat de vrouw meegaat naar
Nederland. Bij zulke tweede huwe
lijken heeft de vrouw geen stem bij
de beslissing tot migratie. Zij ver
trekt onvoorbereid, met een man die
zij nauwelijks kent.
Ramen lappen is nooit een pretje: daar zullen de meesten het wel
over eens zijn. Daarom is elke poging om het werk te veraangena
men of te versnellen een vermelding waard. Zo heeft Brabantia
(postbus 25, Waalre) een nieuwe raamwasser vervaardigd. De ge
bruikelijke spons is vervangen door een borstel (samengesteld uit
een combinatie van kunst- en natuurhaar). Met die borstel komt men
beter en gemakkelijker in moeilijke hoeken en wordt ook het
houtwerk meer gespaard. Een brede rubberstrip, die in een „uitge
wogen” stand is aangebracht zorgt voor het drogen. Nieuw aan deze
raamwasser is de verchroomde steel, die uitschuifbaar is tot bijna
twee meter. Zonder trap kan men nu dus de hoge ramen te lijf.
Overigens, de steel kan er ook af. Dan kan men zijn schoonmaakwoe
de koelen op de ruiten van de auto. De prijs is 24,50. Er zit een
garantie van twee jaar op.
Mijn ervaring is, dat heel veel
mensen over een zogenaamde
„stootvoorraad" beschikken.
Koffie, thee, suiker, bruine en
witte bonen, groene erwten,
zeep, lucifers, macaroni, vermi
celli, spaghetti. Allemaal levens
middelen en andere nuttige za
ken, die niet of nauwelijks aan
bederf onderhevig zijn. Het zijn
vooral de mensen die de tweede
en soms ook de eerste wereldoor
log hebben meegemaakt, die we
ten hoe nuttig het kan zijn een
kleine voorraad van het aller
noodzakelijkste te hebben in tij
den van nood.
Wie herinnert zich niet de ver
woede pogingen die de „-pak
kers” hebben gedaan om ons
méér thee te laten verbruiken?
Deze drank moest van zijn ou
bollige imago afgeholpen wor
den. Oma met de kraantjeskan
en de koekjestrommel verdween
uit de advertentiecampagne en
in plaats daarvan verscheen het
theebuiltje. Daarvan moesten we
er voortaan niet één, maar twee
of méér in de pol hangen. De
slimmeriken gingen er daarbij
van uit, dat elk mens iedere dag
ongeveer zijn maximum behoef
te aan vocht binnenkrijgt (een
glaasje water of limonade, bier,
koppen koffie en soep om er
maar een paar te noemen). Méér
koppen thee drinken, dus méér
dan de maximumbehoefte aan
vocht zou niet verkoopbaar zijn.
Dus moest de thee maar sterkei
gedronken worden, daarmee zou
de verkoop ook omhoog gaan.
Mevrouw Van den Berg tekent
hierbij aan dat, hoewel de mannen
foiineel het besluit tot migratie van
het gezin nemen, de vrouwen vaak
de motor achtei- de gezinshereniging
zijn. Zij protesteren tegen het ge
scheiden leven en stellen hun man
voor de keuze: óf terug, óf ik mee.
Opvallend daarbij is dat deze vrou
wen helemaal niet voor ogen hebben
zich permanent in Nederland te ves
tigen, met het hele gezin. Zij willen
alleen dat hun huwelijks- en gezin
sproblemen worden opgelost. Het
gezin vertrekt onvoldoende voorbe
reid, voorlichting over de Neder
landse samenleving ontbreekt.
Er is alweer een nieuw soort
wandbekleding bijgekomen. Het
gaat om flexibele structuurte-
gels. Dat is dus iets voor degenen,
die niet gecharmeerd zijn van het
werken met pasta’s en verven.
Men kan nu een structuurwand
krijgen door de tegels doodge
woon met tegellijm op de onder
grond te plakken. Die onder
grond moet natuurlijk wel stevig,
droog en schoon zijn. De tegels
hebben een afmeting van 50 bij
50 cm en zijn ongeveer drie milli
meter dik. Het gewicht is zo’n
twee kg per vierkante meter. De
tegels zijn voor elk vertrek ge
schikt, inclusief de vochtige zoals
douchecellen en keukens. Het
materiaal werkt geluids- en
warmte absorberend, is brand
werend, stootvast, goed buigbaar
en afwasbaar. Een voordeel ook
is dat de tegel gemakkelijk te
snijden is. Deze door Carré
(Ruimtevaartstraat 13, Dirks-
horn, N-H) vervaardigde wand
en plafondbedekking is verkrijg
baar in zes op elkaar afgestemde
kleuren: wit, geel/groen, cognac,
donker groen, donker bruin en
steenrood.
Het baylon is milieuvriendelijk,
volgens de fabrikant. Er is vol
gens het zelfde principe ook een
meegroeiende schaduwfolie,
waarbij het folie wit ingekleurd
is. Het weerkaatst het zonlicht en
beschermt de plant tegen te ster
ke zonnestralen. De grond Jjlijft
langer vochtig. Voorlopig is dit
folie alleen nog maar in Zwitser
land verkrijgbaar. Men o-
verweegt wel het ook hier in rou
latie te brengen
Het zijn geen vrouwen die met hun
problemen te koop lopen. Zij leven
teruggetrokken. Daardoor blijven
ze meestal onopgemerkt.Wordt er
over gastarbeid gepraat, dan gaat
het over werkgelegenheid, over de
arbeiders, ovei’ de schoolgaande
kinderen, de huisvesting. De Neder
landse commissie van de Unesco,
waarvan oud-CRM-minister Marga
Klompé voorzitter is, besloot daar
om de positie van de vrouw van de
buitenlandse werknemer te gaan be
studeren. Na voorbereidend onder
zoek van een werkgroep werden on
langs vier studiedagen gehouden ov
er dit thema in het conferentieoord
Meierij van ’s Hertogenbosch. De
vrouwen om wie het ging, waren
afwezig; van sociologen en antropo
logen moesten we vernemen hoe het
staat met de „transculturel proble
matiek binnen het migrantengezin”.
Gastarbeid twintig jaar gelden
een nieuw verschijnsel leek aan
vankelijk iets tijdelijks. Naarmate
de jaren verstreken, begonnen de
landen die arbeiders aantrokken, in
te zien dat gastarbeid een structu
reel karakter had gekregen: of het
nu goed of slecht ging met de econo
mie, of er al dan geen werkloosheid
was, de (ongeschoolde) arbeiders die
bereid waren de slechtste karweitjes
op te knappen, bleven onmisbaar.
De arbeiders zelf geloven nog het
hardnekkigs!, en vaak tegen beter
weten in, dat hun verblijf hier tijde
lijk is. Ondanks het grote verlangen
naar huis te gaan, wordt het besluit
dat ook te doen, elk jaar weer uitge
steld. De uitzichtsloze omstandighe
den daar, die destijds dwongen tot
werken in West-Europa, zijn niet
veranderd. Het gezin en vaak de
hele familie is inmiddels gewend
geraakt aan enige financiële
armslag.
Naarmate de gastarbeider hier
langer blijft, komen er meer gezin
nen over. Prof. Duman, gezinssocio-
loog aan de universiteit van Leuven,
heeft geconstateerd dat elke migra-
tiegolf van arbeiders na zeker tijd
wordt gevolgd door een migratiegolf
van gezinsleden. „Pure arbeidsmi
gratie bestaat niet”, zegt hij. ,,Ge-
zinsmigratie kan niet worden afge
remd door een regeringsbeleid Als
het niet wordt toegestaan (zoals kor
te tijd het geval was in Frankrijk)
komen de gezinnen clandestien. De
verwachting dat de grote culturele
verschillen de komst van de gezins
leden zou beletten, blijkt in de prak
tijk niet op te gaan”
Ook Nederland is niet erg happig
geweest op de komst van de gezin
nen. In een nota van de regering-De
Jong uit 1970 stond onomwonden:
„De gezinsscheiding van lange duur
kan oorzaak zijn van vee] leed voor
de betrokkenen, en kan leiden tot
gezinsmoeilijkheden Maar met alle
begrip voor de menselijke aspecten,
kan men niet anders dan vaststellen
dat ons land behoefte heeft aan ar
beidskrachten uit andere landen en
niet aan nieuwe gezinsvestigingen
vanuit het buitenland Nederland is
beslist geen immigratieland’ De
Om de buitenlandse vrouw meer
weerbaar in en buiten haar ge
zin te maken zou zij, volgens drs
Van den Berg, in elk geval verplicht
moeten worden tot het volgen van
een cursus Nederlands.
Als we nu eens zouden beginnen
om die koffie en theevoorraad
aan te spreken en heel zuinig op
te maken, zonder in de eerstvol
gende weken of maanden in te
gaan op verleidelijke, zoge
naamd „goedkope aanbiedin
gen”. Gewoon hard zijn! Met zijn
allen niet meer kopen. In diezelf
de tijd^snuffelen we in kranten
en tijdschriften, kookboeken en
vrouwenbladen. Andere drank
jes proberen te vinden, die zeker
zo smakelijk en ook vooi' velen
gezonder zijn Dat is erg lang uit
te houden, zeker nu het „dage
lijks bakje troost” die naam al
lang niet meer verdient. Praat er
eens over met de buurvrouw en
probeer samen iets origineels te
bedenken
GASTON GOURMET
MEVROUW Van den Berg: „De eer
en het prestige van de familie staat
of valt met het „kuise” gedrag van
de vrouwen. Veel vrouwen worden
in de periode dat hun man buitens
huis verblijft nog meer in hun bewe-
ginsvrijheid beknot dan anders het
geval zou zijn geweest. De man die
zijn gezin voor langere tijd verlaat
voelt zich kwetsbaar, omdat hij niet
in staat is zelf toezicht te houden op
het gedrag van vrouw en dochters.
„Voorkomen is beter dan genezen”
is zijn devies en de vrouw krijgt niet
dan bij hoge uitzondering toestem
ming het huis te verlaten. Deze
strenge beperking van de bewe
gingsvrijheid buitenshuis geldt
vooral voor jonge pasgehuwde vrou
wen en voor plattelandsvrouwen”.
Wie zijn buitenlandse buurvrouw
wil helpen, moet voorzichtig en tac
tisch zijn. Een Marokkaans huwelijk
liep op echtscheiding uit, omdat de
man er hier van overtuigd geraakt
was dat zijn vrouw geen goede huis
vrouw was. Buurvrouwen vonden
namelijk dat de Marokkaanse de
groenten te lang kookte, zodat de
vitamines er uit gingen (een buur
vrouw ging zelfs zo ver dat zij dage
lijks „gezonder eten” voor de kinde
ren ging koken) en ook zeiden de
vrouwen in de buurt dat deMarok
kaanse kinderen te weinig in het bad
werden gestopt. Omdat de Marok
kaanse vrouw bovendien naar
gebruik in eigen land geen pyja
ma droeg, terwijl haar man vond dat
zij zich aan moest passen aan de
Nederlandse gewoonte, liet hij zich
ten slotte van haar scheiden
Wij kunnen nu gerust rekenen op
prijsverhogingen in de theesec-
tor, voorspel ik u.
V
V
