s
Huizen
bouw
in
België
Ui
I iiw
april
Situatie uiterst explosief
Mini-kerkhoven
MAANDAG
1 8
19 7 7
BUITENLAND
door Koos Koster
Zuilen
Brievenbus
Expressie
Nieuwe rijken
Verdeeld
Woonvormen
(Van onze redacteur in België,
Jan Gerritsen)
BRUSSEL. Ooit schijnt
1Lc fabrikant
klanten
LIMA (PERU). „Colombia
heeft opgehouden een demo
cratie te zijn. Maar hoe ons sys
teem dan wel heet, weet ik
niet”. Een verzuchting uit een
hoofdartikel in een van de- gro
te Colombiaanse kranten. Na
100 jaar heerschappij van libe
ralen en conservatieven balan
ceert Colombia op de rand van
een burgerlijke dictatuur of
een militaire staatsgreep. Sinds
1958 bestaat het Nationale
Front, opgericht door de beide
partijen om een eind aan de
zinloze gewelddadige onderlin
ge twisten te maken (saldo:
300.000 doden) en tegelijk om
elke vier jaar elkaar afwisse
lend aan de macht te blijven.
een
Nederlandse fabrikant zijn
vrienden en klanten met
nieuwjaar een kalender ten ge
schenke te hebben gegeven met
afbeeldingen van groteske Belgi
sche woningen en andere bouw
werken. Versteende Belgenmop
pen als het ware, waar blijkbaar
om gevochten werd als om de
fameuze Pirelli-kalender die
vrouwelijk schoon van de mooiste
kant liet zien. Die belangstelling
kan men zich allicht indenken: het
land der Belgen kent meer zotte
bouwsels dan enig ander land in
het deel van de wereld dat zich
gaarne geciviliseerd noemt.
J
Met baksteen je plan trekken
voor Colombia
heel ver weg
President Lopez Michelsen
-JR-- j
en
14,1»
7.85
I
1,39
78,80
6,73
14,50
Volgend jaar april worden er presi
dentsverkiezingen in Colombia gehou
den. Het ziet er naar uit, dat ook dan
weer liberalen en conservatieven erin
zullen slagen de baantjes, de politieke
macht en de staatsinkomsten onder
hun aanhangers te verdelen. Hoe kan
dat in een land, waar de explosieve
sociaal-economische situatie eigenlijk
ieder moment een abrupt einde aan dit
volstrekt verouderde politieke sys
teem kan maken?
De uitzichtloze economische situatie
voor de meerderheid van de ongeveer
26 miljoen Colombianen holt iedere
keer meer het systeem uit: een miljoen
werklozen; een galopperende inflatie;
een koffie„boon” voor een kleine bo
venlaag; ontvoeringen, aanslagen en
moorden aan de orde van de dag; hoge
kindersterfte en driekwart van de ar
beiders in de steden, die per maand
minder dan 250 gulden verdienen, zor-
Colombia heet het meest geweld
dadige land van Latijns-Amerika
te zijn. Op deze archieffoto een
beeld van een rel in de hoofdstad
Bogota.
gen ervoor dat de situatie steeds moei-
lijker te hanteren valt Voor de politici.
Kenners van de Colombiaanse poli
tiek tillen niet zo zwaar aan deze par
tijtwisten. Zij zeggen dat de liberalen
uitgaan van het begrip „creatieve ver
deeldheid” en vlak voor de verkiezin
gen meestal de gelederen sluiten, om
eensgezind de stembushokjes binnen te
gaan. De verdeeldheid onder de conser
vatieven is minstens even groot
Colombia is nummer één van de
meest gewelddadige landen van La
tijns-Amerika. Per dag vindt een poli-
Twee andere guerrillabewegingen,
de castristische ELN en de maoïstische
EPL verkeren in een intern zuiverin
gsproces en hopen van gemaakte fou
ten in het verleden te leren. Het leger
schijnt bezorgd te zijn over de toene
mende invloed van de gewapende groe
pen op het platteland. Een reden te
meer om in te grijpen als de verdeelde
politici in de steden het laten afweten.
De situatie in verschillende provin
cies van Colombia is dermate explo
sief dat de boeren met een menge
ling van vrees en bewondering in de
guerrilla’s hun natuurlijke bescher
mers zien tegen de uitbuiting van de
grootgrondbezitters en de wreedheden
van het leger. Berichten van achter de
vijf fronten van de FARC zeggen dat
de boeren daar de gewapende opstan
delingen steunen en deze zich als „vis
sen in het water bewegen”.
Met deze laatste triomfen van de mense
lijke geest zijn we weer teruggekeerd tot
de eigenlijke materie: steen, in Belgische
huizenbouw meestal baksteen. Vlaming,
Brusselaar of Waal, baksteenvreters zijn
het allemaal, zei een Belgische architect
me eens op verontschuldigende toon. Want
over smaak mag dan niet te twisten zijn,
over wansmaak wel: veel van de Belgische
baksteen is grof, lelijk en grauw, indruk
ken die je niet goed maakt met een stel
Corinthische zuilen ter weerszijden van de
voordeur of een trapgeveltje boven de
garage.
stoeterijhek populair: gemaakt van beton,
paaltjes aan de bovenzijde afgerond en
twee spijlen tussen de paaltjes, spijlen
vierkant in doorsnee, maar met een snij
vlak naar boven gericht. In Normandië zie
je ze veel, soms kilometers lang. Rond de
stoeterijen waar de beroemde Franse dra
vers vandaan komen.
Achter zo’n wit geverfd stoeterijhek,
maar ook achter de meeste andere hekken
rond de Belgische tuinen - en er zijn soms
ware barricades bij - is de overheersende
kleur groen. Gras, coniferen en heesters
heersen op de Belgische cultuuraarde,
waar bloemen en kleurige planten schaars
zijn. Onder de naaldbomen is de „cedrus
atlantica glauca’ even geliefd als in Neder
land. Op het ereplaatsje middenin het kort
geschoren gazon zie je vaak de „arauca
ria”, (slangeden) een van oorsprong uit
Chili afkomstige boom, die in Nederland
voor de oorlog om een of andere reden
vooral in tuinen van teruggekeerde Indië-
gangers voorkwam.
De grensbepalende groeiwijze - in Ne-
Het spreekt vanzelf dat zelfs het kleinste
villaatje toch de indruk wil geven van een
„domein”, waar de heer des huizes daad
werkelijk heerst. De landman en de werk
man die hun huisje bouwen, moeten uiter
aard met minder volstaan, maar zij behoe
ven ook geen kasteelheer te zijn om hun
plan te trekken. Bovendien zijn er nog
zoveel andere middelen om persoonlijke
smaak en soevereiniteit over grond en
baksteen op een beperkt aantal vierkante
meters tot uitdrukking te brengen: de tuin
of het hek of zelfs de brievenbus.
Ook hekken zijn er natuurlijk in ontelba
re vormen en spinsels van allerlei materi
aal. Voor tuinen die iets groter zijn dan die
van de buren en wier eigenaars-bewoners
niet al te bevreesd zijn voor dieven, is het
water of aan overstromingen (dijken bou
wen is niet hun sterkste punt), maar wel bij
gebrek aan een historie van enig formaat
in die eeuwen, dat andere bevolkingen
staten en naties vormden. „Ik worstel en
zal wel zien wat er van komt” is het motto
van de individualist, die geleerd heeft te
overleven, zoals generaties individualisten
voor hem r-
De huizen (eh andere bouwwerken en
bouwsels) in België vormen een afspiege
ling van de twee voormelde levenshoudin
gen: individualisme en overleven. Bouw
sels van eerste categorie leveren voldoen-,
de stof voor talloze kalenders, die men zijn
beste vrienden wel of juist niet cadeau zou
doen. Er zijn scheppingen in steen die
inderdaad uitsluitend beschreven ktinnën
worden in de termen van de Tachtigers:
allerindividueelste expressie van de aller
individueelste emotie.
Vraag niet wat de buren ervan vinden -
grote kans dat ze niets vinden, zoals in de
vorm van hun huis blijkt: geschikt om te
overleven. En aangezien het overgrote deel
van de Belgen in huizen leeft die naar hun
nimmer zo troosteloos als in Nederland.
Ergerlijker is nog, dat al deze Besitzhaber
hekken rond hun grondgebiedjes plaatsen
en daarachter honden loslaten die, of ze nu
groot of klein zijn, gruwelijk blaffen. Al
weer: voorbijgangers opgelet.
55,00d
19,20
88,00
51,90
18,00
88,00
19,00b
1,75
54,20
41,00
7,20
26,20
45,60
74,30
48,20
62,90
72,80
53,50
55,70
11,00e
95,30
77,80
27,90
38,50
!8,20d
32,00
77,80
71,00
57,00
80,00
50,50
57,50
51,50
53,50
95,50
49,60
71,10
3O,7Od
67,50
34,60
23,00
40,00
31,50
61,80
87,50
83,00
66,10
2,30b
86,50
37,00
47,00
82,00
95,50
72,50
82,00
59,00
45,50
32,70
79,00
82,70
88,00
66,00
35,90
08,00
08,00
84,50
68,60
15,00
33,00
42,50d
81,20
69,50
48,00
62,10
98,00
57,00
97,00
99,00
Ik weet niet of die kalender over de
vruchten van de wonderboom der Belgi
sche architectuur een naam had. Die had
kunnen luiden: Een Belg trekt zijn plan.
Deze uitspraak wordt in België dagelijks
talloze malen herhaald: menige gedach
tenwisseling wordt ermee besloten, liefst
vergezeld van een licht pathetisch handge
baar. Het gaat immers om een inzicht
waarop de Belgen zich gaarne laten voor
staan: een Belg is een individualist.
Een Belg trekt zijn plan. Zo’n zegswijze -
want dat is het - in het Zuidnederlands, is
misleidend. Het woord plan dient niet op
gevat te worden als het „vaststaande voor
nemen” van de gemiddelde boven-Moer-
dijker. Een welomlijnd idee kan je ook niet
„trekken”. Nee, het gaat veeleer om een
koers die je uitzet in een verwachting dat
je althans enige tijd voort kunt gaan voor
dat een wijziging nodig wordt. In termen
van architectuur zou je dus kunnen zeg
gen: een Belg tekent zijn plan, wijzigingen
voorbehouden.
Het leger maakt niet de indruk de
corrupte politici een reddingsgordel te
willen toe gooien. Sommige waarne
mers in Bogota zeggen dat dit bewuste
tactiek van de militairen is. Zij zouden
gebaat zijn bij een toenemend uithol-
lingsproces van het systeem, om daar
na als redders des vaderlands op de
proppen te komen een straatsgreep te
plegen, net zoals hun collega’s in Ar
gentinië een jaar geleden hebben ge
daan. Andere bronnen geloven niet dat
het zo’n vaart zal lopen en wijzen op de
„democratische” traditie van het Co
lombiaanse leger en op de onvoldoende
voorbereiding van de strijdkrachten
om het land te besturen.
derland buurmans ligusterhaag - valt in
België toe (het gaat hier tenslotte om een
taak die vervuld moet worden) aan conife
ren. Er is vrijwel geen tuin waarin ze
ontbreken, de dofgroene wachters, altijd
in fantasieloze rijen aangeplant, in af
wachting van onbekend onheil. Omdat ze
veelal met enige tussenruimte in de aarde
zijn gezet en bloemen en kleurige planten
als gezegd spaarzaam voorkomen, lijken
vele tuinen, vooral naarmate ze kleiner
zijn, op mini-kerkhoven (Belgische kerk
hoven, waar nog veel meer coniferen
groeien, doen dan ook heel kerkhofachtig
aan).
eigen maatstaven gewoon mogen worden
genoemd, zullen we de aandacht hierop
richten: op de huizen met een tuintje en
een hekje en een boompje en een rolluik
voor de ramen, dat bij de eerste avond
schemer wordt neergelaten met het geratel
van een machinegeweer: voorbijgangers
Wie nader wil komen tot wat het eigene
mag heten in de woonwereld van de door-
snee-Belg, dient vooreerst een blik te wer
pen op de optrekken waarin de ,nouveaux
riches” - de „nieuwe rijken” - huizen. Het
eerste wat daarbij opvalt, is de populari
teit van de kasteelvorm of het nep-kasteel.
Talloos zijn de villa’s van de burgerij die
zich gezeten acht, die van een ronde uit
bouw en van achteren van torentjes zijn
voorzien. Beschrijf mij uw donjon en ik zal
zeggen wie ge zijt.
„My home is my castle” zeggen de Engel-
sen. Het is de tragiek van de Belgische
nouveaux riches dat ze dit soort uitspra
ken te letterlijk opvatten: het doet tamelijk
lachwekkend aan kasteelachtige villaatjes
op een rij te zien, ook al zijn rijen in België
De liberalen zijn momenteel sterk
verdeeld. Presidentskandidaat Julio
Cesar Turbay Ayala, een man zonder
politiek programma en eng bevriend
met cocaïnebaronnen en smokkelko-
ningen, zal naar alle waarschijnlijk
heid Colombia’s toekomstige presi
dent worden. Hij geniet de steun van
Welke zijn nu de idealen die de Belg die
zijn plan trekt, voor het geestesoog staan
als hij woonvormen gestalte geeft? Om
deze vraag te kunnen beantwoorden, dient
men te weten dat het „plantrekken” naast
het veeleer oppervlakkige individualisme
een veel verderstrekkende betekenis
heeft: die van „zijn eigen weg gaan”. Niet
verwonderlijk voor een bevolking die eeu
wen onder heerschappij van vreemde he
ren moest leven.
Anders gezegd: het fiere „Luctor et
Emergo” van de Zeeuwen is een on-Bel-
gisch parool, niet zozeer door gebrek aan
Oud-president Carlos Lleras Restre
po (1966-1970) heeft zich ook in de strijd
geworpen. Deze intelligente vertegen
woordiger van (Colombia’s verlichte on-
dernemerskringen en van de bank- en
zakenwereld is zijn campagne (te) laat
gestart en heeft zijn verleden als oud-
president niet mee. De felle strijd tus
sen deze twee mannen bedreigt de een
heid van de liberale partij, met alle
gevolgen vandien voor de politieke situ
atie in het land.
de huidige president, de door de bevol
king verfoeide liberaal Lopez Michel
sen en heeft de meerderheid van het
partijapparaat achter zich.
Om de Belgische baksteenindustrie
recht te doen, zij gezegd dat moderne
stenen beter zijn wat vorm en kleur be
treft, al blijft tegen betaling uiteraard alles
mogelijk. Hetzelfde geldt overigens bij
nieuwe huizen, in vorm en aanzicht doet
zich steeds vaker de matigende invloed
gevoelen van „Schoner Wohnen” en ande
re in glanspapier vervatte verborgen
woonverleiders. Met baksteen je plan trek
ken, zo moet dus de samenvattende con
clusie luiden uit deze bescheiden ontleding
van het Belgische bouwen. Met baksteen je
plan trekken is tevens, als men daar al van
kan spreken, de meest Belgische aller
hartstochten. Een hartstocht die land
schappen verzet. Kijk zelf maar: er staat
echt wat er staat.
boeren hun reispasjes verlengen,
’s Nachts en overdag vinden overvallen
op de hutten plaats door soldaten op
zoek naar gewapende opstandelingen.
Foltering en martelingen zijn aan de
orde van de dag.
De aankleding van de directe woonom
geving wordt ook gaarne voltooid met at
tributen die ook buiten Ardennen- en Pa-
jottenland bij brede lagen bekendheid ge
nieten. Stenen paddestoelen (natuurlijk
rood geverfd met witte stippen), bronstige
herten, miniatuurmolens, bloembakken in
Louis-zo-en-zoveel-stijl, rijkere heren
voorzien hun pand van machtiger symbo
len: leeuwen met wapperende manen en
andere katachtigen die vanaf bordessen
en andere strategische plaatsen de aan
dacht trekken. Er moet zelfs een Belgisch
landhuis bestaan met een lachende sfynx.
Hoe het gemiddelde ideaal er uit
ziet, is het onderwerp van bijgaande
reportage van onze redacteur in Bel
gië, Jan Gerritsen.
De bevolking gelooft steeds minder
in de mogelijkheid om via de parlemen
taire weg van verkiezingen de situatië
in Colombia te veranderen. Aan de
andere kant zit de traditie van de libe
rale en conservatieve partijen diep ge
worteld in het bewustzijn van de men
sen. Je wordt als liberaal of conserva
tief in dit land geboren zeggen sommige
Colombianen. De linkse oppositie is te
verdeeld om de ontevredenheid onder
de bevolking te kanaliseren en om een
vuist te maken tegenover de gesmeerd
lopende propagandamachines van bei
de partijen. Bovendien is de aanhang
van links niet direct in verkiezingsre
sultaten zichtbaar, maar eerder bij de
organisatie vanide boeren, stakingen in
de fabrieken en op vakbondsgebied.
„Stenen voor brood" stond onlangs
boven een ingezonden stuk in een
Belgische krant. De schrijver maakt
zich kwaad over de „architectonische
pornografie” waaraan de Belgen zich
zijns inziens op grote schaal schuldig
maken. Hij schrijft: De Belgen zijn
nog steeds geneigd de vraag uit de
Schrift „Als uw broeder u een brood
vraagt, zult ge hem dan een steen
geven?" positief te beantwoorden.
Want je eigen huis bouwen, desnoods
ten koste van langjarig vasten, dat
blijft het grote ideaal van elke recht
geaarde Belg.
tieke moord plaats, zegt het zwartboek
van de repressie, uitgegeven door het
Comité van solidariteit met de politieke
gevangenen, met morele steun van de
beroemde Colombiaanse schrijver. Ga
briel Garcia Marquez, de auteur van
„Honderd jaren eenzaamheid”. Tussen
1958 en 1974 zijn, volgens de officiële
cijfers, 5000 doden gevallen in Co
lombia.
De staat van beleg heerst bijna het
hele jaar door. President Lopez Michel
sen stelt de gewapende groepen verant
woordelijk voor dit geweld en noemt
hen „moordenaars van boeren, over
vallers van banken, vrouwenverkrach
ters en ontvoerders van mensen. „Het
Comité: „De groepen zijn het antwoord
van een volk, dat niet bereid is zich
passief te laten afslachten”.
ue gewapende groep van de FARC
vaak tegen wil en dank ideologisch en
materieel ondersteund door de conser
vatieve communistische partij strijdt
momenteel op vijf fronten op het plat
teland tegen het Colombiaanse leger
(Antioquia, Santander, El Choco, Cau-
ca en Magdalena). Hele streken in die
gebieden zijn gemilitariseerd. Bijeen
komsten van meer dan drie personen
zijn verboden. Iedere week moeten de
Democratie lijkt
■w
■M
