NEDERLANDSCHE MAATSCHAPPIJ VOOR NIJVERHEID EN HANDEL 200 JAAR
l
OVER NIEUWBOUWPLAN MET 124 WONINGEN
'Kti
^uberge
1
xf?
Of
„33e 3LliIenboom”
A T I E
P R O C I
A VI
-*%- 7. »•<.-. 3ïBt aas»
DONDERDAG
2 8
APRIL
19 77
14
15
door Cor Boos
if-
Sociaal-economisch
Stimuleren
ft
■Ki
est -
eunï.
au
e
Economische winkels
iili
Nationale beweging
O o
HAARLEM Tijdens de viering van het 25-jarig bestaan op 21 mei
i 1777 van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen in Haarlem,
besloten de directeuren een „Oeconomische Tak” te stichten. Dat gebeur
de onder druk van de omstandigheden, want de republiek bevond zich in
een periode van economische crisis. Verscheidene takken van nijverheid
werden met ondergang bedreigd en er heerste een ontstellende werkloos
heid en armoede.
a
a®'U
Ct r-.. AA '7 A
'tl
v
r X' -
Grote werkloosheid en armoede maakten in 1777
van
9
a
I
ini-
ADVERTENTIE
Inspraak over wijk in Spaarndam
1
len
ie.
boomstraat 204 Santpoort
Ctfrfoon 023 37674»
F
n
mo.
I
De hoofdzetel van de Maatschappij in het rechter gedeelte van dit pand in het
Haarlemse Florapark. De circa veertig departementen in ons land beschikken niet
over een eigen accommodatie.
0
„DE STOETERIJ” of
„DE LANDAUER”
voor het geval u iets te vieren
heeft.
o
BRASSERIE
„HET CHALET"
Wüstelaan 75 Santpoort
tel. 023 - 37 22 26
voor uw exclusieve etentje in rus
tieke omgeving.
Iedere Zondag
„BRUNCH”
van 11.30 tot 2.30 uur
-
Gezellige Bodega om zo maar eens bin
nen te wippen voor een drankje of een
hapje zoals o.a. .Raclette' en „Jeu de
Viande’. Dagelijks geopend tot des
nachts 1 uur
lit
De grote eetzaal van het vroegere Diaconiehuis aan de Koudenhorn waar de Maat
schappij haar eerste vergadering hield. Nu is het de kantine van het politiebureau.
.verontreiniging; industriële research en
de ontwikkeling naar het jaar 2000.
Haar vijze van werken bestaat uit het
stimuleren en het entameren van pro
jecten. Zodra de weg is aangegeven laat,
de Maatschappij die door anderen ver
volgen. Zo kwamen bijvoorbeeld tot
Vaderlandsliefde w-as in die dagen
erg „in” en Betje Wolff en Aaagje
Deken waren geestdriftige aanhangsters.
Opgewekt door de liedjes en gedichten
van beide schrijfsters achtte iedereen
zich zedelijk verplicht Hollandse artike
len te kopen, ongeacht of buitenlandse
produkten misschien beter dan wel
goedkoper zouden zijn. Ook Prins Willem
V moest er aan geloven; voor zijn persoon
en huis zou hij inlandse produkten ge
bruiken. Er ontstonden „economische
winkels” waarin uitsluitend Nederlandse
De jaarvergaderingen en congressen
zijg steeds gericht op aktuele vraagstuk
ken op sociaal-economisch gebied.
Voortdurend worden adviezen en nota’s
uitgebracht, ook aan de overheid.
Momenteel heeft de vereniging zesdui
zend particuliere leden uit alle sectoren
van het bedrijfs - en beroepsleven en
zijn circa drieduizend ondernemingen en
instellingen ingeschreven. Het aantal de
partementen bedraagt 41, waarvan één
in Barcelona. Ze houden meestal maan
delijks lunch- of avondbijeenkomsten
waar bekende sprekers aktuele zaken
aansnijden die meestal tot uitgebreide
discussies leiden. Een andere aktiviteit is
het uitreiken van getuigschriften en ere
penningen. Sedert 1903 werden zo’n hon
derdduizend getuigschrifen uitgereikt
aan werknemers die in bedrijven jubi
leerden.
HAARLEM. De viering van het
tweede eeuwfeest begint op vrijdag
13 mei met de opening van een aan
de Nederlandse Maatschappij voor
Nijverheid en Handel gewijde ten
toonstelling in Teylers Museum, die
tot 11 juni duurt. De expositie geeft
een beeld van de huidige activiteiten,
de zaken waarvoor de Maatschappij
zich de afgelopen tweehonderd jaar
heeft ingezet eri van de festiviteiten
die nog zullen volgen. Op donderdag
9 juni is de eigenlijke jubileumvie
ring. Deze begint ’s morgens met een
vergadering van het hoofdbestuur in
de kantine van het politiebureau op
de Koudenhorn. Een historische
plaats want hier hield de „Oeconomi-
sche Tak” twee eeuwen- geleden haar
eerste vergadering. Tijdens de jubi
leumbijeenkomst die dag zal jhr. mr-
C. C. van Valkenburg, voorzitter van
de Hollandsche Maatschappij der We
tenschappen, die op 14 mei haar 225-
jarig bestaan viert, een toespraak
houden. Hierna een rede van prof. dr.
P. Kuin. voorzitter van de NMNH.
Verder volgt er die dag nog de aan
bieding van het jubileumboek „De
economische geschiedenis van Neder
land” vanprof. dr. J. H. van Stuij-
venberg. Na de uitreiking v«n een
jubileumpostzegel door drs. Ph. Leen
man, directeur-generaal van de PTT,
zal prins Bernhard een toespraak
houden. Het programma vermeldt
verder nog allerlei activiteiten.
Niet iedereen kan lid worden van de
Maatschappij- Als algemene regel geldt
dat men een funktie uitoefent op het
gebied van nijverheid, handel, diensten
sector of daaraan verwant vrij beroep.
Er wordt uitgegaan van het hoogst mo
gelijke niveau, aangepast aan de plaatse
lijke omstandigheden. Dit vereist een
zekere ballotage. De financiële middelen
komen van de leden zelf er is geen
subsidie beschikbaar. Het „werkkapitaal”
bedraagt circa 1 miljoen per jaar. Het
hoofdbestuur bestaat momenteel uit 24
leden, waarvan prof. dr. P. Kuin voor
zitter is. Algemeen secretaris is mr. M.
Th. Tegelberg. Uit het hoofdbestuur is
een dagelijks bestuur samengesteld van
vijf leden. Het algemeen secretariaat in
Haarlem telt twaalf personeelsleden. Mr.
Tegelberg liet duidelijk tot uitdrukking
komen dat deze terugblik op een twee
honderdjarig bestaan niet mag verdoeze
len dat de Maatschappij nog springle
vend is. Dat alle werkzaamheden per
definitie op de toekomst zijn gericht en
dat de rapporten, preadviezen en publi-
katies aandacht krijgen ver buiten de
kring van de negenduizend leden-
Opmerkelijk is dat de economische
crisis van twee eeuwen geleden, die de
aanleiding vormde voor de oprichting
van de Oeconomische Tak, opvallende
overeenkomst vertoonde met wat wij
thans meemaken, aldus Secretaris mr. R.
E. Lunshof, die ook verklaarde dat de
vereniging een eigen mening kan ver
kondigen waar de ondernemers lang niet
altijd blij mee zijn. „Goedbeschouwd is
de Maatschappij in die tweehonderd jaar
op vele gebieden vaak progressiever ge
weest dan de leden”.
Het in Haarlem gevestigde genoot
schap van geleerden en notabelen had in
1971 een prijsvraag uitgesehreven, waar
bij gouden medailles werden uitgeloofd
voor de beste antwoorden op de vraag
wat de oorzaken waren van het verval
van Hollands koophandel en door welke
middelen de groei en bloei daarvan her
steld zou kunnen worden. Winnaar werd
mr. Hendrik van den Heuvel, griffier
van het Hof van Justitie in Utrecht,
Zijn voorstel het wetenschappelijke ka
rakter van de Hollandsche Maatschappij
der Wetenschappen prijs te geven en
over te gaan in een genootschap voor
toegepaste kennis en concrete dingen
aan te pakken kreeg echter niet de steun
van de directeuren.
teerde Staten hebben een bestemmings
plan voor het noorden van Halfweg
afgewezen. Woningbouw mag daar niet
vanwege de geluidshinder van de over
komende vliegtuigen. De gemeente is
intussen in beroep gegaan bij de Kroon.
De gemeente gokt er op, dat deze proce
dure een jaar of vijf gaat duren. Wel
licht is er dan een beslissing genomen
over een gedraaide vierde baan of zijn
er minder lawaaierige vliegtuigen, zo
dacht de burgemeester. De heer IJssel-
muiden was ook van mening, dat een
vijfde baan vermindering van de ge
luidshinder jn Halfweg-Zwanenburg zou
meebrengen. Hij was in zijn hoop, dat
de Kroon uiteindelijk toch positief over
het bestemmingsplan zal beslissen ge
sterkt door het onlangs afgekondigde
koninklijk besluit, dat er toch in Zwa
nenburg mag worden gebouwd (GS had
den daar een bouwstop geëist).
De burgemeester verwachtte dat de
•openbare zitting van de Raad van State
over deze zaak nog ,een hele happening”
kon worden, ornaat de/ verschillende
partijen (gemeente provincie, gemeente
Amsterdam en de dienst der domeinen)
elkaar weer eens zouden ontmoeten.
stoffenwinning en visserij. Als feit stelt
deze doelomschrijving dat de economie
err met name het bedrijfsleven de mate
riële basis vormt van onze volkshuishou
ding, waarbij evenwel niet het onderne-
mingsbelang maar het algemeen belang
voorop staat.
In de beginperiode was het econo
misch inzicht overigens wel erg gebrek
kig, want men meende de problemen de
baas te kunnen met het uitschrijven van
prijsvragen, het toekennen van premies
en het openbaar maken van uitvindin
gen .Opvallend was wel, dat uitvinders
die hun ontdekkingen met een octrooi
wilden beschermen niet voor een me»
daille in aanmerking kwamen. Versprei
ding van praktische kennis ter bevorde
ring van de volkswelvaart vormde het
grootste verschil van de Economische
Tak met de Hollandsche Maatschappij
dei’ Wetenschappen, bestaande uit regen
ten en gefortuneerde kooplieden die
nauwelijks iets van de slechte economi
sche toestand merkten. Hun aandacht
was uitsluitend gericht op de natuurwe
tenschappen. Een kleine groep binnen de
Hollandsche Maatschappij zag gelukkig
in dat naar bevordering van welvaart
door toepassing van nieuwe uitvindingen
gestreefd moest worden- Eén van hen
was de 45-jarige Amsterdamse koop
man Ploos van Amstel J.Czn.— waaraan
de Nederlandsche Maatschappij voor
Nijverheid en Handel min of meer haar
bestaan te danken heeft.
Hoe langer hoe meer werd een beroep
gedaan op de Maatschappij, zowel uit de
particuliere als overheidssector, om bij
te dragen tot de oplossing van vraag
stukken op het gebied van nijverheid en
handel. Om maar eens wat onderwerpen
te noemen: onderwijsvernieuwing, wo
ningbouw, arbeidstijdverkorting, off
shore aktiviteiten, ruimtelijke ordening
en streekontwikkeling, water- en lucht
stand het Tropeninstituut, Bureau voor
Handelsinlichtingen, het Nederlands
Normalisatie Instituut, de Stichting
Studiecentrum Bedrijfsbeleid, opleiding
Nijenrode, Nederlands Fabrikaat, Emi-
gratiecentrale Holland, Jeugdonderne-
mingen Haarlem, Jaarbeurs en de alge
meen bekende Stichting Televisie-Aca-
demie „Teleac”, die in 1963 werd opge
richt-
De kracht van de Nederlandsche Maat
schappij voor Nijverheid en Handel
is dat zij niet gezuild is, geen belangen
vereniging is eri niet gespecialiseerd. Zij
is geen werkgeversorganisatie, maar be
paalt zich uitsluitend tot het behartigen
ven algemene belangen.
in 1833 begon de uitgave van een
maandblad met technische en sociaal-
econmische informatie, dat thans onder
do naam „Maatschappij belangen” het
oudste verenigingsorgaan in ons land is.
Tegen het midden van de vorige eeuw
kwam de tentoonstelling op als medium
1er verbreiding van de vorderingen van
wetenschap en techniek. Deze tentoon
stellingen van de Maatschappij en van
lepartementen(afdelingen) trokken altijd
grote belangstelling, ook al door de fees
telijkheden die daaraan dikwijls gekop
peld waren. In 1877 werd ter gelegen-
neid van het eerste eeuwfeest een
kunstnijverheidsmuseum, ingericht
waaraan later de eerste Nederlandse
kunstnijverheidsschool verbonden werd.
Deze verzameling werd met die van het
in 1871 geopende Koloniaal Museum
permanent geëxposeerd in het Paviljoen
aan de Haarlemse Dreef. Een achttiende
eeuwse villa van bankier Hope, toen
riante zetel van de Maatschappij. Nu is
het provinciaal bestuur erin gevestigd.
De Maatschappij beschikt over een pand
in het Florapark.
„Oeconomische Tak” noodzakelijk
(Van een onzer verslaggevers)
HALFWEG. Op negen mei begint
de inspraak in het nieuwe plan voor 124
woningen in Spaarndam-Oost. De ge
meente Haarlemmerliede is intussen zo
ver gevorderd met het ontwerp-bestem
mingsplan voor deze nieuwe wijk dat
dat kan. Het worden voor vijftig a zestig
percent premiekoopwoningen, tien per
cent zal financieel in de beschutte sfeer
komen te liggen (bestemd voor de lagere
inkomensgroepen) dertig a veertig per
cent van de woningen zullen huurhuis
zijn. Voorts is er nog een mogelijkheid
voor vrije sector-bouw.
Dit heeft wethouder W. F. Gijzel mee
gedeeld op de matig bezochte
hoorzitting van B. en W. van Haarlem
merliede. dinsdagavond in de suikerfa
briek te Halfweg. De woningen zullen in
eerste instantie worden toegewezen aan
de eigen ingezeten woningzoekenden van
de gemeente en in de tweede plaats aan
de economisch gebondenen. De vrije sec-
tor-woningen, die er mogelijk komen,
zijn evenmin bedoeld voor vrije vesti
ging.
De inspraak in het plan zal ongeveer 8
weken duren. Als alles volgens plan
verloopt zal dan eind dit jaar of begin
volgend jaar de eerste paal voor de
nieuwbouw worden geslagen. De wonin
gen blijven 250 meter uit de as van
rijksweg 6. Metingen van provinciale
waterstaat omgerekend naar de ver
wachtingen voor 1990, hebben aange
toond dat de geluidshinder-normen niet
zullen worden overschreden.
Voor de langere termijn is er verder
nog wat reserveruimte voor woningbouw
aan de overkant van de sportterreinen
in Spaarndam-Oost.
Woningbouw in Halfweg zit er voorlo
pig met in, zo vertelden de wethouder
en burgemeester IJsselmuiden. Gedepu-
Protector Prins Willem V wilde wel
toestemming geven voor een „Oeconomi
sche Tak”, op uitdrukkelijke voorwaarde
dat deze zich buiten alle politiek zou
houden. De Schot Adam Smith had
merwaardig genoeg in 1776 al aan
gegeven dat de handel en indus
trie naast landbouw en visserij een bron
van welvaart voor de toekomst. Zouden
kunnen zijn. De „Tak”, thans zelfstandig
werkzaam onder de naam Nederlandsche
Maatschappij voor Nijverheid en Handel,
ontpopte zich onmiddellijk na bekend
making in de republiek der Zeven Vere
nigde Nederlandè als een nationale be
weging. In 55 dorpen en steden en op
twee plaatsen in West-Indië kwamen
departementen met totaal drieduizend
leden, uit vele sectoren van het maat
schappelijk leven. De doelstelling is tot
op de dag van vandaag dezelfde geble
ven vermeerdering van de volkswel
vaart, dus van algemene welvaart en
welzijn, door bevordering van nijver
heid, handel, verkeer, landbouw, delf-
De dienst der Domeinen heeft bezwaar
gemaakt tegen de groenbestemming van
het sectorpark. De rijksdienst had liever
dat er een handel- en nijverheidsbe-
stemming op komt te liggen, omdat het
terrein dan voordeliger kan worden ver
kocht. De gemeente vindt dat echter
ongewenst en heeft op dat punt gelijk
gekregen van Gedeputeerde Staten.
Daartegen hebben de Domeinen wee»
beroep aangetekend. En dan waren ei
nog onduidelijke en vage bezwaren van
de gemeente Amsterdam, zo stelde de
burgemeester. Hij vermoedde dat Am
sterdam alleen maar dwars was gaan
liggen bij wijze van .represaille”.
Een afbeelding van de proclamatie uitgegeven door de Nationale Vergadering van
de Bataafse Republiek in 1797, die medeburgers” oproept door het lidmaatschap van
de Maatschappij de welvaart en het welzijn van het vaderland te helpen bevorderen.
produkten te koop waren. Een andere
aktie was de invoer van Spaanse scha
pen die wol voor de textielindustrie
moesten leveren. De Schapenduinen in
Bloemendaal zijn daar nog een over
blijfsel van. Interessant is ook dat de
Maatschappij als eerste instantie en so
ciale wetgeving bepleitte en aandrong op
beperking van de kinderarbeid. In 1876
werd de Landbouwhogeschool in Wage-
ningen opgericht op initiatief van de
Maatschappij en ook de Nederlandsche
Heidemaatschappij in 1888, oorspronke
lijk opgezet voor arbeidverschaffing aan
werklozen uit de steden.
In de tweede wereldoorlog werd in
Haarlem in een kleine kring van des
kundigen voorbereidend werk verricht
voor de toekomst. Na de oorlog konden
daardoor aan de regering en andere
autoriteiten publikaties en adviezen wor
den aangeboden voor de economische
organisatie van het bedrijfsleven, het
geldvraagstuk en het schuldenprobleem.
De geldsanering, het zogenaamde plan
Lieftinck, in 1945 was mede daarvan het
gevolg.
stichting
j
.y*,,
Ajtr'W W-W.
W» fe'-. -
ft.
N: ftftvV4JSU -
ft-' X
x
1
ik Wt ft -'A-
ft-> b
S WG'
sic. ’A -
-JA»
LU’ - ft- X >4 M y x .-WW.
V 0.^ «y zxb Z; «HM
-t- x -x '.t «k
ftW ;x. S3W »X> r?,. l i.--Wfe 5* W?
.-O rnfMMSC
