OM GEVAAR VAN VERSPREIDING TE BEPERKEN
Assad dreigt met nieuwe oorlog
Bijeenkomsten
De Koster pleit voor inbreng van Westeuropese landen
in Pakistaanse
HERVATTING SALT-BESPREKINGEN
steden verboden
GEEN BEWIJS VAN VOORUITGANG
Overleg over UC-fabriek
Almelo binnenkort hervat
I
Honden
toilet
'Vr.iVI
MINISTER VAN DER STOEL IN STRAATSBURG:
DRS. P.
Politieke toekomst
Bij uitblijven Midden-Oosten-regeling
Abba Eban somber
ATTRACTIE
Onrust in Soweto
Uitzonderingen
West-Europa
Onderzoek in leger
uBMI
DONDERDAG
2 8
APRIL
19 7 7
BINNEN- EN BUITENLAND
3
1
I
1
o
Jimmy CARTER
n
d
11
il
L.
(Van onze redacteur in de VS, Herik Kolb)
WASHINGTON. President Carter wil een strenge Amerikaanse
wet op de export van verrijkt uranium, die het gevaar van de verdere
verspreiding van kernwapens zoveel mogelijk moet beperken. Zo’n
wet zou Amerika in de wereld op dit terrein een leidende positie
moeten geven en de export van kernmateriaal onderwerpen aan een
strenge internationale controle. Aldus Carter in een boodschap aan het
Congres.
g
r
g
P
LJi
door Nico Scheepmaker
V
W4
(Van onze redacteur
in de VS, Henk Kolb)
WASHINGTON.
De hervatting van
de Salt-onderhande-
lingen tussen de Sov-
jet-Unie en de Vere
nigde Staten op 11
mei in Genève bete
kent volgens Ameri
kaanse waarnemers
allerminst dat er
vooruitgang is ge
boekt tijdens de veel
vuldige geheime be
sprekingen tussen
president Jimmy Car
ter en zijn minister
van Buitenlandse Za
ken Cyrus Vance
enerzijds en de Russi
sche ambassadeur in
Washington, Anatoli
Dobrinin anderzijds.
1
I
trijfel
Carter wil strenge
e
controle op export
verrijkt uranium
'9
O
e
ie
n
n
voor de vervaardiging van wapens kan
worden gebruikt.
STRAATSBURG (ANP). Deskundi
gen uit Nederland, Engeland en West-
Duitsland zullen binnenkort opnieuw
bijeenkomen om te spreken over de toe
komst van de ultracentrifugefabriek in
Almelo, zo heeft minister Van der Stoel
gisteren in Straatsburg meegedeeld. Het
laatste deskundigenoverleg vond vorige
week dinsdag plaats. Minister Van der
Stoel zei te verwachten dat het beraad
nog wel enige tijd zal voortgaan.
De mogelijke uitbreiding van Almelo
houdt nauw verband met het contract
dat West-Duitsland met Brazilië heeft
gesloten, waarbij het, in ruil voor Brazili
aans uranium, reactors, verrijkings- en
opwerkingsinstallaties zal leveren. De
Verenigde Staten oefenen sterke druk op
de Bondsrepubliek om dit contract te
minister Hans-Dietrich Genscher moest
eerder vertrekken dan was voorzien.
Het is daarbij duidelijk
dat de Russen slechts node
Assad zei dit tegen een groep Britse
journalisten na zijn overleg met Engelands
minister van Buitenlandse Zaken, David
Owen.
„Als er geen conferentie in Genève
wordt gehouden en er geen rechtvaardige
regeling tot stand komt en als de door
Israel bezette Arabische gebieden niet
worden teruggegeven en het Palestijnse
volk niet in zijn rechten wordt hersteld,
dan zullen Syrië, Jordanië, Egypte en de
andere Arabische landen niet aarzelen te
proberen dit alles met geweld te bereiken”.
De .Syrische president, die duidelijk te
kennen had gegeven dat Syrië geen con
cessies aan Israel kan doen om tot vrede in
het Midden-Oosten te komen, werd ge-
de kans op een diploma
tieke triomf zullen laten
voorbijgaan en die zege
praal zou ontstaan wan
neer zij Carter geheel naar
de uitgangspunten van Vla
divostok zouden terugd
wingen.
laten voor een toenadering
van de standpunten.
Nu wordt in Genève eerst
gepraat over over de tekst
van de afspraken over we-
vraagd of er al dit jaar vrede gesloten kan
worden tussen Israel en de Arabische lan
den. Assad antwoordde het mogelijk te
achten dat er in de naaste toekomst enige
vooruitgang wordt geboekt, maar dat er
nog heel veel gedaan moet worden wil er
werkelijk vrede komen.
van
zijn
met hun toekomstige energievoorziening
vrezen), duiden aan dat het proces van
plutoniumverspreiding al zo ver is voort-
geschredën, dat het voorstel van het
Amerikaanse staatshoofd te laat is geko
men om te worden verwezenlijkt.
Voorts benadrukte hij de vergroting
van het aandeel van het niet-nucleaire
onderzoek. Matthöfer zei dat bij ’t kern
onderzoek ook de snelle-kweekreactor
zal worden betrokken, evenals de opwer-
king van kernafval.
Het besluit van de Amerikaanse presi
dent Carter om het werk op dit gebied‘te
staken, heeft volgens Matthöfer geen in
vloed op West-Duitsland.
Dit zou slechts plutonium mogen vrijge
ven indien het ervan overtuigd is dat de
regering die er on> vraagt dit plutonium
voor vreedzame doeleinden (het opwek
ken van energie) wtl gebruiken.
De besprekingen tussen de Amerikaan
se president Carter en de Jordaanse ko-
ning Hoessein in Washington, eindigden,
zo bericht onze redacteur in de Verenigde
Staten, in een merkwaardige tegenstel
ling.
De eerstvolgende NAVO-
conferentie komt 10 en 11
mei in Londen bijeen.
Dinsdagavond is er een grammofoon
plaat van me opgenomen. Of misschien is
het correcter om te zeggen dat er in het
Shaffy Theater in Amsterdam een eerste
van drie opnamen is gemaakt van de sa
mensmelting van het Resistentie Orkest
(met de st van zachtjes) en drs. P waarbij
ik in de zaal zat om te applaudisseren en
mee te lachen, als een soort Derde Macht
zonder welke zo’n grammofoonplaatopna-
me van een „lijfopvoering”, geen body zou
hebben. De doctorandus was dus eigenlijk
de hoofdpersoon, maar met een beetje
moeite en een absoluut gehoor moet het
mogelijk zijn om te zijner tijd de grammo
foonplaat over te brengen op een tape en
daarna die tape uit te zuiveren van P’s
gezang, het gefiedel van de Resisten, en het
gelach en applaus van de overige jongelui
in de zaal, zodat ik een zuivere opname
overhoud van mijn eigen gelach en hand
geklap.
Dat drs. P. niet kan zingen weten we
allemaal, maar aan de andere kant is er
niemand die de teksten van Heinz Polzer
zo adequaat zingt als drs. P. Hij doet me in
een onbezonnen ogenblik wel eens denken
aan Ralf Edström van PSV. In de tijd dat
Edström nog als amateur in Zweden voet
balde, is een scout van Ajax hem gaan
bekijken. Die adviseerde afwijzend. „Hij
kan alleen maar koppen, voetballen kan
hij niet”, was diens oordeel. PSV stapte
over dat bezwaar heen, en wat bleek in de
praktijk? Niet alleen dat Edström die een
zijdige specialiteit, het koppen, tot in de
perfectie beheerste, maar ook dat hij, al
oogde hij met zijn lange lichaam nog zo
onhandig en omvallerig, in de praktijk
tevens een uitstekend voetballer was, met
groot inzicht. Zo is het ook (maar dan
anders) met drs. P. Hij kan één ding, maar
daarin is hij dan ook ongeëvenaard: tek
sten schrijven. Op één rijmwoord (oren,
jou, orgaan) bouwt hij hele liederen, en
dan is hij als rijmkunstenaar ook nog een
P’tje Precies. Hij zal er noodgedwongen
wel eens tegen zondigen, maar als je in zijn
hart kijkt vindt hij bijvoorbeeld dat in het
vijfregelige vers:
Niet één woord dat echt op ’t andere
rijmt, ook niet als hij ’bereidt’ verandert in
„berijdt”. Daar komt bij, dat het luisteren
naar zijn teksten een spannend avontuur
is, omdat je je steeds zit af te vragen welk
woord hij op het voorgaande zal laten
rijmen, terwijl zo'n rijmwoord bij de mees
te tekstdichters al ingebouwd zit in het
woord waarop gerijmd moet worden. Dat
tekent de grootmeester, die met hetzelfde
aantal schaakstukken op hetzelfde aantal
velden (drs. P. is ook een verwoed schaker)
meer kanten op kan en meer combinaties
tot stand weet te brengen dan de gemiddel
de schaker.
„Met spijt
bereidt
de meid
op tijd
de geit”
e
s,
1
7
1
7
d
n
e
P
g
n
11
k
k
n
t-
n
ie
7
I.
s
it
t.
n
14
te
d
ie
Is
rt
n
n
n
n
i-
d
11
d
58
it
»e
is
[e
le
L
ï-
Het verbod kwam drie dagen voor de
datum die de oppositie heeft vastgesteld
voor de „lange mars” naar de residentie
van premier Bhoetto in Rawalpindi, die in
de omgeving van de hoofdstad Islamabad
ligt.
Niettemin, zegt Carter, moet de Ameri
kaanse president in een positie zijn om
uitzonderingen te maken op dit algemene
beleid. Zijn bedoeling is een voorbeeld te
stellen aan andere leveranciers van urani
um en technologie (zoals bijvoorbeeld de
Russen, de Fransen, de Westduitsers en
ook Nederland) en tegelijkertijd de be
zorgdheid te demonstreren in de VS om
trent de gevaren van de plutonium-econo-
mie.
Er zijn momenteel zes staten die over
een atoomwapen beschikken: de VS, Rus
land, China, India, Frankrijk en Groot-
Brittannië. Maar landen als Israel, Cana
da, Zuid-Afrika, Taiwan, West-Duitsland
en Japan zouden op korte termijn zichzelf
tot atoommacht kunnen verheffen. Het
zelfde zou het geval zijn wanneer de Brazi-
Carters verklaringen na afloop van de
driedaagse besprekingen waren pessimis
tischer van toon dan zijn uitspraken na
eerdere bezoeken van leiders uit het Mid
den-Oosten. Hoessein liet daarentegen we
ten, dat de gesprekken met Carter hem
hoopvoller hadden gestemd.
ISLAMABAD (AFP). De Pakistaanse
regering heeft gisteren voor een week alle
bijeenkomsten in de steden Islamabad en
Rawalpindi verboden.
En dat hij dan niet zingen kan is een
mankement dat hij in zijn voordeel heeft
weten om te buigen. In het stencil dat bij
zijn optreden met het Resistentie Orkest
hoorde (waarbij hij al zingend het bran
dende sigaartje in de hand hield, de andere
hand benuttend om steeds zijn bril om
hoog op zijn neus te schuiven), omschrijft
hij zich zelf als volgt:
De attractie bèstaat dus hierin, dat de
teksten aantoonbaar perfect zijn, en dat de
wijze waarop drs. P. ze zingt er toch nog
een extra vrolijke draai aan geeft. Dat is
mindet aantoonbaar, maar wordt in de
praktijk bewezen, zoals u te zijner tijd via
de grammofoonplaat zult kunnen consta
teren, of anders via de twee platen en
tekstboek met historische opnamen uit de
jaren 1955-1957 van drs. P. in Djakarta en
New York, plus live-opnamen uit de jaren
1975-1977. U kunt zich op een set inschrij
ven door 19 gulden over te maken op
gironummer 3742469 ten name van Het P-
Comité te Amsterdam. Het batig saldo van
deze dubbel-LP zal worden overgemaakt
aan Amnesty International en de aanver
wante Stichting Schrijvers in Nood.
Volgens Carter prefere
ren de Russen zijn tweede
voorstel, waarin wordt af
gezien van grote beperkin
gen van de strategische
kernwapens, maar een ak
koord tot stand komt op
basis van de te Vladivostok
bereikte overeenstemming,
die aan beide kanten meer
intercontinentale dragers
van kernwapens toelaat.
Maar dan wel met voorlopi
ge veronachtzaming van de
Amerikaanse Cruise-raket
en de Russische Backfire-
bommenwerper. Daarover
zou dan bij aparte onder-
handelingen moeten wor
den gesproken.
Volgens de president zou zijn persoonlij
ke goedkeuring vereist moeten zijn voor
een uitvoer van verrijkt uranium van meer
dan 15 kilogram naar een ander land. Bij
de huidige stand van wetenschap is een
dergelijke hoeveelheid net toereikend om
een atoombom te vervaardigen. Tevens
verlangt Carter dat beperkingen worden
Het zou daarom thans, „nu de geest uit
de fles is”, het beste zijn het beheer over
plutonium op te dragen aan het
internationaal atoombureau in Wenen.
Het Tweede Kamerlid
Hans de Koster (VVD)
heeft gisteren, zo meldt het
grotere steden Lahore, Haiderabad enRa-
ratsji geldt voor Islamabad een uitgaans
verbod noch de staat van beleg.
herzien omdat, zoals officieel in Was
hington wordt gezegd, de opwerkingsin-
stallatie Brazilië in staat stelt plutonium
te vervaardigen waardoor het een kern-
mogendheid kan worden.
Het voorstel van president Carter, de
verspreiding van plutonium aan banden
te leggen is, aldus minister Van der Stoel,
„Ongelooflijk sympathiek” Maar de re
acties die dit voorstel heeft uitgelokt
(vooral van landen die moeilijkheden
-
DAMASCUS (UPI/Reuter). President
Hafez Assad van Syrië heeft er gisteren
voor gewaarschuwd dat de Arabische lan
den niet zullen aarzelen een vijfde oorlog
met Israel te beginnen als er geen „recht
vaardige” regeling in het midden-oosten
wordt bereikt.
De eventuele uitbreiding van „Almelo”
is, in Straatsburg en marge van de verga
dering van het ministerscomité van de
Raad van Europa, niet besproken. De
Bondsrepubliek werd op deze vergade
ring vertegenwoordigd door de staatsse
cretaris van Buitenlandse Zaken, me
vrouw Hamm-Brucher, en Engeland
door de minister van Staat Frank Judd.
Aanvankelijk zou de kwestie-Almelo en
marge van de vergadering der negen
ministers van Buitenlandse Zaken van
de EEG, vorige week maandag in Lon
den, zijn besproken, maar de Westduitse
Het Amerikaanse Congres heeft al een
wet in behandeling die de verspreiding
van kernwapens zou moeten tegengaan,
doch volgens Carter bedreigt die de uit
voer van uranium met een onmiddellijke
stopzetting ten nadele van bepaalde bond
genoten, wier medewerking noodzakelijk
is als Amerika zijn uiteindelijke doel van
opgelegd aan materiaal of technologie die 4niet-verspreiding wil bereiken.
De algemene bewoordingen ten spijt is
het duidelijk dat de Westduits-Brazüiaan-
se contracten voor de levering van een
opwerkingsfabriek een rol hebben ge
speeld in zijn overwegingen, een project
waarbij ook Nederland betrokken is. Be
halve de uitvoer van het uranium spreekt
Carter ook over ander materiaal en andere
technologie.
Hij zei: „Als een blijvende voorwaarde
voor levering uit de VS zouden de ontvan
gers al hun kernactiviteiten onder de be
veiligingsmaatregelen van het internatio
nale energieagentschap moeten stellen.
Leveranties zouden worden stilgelegd zo
dra aan deze maatstaven geweld zou wor
den aangedaan of wanneer een kernwa
pen tot ontploffing zou worden gebracht”.
De Westduitse minister voor Weten
schap en Technologie, Hans Matthöfer,
heeft gisteren in Bonn verklaard dat de
bondsregering voor het onderzoek op
energiegebied tot 1980, 6,53 miljard
mark wil uittrekken. Van dit bedrag zal
ongeveer 70 percent besteed worden aan
onderzoek naar kernenergie.
Eventuele Westeuropese
deelname aan de SALT zou
volgens De Koster kunnen
worden besproken in de
zgn. Eurogroep, een niet of
ficiële NAVO-instelling en
waarin typisch Europese
defensieproblemen wor
den besproken. De minis
ters van de Eurogroep-lan-
den plegen bijeen te komen
de dag voordat de halfjaar
lijkse NAVO-ministerscon-
ferentie wordt gehouden.
derzijdse verificatie van
het aantal raketten met
meervoudige onafhanke
lijk te richten kernkoppen
(MIRV). Teksten, die er
voor moeten zorgen dat
geen wapens buiten de ver
ificatie worden gehouden,
afspraken over het voorko
men van export naar derde
landen van wapensyste
men die in de overeen
komst aan beperkingen
zijn gebonden en het vin
den van een gemeenschap
pelijke basis in de huidige
getalssterkte van de kern
wapens, opdat bij een af
spraak over verdere beper
king duidelijk wordt waar
het tellen moet beginnen.
De besprekingen in Ge
nève zullen voornamelijk
betrekking hebben op tech
nische aspecten van de af
spraken, ongeacht de
vraag welke overeenkom
sten uiteindelijk zullen
worden gesloten als later in
mei Gromiko en Vance zich
eveneens naar het Zwitser
se onderhandelingscen-
trum zullen begeven. Dan
zal moeten blijken of Car
ter de situatie juist heeft
beoordeeld toen hij on
langs verklaarde in het
Russische standpunt vol
doende „buigzaamheid” te
hebben ontdekt om hoop te
Hoessein heeft zich voor het eerst duide
lijk akkoord verklaard met een confedera
tie tussen zijn land en een Palestijns vader
land dat op Jordaans grondgebied, de wes
telijke Jordaanoever en de Gazastrook zou
moeten worden gesticht. Beide staat
slieden hebben duidelijk laten weten dat
een hervatting van de conferentie in Genè
ve slechts zin heeft als er ruime kansen
bestaan op succes.
lianen de beschikking krijgen over de
technische uitrusting en de vereiste brand
stof.
Carter sprak de vrees uit dat zulke lan
den hun eigen fabrieken zouden gaan bou
wen wanneer zij het gevoel zouden hebben
dat de VS niet langer zouden leveren. En
zonder een duidelijke eigen wetgeving zou
den andere landen terughoudend kunnen
zijn om bestaande afspraken te herzien,
uit vretes voor plotselinge wijzigingen in de
voorwaarden voor samenwerking.
„Als wij de redenen voor heronderhan-
delingen niet aantrekkelijk genoeg ma
ken”, zei Carter, „kunnen de VS belangrij
ke bestaande veiligheidsgrenzen en con
trole daarop verliezen. Als onze eigen poli
tiek te zwak is, zijh we machteloos bij het
tegenhouden van een wereldwijde uitbrei
ding van de mogelijkheid om nucleaire
explosieven te vervaardigen, aan banden
te leggen”.
Minister Owen sprak gisteren in Damas
cus met president Assad en de Syrische
minister van Buitenlandse Zaken, Abdel-
Halim Kaddam. Bij dit overleg hamerde
Owen op de noodzaak eerst een gunstige
sfeer te Scheppen, wil de Geneefse confe
rentie over het Midden-Oosten een succes
worden.
De regering nam haar besluit op grond
van een wetsartikel inzake „de verdedi
ging van Pakistan” en niet krachtens de
gewone wetgeving ten aanzien van open
bare bijeenkomsten. In tegenstelling tot^e
Bij een regeringsonderzoek zijn bij Is
raëlische legereenheden op grote schaal
diefstal, verspilling en gebrek aan paraat
heid aan de dag getreden. Dit heeft de
inspecteur-generaal Itzak Nebenzahl giste
ren in een rapport meegedeeld.
De Syrische president gaf Israel de
schuld van de nog steeds voortdurende
impasse bij de pogingen een formule te
vinden die het de Palestijnse bevrijdings
organisatie (PLO) mogelijk maakt de Ge
neefse conferentie bij te wonen. Deelne
ming van de PLO aan deze conferentie
achtte hij volstrekt noodzakelijk.
Een definitieve beslissing over Ebans
toekomst zal genomen worden door de
procureur-generaal prof. Barak, die op het
moment in Nederland verblijft, na diens
terugkeer in Israel.
„Een vocalist is een man die zich volgens
afspraak ophoudt in de nabijheid van uit
voerende musici. Hij treedt naar voren als
het plakband van de viool ineens loslaat,
als een fluitpartij nog thuis op de schoor
steenmantal moet liggen, als een schuif
trompet warmloopt.kortom, als de aan
dacht van het publiek discreet moet wor
den afgeleid door 32 of meer maten lang te
zingen, terwijl het euvel verholpen wordt,
voorkomt hij paniek en ontevredenheid.
Zelfs kan het gebeuren, dat een behendig
vocalist (of „zanger”, zoals hij ook wel
wordt genoemd) zich bij de toeschouwers
bemind maakt Drs. P. heeft een net
voorkomen en kent allerlei zangteksten,
waaronder vele nieuwe, uit het hooid. Bij
wijze van proef wil het Resistentie Orkest
hem nu eens in een aantal composities aan
het woord laten, niet als noodmaatregel
maar als een soort attractie”.
Het feit dat Russen en
Amerikanen weer om de
tafel gaan zitten, illus
treert op zijn best bet ver
langen dat aan beide zij
den bestaat om uit de im
passe te komen die de vol
strekte afwijzing van de
jongste Amerikaanse voor
stellen heeft teweegge
bracht.
JOHANNESBURG (Reuter). In de
Afrikaanse woonstad Soweto buiten Jo
hannesburg hebben betogers gisteren ste
nen naar de politie gegooid en een café in
brand gestoken. De betogers, ongeveer
2000, protesteerden met hun actie tegen de
huurverhogingen voor de zwarte woonste
den tot 80 percent. De politie zou in de
lucht hebben geschoten en traangas heb
ben gebruikt.
In opdracht van de
burgemeester van
Parijs zijn er
plaatsen gereser
veerd voor honden
waar zij hun be
hoefte kunnen
doen. Deze plaat
sen, aan de rand
het trottoir,
gemarkeerd
met een wit kruis.
Een wit silhouet
van een hond op
het trottoir maakt
de hondenbezit
ters attent op de
plaats. Auto’s mo
gen op deze plek
ken niet worden
geparkeerd.
(Van onze redacteur in Israel)
JERUZALEM. De Israëlische oud-
minister van Buitenlandse Zaken Abba
Eban heeft vier buitenlandse bankreke
ningen waarop een bedrag van zeker
100.000 dollar staat. De Israëlische wet
verbiedt het openen van een rekening in
het buitenland, maar volgens Eban heeft
hij een vergunning voor deze bankreke
ningen. Zelfs als zijn bewering juist is, dat
gaat die vergunning maar tot een bedrag
van 20.000 dollar. In welingelichte kringen
in Jeruzalem wordt dan ook gezegd dat
„het er voor Eban niet best uitziet”.
ANP, in de Assemblee van
de Raad van Europa voor
gesteld dat twee of drie
Westeuropese NAVO-lan-
den aan de SALT-bespre-
kingen, deelnemen ten
minste wanneer de ge
sprekken in een beslissend
stadium komen.
Naar Eet heet zou presi
dent Carter wel degelijk
volledig verrast zijn ge
weest door de totale mis
lukking van Vance’s eerste
reis naar Moskou en wordt
er momenteel driftig ge
zocht naar een compromis,
waarmee Carter, zonder
gezichtsverlies tegenover
de door hem zo veelvuldig
te hulp geroepen wereld, de
Russen tevreden kan
stellen.
