Theu Boermans verrukkelijk in De Neef van Rameau
Gouden Eeuw herleeft
in Koninklijk paleis
Stichting wil 35 mille bijeenbrengen voor meer registers
voor voltooiing orgel in Bavo
Actie
Volksfeest in
Haarlemmerhout
I
HOT brengt
Hollands drama
De Appel viert lustrum
met volledige Oresteia
F
Fairport Convention komt niet
verder dan middelmatigheid
rs
n
Hoofs muziekfeest in sfeerrijke omgeving
Regisseur Rein Edzard keert na twee jaar terug
Ongedwongenheid drukt stempel op optreden in Diligentia
r
Publiekstheater
herdenkt Tweede
Wereldoorlog
1,
Landelijke faam
Koppeling
24
V R
25
KUNST
HAARLEM.Tussen 1761 en
1764 moet de Franse filosoof De
nis Diderot zijn literaire dialoog
De Neef van Rameau geschreven
hebben. Meer dan twee eeuwen
geleden dus en nog steeds is dat
werkje even vitaal. In elk geval,
de vertaling die regisseur Ger
Thijs van Zuidelijk Toneel Globe
van Diderots verhaal gemaakt
heeft, ademt een verfrissende le
vendigheid. Ger Thijs heeft De
Neef van Rameau, dat oorspron
kelijk niet voor het toneel werd
geschreven, nu bij Globe op de
planken gebracht. Lijkt een ha
chelijke onderneming, zo’n twee
gesprek in filosofische sfeer,
maar de uitkomst is op z’n minst
een acht waard.
Jp
w
I
1
Nuchtere kritiek in kroeggesprek
rhou-
Het programma is gratis toegankelijk.
KO VAN LEEUWEN
Voordat we tngaan op de oorzaken daar-
De actie gaat van start op zondag 15 mei
JOHN OOMKES
Tijdens de voorstelling wordt twee minu
ten stilte in acht genomen.
zich als een laconiek toneelspeler die van
de neef een verrukkelijke vrijbuiter in
doen en denken maakt.
Artistiek leider Enk Vos en zakelijk lei
der Aus Greidanus hebben dit gisteren
meegedeeld. In 1972 verzamelden zich vijf
acteurs in een souterrain van een oude
elektriciteitscentrale in Scheveningen. Met
Erik Vos waren het Do van Stek, Christine
Ewert, Carol Linsen en Peter van der
Linden Nu telt het gezelschap twintig me
dewerkers, exploiteert het een eigen ge
bouw en worden per jaar zo’n 230 voorstel
lingen gegeven, waarvan meer dan de helft
in het Appeltheater in Scheveningen
De Zwitserse organist Guy Bovet zal op
deze middag (15 uur) een concert geven dat
bestaat uit het bekende Ad nos, ad saluta-
rem undam van Liszt en de Vijfde symfo
nie van Widor
Het gesprek tussen de filosoof en de neef
ontwikkeld zich zoals dat zo dikwijls met
cafégesprekken gaat: Er wordt veel ge
zegd over veel onderwerpen, die echter
geen van alle worden afgerond. Diderot en
Rameau spreken over deugd en ondeugd,
opvoeding, genialiteit, de maatschappij en
natuurlijk ook over muziek. Het is vooral
de neef die het woord voert, veelal daartoe
met summiere aanzet geprikkeld door de
filosoof. Diderot laat de neef scherpe kri
tiek spuien op degenen die hij op dat
moment verfoeit. Dat zijn de auteur Palli-
sot, wiens toneelstuk Les Philosophes in
Parijs een enorm succes heeft, terwijl het
zijne gevallen is. Dat is de actrice die de
vrouwelijke hoofdrol in Pallisots stuk
speelde en verder de op dat moment be
roemde componist Rameau. Ook de critici
krijgen er zonder genade van langs.
„Hollands drama” komt tot stand in sa
menwerking met de Jan Campertstichting
en het Bzztoh-teater De Jan Campert
stichting heeft er een opdracht aan ver
bonden tot het schrijven van een toneel
stuk Jaarlijks zal de opdracht worden
toegekend
DEN HAAG Diligentia is een schat
tig, wat groot uitgevallen vestzaktheater,
met alle voor- en nadelen van dien. Je hebt
vanaf vrijwel elke plaats een uitstekend
zicht op het podium, het is er ongedwon
gen toeven en het heeft de knusheid van
een bruin café’ Aan de andere kant stoort
elke kuch of voetstap van de maximaal
vijfhonderd andere aanwezigen en wordt
door het directe contact tussen publiek en
artiest het voor beiden moeilijk om attent
te blijven op datgene waar het eigenlijk
om draait. Fairport Convention het op
treden ging ondanks grote technische pro
blemen toch door had daar gisteravond
dan ook tekampen met de moeilijkheid
dat de muzikale prestaties leden onder de
ongedwongen informele communicatie.
Vanwaar dit plotselinge bruisende le
ven in het anders zo stille paleis op de
Dam? Er bestaat sinds enige jaren
In de schepenzaal ontwikkelde zich
een hoofds feest van muziek uit het
„Uytnemendt Cabinet”, ter ondersteu
ning van de sierlijk gedanste „pavane
matte” en „gracia d’amore”. En de Bur
gerzaal was gevuld met vuurrood ge
klede stadsspeellieden, die als herauten
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. Gisteravond her
leefde in het interieur van het Konink
lijk Paleis op de Dam iets van zijn
oorspronkelijke luister. De meesterlij
ke schepping van bouwmeester Jacob
van Campen, die als rijkste uiting van
de Hollandse Reanaissance-architec-
tuur kan wedijveren met de mooiste
Italiaanse paleizen, was het volmaakte
decor voor de beoefening van de dyna
misch geaarde kunsten uit de ontstaan
stijd van dit imposante gebouw: de
„Gouden Eeuw".
dels een schitterend album (Rising for the
Moon) en enkele concerten hier bewees
buiten de grenzen van het folkrock-idioom
te willen treden.
Meteen na het binnenkomertje een
visitekaartje van Swarbrick heeft een
veel betekenend incidentje plaats. Row
land gaat op zoek naar een drumstick die
hij uit zijn vingers heeft laten glippen en
het gevolg is dat niet dadelijk nummertje
twee wordt ingezet, maar dat Nicol het
publiek aan de praat gaat houden en
Swarbrick een sigaretje bietst. De gemoe
delijkheid die zo ontstaat de onderlinge
(herkenning is er weer maakt dat de
noodzaak om te overtuigen wegvalt en het
leveren van een opvallende prestatie een
vrijwel onmogelijke opgaaf wordt.
DEN HAAG (ANP). Ook na vijf jaar
gaat toneelgroep De Appel geen artistieke
risico's uit de weg. Het eerste lustrum
wordt gevierd met twee produkties die
andermaal naar nieuwe theatergebieden
voeren. De eerste helft van het seizoen is
aan de Oresteia-trilogle gewijd met meer
dan drie uur theater onderbroken door
een maaltijdpauze. De rest van het sei
zoen biedt De Appel een evenementen
markt. Daarop worden drie keer drie half-
uur-programma’s geboden, waaruit het
publiek naar believen kan kiezen om tot
slot gelijktijdig met de onderscheiden pe
rioden te worden geconfronteerd.
der
lem-
Va-
1085
1050
55
latics
ders
tel
vjaar
Su
ited*
uur.
men-
in de zes jaai dat het orgel in de Bavo
staat, heeft het instrument een landelijke
taam gekregen Behalve in de eredienst op
zondag staat het m de zomermaanden elke
zaterdag ter beschikking van een keur van
binnen- en buitenlandse organisten Vorig
jaar werd in de Bavo voor de eerste keer
het César Franck-concours gehouden, een
wedstrijd voor jonge organisten, die zich
vooral onderscheiden ui het uitvoeren van
werken van Franse componisten Dit con
cours wordt om de drie jaar gehouden
De week Wordt geopend met een confe
rentie Nederlandstalige toneelschrijfkunst
onder voorzitterschap van Daniël de Lan
ge van de Vereniging van Letterkundigen
vakbond van schrijvers. Aan de conferen
tie werken mee de schrijvers J Bernlef en
Lodewijk de Boer en de dramaturgen Ka
rei van Muyden van de Haagse Comedie
en Carel Alphenaar van Centrum
Deze registers stellen de bespeler in staat
om met name barok- en rococowerken
beter tot hun recht te laten komeq. Op het
ogenblik staat elke musicus voor grote
problemen wanneer hij Bach of Handel op
zijn programma wil zetten
Er klonk muziek van Sweelinck op
teksten van Vondel, uitgevoerd door
rond een tafel gezeten madrigaalzan-
gers. In het „poëtenkabinet” werden
gedichten van Hooft, Huygens en Bre-
dero voorgedragen, afgewisseld door
stemmige luitmuziek uit de bundel van
Thyssius. Behalve volkstoneel in de
„earner van rhetorycke”, waar „Bre-
deroods sotte doch leerlijeke ende bela-
chelijcke clught van eenen quacksal
ver” de aandacht trok, was er ook „ver-
maecksmusyck”, die men kon aanho
ren onder het genot van een verfrissen
de drank en tijdens het flaneren in de
benedenvertrekken. Het luisteren naar
spot- en hekelgedichten kon misschien
weleens uitkomst brengen, wanneer de
stof tot onderling causeren uitgeput
mocht raken.
De uitbreiding houdt m feite een voltooi
ing van het instrument in Al in de Sint
Willibrorduskerk Buiten de Veste ui Am
sterdam waai het orgel oorspronkelijk
heeft gestaan, bleek de behoefte aan het
afbouwen van net orgel met 11 registers
De tekst van de dialoog is briljant en
meedogenloos raak neergeschreven. De
Globe-acteurs Theu Boermans en Hans
De neef van Rameau is eigenlijk een
kroeggesprek. De filosoof (Diderot) ont
moet in een café in de onmiddellijke nabij
heid van de Opera in Parijs de neef van de
beroemde componist Jean Philippe Ra
meau. De neef, eveneens musicus, maar op
de eerste plaats een bohémien-achtig op
portunist en parasiet, blijkt op zijn eigen
niet in denken geschoolde manier een veel
oorspronkelijker filosoof dan degene die
voor denker moet doorgaan. Zijn wijsheid
is geworteld in een nuchter realisme en
zijn kijk op de samenleving is die van de
materialist, juist omdat hij straatarm is.
HAARLEM (ANP). - In de Haarlem
merhout heeft op 3, 4 en 5 juni een volks
feest plaats het Frans Hals Museum, de
Toneelschuur, de Stichting Beeldende
Kunst, de Haarlemse muziekschool en an
dere organisaties en instellingen bieden
die dagen bezigheden in wat wel het mooi
ste park van Europa wordt genoemd Ar
tiesten brengen er drie dagen op het vlooi-
enveld vermaak en verstrooiing Opgetre
den wordt er dooi ondei andere het
Noordhollands Phiiharmomsch orkest,
het Onafhankelijk Toneel. Duo Triplex.
Harmorue-orkest Haarlem, big-bands en
andere theater en muziekgroepen
Nu zit dat er gezien de programmaop-
bouw toch al niet zo in, maar met wat meer
spanning zou Fairport wel hechter en dy
namischer klinken. Nu lukt het niet hele
maal met de veelal oude en soms wat
versleten jigs en reels, de cover-versies van
songs van Ralph McTell en Richard
Thompson of het nieuwe materiaal van
Swarbrick (Limer’s Lament is wel zeer
sterk). Van alle concerten die ik de laatste
paar jaai van Fairport heb mogen zien,, is
dit het middelmatigste Geen esprit, geen
vuurwerk, weinig emotie, zeker geen
nieuwe lijn, maar teruggrijpen op het ver
grijsde verleden en de nog steeds fabelach
tige routine Slecht is het niet, maar enkele
oude trouwe fans lopen al na tien minuten
toch ontgoocheld weg
De voltooiing van het orgel moet volgend
jaai maart haar beslag Krijgen Ze zal
worden ongevoerd door Adema en
Schreurs te Amsterdam, bekend van on
der meei het orgel in de Mozes en Aaron
Kerk te Amsterdam en de restauratie van
hel Augustinusorgel (Cavaiile-Coil orgel),
eveneens m de hootdstad De totale kosten
bedragen ruim een ton, de stichting denkt
o'5 VOO gulden uit eigen middelen te kunnen
financieren Overheidssubsidie is voor dit
instrument niet van toepassing, daarvooi
De Appel ziet terug op vijf jaar improvi
seren, zoeken naar levend theater, spelen
met thema’s, met gegevens en met vormen
van toneel. Vele onbekende gebieden zijn
onderzocht. Er werden combinaties ge
maakt met beeldende kunst, mime, ge
sproken woord, muziek.
Harry Mertens, Fransijn Menkman,
Geert de Jong en Han Römer volgen het
gezelschap het komende seizoen niet ver
der op de tocht door verschillende domei
nen, waarvoor steeds groter belangstelling
bleek te bestaan. Hun plaatsen worden
ingenomen door Katrien van Steenkiste
van het Antwerpse Volkstoneel, Catherine
ten Bruggencate van de toneelschool in
Arnhem, Willem Wagter (Theater) en Rein
Edzard die na twee jaar regisseren in
Rotterdam terugkeert naar De Appel
De hele „Oresteia” naar Aeschylus werd
in ons land nog nimmer eerder op het
repertoire genomen. Aan de onderneming
van De Appel draagt iedereen bij. alle
leden van het gezelschap plus musici die
met de spelers voor het klankdécor zullen
zorgen
Het eerste deel van de bloed tragedie
over het geslacht Atreus „Agamemnoon”
werd het afgelopen seizoen uitgebracht
Daarin werden alle rollen door mannen
vertolkt In de volgende delen, „Choépho-
ren” en „Eumeniden”, komen ook de actri
ces aan bod
Oorspronkelijk was de speelduur van de
tnologie meer dan zes uur Deze is tot de
helft teruggebracht. De Appei-produktie
wordt geheel „gebouwd” voor de mogelijk
heden van het Appeltheater Dit benadert
wat de vorm van de ruimte betreft, zeer
dicht het ideaal van de Grieken rondom
de speelplaats, orchestra, zit het publiek in
halve cirkels die steeds hoger liggen Het
Qppeltheater is met zijn 250 zitplaatsen
wel intiemei dan het Griekse theater, dat
tienduizenden bezoekers kon herbergen
Voor de „Appelmarkt' tn de tweede
helft vaii het seizoen neeft het gezelschap
geput uit het arsenaal van ideeen en the
ma’s vooi programma s die wegens tijdge
brek de afgelopen vijf jaren niet verder
konden worden uitgewerkt Erik Vos en
Aus Greidanus achten het eerste lustrum
Hoes hebben onder regie van Ger Thijs
een karaktervolle conversatietoon gevon
den. Hoes als de wat plechtstatige denker
die niet buiten zijn burgerlijke beschaving
kan en Boermans als een boertig anti-
moralist. Vooral Theu Boermans ontpopt
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. De stichting „Sint Willi-
brordusorgel” gaat actievoeren om gel
den bijeen te krijgen voor de uitbreiding
van het gelijknamige orgel dat sedert zes
jaar in de r.-k basiliek aan de Leidsevaart
in Haarlem staat. Daar is een bedrag van
35 duizend gulden voor nodig dat de stich
ting bijeen denkt te krijgen door onder
meer de verkoop van een grammofoon
plaat en een miniatuurpijpenfront.
Volgende week wordt het door Stu-
de tijd moesten terughalen, die alweer dio Laren samengestelde en met geest-
zo ver achfer ons ligt. drift en op niveau uitgevoerde „Muzi-
Petra Laseur, Celia Nuf aar, Hans Croi-
set, Wim van der Grijn, Chiem van Houwe-
ninge en Johan Ooms zullen aan de hand
van dagboekfragmenten, gedichten, inter
views, rechtszaken en conclusies van de
parlementaire enquêtecommissie een
beeld geven van de oorlog zoals die in ons
land is gevoerd en beleefd.
DEN HAAG (ANP). Het Haags ont
moetingscentrum voor theaterkunsten
(HOT) heeft een week van het
Nederlandstalig toneel georganiseerd van
20 tot 29 mei. Onder de titel „Hollands
drama” worden dan Nederlandse stukken
uitgevoerd, die dit seizoen in première
zijn gegaan.
Tijdens de week gaat „Het raam van
Adriaan Venema in première. Het wordt
uitgevoerd door de Haagse Comedie Ook
is voor het eerst in ons land tijdens „Hol
lands drama” „Onder ons” te zien en te
horen, een toneelwerk van de Vlaamse
schrijver René Verheezen dat De Waag dit
seizoen in Antwerpen uitbracht Verder
worden er toneelstukken gespeeld door
Baal, Centrum, Sater en de Theaterunie
Theu Boermans
als de neef van Ra
meau. Op de ach
tergrond Hans
Hoes als Diderot.
(foto: Pan Sok).
AMSTERDAM (ANP). Het pu
bliekstheater zal 4 mei in de Amsterdam
se Stadsschouwburg een speciale voor
stelling geven, die is gewijd aan de Twee
de Wereldoorlog.
Vanavond is de première van deze klei-
ne-zaalproduktie in Tilburg, woensdag en
donderdag speelde Globe het stuk reeds in
Pierrots Paradise bij Perspekt. Na een
aarzelende inzet groeide de opvoering die
ik donderdagavond bijwoonde uit tot een
uiterst aantrekkelijke toneelbelevenis.
In de op^et van het orgel in Amsterdam
moest een koppeling tot stand worden
gebracht tussen het grote orgel en het veel
kleinere koororgel De toenmalige vaste
organist Thijs Kramer, die zich als secreta
ris van de stichting veel heeft beijverd
voor de instandhouding, was op artistieke
gronden tegen de doorkoppeling van de
orgels
een zogenaamde „Paleiscommissie” die
regelmatig culturele evenementen or
ganiseert om iets van de oude functie
dienstbaarheid aan de burgerij
van dit voormalige zeventiende
eeuwse stadhuis in ere te herstellen.
Ditmaal was het gezelschap „Studio
Laren” dat onder leiding staat van
Marijke Ferguson uitgenodigd om
met een viertal vocalisten, een keur van
instrumentalisten, voordrachtskunste
naars en dansers, een meervoudig en
groepsgewijs optreden met oude in
strumenten en in de 17de eeuwse mode
geïnspireerde kostuums tegen de ach
tergrond van dit schitterende décor te
verzorgen.
Het publiek, dat niet zozeer een selec
te groep vertegenwoordigde, maar toch
uitsluitend op uitnodiging deze mani
festatie kon bijwonen, bestond deze
keer uit leden van de stichting
„Vrienden van Studio Laren” (bestaan
de uit muziekminnaars die het werk
van dit gezelschap dat is: het repro
duceren van middeleeuwse en renais-
sance-muziek willen ondersteunen)
alsmede uit leden van de Nederlandse
vereniging voor Muziekgeschiedenis.
Omdat het voormalige Amsterdamse
„Raedthuys” immers destijds door Lo
dewijk Napoleon tot Koninklijk paleis
werd omgedoopt en het nu een van de
(schaars gebruikte) verblijven van onze
huidige Koninklijke familie is, waren
prinses Beatrix en prins Claus gistera
vond de officiële gastvrouw en gas
theer. Beiden mengden zich overigens
op geheel informele wijze onder de
circa vierhonderd bezoekers.
van en op het verloop van de gebeurtenis
sen, dienen we gewoontegetrouw, want
het aantal wisselingen in de personeelsbe
zetting van deze folkrockgroep is zo lang
zamerhand niet meer te tellen te ver
melden dat Fairport tijdens deze korte
Nederlandse tournee uit vier man bestaat
Dave Swarbrick, het fanatieke, kleine „op-
dondertje” dat doorgaans met zo’n beze
tenheid zijn fiddle bespeelt, dat zelfs de
grootste danslustigen buiten adem de con
certzaal plegen te verlaten, behoeft geen
verdere introductie. Gitarist Simon Nicol
en bassist Dave Pegg zijn eveneens oude
bekenden. Drummer Bruce Rowland is
blijven hangen na het uiteenvallen van de
veelgeroemde vorige bezetting van Fair
port, die niet alleen Sandy Denny, Trevor
Lucas en de talentrijke Amerikaanse gi
tarist Jerry Donaheu omvatte, maar mid-
Het verlies van met name Sandy Denny
scheelt meer dan een fikse slok op de
borrel. Nog afgezien van haar composito
rische talenten, het ontbreken van Denny
kost Fairport publiek; al zal het tv-avondje
van Koot Bie ook wel debet geweest zijn
aan het feit dat Diligentia niet tot de laat
ste plaats bezet was. Het wel aanwezige
publiek reageert gelukkig zeer positief op
het deels humoristische, deels knappe
voorprogramma van het Haagse folk-
groepje King’s Galliard in petto heeft
een goede gelegenheid om deze voorraad
aan te spreken
De gedachte hierbij is, dat het publiek
een tochtje maakt door de toneelge
schiedenis van de oudheid, via middeleeu
wen en renaissance naar eigentijds thea
ter De perioden worden in verschillende
ruimten in het Appelgebouw onderge
bracht Daarin worden telkens drie pro
gramma’s geboden waaruit gekozen kan
worden Na de pauze worden in het theater
simultaan fragmenten uit de drie perioden
gespeeld
Het publiek komt hiervoor uit de perio
den samen m het theater, waar tegen een
muzikale achtergrond de tijdperken wor
den gebundeld Meer dan drie evenemen
ten kan de bezoeker op een avond niet
bijwonen De keuzemogelijkheden zijn
veel groter, de geïnteresseerde toeschou
wer en luisteraar kan dan ook een andere
avond terugkomen en voor zichzelf een
nieuw programma samenstellen, aldus het
leidend duo van toneelgroep De Appel I
De serie zaterdagmiddagconcerten trok
vorig jaar vooi het eerst gemiddeld meer
dan 100 bezoekers per concert Het ligt in
de verwachting dat het bezoekersaantal
dit jaar de serie is enkele weken geleden
begonnen nog hoger zal uitkomen
is het niet oud genoeg. De stichting moet
dan ook haar steun van particulieren krij
gen en oehalve de verkoop van de hierbo
ven genoemde voorwerpen wil men ook
een beroep doen op „gulle” gevers en het
bedrijfsleven Vooruitlopend op deze in
komsten heeft de stichting reeds een aan
tal bijelkaar passende registers aange-
sehaft Ook een tweetal chromatische
windladen is ai aanwezig
Het Willibrordusorgel, ook bekend ais
Adema-orgel, werd in het begin van de
jaren '20 door Joseph Adema gebouwd
Het heeft een Frans karakter, zowel qua
intonatie als naar de inrichting van de
speeltafel die bijna exact gebouwd is vol
gens de ideeën die Albert Schweitzer in
zijn orgelwerken heeft uitgewerkt
Het is een zogenaamd éénmans-orgel, in
principe heeft de organist geen registran
een nodig De registers kunnen, zij het met
enige moeite, dooi de organist met de
voelen worden bediend
drift en op niveau uitgevoerde „Muzi
kaal Spel” door de NCRV-televisie op
genomen, om het in het najaar in de
vorm van een documentaire uit te
zenden.
Aan de speeltafel van het Adema-orgel hoeft weinig meer te worden veranderd, het
vierde (bovenste) manuaal is al aanwezig
In de opzet die de stichting thans voor
ogen staat zullen ei 11 registers worden
ondergebracht ui een Ki oonpositief De
registerknoppen en het manuaal zijn reeds
aanwezig Volgens Thijs Kramer, die zich
met deze opzet geheel kan verenigen zal
het aanbreugen van de nieuwe registers
een groot strahngseftect inhouden Het
kroonpositief kan. aldus Kramer een te
genhangei tegenover het hoofdwerk wor
den en hij beschouwt dit positief zelfs als
een tweede hoofdwerk
i
