voorkeurstem
voor Aantjes
„Mogelijkheid
„STRUIKELBLOKKEN ONTSTAAN DAAR, WAAR MEN ZE WIL MAKEN”
interessant”
I'
I
o
I
I
I
Aantasten
Strohalm
Opspraak
Duidelijk
Botsing
1
k i
VRIJDAG
6
M E I
19 7 7
29
(Van onze parlementsredactie)
DEN HAAG. Het zijn moeilij
ke tijden voor minister Jaap
Boersma. Nog steeds heeft hij een
fikse kater na de val van het kabi
net. Een onverwachte vakantie
met zijn vrouw kon er nu plotse
ling vanaf, dat wel. In de dagen
waarin hij anderhalve maand ge
leden nog had verwacht in het
parlement „zijn” VAD-voorstel
moeizaam erdoor te slepen, kon
hij nu rustig in het zonnetje zitten.
Maar eenmaal teruggekeerd in
het vaderland wachtte hem de
verkiezingscampagne. „Dat vind
ik zo ongeveer het ergste wat er
is”, geeft hij ruiterlijk toe.
Drs. Jaap Boersma 47
jaar oud is sinds 1971
minister van Sociale Za
ken. Van 1964 tot 1971 zat
hij in de Tweede Kamer als J
lid van de ARP. Fries van if
geboorte, woonde in Fane-
ker, waar zijn vader bij de <jÜ|
spoorwegen werkte. Be-
zocht in Leeuwarden de «9
HBS en studeerde vervol- W
gens economie in Rotter-
dam en Amsterdam. Na
zijn afstuderen trad Boers-
ma in dienst van het CNV l|l|
als sociaal-economisch ad- 1»
viseur en kreeg zitting in
de Stichting van de Arbeid
en de SER.
X Wla
J
I
■L
Boersma: „Ik heb nog altijd geen
sluitende verklaring voor
crisis
Boersma: „Ik heb het rapport nog niet
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIflIllllllllllllllllllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
Onmisbaar op de bijeenkomsten waar
hij spreekt, zijn de vragen die veelal te
ruggaan naar februari 1973, toen hij „uit
brak” en formateur Burger liet weten dat
hij wel in een kabinet met de progres-
sieven wilde zitten. Het was een omme
keer in de formatie, die toen al drie maan
den duurde. Enthousiast binnengehaald
door de linkse partijen; verketterd in ei
gen kamp. Vooral ook omdat hij buiten
bestuur en fractie van de ARP om han
delde.
Die gevoelens werken binnen de ARP-
gelederen nog steeds door. Op de concept-
AR-kandidatenlijst stond hij tweede ach
ter Aantjes. De gewesten zetten hem twee
plaatsen terug. Boersma: „Een vierde
plaats. Dat viel me nog mee. Als ze me
verder hadden laten zakken, had ik daar
uit de consequentie getrokken. Als ze me
bijvoorbeeld op een tiende plaats hadden
gezet, was ik opgestapt”.
Wat voor rampzalige ontwikkelingen
ziet u als de VVD in de regeling komt?
Boersma: „Ach, mijn fantasie schiet te
kort om me dat te kunnen voorstellen. De
WD in het volgende kabinet, daar geloof
ik niet in. Ik moet ook nog zien welke draai
Wiegel neemt om dat aan zijn mensen te
verkopen, want hij heeft altijd de bijwa-
genrol gehekeld die het CDA bij dit kabi
net vervulde, maar in een volgend kabinet
van CDA en WD zal hij, zuiver getalsma
tig gezien, ook niet meer dan een bijwagen
functie kunnen vervullen”
samenwerking met de WD, maar het re
cente rapport van de zes SER-economen
acht die nullijn toch ook vrijwel onvermij
delijk, teneinde de winsten van het be
drijfsleven op te vijzelen en de werkgele
genheid te stimuleren?
Dat zou nog de enige verbetering zijn die
erin zit. De rest van de lonen zou niet meer
mogen stijgen. Zowel Zijlstra in zijn jaar
verslag als het SER-rapport gaat hiervan
uit als een vast gegeven. Daarna rekenen
ze uit wat er voor de investeringen en de
collectieve sector overblijft. Volgens mij is
dat niet helemaal juist, daar is best wat
aan te sleutelen”.
goed kunnen bestuderen, maar als dat de
conclusie is, strookt dat niet met de lijn die
het kabinet heeft uitgezet. Nee, hoe goed
die analyse van de SER-deskundigen ook
mag zijn, ik geef me nog niet gewonnen
voor die conclusie. Zover ben ik beslist nog
niet. Neem nu de incidentele loonstijging,
dus de inkomensverbetering als gevolg
van periodieken of functieverandering.
Boersma: „Nou, animo zou ik het niet
willen noemen. Het liefst zou ik een paar
jaar in de Kamer willen zitten. Door de
kabinetscrisis is er echter extra veel aan
werk blijven liggen dat me nogal aan het
hart gaat.
Zou u eventueel fractievoorzitter wil
len worden?
Boersma: „Nee, spaar me. Er zijn drie
functies die ik beslist niet ambieer en dat
zijn minister van Financiën, minister-pre
sident en fractievoorzitter. En fractievoor
zitter van het CDA, daar moet ik helemaal
niet aan denken. Ik geloof dat het makke
lijker is om minister te zijn, dan heb je nog
een ambtelijk apparaat om je terzijde te
staan. Ik heb enorme bewondering voor
Bedoelt u dat u de incidentele loonstij
ging wat zou willen afvlakken?
De laatste dagen kwam Boersma weer in
opspraak, omdat hij in een interview zou
hebben gezegd dat hij het nodig zou vin
den dat de PvdA bij de verkiezingen zou
winnen. Wiegel onder andere constateerde
dat de bewindsman hiermee zijn lijsttrek
ker Van Agt in de rug aanviel. Boersma
over dit deel van het politieke Peyton
Place: „Het is verkeerd overgekomen. Ik
heb gezegd dat ik hoop dat de PvdA zal
winnen, omdat anders de socialisten - die
zich hebben gebonden aan hun resolutie
niet in aanmerking komen om te regeren
Als zij met minder zetels terugkeren in de
Kamer, willen zij nu eenmaal niet regeren.
Vandaar mijn hoop. Nee, het is niet zo dat
ik daarmee de PvdA-PPR-resolutie accep
teer; het is alleen een constatering”.
„Ach, de slechte sfeer die de oorzaak van
de crisis zou zijn. In elk geval niet in het
kabinet. Af en toe argumenteren, stem
verheffen, maar dat moet ook kunnen
Nee, de slechte sfeer zat meer tussen de
fracties. En dat is op het laatst wel een
beetje doorgesijpeld in de onderlinge ver
houdingen in het Catshuis”.
Boersma: Ja, de kans was reëel aanwe
zig dat er een grote botsing was ontstaan
Toen de crisis uitbrak, hadden Duisenberg
en ik (Boersma is de eerste ondertekenaar
van de VAD, Duisenberg de tweede, red.)
de memorie van antwoord vrijwel rond.
Daar zaten nog een paar hele moeilijke
kanten aan, vooral over de vraag wie het
fonds zou moeten gaan beheren. In dat
overleg bleek wel dat er nog de nodige
conflictstof inzat”.
Zullen de vier hervormde wetsontwer
pen bij de komende formatie een mogelijk
struikelblok zijn?
op een groot en wezenlijk verschil in men
taliteit”.
U noemt nu de nullijn in de collectieve
voorzieningen als grootste bezwaar tegen
„Het zou vooral interessant zijn als je
uit de voorkeurstemmen voor Aantjes
zou kunnen afleiden hoeveel mensen
van buiten de ARP op onze fractielei
der hebben gestemd. Maar dat is, vrees
ik, zeer moeilijk”, aldus Boersma, die
zegt er weinig voor te voelen de mensen
aan te sporen tot het uitbrengen van
een voorkeurstem. „Maar het behoort
nu eenmaal tot de vrijheden van de
kiezer”, constateert hij.
Zijn voorstel werd weggestemd. Boers
ma nu: „Ik moet zeggen dat het polarise
rende effect van deze crisis mij achteraf is
meegevallen. Voor de PvdA is dat niet
eenvoudig geweest. Die zat vast aan de
uitspraak van Van Thijn, dat de vier wets
ontwerpen een toetsing waren voor de
progressiviteit van het CDA. Dat Den Uyl
vrij snel al de weg vrij hield voor een
tweede kabinet met het CDA, was voor mij
geen verrassing”
Ongeveer een jaar geleden hebt u met
stelligheid gezegd na zes jaar minister
schap niet beschikbaar te zijn voor nóg
een ambtsperiode. De laatste tijd schijnt u
toch weer animo te krijgen om nog even
door te gaan.
Boersma heeft, toen de breuk in het
kabinet onvermijdelijk was, voorstellen
gedaan om de kloof tussen christen-demo-
craten en progressleven zo klein mogelijk
te houden. Hij suggereerde zijn collega's
allemaal hun portefeuille ter beschikking
te stellen („Ik zie het nog steeds ale een
collectief tekortschieten van ons zes
tienen”). Dan had niemand zijn ontslag
ingediend - wat staatsrechtelijk ingrij
pender is dan het aanbieden van de porte
feuille - en bovendien was er geen onder
scheid ontstaan tussen de beide kampen.
Boersma: „Nee op zich wil ik ze niet
aantasten. Ik vraag me alleen af waar die
hoge stijging van bijvoorbeeld vorig jaar
na de loonmatiging vandaan komt. Voor
mij is er nog steeds zo’n 0,5 a 0,75 procent
zoek, die waarschijnlijk veroorzaakt
wordt door extra verhogingen om onder
de loonmaatregel uit te komen. Ik heb zo
mijn twijfels of die stijging zo onvermijde
lijk is als Zijlstra en de kroonleden van de
SER geloven”.
U bent, zeker in het CDA, de man die
het felst afgeeft op de WD en dan vooral
op lijsttrekker Wiegel. De WD van
Wiegel is een heel wat rechtsere partij dan
de VVD van Vonhoff, Geertsema en
Rietkerk, zegt u voortdurend. Maar vier
jaar geleden was u minister van Sociale
Zaken in een kabinet met de WD en was
Wiegel fractieleider van diezelfde VVD.
Bent u nu veranderd of is de VVD veran
derd?
Door progressieve politici wordt hij, sa
men met AR-fractieleider Aantjes, gezien
als de strohalm binnen het CDA: „Het
CDA van Aantjes en Boersma” tegen „het
CDA van Van Agt, Kruisinga en An-
driessen”. Anders dan Aantjes, die als een
zeer behoudende politicus in de Kamer
belandde, is Boersma altijd een „rooie” in
de eigen gelederen geweest. Een man die
afkomstig was van het CNV en altijd een
voorliefde voor de vakbeweging heeft ge
houden. Dat leverde hem genoeg conflic
ten op; eerst in zijn eigen ARP-fractie, nu
ook binnen het CDA. Hij is de exponent
van de vleugel in het CDA die fel te keer
gaat tegen samenwerking met de WD
Boersma: „Ik vind dat de VVD vier jaar
geleden een duidelijk andere koers is in
geslagen. Toen is Wiegel de verkiezingen
ingegaan met zijn campagne tegen het
misbruik van de sociale voorzieningen.
Dat vond ik abominabel. Dat is later wel
iets rechtgetrokken, maar niet veel. Pas
de laatste tijd begint men in de VVD te
ontdekken dat het net zo goed de werkge
vers zijn die zich schuldig maken aan
misbruik van de sociale voorzieningen”.
Boersma: „Struikelblokken ontstaan
daar, waar men ze wil maken. Ik ga ervan
uit dat het nog betrekkelijk eenvoudig zal
zijn voor de sociaal-economische vraag
stukken een oplossing te vinden. Zeker
als ik het vergelijk met het punt dat
volgens mij het moeilijkst wordt, de abor
tus. En ook de kernenergie is niet makke
lijk. Maar als de PvdA ondersteboven wil
gooien wat er van de vier wetsontwerpen
al ligt, dan is samenwerking vrijwel uit
gesloten".
Hoe loopt de verkiezingscampagne9
Boersma: „Mat, erg mat, maar er is wel
enorm veel belangstelling overal in het
land. Ik hou zelf niet zo van verkiezings
campagnes. Het geeft je natuurlijk wel een
goede kans in contact te komen met de
achterban, de kiezers, maar de campagne
duurt zo vreselijk lang. Er zou bij wijze
van spreken een wet moeten zijn die de
duur van de campagne bindt aan een ter
mijn van bijvoorbeeld drie weken. Ja, ik
geef toe dat het CDA het vroegst begonnen
is van allemaal, maar een feit is dat de
spanning er al voor een deel uit is. Het is
nu net Peyton Place: de ene dag zegt
iemand wat en de volgende dag reageert
de ander daar op”.
(Van onze parlementsredactie)
DEN HAAG. De mogelijkheid om
op 25 mei niet op CDA-lijsttrekker Van
Agt te stemmen maar op de nummer
twee van de CDA-lijst, die huidige
ARP-fractieleider Aantjes, noemt
Boersma „interessant”. „Maar dan
vooral als je kunt bevroeden dat het
een politieke indicatie geeft. Als bij
voorbeeld Kruisinga 100.000 voorkeur
stemmen zou krijgen en Aantjes 500,
wil dat natuurlijk wel wat zeggen. En
omgekeerd zeker ook'..
Als die sfeer dan op het laatst echt
verslechterd was, zou het kabinet dan over
het wetsontwerp-Vermogensaanwasde-
ling zijn gevallen als het niet op de grond-
politiek was gestrand? Tenslotte was dat
het wetsontwerp waartegen de christen
democratische fracties van tevoren de
grootste bezwaren hadden gemaakt.
Andriessen, die zo’n grote club als het
CDA heel goed kan leiden”
Naast de wetsontwerpen als onderne
mingsraden en VAD, die iedereen altijd
noemt, is dat bijvoorbeeld het veiligheids-
rapport, waarvan de behandeling in de
Tweede Kamer door de PvdA om onbe
grijpelijke redenen is tegengehouden. En
de wet op de buitenlandse werknemers,
die nu bij de Eerste Kamer is blijven
steken. Om die reden denk ik dat het
misschien goed is om toch maar bij te
tekenen. Maar ik moet natuurlijk afwach
ten of ze me willen hebben”
„Ik heb nog altijd geen sluitende verkla
ring voor de crisis. Het zijn natuurlijk
altijd de sluitposten waarover een kabinet
valt. Bij de grondpolitiek was het verschil
nog maar minimaal. Maar je moet het
zowel de ene partij als de andere verwijten
dat men niet over dat kloofje is heenge
stapt. Ik had de grondpolitiek wel willen
afmaken. Hoe je ook over dit kabinet mag
denken; deze crisis is geen goede zaak te
vinden. Die grondpolitiek ligt vooral bij de
PvdA bijzonder gevoelig. Daar is wel spra
ke van een zeker trauma, ja”
„De VVD in de regering betekent wel
een uitholling van de sociale uitkeringen.
De VVD wil een nullijn voor de collectieve
sector. Dat is het belangrijkste verschil
punt met ons De samenwerking met de
PvdA kent ook een aantal flinke obstakels
en ik geef toe dat op een aantal terreinen,
zoals Defensie, met de VVD eerder zaken
te doen valt. Maar de VVD heeft een zo
fundamenteel andere opstelling tegenover
de sociale sector, dat ik onder geen beding
in een kabinet van CDA en VVD zou willen
zitten Meer in het algemeen komt het neer
niiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiimimiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiim
k .......v --z-
