Hernieuwde interesse voor eeuwenoude vlechttechniek
Sterke stijging
van boektitels
MISTERO BUFFO OP TV WEKT SCHRIK EN VERONTWAARDIGING
p
F
p
Japanse film leidt tot
straffen in België
C-lSpr
stem CDA1 van agt
samen verantwoordelijk voor
het milieu
o
PURE COMPOST
van tuin- en keukenafval met de
snelle Rotocrop compostmaker!
L
Circus-expositie
met Karei Appel
WIJS
Kunstenaars betrokken
bij wijkontwikkeling.
1 4
M E T
ZATERDAG
19 7 7
10
KUNST
door Cees Straus
(Door onze correspondent te Rome, Hein ten Kortenaar)
Discussie
de snelste compostmakers.
schaarse grondstoffen. Dit betekent
minder snelle groei van onze welvaart.
Dat zijn wij verplicht aan onze kinderen.
Want zij moeten leven in een
maatschappij die wij vorm geven.
Kies voor milieubewustheid
Bescherming van onze natuurlijke
omgeving.
Want ons milieu moet leefbaar blijven.
Daar zijn wij allemaal bij gebaat.
Het CDA wil de produktie van
milieu-vriendelijke artikelen
bevorderen. Een zorgvuldig beheer van
energie en ruimte. En zuinigheid met
ROME. Als in Rome de kardinalen door het verkeer glijden in hun
lange zwarte limousines met het nummerbord SCV (Stato della Citta
de] Vaticano), dan is er altijd wel een Romein die daar de volkse
vertaling van geeft: Secristo vedesse (als Christus dat eens zag). En
waar wij ons beklagen over een „rotstreek”, heeft de Italiaanse
volksmond het over een „scherzo da prete”, een priestertrek.
HEEMSTEDE. Van aUe vor
men van beeldende kunst is het
vooral de weefkunst die een grote
invloed heeft op de zelfwerkzaam
heid. In het bijzonder het vrouwe
lijke deel van onze bevolking
vindt in weven, in macramé en
knopen een bijzonder soort hobby
die op zeer grote schaal wordt
bedreven. TentoonsteUingen met
wandkleden, appliquaties en ta
pijten worden steevast goed be
zocht en doe-het-zelf boeken op dit
terrein vinden keer op keer gretig
aftrek.
Deense orignie
7
e
ir
h
o:
Droefheid en protest
VERHUISLIFT
Nieuw! Rotocrop ’’Economiser"
in één keer ’n vat vol compost!
*'x J
i
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
Dario Fo
Vaticaan
voor
©PI
hitte binnen, regen buiten.
sttsp1
(ADVERTENTIE)
DEKROONOPUWTUIN
Wat was er dan allemaal gebeurd? Om
dat te begrijpen moeten we eerst even
Waarmee maar gezegd wil zijn dat Italië
misschien in veel opzichten kan doorgaan
voor een katholiek land, waar de meeste
kinderen nog worden gedoopt en de mees
te huwelijken nog in de kerk worden ge
sloten, maar dat het nooit heeft uitgemunt
in eerbied voor de clerus en met name voor
kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders.
Belangstelling is er ook voor een kleine
expositie in het gemeentehuis in Heemste
de die opnieuw met een week verlengd is.
In de benedenruimte, de verbindingspas-
sage tussen de nieuwe entree en het oude
gedeelte, wordt nog tot en met volgende
week het werk van Fenny Nijman ge
toond. Deze Haarlemse maar van oor
sprong Dordtse kunstenares laat wandkle
den in de zogenaamde sprangtechniek
zien naast een kleine serie appliquaties.
maak van paus en prelaten, hun eigen
kunsten mochten vertonen, maar ook de
niet al te zedige of vrome produkten van
hofschrijvers als de beroemde kardinaal
Dovizi, bijgenaam „II Bibbiena”. Onnodig
te zeggen dat wat aan het hof zo uitbundig
werd toegejuicht, op het marktplein strikt
verboden bleef.
De contrareformatie, de katholieke reac
tie op de hervorming in het Noorden,
maakte ook hier een eind aan en spreidde
over het hele land een verstikkende deken
uit van saaiheid, retoriek, en conformisme,
die eeuwenlang de Italiaanse cultuur bleef
kenmerken. Daarom maakte Fo’s optre
den voor de televisie zoveel mensen aan
het schrikken: het leek een spookverschij
ning van iets wat iedereen allang vergeten
was of dood waande. En na de schrik
kwam de verontwaardiging: hoe was het
mogelijk dat zo iets in dit land nog (weer)
in het openbaar vertoond kon worden?
Fenny Nijman is sinds vijf jaar professi
oneel met textiel bezig. Tijdens de oplei
ding voor de acte Ns leerde ze de eerste
beginselen van het kunstnaaldwerk en
kwam zo ook in contact met de sprang
techniek. In de zomer van 1974 ging ze
naar de Verenigde Staten om daar nieuwe
ideeën op te doen. Ze bezocht een aantal
scholen en universiteiten, gaf les en volgde
tevens enkele cursussen in textiele vorm-
Het lag bijna voor de hand dat de RAI,
de Italiaanse staatstelevisie, hem zou uit
nodigen voor de populairste uitzending
van het jaar, „Canzonissima”, een weke
lijks programma van smartlappen waar
aan tevens een loterij met honderdduizen-
Teruggekomen verwerkte Fenny Nij
man haar ervaringen en ze besloot het
weven praktisch geheel op te geven. Er
volgde een tentoonstelling in het creatief
centrum van Scheepjeswol in Veenendaal
en in Allardsoog, een zelfde instituut in
Bakkeveen. Ze ging tevens les geven in
textiele werkvormen aan de Vrije Leer
gangen van de Vrije Universiteit in Am-
Sprang is een eeuwenoude techniek.
Oorspronkelijk komt het woord uit de
Deense taal wat te maken heeft met het
feit dat in de 19e eeuw in Denemarken
opgravingen werden gedaan waarbij stof
fen uit de Bronstijd werden gevonden die
in deze techniek gevlochten waren. Sprang
betekent in het Deens zoveel als (ver)sprin-
gen. De draad krijgt namelijk door het
vlechten van een gespannen draad een
zekere veerkracht. In ons land heeft het
begrip „Egyptisch vlechtwerk” vooral
vroeger éen veel bekendere klank gekre
gen. Rond 1900 werden namelijk in Egypte
opgravingen gedaan waarbij opnieuw dit
soort vlechtwerk werd gevonden. Een aan
tal voorwerpen werd overgebracht naar
een museum in Zwitserland. Daar kwa
men ze onder het oog van de Nederlander
Sieuwertz van Reeseman die de techniek
in ons land introduceerde.
Het werd een definitieve breuk, met een
lange nasleep van processen wegens con
tractbreuk. In 1968, na de studentenop
stand in Frankrijk en Italië, maakte Fo de
grote sprong. „Jarenlang ben ik de hofnar
geweest van de bourgeoisie. Ik heb ze in
hun gezicht gespuwd, maar ze hebben
nooit iets anders gedaan dan betalen en
om me lachen. Van nu af word ik de
guillare van het proletariaat”. Met een
dertigtal jonge acteurs stichtte hij „La
Comune”, een toneelgezelschap waarin
iedereen hetzelfde verdiende en alle beslis
singen samen genomen werden. Ze traden
op in circustenten, op marktpleinen, in
afgehuurde bioscoopjes en al in het eerste
seizoen hadden ze 240 duizend toeschou
wers (waarvan meer dan de helft nog nooit
een toneelvoorstelling had gezien).
Het belangrijkste van iedere voorstelling
was de discussie, die hij zelf als het laatste
bedrijf beschouwde. En het is waarlijk
Overigens, Egyptisch vlechtwerk wordt
ook in Oost-Europa aangetroffen. Bij be
paalde klederdrachten in Polen en Tsje-
cho-Slowakije zijn de mutsen op deze ma
nier gevlochten.
RODEN (ANP). De schilder Karei
Appel zal dit najaar een tentoonstelling
houden in het museum Kinderwereld in
het Drentse Roden. De expositie staat
geheel in het teken van het circus, het
onderwerp waarmee Appel zich de laatste
jaren intensief bezighoudt. Van hem zul
len enkele werken met het circus als on
derwerp tentoongesteld worden.
Zij werden schuldig bevonden aan het
vertonen van de door de Japanner Nagosa
Oshima vervaardigde film „Het rijk der
zinnen” die op verscheidene Amerikaanse
filmfestivals bekroond is vanwege zijn
artistieke waarde.
Daarnaast zal er een uitgebreide collec
tie circusvoorwerpen te zien zijn, zoals
clownspakken, oud circusspeelgoed en cir
cusaffiches.
In België wordt nu en dan (óverigens vrij
zeldzaam) nog wel een film in beslag geno
men, maar vrijwel alleen als er een klacht
wordt ingediend door mensen die zich aan
de inhoud ervan storen.
ongelooflijk wat hij met zijn stukken wist
los te slaan. De discussies gingen niet
slechts over actuele politieke vraagstuk
ken, maar ook de beginselen die daar diep
onder lagen. Over revolutie en kapitalis
me, over vrijheid en de rol van de commu
nistische partij, over Marx, Engels en Lu-
kacs. Een van de eerste teksten waarmee
hij dit uitprobeerde, was precies het Miste-
ro Buffo.
Een van de voor de hand liggende tegen
werpingen was, dat zijn graafwerk in de
middeleeuwse theaterliteratuur van half
Europa niet meer was dan een archeologi
sche operatie, een elitetheater dat de mo
derne arbeider niets meer te zeggen had.
Als Dante, in zijn Divina Commedia,
paus Bonifatius afschildert als een gewe
tenloze tiran die hoognodig, met zijn kop
in de grond, gestraft moet worden in de
hel, komt hij in fraai verluchte handschrif
ten in de Vaticaanse bibliotheek en wordt
de eeuwen door eerbiedig bestudeerd. Als
Dario Fo hem op de televisie laat zien als
een potsierlijke dwingeland, die door de
kruisdragende Christus wordt afgestraft
met een schop onder zijn achterste, is het
land te klein voor de protesten. Lachen
de kerk weet het beter dan wie ook is
gevaarlijker dan preken.
Macht, iedere soort van macht, werkte
op Fo als een rode lap op een stier, en
omgekeerd had hij dezelfde uitwerking op
iedereen die ook maar een klein stukje
macht bezat. Het aantal aanklachten dat
hij aan zijn broek kreeg, en de keren dat
zijn voorstellingen door de politie werden
onderbroken, zijn dan ook niet meer te
tellen. Toen de RAI, na al die jaren, de
moed vond om hem opnieuw uit te nodigen
voor een serie uitzendingen, viel het dus
niet te verwonderen dat de protesten tot
een storm aanwakkerden.
In dit geval echter was beslag gelegd op
de film zonder dat enige klacht was bih-
nengekomen. In Belgische kranten was de
film, in recensies, over het algemeen uit
stekend onthaald. In de recensies werd hij
Fo’s antwoord: „Ik kan het niet beter
zeggen dan Antonio Gramsci (de oprichter
van de communistische partij in Italië):
Als we niet weten waar we vandaan ko
men, kunnen we ook niet begrijpen waar
we naartoe gaan”. Wie de uitbuiting van
vandaag wil bestrijden, moet eerst weten
hoe die ontstaan en gegroeid is, en onze
voorvaderen die bestreden hebben, met de
spot en minachting die hun enige wapens
waren. „Op die manier zie je in ons „Miste-
ro Buffo” de geschiedenis van de mens
heid, die met Christus altijd door vecht
tegen de kerk, omdat de kerk door alle
eeuwen heen altijd aan de kant van de
machthebbers staat.”
De rechtbank in Brussel oordeelde daar
donderdag geheel anders over. De inbe
slagneming van de film werd volledig ge
rechtvaardigd genoemd en er werd opge
merkt dat de film niets anders is dan een
herhaling van seksuele daden die agressief
op het publiek overkomen. De rechtbank
meende ook dat door het in beslag nemen
van de film geen aanslag op de vrijheid
van meningsuiting werd gepleegd.
weliswaar sterk erotisch, maar zeker niet
pornografisch genoemd.
Amsterdam: Singel 508. Amstelveen:
Binnenhol. Haarleni: Schalkwijk, Hilversum:
llilvertshol, Leidschendam: l.eidsenhage.
Model:
Super 18
Super 14
Super H*
FRANKFORT (DPA). In 1974 zijn in
de gehele wereld in totaal 571 duizend
nieuwe boektitels verschenen. Dit heeft
het orgaan van de Westduitse uitgevers
gemeld. Tien jaar tevoren bedroeg het
aantal nieuwe titels nog 426 duizend, ter
wijl in het midden van de jaren ’50 269
duizend nieuwe boeken verschenen.
Europa is nog steeds de grootste boeken-
producent. In 1974 gaven de Europese lan
den 276 duizend nieuwe titels uit of ruim
de helft van de totale produktie. Noord-
Amerika staat op de tweede helft, gevolgd
door Azië.
Prijs:
145.-
115,-
125.-
75.-
Inh:
530 Itr
330 Itr
310 Itr
230 Itr
88
ook
’En
mer
mee
schi
I
eu:
dei
gel
be
avi
de
ms
jar
oir
hu
I
Ve
tna
me
eig
vo<
58 1
bloe
zoel
gen
mid
was
Fret
de
de s
„Zei
liett
En dan is het zo verwonderlijk niet dat
ook de kerkelijke autoriteiten van van
daag zich erin herkennen; dat zij de vlij
mende spot tegen een paus van meer dan
zes eeuwen geleden (Bonifatius VIII) erva
ren als tegen henzelf gericht. In Bonifati
us’ tijd stonden hen middelen als verbran
ding, kerker of verbanning ter beschik
king in de strijd tegen de „giullari”, de
rondtrekkende potsenmakers.
UTRECHT (ANP). Met financiële
steun van het ministerie van CRM heeft de
gemeente Utrecht twee beeldende kunste
naars aangetrokken, die in een vroeg sta
dium worden betrokken bij het ontwikke
len van plannen voor kunstobjecten in de
Utrechtse nieuwbouwwijk Lunetten.
Volgens een mededeling van de gemeen
te Utrecht is het de bedoeling, dat kunste
naars en architecten gezamenlijk een alge
mene visie ontwikkelen op het toepassen
van beeldende kunst in de wijk. Op basis
van die visie zullen deelopdrachten wor
den verstrekt aan andere kunstenaars. Het
ministerie van CRM heeft financiële steun
toegezegd voor het initiatief, omdat het
project als voorbeeld kan dienen voor an
dere nieuwbouwplannen, aldus de ge
meente.
Daardoor komt het dat de Italianen zich
zo gemakkelijk herkennen in de volkse
humor van het middeleeuwse straattoneel,
waar acteur en toneelschrijver Dario Fo
het stof van eeuwen van heeft afgeblazen
en dat hij in zijn „Mistero Buffo” (vrolijk
mysteriespel) aan het hedendaagse Itali
aanse tv-publiek presenteert. Dezelfde kri
tiek die Christus en de kerkelijke instellin
gen tegenover elkaar plaatst, hetzelfde ge
voel van saamhorigheid met een arme
Christus („povero cristo” is nog altijd een
staande uitdrukking voor „arme sloeber”),
altijd in de hoek waar de klappen vallen,
maar ook altijd op de bres voor de andere
armen tegen machtigen en rijken, diezelf
de dubbelzinnige houding tegenover de
kerk en het evangelie bestaat nog steeds,
ook al bleef er niet veel meer van over dan
wat oneerbiedige uitdrukkingen en armza
lige grapjes.
Zo’n anderhalve eeuw later, in de renais
sancetijd, werden de methoden subtieler:
men maakte er een soort hofnarren van
die aan het pauselijke hof zelf tot ver-
„Ontoelaatbaar” was dan ook de kop
waarmee de Osservatore Romano de vol
gende dag zijn afkeuring uitsprak. Daar
onder stond de verklaring van de Vati
caanse woordvoerder Romeo Panciraoli:
„Een beledigende uitzending” en ernaast
het protesttelegram van de kardinaal-vica-
ris van Rome, Ugo Poletti, aan premier
Andreotti: „Als tolk van ontelbare burgers
en organisaties van Rome uit ik droefheid
en protest wegens ontheiligende en anti-
culturele uitzending Mistero Buffo van
Dario Fo, waarbij diepe vernedering om
onvoorstelbare vulgariteit in openbare uit
zending de Italiaanse natie verlaagt in het
oog van de wereld”.
De gedachte aan een expositie in deze
vorm ontstond bij de heren R. Valentijn en
K. Westrup van het museum Kinderwe
reld. Er waren al regelmatig contacten met
de schilder in verband met een privé-
verzameling circusvoorwerpen van de
heer Valentijn, directeur van het museum.
De expositie is gepland in de maanden
oktober en november. De tentoonstelling
is volgens de heer Valentijn een wereldpri
meur, omdat het circuswerk van Appel
nog niet eerder tentoongesteld is.
Sprang kan in een heel gemakkelijke
techniek worden gemaakt. Er is alleen een
raam voor nodig, uiteraard de te gebrui
ken garens (wol, katoen, sisal) en nogal
wat handkracht. Fenny Nijman werkt
graag in abstracte stijl. „Dat vloeit snel
voort uit de techniek. Ik heb ook nooit zo
figuratief gewerkt, alleen dan in het begin
met mijn appliquaties. Abstract werken
geeft naar mijn gevoel ook meer vrijheid.
Daarin ligt ook mijn voorkeur voor
sprang. Je kunt gemakkelijk veranderen
van structuur, het is een erg speelse tech
niek”.
terug in de geschiedenis. Dario Fo was
eindelijk na 14 jaar teruggekeerd op het
Italiaanse televisiescherm. In 1963 stond
hij op het hoogtepunt van zijn succes in de
theaterwereld. Met zijn satyrische blijspel
„Settimo, ruba un po meno” (zevende ge
bod, steel een beetje minder) had hij in een
seizoen het kasrecord van 250 miljoen lire,
in die tijd omstreeks anderhalf miljoen
gulden, behaald. En hij kon het zich ver
oorloven domicilie te kiezen in het luxueu
ze Cernobio, de „parel”, aan het meer van
Como.
Wie meer wil weten over Egyptisch
vlechten kan in de boekhandel terecht.
Gelijktijdig met de tentoonstelling in
Heemstede is bij Zomer en Keuning in
Wageningen een boek verschenen waarin
Fenny Nijman tekst en uitleg geeft. Meer
dan 200 foto’s in kleur en zwart-wit en een
uitvoerige bespreking van de techniek ge
ven een behoorlijke indruk van sprang.
Het boek kost 20,50 gulden.
BRUSSEL (ANP) De correctionele
rechtbank in Brussel heeft drie bioscoop
exploitanten donderdag veroordeeld tot
elk vijf maanden voorwaardelijke gevan
genisstraf en een boete van ongeveer 1400
gulden.
En het oordeel zou nog niet zo scherp
zijn uitgevallen, als hij niet tegelijk „een
van ’s werelds grootste clowns” was ge
weest (het oordeel is van filmregisseur
Franco Zeffirelli een onverdachte bron,
want met zijn kolossale tv-film „Jezus”,
die ongeveer gelijktijdig met Fo’s voorstel
ling werd uitgezonden, was hij ongewild
zijn grote tegenspeler geworden). Door
zijn weergaloze mimiek en zijn verbale
virtuositeit werd zijn sketch over een lang
vergeten paus een vernietigend beeld van
alle kerkelijke heerszucht, ook van
vandaag.
Verhuisonderneming
Specialist op gebied van kantoor
inboedelverhuizingen met
Korte Spaarne 21, Haarlem,
tel. 023 326099/075-171700.
Hoewel ze al verscheidene jaren actief in
de kunst is, heeft haar naam nog geen
grote klank. Dat is toe te schrijven aan
haar bescheidenheid en ook de onbekend
heid met het hele galeriewezen, gebrek aan
relaties en wat wel als „een kruiwagen”
wordt betiteld. Toch is haar werk een
grotere verspreiding waard want het bezit
ontegenzeglijk kwaliteit. Fenny Nijman
gaat uit van het materiaal (witte of ge
kleurde wol, gouddraad, zeil of sterk ka-
Fenny Nijman po-
seert hier voor haar i
object „Flying
Dutchman”, een
werkstuk in dubbel-
sprang en van sisal
gemaakt dat eerder
in San Francisco is
geëxposeerd.
Enkele seizoenen
geleden bracht het
Antwerpse toneel
gezelschap De
Nieuwe Scène een
programma van mu
ziek en liederen uit
Fo’s Mistero Buffo
in Nederland en
België op de plan
ken. Onder regie
van Arturo Corso
werd onder meer
een openluchtvoor
stelling op de Dam
in Amsterdam ge
houden.
toenkoord) dat ze vervolgens vorm gaat
geven. Ze kiest voor heel ritmische struc
turen met lijnen die evenwijdig lopen, een
zekere symmetrie hebben of een construc
tivistisch patroon bieden. In de meeste
gevallen werkt ze in monotinten of ze laat
twee kleuren tegen elkaar inlopen die al
dan niet met elkaar kunnen contrasteren.
De kant-en-klare compost schept u er
aan de onderzijde gemakkelijk uit.
Tuinliefhebbers zijn enthousiast over
de Rotocrop. ’n Unieke vinding om snel
zelf compost te maken van tuin- en
keukenafval. Bloemen, planten en
gazon zijn u dankbaar voor zoveel extra
groeikracht via natuurlijke,pure compost.
Com post in 6-8 weken
Stevige cylinder van 9| cm. hoog
bestaat uit pvc-panelen, die precies in
elkaar schuiven. Overal de ideale
warmte-ontwikkeling en de juiste
ventilatie door rooster en luchtgaten.
Stevige, scharnierende deksel houdt
0:
86 cm
68 cm
68 cm
56 cm
voor Tegels ot Balkon
De "Economiser” is een eenvoudiger
uitvoering met een inhoud van 230 liter
l1 vult het vat in één keer en na enkele
weken heeft u rijke compost in over
vloed voor extra mestgift aan gazon of
groentetuin.
Bestel schriftelijk door toezending van
giro- of bankbetaalcheques of door
overschrijving op ons postgironummer:
47580 of ons AMRO bankrekening- nr:
41.19.05.554
In handige
meeneemdoos
verkrijgbaar bij
onderstaande
adressen:
geving en geschiedenis in Califomië en
New Mexico. „Sprang was in die periode
in de Verenigde Sten net in opkomst. Toen
ik daar werd aangetrokken als docente
werd er dan ook meteen gevraagd of ik in
deze techniek wilde onderwijzen. Ik heb
dat ongeveer een half jaar gedaan en on
derwijl rondgekeken wat de Amerikanen
zelf aan sprang deden.”
Ritmische constructies in sprang
sterdam waaraan ze nog steeds voor een
fe? aantal uren is verbonden.
„ontoelaatbaar
Hoog:
91 cm
91 cm
91 cm
Economiser 84 cm
den guldens aan prijzen verbonden was.
Het was de bezegeling van een carrière,
maar de RAI had er niet op gerekend dat
Fo zijn politieke satire ook op het scherm
zou brengen. Na een sketch waarin hij de
arbeidsongevallen in Italiaanse fabrieken
aan de kaak stelde (met een dikke dame
die in een vleesfabriek per ongeluk in de
worstmolen terecht komt), kwam het tot
een botsing met de RAI-directie. „Canzo
nissima” was bedoeld om het publiek te
verstrooien, niet om sociale wantoestan
den te hekelen.
