5
Cannes door afwezigheid
Nederland schittert in
Volop natuurlijkheid
Academy
bij kern
Jamaicaanse reggae publieksmagneet
w
Racistische realiteit bij Othello
Gratificatie voor de Fransen en ruzie voor de Nederlanders
Peter Zadeks Shakespeare-opvatting fascinerend recalcitrant
Charisma van Bob Marley leidt tot kolkende Houtrusthallen
samen verantwoordelijk voor
ontwikkelingssamenwerking
Concertgebouw te groot voor kleine bezetting
Georges Moustaki
WH
11
MAANDAG
1 6
M E I
19 7 7
KUNST
Erotiek
Grote woede
I
Het lot van de allerarmsten in de wereld worden bezuinigd Het CDA wil dat de
gaat ons allemaal aan
Want net is onaanvaardbaar dat
nunderden miljoenen mensen op de
rand van de dood leven
OrnwiKKelingssamenwerking is
bouwen aan een rechtvaardiger wereld
Daarom mag op deze post absoluut met
CANNES. In tegenwoordig
heid van genoemde Ornani en tal
van prominenten is het Filmfesti
val Cannes voor de dertigste keer
van start gegaan. Dat gebeurde
dit afgelopen weekeinde, een dag
later dan de bedoeling was. Het
spits werd afgebeten door Dino
Ris’s film. La Stanza del Vescovo.
door Pieter van Lierop
overneia het. ontwikkelingswerk van
particuliere organisaties £uals de
kerken steunt
Kiee voor ontwikkelingssamenwerking
in net belang van Je mensneid'
stem CD A1 van agt
1
Scrim wordt overigens op het moment al
sen
7,78
8,00
m,
h
B
JOHAN VAN KEMPEN
(ADV&RTENTIE)
HUB M/i/tcEY
(Foto Lea: van Housen)
Jk
r»
Regisseur Dino Rist, wiens film The Bi
shops Bedroom als opening diende voor
het dertigste Filmfestival in Cannes.
reikt tussen de twee karakterverwante,
ietwat motorisch geaarde hoekdelen.
schrijnend de kern van de zaak en roert
aan wat nauwelijks iemand durft erken
nen: de ingewortelde minachting die de
blanke heeft ten opzichte van de neger. Of
universeler gezegd; de voorstelling is een
onderstreping van het onuitroeibare racis
me. Wie kent niet de walgelijke moppen
over negers die afgeven? Wel, in de voor
stelling van Peter Zadek wordt Othello
opmerkelijk halsstarrig neger genoemd in
plaats van moor en hij geeft ook echt af.
Als Othello vrijt met zijn geliefde Desde
mona krijgt zij bruine vegen op haar blan
ke lichaam. Ook OtheUo’s kleding heeft
onder zijn huidskleur te lijden. Een effec
tief en functioneel gebruik van schmink.
Maar wat belangrijker is: het accentueert
In de Marche (de filmbeurs van giganti
sche omvang) staat enkel Max Havelaar
genoteerd, overigens in een drastisch ge
kortwiekte versie. Maar heel wanordelijk
komt het feit over dat er wel twee Neder
landse stands zijn ingericht Een officiële,
gesteund door RVD en Bioscoopbond, en
een onofficiële, waar Pieter Goedings (van
The Movies in Amsterdam) een aantal
Nederlandse producenten vertegenwoor
digt en bovendien voor zichzelf zaken doet
met Scrim, de film die Jacob Bijl vervaar
digde in opdracht van de Westduitse en
Zweedse televisie, maar waarvan Goe
dings de wereld-bioscooprechten heeft we
ten te bemachtigen.
De „hoeketakke”-muziek van Marley is
de laatste twee jaar moeiteloos gemeen
goed geworden. Zijn zwaar gespierde
vorm van de Jamaicaanse reggae met de
overheersende bas en de getructe high-
waarvan eerder een plaats in de Semaine
de la critique of de quinzaine was aange-
kondigd, zijn uiteindelijk toch niet ge
plaatst. We vallen op door afwezigheid en
moeten troost zoeken bij het feit dat Le
Soleil des Heyenes, geregisseerd door de
Tunesiër Rida Behi, met Nederlands geld
afkomstig van Fugitive Cinema, vervaar
digd kon worden, maar in de meeste aan
kondigingen wordt dat Nederlandse pro-
duktie-aandeel verdonkeremaand.
Intussen is de competitie om de Gouden
Palm en andere onderscheidingen goed op
gang gekomen. Het meeste indruk maakte
tot dusver Iphigenia, de derde film die de
Griekse regisseur Michael Cacoyannis ge
maakt heeft naar een Troje-tragedie van
Euripides. Evenals in de twee vorige films
(Elektra in ’62 en de Trojaanse Vrouwen in
’71) domineert actrice Irene Papas de
vreeswekkende gebeurtenissen met een
monumentale hoofdrol, dit keer als Kly-
temnestra, de echtgenote van de Griekse
legeraanvoerder Agamemnon.
twee maanden aan één stuk vertoond in
een Parijse bioscoop. Na twee dagen heeft
Goedings Scrim al weer aan drie andere
landen verkocht en schijnt al dik uit de
kosten te zijn. Over deze gang van zaken
bestaat grote woede bij de officiële Neder
landse representant en het laatste woord is
nog niet gevallen. Sommige leden van de
bioscoopbond zijn vastbesloten om het de
zeer uitgeslapen Pieter Goedings die
behalve bioscoopeigenaar en onafhanke
lijk distributeur zich nu dus ook heeft
opgeworpen als colporteur van het Neder
landse produkt zeer moeilijk te gaan
maken.
Cocoyannis’ visie op de klassieke stof is
interessant, omdat hij in de plaats van het
De reggea belichaamt de hoop van de
duizenden uitzichtlozen in de voorsteden
(Trenchtown bijvoorbeeld) van Kingston,
Jamaica, maar ook hun opstandige gevoe
lens jegens de mensen die beter af zijn.
Refreinen als „Them Belly full, but We
hungry" zeggen genoeg. Reggae is de mu
ziek van de rastafari’s. Jah is hun God en
een terugkeer naar het moederland Afrika
hun belangrijkste dogma. Haile Selassie,
die decennia lang de scepter over Ethiopië
zwaaide, wordt door hen mateloos ver
eerd Zijn portret hangt links boven het
podium
hatpercussie noodt bij voorkeur tot soepel
geolied heupwerk. In geen enkele bar-
dancing ontbreekt deze muziek, ’s Mans
ietwat afwijkende uiterlijk die vreemdè
haarlokken en zoalsmede zijn soms op
ruiende teksten, worden voor lief geno
men. Noch Marley’s muziek of alle reggea,
noch zijn uiterlijk, staat op zich, natuur
lijk.
noodlotsthema, punten naar voren haalt
als politieke intriges en de kwalijke, wer
kelijke motivaties (honger naar macht en
buit, in de plaats van gekrenkte trots van
wege de geschaakte Helena) om tegen Tro-
je ten strijde te trekken. En daarvan moet
de kinderlijk-onschuldige Iphigenia dan
het eerste slachtoffer worden. Cacoyannis
heeft naast de hoofdpersonages van Euri
pides een soort van nieuwe (veelkoppige)
hoofdrol gecreëerd in de vorm van de
militaire macht, een boeddorstige domme
massa, die zich laat manipuleren door am
bitieuze agitatoren en valse profeten. Het
is een ingreep waarmee Cacoyannis (die
het kolonelsbewind in ballingschap heeft
uitgezeten) op niet mis te verstane wijze
naar een zwarte bladzijde uit de recente
Griekse geschiedenis terugverwijst.
Ulrich Wildgruber
als Othello en
Christa Bemdl als
Jago's vrouw
Emilia.
(Foto Rosemarie
Clausen)
Je krijgt de indruk dat Van Nie, die een
zware strop heeft geleden met de bij het
Nederlandse publiek buitengewoon slecht
gevallen film „Een stille liefde”, vastbeslo
ten is met zijn volgende project in elk geval
veel poen te gaan maken.
De toelichting meldt dat in die film „ge
durende 24 uur een kerk van kathedraal-
formaat wordt gesloopt, terwijl in dezelfde
tijd een man beroofd wordt van zijn leven
sgeheim, en een hedendaagse Judas zijn
beste vriend verraadt om een vrouw, tegen
de achtergrond van een fanatieke protes
tactie, die door zwaar bewapende poli
tie troepen wordt uiteen gejaagd. Waarna
in de hel die losbreekt, heden en verleden
onuitwarbaar verstrengeld raken”.
verdient een compliment, al blijft het jam
mer dat er slechts één opvoering mogelijk
was KO VAN LEEUWEN
163,50
142,50
32,00
186,50
86,50
92,80
61,70
33,60
115,00b
106,00
75,30
65,50
210,00
33,90
131,00
277,50
167,70
69,90
50,40
57,50
292,00
450,00
145,00
101,00
452,00
he
il-
Dat maakte je eigenlijk al meteen weer
op uit het in de verdrukking komen van de
bovenstemmen, van het ter opening ge
speelde Derde Brandenburgse Concert
van Bach. Door toepassing van de enkel
voudige, originele bezetting van drie vio
len, drie altviolen, drie celli, contrabas en
clavecimbel, bleek de basis (in deze akoes
tiek) wat aan de zware kant te worden om
de uiteraard juist nagestreefde doorzich
tigheid van het stemmenweefsel te kunnen
waarborgen.
AMSTERDAM. Zes jaar geleden werd
door de eerste lessenaars-spelers van The
Academy of St. Martin-in-the-Fields een
kamermuziekensemble geformeerd dat on
der de zelfde naam, maar dan met de
toevoeging „Chamber Ensemble", werken
voor kleine bezetting ging uitvoeren. Za
terdagavond speelde deze selecte groep
musici in de grote zaal van het Amster
damse Concertgebouw. Een zaal die niet
alleen groot, maar voor zulk soort musice
ren vaak zelfs tè groot is.
Aardig was het hier in de praktijk ge
brachte idee om een langzaam deel uit een
van Bach’s vioolsonates tussen de twee
„vaste” delen in te lassen. Normaal hoort
men slechts een kleine „vrije” cadens (vi
ool of klavecimbel) tussen de twee accoor-
den die Bach op die plaats neerschreef en
die als aanduiding bedoeld zijn voor het
maken van een improvisatie. Door die
accoorden is slechts de harmonische kleur
vastgelegd om eenheid in de triptiek te
bewaren.
86,90
52,20
115,00g
85,00
130,50
1.85
140.50
40.50
7,10
126,00
44,10
69,10
147,00
62,10
72,50b
55,40
55,10
39,20
90,80
147,20
127,80
137,40
31,30
132,50
76,70
169,00
,20
70,00
70,00
48.60
62.00
62,50
48,50
646,00
49,00
66,50
85,70
69,00
30,90
28.20
131.40
30,00
61,00
84.50
d
1,40
192,00
6,65
13,20
Dino Risi (twee jaar geleden sleepte zijn
Profumo di Donna de acteursprijs in de
wacht1) bleek aanzweig met een erotische
thriller, met als enige kwaliteit de hoofdrol
van Ugo Tognazzi. Hij speelt een enigszins
zielige maar aandoénlijk consequente
schuinsmarcheerder, die zijn kenau-achti-
ge echtgenote om zeep helpt, teneinde te
kunnen trouwen met schoonzus Ornella
Muti, die beeldschoon is op de manier van
een wellustig Mariabeeld met tijgerinneo-
Droevig dat deze opmerkelijke Othello-
voorstelling niet in het Holland Festival
kon worden ondergebracht. Rotterdam
Het succes van de Wallers waarom zij
wel en de zeker zo uitmuntende Toots and
the Maytals niet? laat zich voor een
belangrijk deel verklaren uit het podium-
gedrag van Marley zelf. Zijn enigszins
Vlakke, klagelijke stemgeluid geeft de een
voudige melodieën weliswaar iets dwin
gends, maar dat is lang niet het belangrijk
ste. Hij danst frenetiek, rusteloos en alsof
hij onder invloed is. Zwiert over het hele
podium, springt op de juiste momenten als
in extase op en neer en beschikt over een
heel scala aan houdingen die wonderwel
bij zijn charisma passen. Zoals die waarbij
met gesloten ogen zingend zijn gitaar
bungelt wat voor zijn buik zijn haarlok
ken laat zwieren, vervolgens iets achter
over leunt en in vervoering zijn handen
voor zijn ogen slaat. Marley is een perfor
mer van hetzelfde niveau als een Jagger
bij de Stones.
Ten opzichte van het eerste bezoek dat
de Wallers aan ons land brachten, is er
weinig veranderd Het repertoire is ruw-
ring van een Domme August compleet met
rode dopneus heeft en dat de dames Des
demona en Emilia zich in modieus rijkos
tuum bewegen. Daarbij heeft Zadek er
voor gezorgd dat het handelen van de
acteurs in extreem directe relatie staat met
hetgeen zij zeggen en ook als zodanig her
kenbaar is.
Als een toneelrebel heeft Zadek zich op
deze Othello geworpen. Het is hem niet in
de eerste plaats te doen om de algemeen
erkende schoonheid van Shakespeare’s
tekst, het gaat hem vooral om de naakte
inhoud daarvan. Dat betekent ontluiste
ring voor wie schoonheid niet wil prijsge
ven voor een duidelijker waarheid. Wie
daartoe wel bereid is zal Zadeks doortas
tendheid toejuichen.
W.4
SCHEVENINGEN Pakweg tiendui
zend bezoekers zorgden vrijdagavond in
de sinds lang niet meer door dergelijke,
groot opgezette muziekevenementen be
nutte Houtrusthal voor een sfeer, die de
herinnering aan de jaren zestig opriep.
Daar stonden ze dan, bijeengedreven als
Fries stamboekvee voor de jaarlijkse keu
ring, niet meer gewend vijf kwartier
staande de gebeurtenissen en het voorpro
gramma af te wachten. Dat is wel wat
anders dan vanuit je luxe fauteuil in een
marmeren concertpaleis als de Nieuwe
Rai Concertzaal tegen een zichzelf op een
akoestische gitaar begeleidende voorpro-
gramma-artiest te blèren: „rock and
roll!!!!” Nee, het tegenwoordig zo vanzelf
sprekende comfort was verte zoeken. Lan
ge rijen dreinende klanten voor de te klei
ne bars en toiletten en het ongezellige
binnendringende licht van buiten
schiepen een ambiance, die op deze vrij
dag de dertiende een prima voedingsbo
dem voor een gore knokpartij zou kunnen
zijn. En dat allemaal voor Bob Marley en
zijn Waiters Jah is big business geworden
Fascinerend is de acteur Ul'rich Wildgru
ber als een beestachtige Othello. Als een
monsterachtig aapmens beukt hij over het
toneel. Primitief, minzaam, maar toch bo
venal een gevoelsmens. Je moet hem niet
kwaad maken. Maar het knappe van Wild
gruber is, dat hij naast alle theatrale uit
spattingen bij vlagen warme menselijk
heid laat doorklinken. Eva Mattes, in ons
land bekend via Fassbinder, is niet de
gebruikelijke Desdemona die door preuts
heid ongeloofwaardig blijft. Zij is zich
bewust van haar aantrekkelijkheden, ko
ketteert ermee en schenkt daarmee voed
sel aan de door Jago verspreide geruchten
van haar ontrouw jegens Othello. Een
openbaring is Marcel Werner als de intri
gant Jago. Werner speelt hem met overla
den huichelarij en ploerterigheid. Een fielt
die het hoogste punt van wellust bereikt in
de psychische pijniging van zijn meester
Othello.
Door gebruik te maken van dit door de
concertmeesteres, mei begeleiding van
clavecimbel en cello, stijlvol voorgedragen
adagio, werd een aangenaam rustpunt be-
Kon het vele en enthousiaste publiek die
afwezigheid van directie in het gedeelte
voor de pauze soms dus misschien als een
gemis ervaren; bij de grandioos afgewo
gen vertolking van het tot besluit gebrach
te Octet opus 166 voor strijkkwartet, con
trabas, klarinet, hoorn en fagot van Schu
bert, verviel dit bezwaar. Sterker nog, men
had intussen voldoende indrukken opge
daan om te kunnen constateren dat deze
kern uit „The Academy” muzikaal gezon
der spel levert dan het voltallige ensemble.
Alle hoedanigheden van perfectie etcetera
ten spijt; onder Neville Mariner’s leiding
wordt alles dermate „opgeklopt” dat je er
niet meer in gelooft. Dit Chamber Ensem
ble heeft nóg volop natuurlijkheid. In de
muzikaal bewogen topklasse-weergave
van Schubert’s meesterlijke Octet, met
(zonder de prestaties van de andere bla
zers tekort te willen doen) onwaarschijn
lijk mooie pianissimo-dialogen van de kla
rinet met de strijkers, was dat goed te
horen.
aan die gedachte'het volle pond. Zadek
heeft de opvoering geënsceneerd in een
schitterend geforceerd realisme, overvo-
erd door dramatisch geweld en eigen
tijdse provocaties. Hij raakt daarmee
Bijzonder gunstige indrukken omtrent
het verfijnd-expressief musiceren van de
diverse leden van dit erisemble kreeg men
aansluitend in Schqnberg’s „Verklarte
Nacht”. Waarbij je overigens ook weer
sterk het gevoel kreeg dat je in deze grote
zaal nu juist de latere^versie voor uitge
breid strijkorkest van deze laat-romanti-
sche compositie zou prefereren. De hier
gespeelde, oorspronkelijke zetting uit
1899 voor strijk-sextet, mist niet alleen de
volheid van klank die de Steeds wisselende
stemmingen moet benadrukken, maar als
praktische consequentie evenzo de sterk
profiel-verlenende vaste hand van de diri
gent.
ROTTERDAM. De in -LsuMBuifiu ytsuuinn
regisseur Peter Zadek heeft ruim een jaar
geleden met de spelers van het Deutsches
Schauspielhaus uit Hamburg een voorstel
ling gemaakt van de tragedie Othello van
William Shakespeare. Zaterdag was er een
éénmalige opvoering van in de Rotterdam
se Schouwburg. Ingewijden zullen bea
men dat Othello een in beeld gebrachte
driehoeksverhouding is tussen liefde, ja
loersheid en twijfel, waarvan de uitkomst
alleen maar negatief kan zijn. Het stuk
speelt in Venetië waar de veldheer Othel
lo, een nobel man van inborst, maar: een
moor een blanke vrouw trouwt. Othello
wordt door Shakespeare omschreven als
een primitief denkend mens, in de gecivi
liseerde samenleving slechts geaccepteerd
om zijn verdiensten hij is een uitmun
tend veldheer en voor zijn opdrachtgever
Venetië van onschatbare waarden. Zolang
zijn succes duurt knijpt men graag een
oogje toe, meer zit er voor hem niet in.
Een eerste poging tot bezwering van de
crisis in de filmindustrie is, wat Frankrijk
betreft, ondernomen door cutuurminister
Ornani persoonlijk. Op een in Cannes
gegeven persconferentie stak deze nog
maar kort geleden geïnstalleerde rege
ringsfunctionaris zijn filmminnende land
genoten een hart onder de riem, door het
toezeggen van een extra subsidie van 25
miljoen franken. Je zou wensen dat de
Nederlandse cinema ook met een fikse
financiële injectie uit het slop zou kunnen
komen, maar Cannes '77 maakt pijnlijk
duidelijk dat er bij ons meer ontbreekt
dan geld.
Alle aangemelde Nederlandse werkstuk
ken blijken uiteindelijk in zowel de offi
ciële als de marginale selecties te licht
bevonden. De films „Toestanden” (van
Chanowski) en „It’s me” (van Zwartjes)
weg dat van hun'illustere live-album, zij
het dat de Wailers wat hechter en heavier
in elkaar steken dankzij de komst van
Julian Junior Marvin, die met voortreffe
lijke gitaarlicks en -soli zowaar keer op
keer opvalt, daar waar zijn voorvangers
zich vrij schematisch van hun taak ge
troostten. De respons van het dolzinnige
publiek op songs als Burnin’ and Lootin’, I
shot the Sheriff (goed werk van The I
Threes, de drie achtergrondzangeresjes),
War, No Woman no cry en op het uitste
kend musiceren in Lively up yourself en
de dubbele toegift van Get up, Stand up en
het titelnummer van Marley’s nieuwste
album Exodus, laat ondanks de immense
hitte niets te wensen over.
gen. Maar waarom Bessy La Stanza del
Vescovo een geschikte openingsfilm vond,
is dan ook raadselachtig.
Op de valreep nog even een curieuze
„Hollandse nieuwe”: René van Nie, die
jaarlijks een eigen, in het Engels gestelde
krant in Cannes laat verspreiden, heeft
ditmaal op zijn voorpagina foto’s staan
van Cor van Rijn in kazuifel, in gezelschap
van een poedelnaakte dame op onder an
dere het altaar van een katholieke kerk.
Het betreft foto’s gemaakt tijdens proefop-
namen voor „De doodzonde”, een film die
hij volgende winter hoopt op te nemen.
HET CONCERT VAN Marley en zijn
mannen mocht dan voorspoedig verlopen,
het noodlot dat vrijdag de dertiende in
petto had, sloeg toch toe. Evenals honder
den anderen raakte ik verzeild in een file,
die zich moeizaam oploste. Het bijwonen
van het nachtconcert van Georges Mousta
ki in het Amsterdamse Concertgebouw,
werd daardoor helaas beperkt tot een
klein half uur. Vooral jammer omdat de
contrasten met het Wailers-concert wel
heel erg in het oog liepen. Een francofiel
publiek, dat ademloos toeluisterde hoe een
vlak zingende Egyptische Fransman er
haast zonder merkbare inspanning in
slaagt het niveau van zijn platen te bena
deren.
De liefelijkheid van Moustaki muziek
ligt besloten in het gebruik van de instru
menten Fluit, orgel, bas, akoestische gita
ren, lichte percussie en een soepele vrou-
westem spelen de hoofdrollen Moustaki
zelf speelt de rol van een weinig extravan-
gante poppenspeler, die onzichtbaar toch
de zaak helemaal in handen heeft. Als zijn
danKbare publiek Keer op keer uiting geeft
aan zijn devotie, besluit hij bijna twee uur
na net begin van zijn concert en al diep m
de nacht tot een Kleine pauze en een extra
set Unieke waar vooi je geld
JOHN OOMKE&
Peter Zadeck heeft Othello geregisseerd
als een verslag van rassistische realiteit.
De beschaafde westerse mens kan het in
doorsnee moeilijk plaatsen wanneer een
kleurling succes boekt. Of simpeler en
directer: de blanke kan het niet verkrop
pen dat een neger zijn rivaal is. In Othello
wordt de succesvolle generaal Othello
door de intrigant Jago bestookt met insi
nuaties. Jago speculeert op Othello’S goed
gelovigheid, zijn naïviteit, onbegrensd ver
trouwen en zijn vriendschapsgevoelens je
gens hem. Hij haat Othello omdat hij
meent dat de moor met zijn vrouw naar
bed geweest is, Hét feit dat Othello geen
blanke is zorgt voor escalatie van die ge
voelens.
De voorstelling van de Duitsers geeft de zeggingskracht van deze in Duitsland
- - - - - - sterk omstreden voorstelling.
Een ogenschijnlijk recalcitrante opstel
ling tegenover Shakespeare, waarin spe
lers en regie zich tal van vrijpostigheden
veroorloven. Dat houdt een abnormale
Othello-opvoering in, ook vergeleken bij
gangbare en getolereerde half modernise-
ringen.'Zadek toont zich in alle opzichten
eèn volgeling van de Engelse toneelver-
nieuwer Peter Brook. Beiden laten in hun
Shakespeare-opvoeringen de ziel van een
stuk Onaangetast.
De Othello van het Deutsches Schau
spielhaus is bijzonder eigengereid. Er
wordt heel direct geacteerd en met grote
artistieke kundigheid. Er is een grote mo
biliteit van gedachten vereist en dat mani
festeert zich onder meer in de kostume
ring. Steeds zijn per scène en personage
die kostuums gekozen die het meest bij
karakter en situatie aansluiten. Daardoor
kan het gebeuren dat Othello zich in ope-
rette-legeruniform kleedt, dat de op Des
demona verliefde Rodrigo de uitmonste-
