HET IS BEPAALD GEEN
PAIS EN VREE IN JIMMY
CARTERS GEBOORTEDORP
Wereld
verkoop
kan 4000
stuks
over
treffen
J
V I
■■H
I
De teloorgang van Plains
Toeristen
Egyptische vuist
Innerlijk
Planning
Billy Carter
Ook Northrop
Levering
14
BENNEN- EN BUITENLAND
I
-
-
■^■1
1
t
Arabische leiders vinden
Kadaffi gevaarlijk worden
L16
■n
n.
te
lllllllll
(Van onze redactie economie)
Goede kans dat Nederland zijn investering
en
en
in F-16 ruimschoots zal terugverdienen
in-
m-
DEN HAAG. Nederland maakt een
goede kans zijn investering van anderhalf
miljard gulden in 102 F-16-gevechts-
vliegtuigen ruimschoots terug te ontvan
gen. Bij een globale behoefte van rond
6500 jachtvliegtuigen voor de komende 20
jaar in de niet-communistische landen,
worden in Amerikaanse luchtmachtkrin-
gen de verkoopkansen van de F-16 van
General Dynamics geschat op 2800 tot
ruim 4100.
Het is natuurlijk wat overdreven om de
Libische leider overal de schuld van te
geven. Niet elk relletje in de Arabische
wereld of daarbuiten is georganiseerd of
gefinancierd door Libische agenten. Toch
is Kadaffi er aardig in geslaagd zich een
reputatie op te bouwen als beschermheer
van de meest uiteenlopende revolutionaire
bewegingen zoals bijvoorbeeld onder de
Palestijnen, in Libanon, op de Philippij-
nen, de Canarische eilanden en in Noord-
lerland.
(Van onze redacteur in Beiroet,
Everhard Differs)
BEIROET. De Libische leider, Moam
mar Kadaffi, zit zo vol verrassingen, dat
het erg moeilijk is hem serieus te nemen.
De Egyptische president Anwar Sadat,
had het pas nog over „die gek in Tripoli”,
en al drukken andere Arabische leiders
zich misschien iets diplomatieker over
hem uit, zij denken er in feite net zo over.
Was het doen en laten van Kadaffi vroeger
een bron van vermakelijkheid, men vindt
hem nu ronduit gevaarlijk worden.
Het is niet zo, dat Egypte nu een militaire
expeditie tegen Libië op touw wil zetten.
Dat is misschien wel aardig om Kadaffi
een lesje te geven, maar zo’n actie is be
paald koren op de Russische molen. De
vuist, die Egypte tegenover Rusland kan
maken ligt in het Suez-kanaal. Rusland is
altijd nog afhankelijk van deze verbinding
naar de Indische Oceaan, waar de Russi
sche marine erg actief is.
Of de huidige spanningen tussen Libië
Egypte begint zich dan ook werkelijk
zorgen te maken. De interne situatie daar
is gevoelig voor allerlei Libisch-Russische
manupulaties, die niet zozeer gericht zijn
tegen het Egyptische volk als wel tegen het
bewind van Sadat zelf. Het besluit om
piloten naar Zaïre te sturen en morele
bijstand te verlenen in de strijd tegen de
rebellen is dan ook een waarschuwing aan
het adres van Moskou vooral niet te probe
ren vanuit Libië iets te ondernemen tegen
Egypte of de Soedan.
Nu verloopt niet alles even vlekkeloos
voor Kadaffi. Het Libische volk heeft de
revolutionaire ontwikkeling van hun lei
der niet zo gemakkelijk kunnen volgen.
Zelfs binnen de hoogste kringen, in de
revolutionaire bestuursraad kon men zich
steeds minder verenigen met de bokke-
sprongen van Kadaffi. Twee pogingen om
het Libische staatshoofd ten val te bren
gen zijn tot nu toe mislukt, maar de opposi
tie tegen zijn bewind blijkt steeds beter
georganiseerd te worden in een onder
grondse verzetsorganisatie, de Libische
Nationale Rally.
Het ergste is de toestand in de Bap
tistenkerk van het dorp. Twaalf fami
lies hebben de kerkgemeente verlaten
uit protest tegen het gedwongen ont
slag van dominee
Bruce Edwards in februari van dit jaar.
Een recente collecte leverde slechts 400
dollar op, terwijl men 711 dollar had
willen ophalen. „De kerk ligt in puin”,
zeggen verscheidene mensen.
Sommigen geven de schuld voor dit
alles aan de president, anderen geven
de schuld aan de broer van de presi
dent, Billy Carter, omdat hij kritiek op
Plains heeft gespuid. Weer andere ge
ven de schuld aan mensen, die al jaren
lang een wrok koesterden jegens de
Carters.
Het lijkt eerlijker te zeggen dat
niemand speciaal aangewezen kan
worden als de schuldige. Wat is er
gebeterd met Plains sinds Carter daar
zijn campagne voor het presidentschap
begon?
Het gaat niet zozeer om het feit dat
het dorp werd overspoeld door toeris
ten en dat traditionele dorpswinkeltjes
werden veranderd in souvenirzaakjes.
Het gaat vooral om wat er is omgegaan
in het innerlijk van de dorpsbewoners.
Dagelijks komen honderden toeris
ten naar Plains. De gemeenteraad heeft
het aantal groepen beperkt tot drie en
een door een muilezel getrokken kar
verboden omdat muilezels de boel vuil
maken. In vrijwel elke winkel in de
vroeger zo slaperige Main Street zijn nu
souvenirs te koop. Charles Hicks, de
zwarte eigenaar van de Starlite-club,
NF-5’s te kunnen leveren aan landen die
ook thans over de NF-5 beschikken (waar
onder Nederland) alsmede aan een aantal
dat behoefte heeft aan vervanging van de
verkenningsversie van zijn zoveel zwaar
dere Phantoms.
Geheel uitgesloten van vliegtuigleveran-
ties zijn op het ogenblik alle Zuidameri-
kaanse landen. Evenmin wordt Taiwans
belangstelling voor de F-16 gehonoreerd.
De F-16 heeft een bereik van 1400 km en de
VS beschouwt daarmee levering van dit
vliegtuig aan Taiwan op zijn minst als een
onvriendelijke daad tegenover de Chinese
Volksrepubliek.
Hoeveel bestellingen er voor de F-16 ook
zullen komen, in de VS hoopt men niet dat
ze allemaal „tegelijk” zullen worden ge
daan. Het nu zo moeizaam ontwikkelde
bouwprogramma voor de F-16 in de VS en
Europa voorziet in de aflevering van 30
vliegtuigen per maand in de VS (15 voor de
VS zelf, 15 voor de Europese landen), als
mede drie per maand door Fokker en drie
door Sabca-Fairey in België. Het grote
verschil per maand wordt gedeeltelijk ver
oorzaakt doordat in Europa niet in ploe
gendienst zal worden gewerkt.
Het liefst zouden de Amerikanen nieuwe
bestellingen met tussenpozen van telkens
zes maanden ontvangen, en dan nog niet
eerder dan in 1981 Hoe gestroomlijnd het
bouwprogramma er op papier ook uit kan
zien, de praktijk veroorzaakt altijd wrij
vingen en wijzigingen. Daarvoor zijn met
name de Amerikanen wat beducht.
Als de verschillende regeringen wat te
gretig zouden worden in het bestellen van
nieuwe F 16’s, vrezen de Amerikanen gro
te moeilijkheden in de planning. Vooral in
hun eigen land, waar de bureaucratie zov
eel omvangrijker is dan zelfs hier in West-
Europa. Met verbazing stellen de Ameri
kanen dan ook vast dat „in Europa, een
fabrieksdirecteur zomaar de minister kan
bellen!” Wat voor Fokker, Philips, DAF en
wie nog meer bij de F-16 betrokken is, af
en toe reuze nuttig kan zijn.
te
m.
Illllll
»-
m-
'.uWmwwhMR.'
vindt dat Plains de toeristen niet op de
juiste manier behandelt. Hij heeft niet
zozeer bezwaren tegen de prijzen van
de souvenirs als wel tegen de opmer
kingen die de dorpsbewoners maken.
Rusland toonde zich opvallend royaal
tegenover de nieuwe bondgenoot. De ene
scheepslading na de andere met het mo
dernste oorlogsmateriaal arriveerde in de
Libische havens. Maar met de Migs-23 en
25, de tanks T-72 en de nieuwste raketsys
temen kwamen natuurlijk ook Russische
technici, instructeurs en bouwvakkers
mee om de vliegvelden en radarsystemen
om te bouwen en aan te passen aan de
eisen van de moderne tijd. Als het eventu
eel moet, worden er ook wat Libische
militairen vertrouwd gemaakt met het
Russische materiaal.
Libië stelt natuurlijk wel iets tegenover
deze warme belangstelling. Er wordt cash
betaald voor de geleverde spullen, boven
dien hebben de Russen in Libië lucht
macht- en marinefaciliteiten gekregen,
waar Moskou zelfs niet van had durven
dromen. Het oliehoudende stukje grond
van Kadaffi is van strategisch belang ge
worden als belangrijkste Russische uit
valsbasis op het Afrikaanse continent.
Geen wonder, dat de Sovjet-Unie hardop
zegt: „Handen af van Libië”
Met deze krachtige ruggesteun worden
De vraag naar huizen en grond in
Plains is niet erg groot en sommige
huizen in het dorp staan al maanden te
koop. Makelaar James Dalton wijt dat
aan de gewestplannen. Als die inge
trokken worden kan er schot in de zaak
komen, zegt hij. Maar het gemeentebe
stuur wil de hand houden aan de ge
westplannen om het karakter van
Plains te bewaren, ook al heeft het er
meer dan eens de hand mee gelicht.
Maxine Reesè, Carters plaatselijke
manager, zegt dat er drie soorten men
sen in Plains zijn: „Zij die aanvaarden
dat Jimmy president is en er het beste
van maken, zij die het niet aanvaarden
en proberen de oude levenswijze in
stand te houden, en degenen, die de
moed opgeven en hun huis te koop
aanbieden.”
Deze ommezwaai was duidelijk waar te
nemen in het opschorten aanhetllritrees
bevrijdingsfront ten gunste van het be
wind in Addis Abeba. Een Arabische nati
onale bevrijdingsbeweging moest het af
leggen tegen kolonel Mengistu Haile Mari
am, die net als Kadaffi meer en meer
gefascineerd raakt door alles wat uit Mos
kou komt. De samenwerking tussen Libië
en het Oostblok kwam op gang toen de
leiders in het Kremlin net deden alsof ze
Kadaffi hoogst serieus namen.
Tegenover deze Amerikaanse produk-
ten staat de Franse eenmotorige Mirage
2000. Een van de tweemotorige Mirage F-l
afgeleide versie, waarvan het eerste proto
type pas volgend jaar kan worden ver
wacht en de definitieve produktie niet
voor 1982. Intussen heeft Dassault zijn
tweemotorige versie niet geheel laten ver-
Dominee Edwards: ,Jk zie meer me
dedogen voor mensen in Billy Carter
dan in sommige diakenen van de kerk”.
De kerk besloot in november een beslis
sing van 1965 te herroepen en haar
deuren open te stellen voor blanken en
zwarten en Edwards als dominee te
handhaven. Drie maanden later dwon
gen de gemeenteleden Edwards ontslag
te nemen. Volgens sommigen zat hier
een slinkse streek van een paar diake
nen achter.
vallen. Deze rijkste vliegtuigfabriek van
Europa heeft, nadat het bedrijf in januari
1976 het door de Franse overheid gesteun
de project voor een Mirage-F 1 moest laten
vallen, de ontwikkeling ervan uit eigen
middelen voortgezet. Ook deze zwaardere
F-l kan eerlang tot de concurrenten van de
VS worden gerekend
Van veel landen staat dan wel vast dat
zij te zijner tijd nieuwe vliegtuigen nodig
hebben, maar op dit moment nog vaak niet
weten welk type. Anderzijds zou het moge-
eri Egypte of tussen Egypte en Rusland
meer inhouden dan een verscherping in de
koude oorlog valt moeilijk te zeggen, maar
je weet maar nooit met zo’n onberekenba
re factor als kolonel Kadaffi. Iedereen is
ervan overtuigd, dat de Libische leider de
hele arbeidsstructuur in zijn land omver
gooit door een kleine 250.000 Egyptische
gastarbeiders over de grens te zetten.
Maar ondanks alles hoopt Kadaffi het uit-
wijzingsprogramma eind juni afgerond te
hebben.
Volgens sommigen is het onbegrip in
eigen kring en binnen de Arabische wereld
er de oorzaak van, dat Kadaffi zich gewor
pen heeft op de studie van het Russisch.
Anderen beweren, dat de Libische kolonel
Moskou voor zijn karretje wil spannen om
uiteindelijk zijn wensdroom waar te ma
ken, en leider te worden van de Arabische
wereld. Hoe het ook zij, Kadaffi moet van
goede huize komen om binnen de Libisch-
Russische samenwerking nog iets te ver
tellen te krijgen, of zijn eigen onafhanke
lijkheid te bewaren.
In het begin was de Libische leider niet
zo kieskeurig. Hij had sympathie voor al
lerlei nationale bevrijdingsbewegingen. Er
hoefde niet per se een Arabisch of moslim-
tintje aan te zitten. Als het maar revolutio
nair was, hoe radicaler hoe liever. Toen
Kadaffi zich eenmaal de erenaam van su
per revolutionair had verworven (in ieder
geval in de Libische pers) kreeg hij meer
belangstelling voor het socialisme volgens
Marx, dat in Libië samen blijkt te kunnen
gaan met een streng puriteinse opvatting
van de Islam.
V-
alle activiteiten van Kadaffi meteen een
paar graden gevaarlijker. Libanon weiger
de onlangs een vliegtuiglading Palestijnen
uit Oost-Berlijn toe te laten, omdat het
leden waren van de revolutionaire jeugd
voorhoede. Libië houdt zich al langer bezig
met de organisatie, training en financie
ring van Arabische commando’s, die
graag wat willen ondernemen tegen be
staande regeringen in het Midden-Oosten,
maar na het aantrekken van Cubaanse,
Oosteuropese en Russische instructeurs is
het kinderlijke eraf.
Billy Carter heeft er geen doekjes om
gewonden dat de veranderingen in
Plains hem niet zinnen. Hij gaat verhui
zen naar een nieuw huis, 30 kilometer
buiten het dorp, om aan de nieuwsgieri
gen te ontsnappen. Voor een deel doet
hij dat voor zijn veiligheid en die van
zijn gezin. In Plains kwamen de toeris
ten zijn tuin in om door het raam naar
binnen te gluren en zijn baby te knuf
felen.
Albert Williams, een diaken en zake
lijk concurrent van Carter, besprak de
toestand met een mengeling van hoop
en somberheid. Hij vindt dat de kerk
niet gebruikt mag worden voor poli
tieke doeleinden. „Als ik iets kon zeg
gen dat de toestand zou kunnen verbe
teren zou ik het doen”, zei Williams.
„Maar ik weet niet wat ik moet zeggen.”
pese makelij) voor de jaren ’80, van België
voor nog eens 100 en van Noorwegen voor
een extra 72 van deze vliegtuigen welke
dan ook.
Voor het overige zijn er meer onzekerhe
den in het spel. Een aantal landen heeft
behoefte aan „gevechtsvliegtuigen”, maar
de keus op het type is nog niet steeds
gemaakt. Spanje wil 72 F-16’s „of verge
lijkbare vliegtuigen” als onderdeel van de
prijs die VS zullen moeten betalen om zijn
bases in Spanje te handhaven.
Australië wil 160 gevechtsvliegtuigen en
zou het aantal gegadigden in juni hebben
teruggebracht tot twee a drie. Wanneer de
beslissing moet vallen is nog niet bekend.
Canada wil op korte termijn 120 tot 125
gevechtsvliegtuigen en op langere termijn
een 200 daar bovenop. Canada wil het
nieuwe vliegtuig vanaf 1980 aan zijn
luchtmacht toevoegen en is van plan in
december dit jaar een beslissing te nemen.
Ook Zuid-Korea heeft gevechtsvliegtui
gen nodig. Denkt aan een aantal van 100 in
directe relatie tot het mogelijke vertrek
van 39.000 man Amerikaanse troepen van
dat schiereiland. Ten slotte is er Saoedi-
Arabië, dat behoefte heeft aan 150 onder-
scheppingsvliegtuigen.
Northrop denkt in de komende acht jaar
een 1500 tot 200 van hun gemoderniseerde
de F-16 behoefte aan 250 van deze vliegtui
gen, zij het dan een landversie van dit voor
marinewerk ontwikkelde ding.
GEORGIA. Jimmy Carter zit in het Witte Huis, maar er heerst geen vreugde in
zijn geboortedorp Plains. Integendeel, er hangt een sfeer van somberheid, onzeker
heid en bitterheid. Het hele dorp vertoont er symptomen van: de toeristenstroom is
de laatste weken afgenomen en sommigen menen dat het hoogtepunt voorbij is.
staan veel huizen te koop. Carters beste jeugdvriend is van zijn vrouw gescheiden.
De vraag voor de Amerikanen is of deze
categorie landen hun vliegtuigen in de VS
dan wel in Frankrijk of misschien nog
weer elders zullen kopen. Aan gevechts
vliegtuigen kan de VS nog het een en
ander bieden. Er is de F-15 Eagle van
McDonnell-Douglas, waarvan Japan er
mogelijk 123 wil kopen, en het marine
equivalent van Grumman, de F-14 Tom
cat. Beide zware tweemotorige gevechts
vliegtuigen, vergelijkbaar met de Russi
sche Mig-25.
Voorts is er de vergelijkbare F-18 van
McDonnell-Douglas en Northrop, het
tweemotorige vliegtuig dat tot midden
1975 als YF-17 van Cobra van Northrop
alleen, concerreerde met de F-16, de Fran
se Mirage F-l en de Zweedse Saab Viggen.
Iran heeft, naast zijn belangstelling voor
„De toeristen maken het verkeer niet
drukker dan de pindakarren in oogst
tijd”, zegt Hicks. Volgens zijn schatting
is de handel in Main Street voor 90
procent afhankelijk van de toeristen,
maar hij ziet de zaken somber in. Hij
heeft 5.000 dollar uitgegeven om het
interieur van zijn club te vernieuwen en
er een klein restaurant bij te maken.
Maar tenzij de toeristenstroom tegen de
zomer weer aanzwelt vreest Hicks voor
zijn zakelijke toekomst.
lijk zijn dat de VS zelf een ander stand
punt innemen ten aanzien van de verkoop
van wapens. De Egyptische Sadat heeft bij
zijn recente bezoek aan de VS te kennen
gegeven dat Egypte 2000 Northrop-F- 5’s
wil hebben, een verzoek dat thans bestu
deerd wordt.
„Plains heeft de uitdaging niet opge
vangen”, zegt dominee Edwards.
„Iedereen is kwaad op iedereen. De
kerk is uiteen gevallen. Je kan niemand
de schuld geven en toch kan je iedereen
de schuld geven. Wat het dorp nodig
heeft is een terugkeer naar zijn elemen
taire Crhistelijke levensopvatting: God
liefhebben en zijn naasten liefhebben.”
Voor Nederland wordt de handel in dit
vliegtuig financieel interessant wanneer
de Amerikaanse overheid er meer dan
duizend aan derde landen verkoopt. Dat
levert Nederland dan een compensatie van
101 procent per vliegtuig, terwijl de Neder
landse industrie al vanaf de eerste elders
verkochte F-16 15 procent produceert.
De grote vraag is echter of deze derde
landen bij hun aanschaf genoegen nemen
met deze regeling tussen de VS en de vier
Europese landen. Of zij niet zo goed als
ieder het laagst mogelijke bedrag op tafel
wensen te leggen, een zwaarder wegende
factor naarmate zij zelf over een hoger
ontwikkeld industrieel apparaat be
schikken.
Van de F-16 zijn er thans 998 verkocht
aan Nederland, België, Noorwegen, Dene
marken en de VS. Vrijwel zeker komen dat
738 van deze vliegtuigen bij, eveneens
voor de Amerikaanse luchtmacht. Dat le
vert een totaal op van 1736 F-16’s.
cijfers
Voor het eerst zijn thans tamelijk gede
tailleerde cijfers vrijgegeven over de aan
tallen vliegtuigen waarvoor een reeks van
andere landen op zijn minst belangstelling
heeft. De meest zekere daarvan wat de F-
16 betreft is Iran, van wie al bekend was
dat het een intentiebrief heeft afgegeven
voor 160. Iran wil er echter nog 140
bovenop.
Israël, dat zelf over een vliegtuigindus
trie beschikt, heeft de VS prijsopgave ge
vraagd voor 250 F-16’s en heeft op langere
termijn behoefte aan nog eens 150 tot 200.
Turkije, en als reactie daarop Grieken
land met dezelfde aantallen, heeft „belang
stelling getoond” voor de aanschaf van 150
tot 200 F-16’s. Wat de Turken betreft is dit
verzoek om inlichtingen van informele
aard geweest, nu nog maar betrekkelijk
kort geleden de VS hun embargo op de
levering van wapens aan Turkije heeft
opgeheven.
Dan is er, zoals een dezer dagen gemeld,
de belangstelling van Nederland voor nog
125 jachtvliegtuigen (F-16 of een van,_Euro-
s..
ft*.
