1
Chronologie van de overval in Bovensmilde
i
’t Was net of normale
school uitging”
„Ik ben ontzettend dankbaar
>9
I
i
i
I
I
tooi»
ZUIDMOLUKSE LEIDER IR. MANUSAMA:
4
VRIJDAG
2 7
25
M E I
19 7 7
(Vervolg van pagina 1)
t
1
1
99
Opgewekt
s
8
BW®5
BOVENSMILDE. Het is een
aangrijpend gezicht. Een vader
die zijn dochtertje, zojuist uit de
school bevrijd, naar zijn huis aan
het begin van de Schoolstraat in
Bovensmilde draagt. Het kind is
in een deken gewikkeld. Haar
ogen staan strak. De moeder
loopt ernaast, een bleke, uitge
putte vrouw. Een ouder zusje
staat zenuwachtig in de deur te
wachten.
V
Rennend en in dekens gehuld verlaten de gegijzelde kinderen het schoolgebouw.
Een paar ouders klappen bijna in elkaar.
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllim
Vrijlating kinderen aangrijpend gezicht
school naar buiten. Dat gebeurde voordat de verrassende ontwikkeling van de afgelopen
uren bekend werd.
Een keer enkele valt voor de wachtende fotografen in Bovensmilde een plaatje als dit
te maken: één van de gegijzelde kinderen kijkt vanachter de gordijnen van de bezette
Bovensmilde bood vanmorgen tussen
vier en zes uur een onwezenlijke aanblik.
Om de zoveel minuten verlaat een ambu
lance met één, soms twee kinderen erin het
dorp. In de verte zie je hoe ziekenbroeders
over het schoolplein lopen. Terwijl je in
het zo vriendelijke ochtendzonnetje staat
Kerngezond en opgewekt stapt hij door
de kamer. Een beetje vies, maar nauwe
lijks aangeslagen. Een van de nog maar
net bevrijde kinderen uit de school in
Bovensmilde. Het avontuur heeft zo te
zien geen directe gevolgen gehad, maar
dat zal later nog moeten blijken. Voorlo
pig is hij alleen maar geïnteresseerd in
het zakmesje, dat hem een paar dagen
voor de gijzeling is beloofd. Hij krijgt het.
Zouden ze toch nog proberen een deel van
de kinderen vast te houden. Maar even
later komt het transport weer op gang. Om
half zes in de morgen zie je in Bovensmilde
al kinderen over de straten lopen. Zij zaten
toevallig op de andere school. Maar aan
hun gezichten kun je zien dat zij de afgelo
pen nachten ook niet al te best geslapen
hebben.
kun je je maar moeilijk realiseren dat een
paar honderd meter verderop deze zieken
broeders voortdurend onder schot worden
gehouden. Even wordt de stilte onderbro
ken door geroep via een megafoon. Het is
niet te verstaan. Een tuimelraam van de
school gaat open. Er verschijnt een ge
zicht. Een ambulance komt leeg terug.
Rond half zeven verschijnt een bus voor
de kinderen die in de school kennelijk nog
niet al te ziek zijn geworden. De meesten
lopen zeer ordelijk over het lege school
plein. Sommigen draven naar de bus: be
vrijd gebied. Het gebied rond de school
blijft hermetisch afgesloten. Je hebt de
neiging om nu de kinderen vrij zijn te
denken dat het daar in Bovensmilde wel zo
ongeveer gebeurd is. Maar de gijzeling van
vier leerkrachten gaat gewoon door. De
aanbiedingen en koopjes van de super
markt vlak achter de dranghekken lijken
weinig ter zake.
11.30 Het merendeel van de bij de
gijzelingen betrokken bewindslieden gaat
in conclaaf.
Minister Vorrink van Volksgezondheid
en Milieuhygiëne en haar staatssecretaris
Hendriks vertrekken naar Drente.
14.00 De twee Molukse vrouwen die
eerder dinsdag hadden geprobeerd voed
sel naar de school te brengen, doen op
nieuw een poging, die ditmaal wel slaagt.
15.00 Twee politiemannen gekleed in
een onderbroek en sportschoenen, halen
een geestelijk gestoorde vrouw weg bij de
school. De vrouw had kans gezien onge
merkt door de politieafzetting te komen en
naar de school te wandelen. Vóór zij werd
weggehaald, is zij enkele malen beschoten
vanuit de school.
17.30 Minister Vorrink en Staatssecre
taris Hendriks voeren gesprekken met ou
ders van de gegijzelde kinderen in het
opvangcentrum in Bovensmilde.
17.30 Ministerraad begint.
19.30 Een poging om kinderbedjes
naar de school te brengen, mislukt, omdat
de overvallers geen toestemming willen
geven.
22.30 De Zuidmolukse oud-leraar Ku-
huwael arriveert bij de bezette school in
Bovensmilde waar hij zal proberen con
tact te leggen met de bezetters van de
school.
Rond de klok van vier uur vannacht
werden de ouders in Bovensmilde gewaar-
09.00 Twee Zuidmolukse vrouwen
brengen voedsel naar de bezette school.
schuwd. De onderlinge waarschuwings
dienst deed zijn ronde langs de huizen van
de ouders. Er zou dan eindelijk wat gebeu
ren. In grote haast renden vaders en moe
ders naar de school en later naar het
opvangcentrum. De spanning was om te
snijden. Eindelijk, eindelijk dan toch
kwam de eerste ambulance. Feitelijk al
vrij snel, maar voor de ouders kropen de
minuten. En toen kwam de zaak dan flink
op gang.
Met de vaste regelmaat rijden ambulan
ces af en aan. De stemming in de groep
ouders slaat om naar een nerveuse uitgela
tenheid. Er wordt gelachen, opgewekt ge
babbeld. Er worden mopjes verteld. Het is
voorbij. Totdat even voor half zes de hele
zaak stagneerde. Geen ambulance komt
meer voorbij. Zal het toch nog misgaan en
voor welke kinderen? Er ontstaat paniek.
15.45 Er is een telefoonverbinding tot
stand gekomen tussen de gekaapte trein
en de bezette school.
16.20 Kuhuwael verlaat het afgezette
gebied rond de school. Hij verklaart ’s och-
tens even contact te hebben gehad met de
bezetters.
Donderdag 26 mei:
02.00 De ministers verlaten het be
leidscentrum in Den Haag.
07.30 Er wordt contact gelegd met de
school. Er wordt daarbij niet gesproken
over het brengen van voedsel.
10.00 De belangrijkste bewindslieden
komen weer bijeen op het beleidscentrum
in Den Haag.
10.00 De bezetters in de school weige
ren voedsel.
12.35 Een ziek meisje wordt door een
ambulance opgehaald bij de school, nadat
de bezetters hiertoe toestemming hadden
verleend.
19.00 Woordvoerder Van Leeuwen
verklaart dat de bezetters gevraagd heb
ben om warme maaltijden.
20.00 Een zegsman maakt bekend dat
prinses Beatrix donderdagmiddag een be
zoek heeft gebracht aan de opvangcentra
in Bovensmilde en Groningen.
Premier Den Uyl en minister van Agt, beide met zorgelijke gezichten bij het verlaten
van het crisiscentrum in Den Haag, gisteremiddag.
20.30 Een tweede kind wordt per am
bulance opgehaald bij de school. Het voer
tuig wordt vanuit de school onder schot
gehouden.
21.15 Twee Zuidmolukkers, een man
en een vrouw, brengen luchtbedden en
eten naar de school. De vrouw, een maat
schappelijk werkster, voert even later een
kort telefoongesprek met de bezetters.
moet naar het ziekenhuis. Helemaal vrij is
hij, zo zou hij later doorbellen. Maar ook
voor hem gaat de bezetting door, want hij
zal niet eerder gerust zijn voor ook zijn
collega’s die de afgelopen dagen onder
hoogspanning een topprestatie hebben
moeten leveren, uit hun benarde situatie
zijn.
Vrijdag 27 mei:
00.15 Een vierde kind wordt vrijgela
ten, en eveneens per ambulance afge
voerd.
23.30 Een derde kind wordt bij de
school opgehaald door een ambulance.
Ditmaal betreft het een hartpatiëntje.
03.05 Een vijfde kind wordt bij de
school opgehaald door een ambulance.
06.00 Bekend wordt dat alle kinderen
lijden aan diarree, zij het de een ernstiger
dan de ander.
05.00 Steeds meer ouders van de kin
deren arriveren bij het Wilhelmina-zieken-
huis in Assen.
22.15 Premier Den Uyl en minister
Van der Stoel van Buitenlandse Zaken
verlaten het crisiscentrum Den Haag.
8
c
i
Dit wordt nog net even teveel. De spanning
blijft om te snijden, tot de grote toeringcar
van Harmanni uit Assen voorrijdt en de
kinderen naar buiten komen. Dan is het
voor de kinderen werkelijk voorbij.
„Het is net alsof hij uit een normale school thuiskwam. Zo vrolijk was hij” zegt
een opgeluchte Gerard van ’t Hoog uit Bovensmilde. Vanmorgen vroeg werd zijn
zevenjarige zoon Wim met de andere 104 leerlingen vrijgelaten uit de school in
Bovensmilde. „Hij is lichamelijk en geestelijk honderd procent in orde. Het kan
zijn dat hij nog een terugslag krijgt, maar Wim maakt het uitstekend. Hij heeft zich
tijdens de bezetting niet vervelend gevoeld”, zegt Gerard van ’t Hoog.
Zoon Wim vertelde toen hij thuiskwam honderd uit. „Ze hebben in de school de
grootste lol gehad”, zegt Gerard van ’t Hoog. „Ze hebben veel spelletjes gedaan,
het was een compleet feest. De houding van het onderwijzend personeel was
grandioos. Bovendien hebben de bezetters zich ten opzichte van de kinderen
vriendelijk opgesteld. Hij zegt dat hij niet bang is geweest. Ook niet voor de
vuurwapens”. „Ze liepen met buksen”, zei Wim. „Verder niets”.
Het eerste wat Wim deed bij thuiskomst was spelen met zijn elektrische auto.
Gerard van 't Hoog en zijn vrouw zijn dolgelukkig: „De spanning is er voor ons nu
helemaal af”, zegt hij. De ouders hadden vannacht niet in de gaten dat de kinderen
al vrij zouden worden gelaten. Ze moesten ons wakker maken, zegt hij.
hoofdonderwijzer haalt het eten en drin
ken, dat voor het overblijflokaal was gezet,
weg waarbij hij door een overvaller onder
schot wordt gehouden. Ook vanuit de
school is een wapen op de onderwijzer
gericht.
15.00 Minister Van Agt arriveert sa
men met Van Kemenade in Assen.
16.30 Er is een opvangcentrum inge
richt in de openbare bibliotheek in Boven
smilde voor de ouders en familieleden van
de gegijzelde kinderen en onderwijzers in
de school.
18.00 Diverse Zuidmolukse leiders
gaan het crisiscentrum in Den Haag
binnen.
22.00 Er worden 110 lunchpakketten
en 110 dekens op een karretje naar de
school gebracht. Eten en drinken worden
aanvaard, aldus woordvoerder Toos Fa
ber. De leverantie werd afgesproken in
een telefoongesprek met het gegijzelde
schoolhoofd.
Het meisje dat gisteren wegens ziekte uit de school in Bovensmilde werd losgelaten,
wordt het ziekenhuis binnengereden.
Als laatste stapt onderwijzer S. H. van
Beetz uit Assen in de bus. Ook hij is ziek en
kinderen niet zo snel mogelijk
vrijkomen, dan gaan we met
Pinksteren in actie, zo luidden
de dreigbrieven. Ook in de
Zuidmolukse woonoorden in
Bovensmilde is de spanning
enigszins geweken. Men vrees
de daar een botsing met de
hoorden zingen „Van Agt, plaatselijke inwoners die geen
voedsel meer wilden verkopen
aan de Zuidmolukse bevol-
Plotseling krijgt de internationale pers,
die even verder op in de Schoolstraat door
telelenzen naar de school staat te kijken,
het herenigde gezin in de gaten. Een op
loop volgt. De vader loopt met zijn bevrij
de dochtertje het tuinpad over, de moeder
er achteraan. Binnen gaan meteen alle
gordijnen dicht. Politiemannen met kara
bijnen halen een fotograaf bij het keuken
raam weg. De vader komt nog even wat uit
zijn auto halen en draaft dan weer gebo
gen door de achterdeur naar binnen, zoals
iemand vlucht voor de slagregen. De foto
toestellen klikken weer.
03.45 De bezetters.bellen het crisiscen
trum en verklaren: „Alle kinderen komen
vrij, kunnen jullie voor transport zorgen”.
De reden voor de vrijlating is dat er een
besmettelijke ziekte is uitgebroken onder
de kinderen. De ziekte is volgens een
woordvoerder van vrij ernstige aard. Na
behandeling in het ziekenhuis zouden de
kinderen echter buiten gevaar zijn.
Woensdag 25 mei:
00.30 Kuhuwael rondt bezoek aan
Bovensmilde af. Hij heeft daar ongeveer 2
uur lang „oriënterende” gesprekken ge
voerd met Zuidmolukse gezinnen.
DEN HAAG. „Ik ben ont
zettend dankbaar. God heeft
hier ingegrepen", zo reageerde
vanochtend de Zuidmolukse
leider ir. Manusama op het
nieuws van de vrijlating van
de gegijzelde kinderen in Bo
vensmilde. Volgens hem zijn
de kansen groot dat de acties
nu snel aflopen. „De ervaring
heeft mij geleerd dat als er op
één punt iets gebeurt dat ook
invloed heeft op een ander
punt”, aldus Manusama. Hij
doelde daarmee op de gijze
lingsactie in de trein bij
Glimmen.
De leider van het crisisteam
van de Zuidmolukkers in Cap-
pelle aan de IJssel, de heer
Lokollo zei: „Wij hebben er
DEN HAAG. (ANP) Onderstaand
volgt een chronologie van de bezetting
van de lagere school in het Drentse Bo
vensmilde.
Maandag 23 mei:
09.20 Molukkers bezetten zonder veel
opzien te baren, de openbare lagere school
in het Drentse Bovensmilde en nemen
daar 120 kinderen en zes onderwijzers in
gijzeling. Na verloop van tijd mogen de 15
Zuidmolukse kinderen onder de gegijzel
den, vertrekken.
09.30 Rond deze tijd ontvangen de
politie en de Spoorwegen de eerste meldin
gen over de bezetting van de school.
10.00 In het ministerie van Justitie in
Den Haag wordt een crisiscentrum ge
vormd. Minister Van Agt van Justitie
neemt persoonlijk de leiding op zich van
dit centrum.
10.00 Vanaf dit tijdstip wordt bekend
dat alle lijsttrekkers van de politieke par
tijen, besloten hebben hun verkiezings-
toumees af te breken.
11.00 In het hele land worden Indone
sische vestigingen onder bewaking ge
steld, dan wel wordt de bewaking ver
scherpt. Dit laatste gebeurt ook op
Schiphol.
11.15 De mobiele eenheid van rijks- en
gemeentepolitie in Groningen wordt ge
consigneerd in verband met de gijzelingen.
12.15 Schoten uit de school in Boven
smilde.
13.15 Stakende Groningse taxichauf
feurs bieden aan de plaats van de gegijzel
de schoolkinderen in te nemen.
13.35 Minister Van Agt vertrekt naar
Assen om het beleidscentrum aldaar te
organiseren. Minister Van Kemenade (On
derwijs) gaat mee.
14.30 Een oudere Molukse vrouw,
maatschappelijk werkster, brengt acht
Plastic tassen met voedsel en een lorrie
met flessen limonade naar de school. De
Dinsdag 24 mei:
05.00 Militairen versterken het kordon
rond de school in Bovensmilde.
09.00 Er wordt geschoten bij de
school. In totaal worden zes schoten afge
vuurd waarvan er een inslaat op de eerste
verdieping van een aangrenzende woning.
09.30 Opnieuw wordt er vanuit de
school geschoten. Ditmaal op het moment
dat twee Zuidmolukse vrouwen met kar
retjes voedsel onderweg zijn naar de
school. De vrouwen keren onverrichterza-
ke terug.
10.25 In de loop van de morgen is per
normale post een brief met eisen van de
bezetters afgeleverd bij het beleidscen
trum in Den Haag
Het enige wat hij over de gijzeling zelf
vertelt is, dat hij zijn Bambix ’s morgens
niet kreeg. Hij heeft het duidelijk gemist.
04.15 Kort na vieren komen de kinde
ren een voor een naar buiten. Zij worden
met twee tegelijk afgevoerd door ambu
lances. Bij een politiepost bij de afzetting
worden de kinderen geteld.
06.45 Er rijdt een bus voor de school.
Korte tijd later stappen alle overgebleven
kinderen en één onderwjzer in de bus. De
bus vertrekt met nog onbekende bestem
ming
05.25 De operatie wordt stopgezet. Een
kwartier later arriveert bij de school een
ambulance. De broeders moeten uitstap
pen waarna de Zuidmolukkers hun toe
spreken. Vervolgens rijden ze weg, zonder
kinderen.
voor gebeden. We vinden het
fantastisch. We zijn er blij om,
want kinderen gijzelen mag
niet”. Lokollo verklaarde dat
het gedurende de gijzelingsac
ties zijn beleid is geweest om
op het gemoed van de Zuidmo
lukse overvallers in de school
te werken. „Het begint er nu
naar uit te zien dat dat niet
vergeefs is geweest”, volgens
Lokollo.
„De overvallers hebben zich
duidelijk het lot van de zieke
kinderen aangetrokken en
hebben hen vrijgelaten. Dat is
een positief punt. Nu kunnen
we met ze onderhandelen en
hen overtuigen van de zinloos
heid van hun actie”, zei
Lokollo.
10.00 Er is contact gelegd met de
bezetters van de school.
10.00 Er is contact gelegd met de
bezetters van de school. Met hen wordt
vooral gesproken over de eis van de rege
ring dat eerst de kinderen moeten worden
vrijgelaten voordat verder kan worden
onderhandeld.
10.00 Kuhuwael arriveert opnieuw in
de Zuidmolukse wijk in Bovensmilde
waar hij zijn gesprekken voortzet.
10.45 De bij de gijzeling betrokken mi
nisters gaan opnieuw in beraad.
10.45 Met een megafoon wordt uit de
school geroepen: „Trekt u zich alstublieft
terug van de school, in het belang van de
kinderen.” Direct daarna beginnen de kin
deren in koor te roepen: „Van Agt, wij
willen leven”. Na tien minuten houdt het
geschreeuw op.
11.25 De Zuidmolukse bezetters ver
klaren via de telefoon grote bezwaren te
hebben tegen een eventuele vrijlating van
de kinderen in de school, omdat die een
waarborg zijn voor de veiligheid van de
gijzelnemers.
12.30 Een oudere Molukse man
spreekt de bezetters van de school toe via
een megafoon. Ondertussen wordt vlak bij
een Molukse zang- en gebedsdienst ge
houden.
14.00 Het ultimatum dat de overval
lers van de school hadden gesteld, loopt af
zonder dat er iets gebeurt.
15.30 Premier Den Uyl verklaart dat
gedurende de ochtend er vrij intensief
contact is geweest met de bezetters
„We hebben er hard voor ge
werkt. We hebben er voor ge
beden dat de kinderen zo snel
mogelijk vrij komen. Als er
wat met deze kinderen was ge
beurd”, aldus Lokollo, „was
het leed niet te overzien.
Woensdag, toen wij de kinde
ren
wij willen leven”, toen was
voor mij de maat vol. Toen heb
ik tegen mijzelf gezegd dat ik king. We hebben een mannetje
alles op alles zou zetten om gestuurd naar de kampen om
deze zaak tot een goede afloop de Zuidmolukkers daar wat te
te brengen. kalmeren en hun gemoederen
Lokollo is opgelucht door de te sussen”, zei Lokollo.
laatste ontwikkeling. Het cri- „Gelukkig is nu de spanning
sisteam in Capelle aan de IJs- voorbij en kunnen wij con-
sel wordt volgens hem overste- structief werken aan een goede
Ipt met dreigbrieven. „Er zijn afloop van deze acties”, zo
ons ultimata gesteld. Als de voegde hij eraan toe.
JïWÏ i
Él
