rw
Opgravingen in Amsterdam tonen
dagelijks leven van eeuwen her
Massale volksopera in Paradiso
STADS
JOUR
NAAL
NR. 15:
■I'
r
I
7 LZ
maken, door hun schild heen kunnen komen.”
Ethisch reveil
Ballroommuziek
r
I
Ambtenarij
Geweld
„Het is niet onze taak om bewegende stencils te maken.
Dit is geen instructiefilm, dat kunnen anderen beter en
effectiever.” Leden van het Amsterdamse Stadsjournaal
aan het woord in het theater The Movies. Zojuist is het
vijftiende journaal vertoond: „Alleen is maar alleen”,
opgebouwd rond het thema van de jeugdwerkeloosheid.
Na afloop komt de kritiek uit de zaal: de film is te
bevestigend, laat niets nieuws zien, analyseert niet. De
samenstellers, Gerrard Verhage en Floor Kooij, leggen
uit dat analyse bepaald niet het pakkie-an is van de
jongeren voor wie deze film bedoeld is. Gerrard, later in
een gesprek: „Hun haren gaan al bij voorbaat overeind
staan als er een stel probleembepraters in hun vormings
centrum komt. Ze zijn zó uitgekookt, ze hebben een
uitgebreid arsenaal wapens tegen sociale zeikers. Ze
spelen de dommerd, of de slimmerd, of gaan gewoon
gein trappen. Zo’n film als deze, met weinig gepraat en
veel herkenbaarheid, zou misschien een opening kunnen
Gebruiksvoorwerpen
ONDER REDACTIE VAN INGE CRUL
■F
■-
s
5
1
Jongeren sluiten ogen
voor werkeloosheid
heeft en zag dat het desondanks niet lukte
werk te krijgen. Die afhaakte en het alle
maal wel gelooft. Floor: „Onze grootste
opdracht was geweest, leek in meer dan
één opzicht niet op zijn plaats.
Scene uit „Alleen is
maaralleen":
demonstratie in Hengelo
vorig jaar tegen
zakgeldkwestie
De „Paradiso Apo-Calypso Show” moet een waarachti
ge volksopera worden, waarin iedereen en van alles uit
het volk de ruimte krijgt op de vloer van de grote zaal van
Paradiso Het publiek ziet toe van de zijkanten en de
balkons en mag desgewenst de geprojecteerde liederen
meezingen Koren, optochten, bands, professionele kun
stenaars en amateurs, bekenden en anonymi, kinderen en
volwassenen moeten hier samen een gigantisch schouw
spel gaan maken
In het dynamische tót opgamsatiecentrum geworden
kantoor van Paradiso waai de telefoon niet stil staat,
Zien wat het betekent geen werk te heb
ben, geen ontplooiing als jongere.”
De volksopera laat de jongste geschiedenis op bizarre
wijze aan het publiek voorbijtrekken in optochten, dans
jes, zang, tekst en tableaux vivants. Het begint met de
ballroommuziek en quick steps uit de jaren ’50 en eindigt
met het ethisch reveil van «nu Daartussendoor ligt een
wereld van gebeurtenissen, met om maar wat te noemen,
kinderspelletjes, sprookjes, het optreden van de koninklij
ke familie en natuurlijk het hoogtepunt van de jaren 60
het huwelijk van Beatrix en Claus
Daarna wordt, zegt Mischa, de witte mis omgeturnd in
een zwarte, en het draaiboek doorlezend moet men zeggen
dat de rookgordijnen van het koninklijke huwelijk be
hoorlijk lang blijven hangen In die mistige steer is magie
het toverwoord mystiek wordt alles en geladen van
Het meest schrijnende probleem waai
de filmers mee geconfronteerd werden,
was wel het ontkennen door de jongeren
Laars gevonden in de ophoging aange
bracht vóór de bouw van de Nieuwe Kerk
in 1380.
symboliek. Sex, bachanten, nonnen, dekadcVitie, zijn de
trefwoorden in het script
De film toont behalve de onderlinge ver
houdingen ook de houding van de buiten
wereld. Ambtenarij op het gewestelijk Ar
beidsbureau, fricties tussen opleiding en
werkelijkheid. Een rondleiding in een be
drijf en de personeelschef die zegt: ja ja
jongens, zulke machines zien jullie op
school niet. Veel aandacht is er voor de
„ondernemersscholen”, de manieren om
jongeren onder het mom van opleidingen
en kansen toch in te schakelen voor het
produktieproces, maar dan wel dat ene
specifieke zodat ze nergens anders terecht
kunnen en zo tegelijk het minimumjeugd
loon te ontduiken met een zakgeldsysteem.
Voor wie protesteert geldt: voor jou staan
tien anderen te dringen.
Tenslotte geeft de film beelden van de
demonstratie tegen dat systeem vorig jaar
in Hengelo en wijst op de mogelijkheden
tot organisatie, om samen sterk te zijn.
Immers, alleen is maar alleen. Waaraan
een zeker wervend karakter niet ontzegd
kan worden, maar dat zat ook al in de
opzet.
Je vraagt je af of zo’n film niet ook ééns
nuttig voor werkgevers zou zijn. Flopr
vertelt dat ze hem getoond hebben aan de
voorlichtingsman van het bedrijf waar de
rondleiding gefilmd was. „Zijn reactie was
voor ons een bewijs dat we goed zaten. Die
man was helemaal aangeslagen erdoor.
Natuurlijk had hij bepaalde kritiek vanuit
zijn kant, maar hij vond dat hij onmogelijk
tegen vertoning kon zijn bij een dergelijke
realiteit. Een werkelijkheid die je je, als je
zelf in een bedrijf meedraait, nauwelijks
realiseert, zei hij.
i-
5
t-
e
a
■f
t.
J
e
J
a
van de werkeloosheid, het ver van zich,af
zetten. Gerrard: „Overal zag je dat, onder
het motto van: mij overkomt dat niet, ik
leer toch een vak.” Zo slaan ze elkaar de
wapens uit handen en praten over hen die
wél het slachtoffer worden als over slappe
lingen. hij kan best werk krijgen, alS-ie
maar wil.
Protohistorie van de gemeenteuniversiteit
met beperkte middelen aan een stadskern
onderzoek. Het archeologisch team heeft
dit werk nu voortgezet en op zich genomen
de opgravingsresultaten van het gehele
stadskernonderzoek van 1954-1974 in
kaart te brengen. Het nu ontstane boek
geeft ook geen totaalbeeld, het onderzoek
is net zo min als de metro „af” (alleen het
traject Weesperplein-Waterlooplein staat
erin), en een vervolg ligt voor de hand.
belangstelling ging eigenlijk daar naar uit.
We zagen hoe die mensen terecht zijn
gekomen in een sfeer van geweld hun
enige antwoord. We stuitten op knokploe
gen in Amsterdam, die bijna fascistisch
bezig zijn. Geweld overal: kijk maar naar
die enorme belangstelling voor de vecht
sporten.”
Het NVV-Jongerencontact wilde echter
niet aan een film daarover, enerzijds om
dat het zich juist richt op de conformisti
sche groep, anderzijds ook omdat een film
zoals het Stadsjournaal die voor ogen
tot op het hemd mocht verdobbelen mits
dat minstens één mijl buiten de stad ge
beurde. En bij het onderwerp „knopen”:
dat op het concilie van Tarragona in 1282
de clerus verboden werd gouden, zilveren
en andere metalen knopen te dragen.
Een bonte verzameling van gebruiks
voorwerpen uit het dagelijks leven staan
in „Opgravingen in Amsterdam”, dat
daardoor geen goedkope 39,50) maar
wel zeer levendige catalogus is geworden
Archeologie lijkt soms bijna te parasi
teren op andere gebeurtenissen. Al dan
niet noodzakelijke afbraak, restauratie,
rampen, branden in een oude stad zijn
voor hen die zich met het oudheidkundig
bodemonderzoek bezighouden evenzovele
buitenkansjes om in de blootgewoelde
grond te gaan graven. Snel en gehaast
vaak, omdat de nieuwbouw alweer staat
te dringen. Zo heeft de metro-aanleg in
Amsterdam een unieke mogelijkheid ge
schapen om voorwerpen uit het verleden
aan het daglicht te brengen. Wethouder
Pitt Treumann kreeg deze week het boek
„Opgravingen in Amsterdam” met de re
sultaten onder andere daarvan gepresen
teerd. Zijn opmerking dat de metrobouw
eigenlijk wel een grootse archeologische
Allereerst natuurlijk al niet zoals hij zelf
zei omdat het daar niet om begonnen was.
Maar ook al omdat zoals het boek zelf
vertelt de volgorde van handelen wat an
ders was. De metrobouw werd niet vanaf
het begin met een bewuste archeologische
opdracht begeleid, nee, toen er vondsten
werden gedaan werd opeens met grote
voortvarendheid een team daarvoor opge
steld, ressorterend onder Publieke Werken
en onder het historisch museum.
Dit tot grote vreugde overigens van hen
die al jarenlang op een stadsarcheoloog
aandrongen. Al sinds 1951 werkte het (la
ter gesubsidieerde) Instituut voor Prae- en
Het geheel mondt uit in de jaren ’70. Huib heeft zo zijn
eigen simpele visie op dat heden, het is allemaal niet zo tof
vindt hij, met dat ethisch reveil, het agogendom en al dat
gepraat De vrijheid van de jaren 60’ een schijnvrijheid
schampert hij Mischa zegt het wat moeilijker: je hebt
keuze uit twee dingen, meent hij. Het ene is de „collapso",
je gaat mee met het oude kapitalistische economische
systeem dat zichzelf steeds verder in puin draait. De
andere de „apocalypso”. Zoals de titel van de volksopera
reeds doet vermoeden gaan we die kant op, de kant van
het ballonnengezelschap. Mensen die zien dat het straks
verrekte vervelend kan worden, maar die tóch blijven
lachen
stond onverteerbaar zou zijn voor de vele
verschillende instellingen waar men in alle
voorzichtigheid tracht voorlichting te
brengen. Met begrip hiervoor sloot het
Stadsjournaal zich aan bij de wensen van
het Jongerencontact, wat niet wegneemt
dat het idee van een film volgens hun
oorspronkelijke idee nog in het achter
hoofd is gebleven voor later.
Stopper van tin en lood om tabak in een
pijpekop aan te drukken, in de vorm van
een pijprokende negerslaaf Gevonden op
de Zwanenburgwal, tweede helft zeven
tiende eeuw.
„Alleen is maar alleen” ontstond op ver
zoek van het NVV-Jongerencontact dat
ook de extra kosten voor de kleur betaalde
(er is subsidie voor zwart/wit van rijk,
provincie en gemeente). Het Jongerencon
tact wil ook werkeloze jongeren in de
gelegenheid stellen tegen een laag tarief
lid te worden van een vakbond, maar de
poging (An vat te krijgen op deze groep
lijkt al te stranden op de ongrijpbaarheid.
Voorlichtings en wervingsactiviteiten
moeten in feite ai bij de groep schoolverla
ters beginnen wanneer ze nog op die
school zitten Daarvoor was aanspreek
baar materiaal nodig, zodat men contact
In die Verkenningsperiode ontmoetten
ze twee groepen: de conformisten, die zich
te barsten werken om te voldoen aan feite
lijk onmogelijke eisen, en bereid is veel te
„Zo n film trekt hard aan je, je werkt im pikken; En de groep die dat al gedaan
een soort roes, dag en nacht. We bezochten
scholen, vormingscentra, clubhuizen. Het
betekende praten, discussiëren, lezen
Werken vóór en mét een henaalde doel
groep, de filmers van het stadsjoumaal ver
keren in de bevoorrechte positie dat ze hun
publiek kennen. Gerrard: „Je kunt speel
films maken waarbij je je betrekkelijk
weinig aantrekt van je publiek en dan is
het tamelijk gemakkelijk je „filmisch”
uit te leven. Zodra je wél naar je publiek
kijkt, komen je capaciteiten onder span
ning te staan. Dat is voor ons de meest
interessante situatie, waarin soms het on
derwerp, soms de film het wint en soms
een gelukkige synthese ontstaat.”
Sinds ’73 is men nu bezig met de Stads
journaals, die uitgroeiden tot discus-
siefilms met een problematiek die vaak
boven het Amsterdamse aspect uitgaan.
Films die „gebruikt” kunnen worden, door
en voor allerlei soorten actiegroepen,
buurthuizen, huurderscomités, vormings
centra, onderwijsinstellingen. Vaak ont
staan uit de behoeften van een doelgroep,
soms ook gemaakt omdat het filmcollec-
tief dat zelf van belang vond.
Talloze voorwerpen zijn gevonden, voor
namelijk uit de periode van de dertiende
tot en met de negentiende eeuw. Veel ver
gankelijk materiaal beneden de grondwa
terspiegel bleef bewaard door de speci
fieke bodemstructuur van Amsterdam.
Daar komt nog bij dat bij de metrobouw
Veel voorwerpen gespaard werden door de
methode om met waterstralen de grond
weg te spuiten. De vondsten zijn vooral
daarom zo interessant doordat het vaak
om gebruiksvoorwerpen gaat, die een
beeld van het dagelijkse leven in een stad
Het idee werd geboren bij Paradiso’s Huib Schreurs en
schrijver Hans Plomp en de plannen werden verder uitge
werkt met Mischa Frenkel. Op Hans’ script kickten (zegt
Mischa) meteen al een heleboel meer en minder bekende
mensen die allemaal staan te trappelen om gratis mee te
mogen doen. Het geheel is bezegeld met een subsidie
zodat niets een groots gebeuren binnenkort in de hoofd
stad nog in de weg lijkt te kunnen staan een volksopera
in Paradiso, de „Paradiso Apo-Calypso Show" Een hap
peningachtig gebeuren op vrijdag tien en zaterdag elf
juni, waaraan alleen al zo’n tweehonderd mensen gaan
meedoen en waarbij nog eens het drievoudige daarvan
kan toekijken. Want: „ik houd van een massaal gebeu
ren", zegt Huib. Dit alles gaat gebeuren in het kader van
het Festival of Fools dat tegelijkertijd met het Holland
Festival voornamelijk in Amsterdam wordt gehouden
Theatergroepen uit de marge, en dan vooral met een
clowneske inslag treden dan op in Shaffy, Melkweg.
Paradiso, het Vondelpark en op straat.
Stadsjoumaal 15, „Alleen is maaralleen"
wordt vandaag, vrijdag 27 en zater
dag 28 mei vertoond in Zienema Oktopus,
Keizersgracht 138 in Amsterdam. Men kan
deze 16-mm-film met optisch geluid die
nog geen half uur duurt ook bestellen bij
Fugitive Cinema Holland Amsterdam, Ni-
colaas Maesstraat 68, telefoon 020-764320.
Kosten f 40 exclusief transport en BTW
Ook andere stadsjoumaals kunnen be
steld worden. Ze gaan onder andere over
werkeloosheid in het algemeen, het leger,
school, huurverhogingen, buitenlandse ar
beiders, ruimtelijke ordening en beelden
de kunstenaar.
geven. Een heel ander beeld dan hetgeen
uit musea, archieven, documenten en der
gelijke meestal tot ons komt.
Juist daarom is het boek ook voor de
geïnteresseerde leek zo interessant. Na een
vergelijking met onderzoekresultaten in
andere Europese steden en een overzicht
van vindplaatsen in Amsterdam, is het
grootste deel van het werk besteed aan een
beschrijving van de vondsten. Het heet
dan ook een „catalogus” maar is verre van
een saaie opsomming. Inderdaad, de voor
werpen worden stuk voor stuk genoemd,
mét hun foto, mét al hun „personalia”, wat
op zich al interessant is, maar bovendien is
er een boeiende begeleidende tekst die
vondsten en materialen In relatie tot de
maatschappij van vroeger plaatsen. Dus:
wat deed men ermee, wat waren de am
bachten eromheen, de sociale omstandig
heden.
Neem nou „leer”. Naast aardewerk het
hoofdbestanddeel van het materiaal in
stadskernen De problemen bij het conser
veren zijn de reden geweest dat het niet in
die mate bestudeerd is als aardewerk,
maar het boek haalt de schade in. Verteld
wordt hoe en wanneer leer gebruikt werd
en waarvoor, en wie ermee bezig waren.
De lezer ziet schoenen, laarzen en pantof
fels, leert hoeveel schoenmakersambach
ten er wel niet waren, en dat de leerindu
strie eens kampte met milieuproblemen.
Zo leest hij bijvoorbeeld in het hoofdstuk
je „spellen” als saillant detail dat men
volgens keuren sinds 1413 het eigen bezit
WIS
ia®
In deze volksopera wordt het etich reveil overigm»
„fraai om zeep geholpen in de gehaktmolen ermee. Waar
na een „apocalyptische orgie volgt Wie wil weten hoe dat
gaat moet maar gaan kijken Op tien juni, bii de generale,
dan mag iedereen er ongelimiteerd in voor vijf
gulden Op elf juni is de officiële opvoering, dan mogen er
maximaal 600 mensen bij zijn voor een tientje de man
Zaterdag is er overdag nog een terras een sprekershoek
en een scholierenfeest. en om een uur of vijf de vlotten
show op het water achtei Paradiso met alle vlotten en
bouwsels uit de Amsterdamse grachten Op üelde avonden
zal ei een groot jeeei o» <iji. t
zocht met het Stadsjournaal. Weliswaar
bestaat er wel een film op dit terrein,
„Diploma; geen" van Kees Hin, maar, al
dus Gerrard, die spreekt niet altijd aan
doordat er te veel discussie in de film zit
Drie maanden lang werkten de mensen
van het Stadsjournaal keihard met de ma
terie Van de jeugdwerkloosheid en rand
verschijnselen daaromheen. Gerrard
schermt Huib met een vel papier vol namen. Bekenden uit
de Amsterdamse „sien”, die nog niet dood is, een Jasper
Grootveld, Kees Hoekert, het Ballongezelschap (de softe
opvolger van de Insektensekte), de Nepgroep, het Bosch
optochtenbestand Enthousiast praat Huib over mensen
die zeker of helemaal zeker of toch wel met grote waar
schijnlijkheid mee gaan doen, een Wally Tax met een
speciaal lied, Daisy Dynamite, en Mathilde Willink Maar
ook het koor Peen en Ui met 15 wouwen, en een koor met
Gregoriaanse gezangen En schoolkinderen, en misschien
het Leger des Heils Kortom, een uitermate bont gezel
schap
Speelgoed tinnen soldaatje te paard, gevonden in de Weesperstraat Eind 16e. begin 17e
eeuw
fep
r~
F ««saiu#
J
