STEM-MIG
HOLLAND
FESTIVAL
Dansaanbod in vele
opzichten interessant
Kleine
rol
voor
toneel
F
Acqua Femina
V t Wl
Jl
cm
iiil
Het dertigste Holland Fes
tival, dat gehouden wordt
van 1 tot en met 23 juni, staat
in het teken van de menselij
ke stem. Na het Amerika-
festival van vorig jaar heeft
de organisatie opnieuw ge
kozen voor een thematische
programma-opzet, omdat
zonder een centraal thema
het kanaliseren van het oe
verloze aanbod van solisten,
ensembles en orkesten al
moeilijk genoeg is. Ook nu
kan er niet naar volledigheid
worden gestreefd. Het zal
een ieder gemakkelijk vallen
lacunes aan te wijzen; per
slot van rekening is kwanti
tatief gezien het aandeel van
de vocale muziek in de mu
ziekgeschiedenis verreweg
het grootst. Evenmin trou
wens als vorig jaar zijn alle
programma’s aan het thema
onderworpen.
4
F .*5
rL
- M
v.L
S W
I
IV
melding
van
me l
Cathy Berberian, hier in A la Recherche de la Musique perdu komt met een speciaal programma, VocaLectuRe-
cital.
Fascinerend ballet levert The Joy
ce Trisler Danscompany. Hier Jac
queline Buglisi (links) en Maggy
Gorrill in Little Red Riding Hood,
waarvoor muziek van Duke El
lington werd gebruikt.
Een traan voor elke Roos is de titel
van een theatercollage van protestli
teratuur van vrouwen en het is Na
tascha Emanuels die er met haar
Een kunstmatig strottehoofd zal gebruikt worden in Humdrum en Hullaba
loo, waarin Chaim Levano in samenwerking met het Instituut voor Foneti
sche Wetenschappen van de Universiteit van Amsterdam „de roerselen van
het menselijk strottehoofd uit de nabije historie opdiept".
Chaim Levano heeft de Dada-be-
weging en de roerselen van het men
selijk strottehoofd uit de nabije his
torie opgediept met hulp van het
Instituut voor Fonetische Weten
schappen van de Universiteit van
Amsterdam. Humdrum and Hulla
baloo gaat op 13 juni in Amsterdam
van start.
Robert Heppener heeft zich laten
inspireren door de bijzondere moge
lijkheden van de ronde Lutherse
Kerk in Amsterdam en daarvoor
vrouwenkabaret
maakt.
een koorwerk geschreven (Amster
dam,. 19 juni). Michael Oldfield is in
ieder geval aanwezig, maar wellicht
speelt hij zelf de gitaarsoli uit zijn
eigen compositie Tubular Bells, die
dankzij de medewerking van het Re-
sidentie-Orkest wellicht tot een even
waardevolle als zeldzame combina
tie van symf onie-orkest en popgroep
kan leiden. Op 3 juni in Den Haag.
In de internationale muziekwereld
is Luciano Berio nog steeds één van
de meest vooraanstaanden. Hij diri
geert het Rotterdams Philharmo-
nisch Orkest op 23 juni in Rotter
dam tijdens de opvoering van zijn
laatste grote werk, Coro, een compo
sitie voor koor en orkest op teksten
van onder andere Pablo Neruda.
Zijn deelname aan het Holland festi
val was al vaker een hoogtepunt.
Speciaal voor dit festival maakte
de veelzijdige Italiaanse sopraan
Cathy Berberian een nieuwe show,
VocaLectuRecital geheten, die zon
der meer een originele bijdrage aan
het stemthema zal blijken te zijn. 8
juni in Den Haag.
■x
Tot slot van deze opsomming, het
enige danswerk in dit Holland Festi
val, dat op de menselijke stem geba
seerd is: Acqua Femina van Jiri
Kylian op muziek van Arne Nord
heim. Als tegenwicht tegen al het
Amerikaanse geweld, mag Kylian
een voorbeeld geven van moderne
dans in Europa. Gezien zijn vorige
produkties bij het Nederlands Dans
Theater, Novembersteps en Stoolga-
me is dit Europese aspect bij hem in
goede handen.
Een spectaculaire bijdrage belooft
vooral For Colored Girls te worden,
een theatergedicht rond het groeien
de negerprobleem in Amerika, dat
een der grootste successen van het
New Yorkse toneelseizoen is. Oz
Scott heeft de regie en Paula Moss
verzorgde de choreografie. De ens
cenering is eenvoudig gehouden,
maar de voorstelling moet een grote
dramatische kracht uitstralen.
Er zijn natuurlijk nog wel andere
vormen van moderne dans waar het
Holland Festival dit jaar niets aan
doet, maar de nieuwe aspecten die
er deze keer bij elkaar gebracht zijn
maken in ieder geval dat wat de
dans betreft veelbelovend
Over het Mickery-projekt Vox Po-
puli valt nog weinig te vertellen. De
ondertitel luidt: Reconstructie van
een heiligverklaring en naar ver
luidt zal het slachtoffer Van Agt
heten Het idee is van Ritsaert ten
Cate die ook hei projekt leidt
De drie eenakters van Samuel
Beckett zouden onder auspiciën van
de Theaterunie zijn uitgebracht
CRM zag echter geen kans de nodige
subsidiegelden ervoor te verstrek
ken en daarom kon deze bijdrage
aan het festival niet doorgaan Alles
bij elkaar dus wat mager En dat
terwijl de menselijke stem bij deze
vorm van kunst toch geen gering
aandeel heeft.
Overblijven twee klassieke pro
dukties van het Birmingham Reper
tory Theatre (Measure for measure
van Shakespeare en The Devil is an
Ass van diens tijdgenoot Ben Jon
son), Vox Populi, Vox Dei door Mic
kery Workshop en For Colored Girls
door het New York Shakespeare
Festival.
For Colored Girls, een theatergedicht rond het opgroeiende Amerikaanse negermeisje, is een van de grootste
successen van het lopende New Yorkse toneelseizoen.
De stem wordt wel het „schoonste
muziekinstrument” genoemd. Het is
in ieder geval het meest directe ar
tistieke en emotionele expressiemid
del waarover de mens beschikt. Min
of meer verwant met het centrale
thema „de stem” zijn 155 van de 180
manifestaties; een record-aantal uit
voeringen in de dertigjarige ge
schiedenis van het Holland Festival.
Vocale muziek staat bij 80 van de 95
concerten uit het aanbod van het
festival voorop. Bij de invulling van
het programma heeft men rekening
gehouden met de positie van de
vrouw (vooral in het theater- en
dansprogramma), en aandacht ge
schonken aan de nieuwe Nederland
se muziek. Liefst 25 werken van 18
Nederlandse componisten worden,
voor het merendeel voor de eerste
maal, uitgevoerd. Opera en mu
ziektheater nemen hierbij een voor
name plaats in.
Zo zullen de opera „Axel” van Jan
van Vlijmen en Reinbert de Leeuw
(première op 10 juni in Schevenin-
gen) en een voorproef van Peter
Schats Houdini (première 12 juni in
Amsterdam) tot klinken komen. Een
derde muziektheaterproductie be
treft een bewerking die Lodewijk de
Boer en Willem Breuker maakten
van „De Knop”, een eenakter van
Harry Mulisch over de atoombom-
bedreiging. Het werkstuk gaat op 11
juni in Utrecht in première.
Overigens wordt de grote lijn van
het muziekhistorisch overzicht van
Europese vocale muziek niet losge
laten. De koorconcerten nemen niet
voor niets zo’n belangrijk deel van
het programma in. Er is gestreefd
door middel van het laten opvoeren
van een serie hoogtepunten uit de
historie van het componeren voor de
In grote lijnen zal een overzicht
worden gegeven van de ontwikke
ling van de Europese vocale muziek
van de middeleeuwen tot vandaag.
Dat gebeurt vooral -binnen de op
bouw van de afzonderlijke pro
gramma’s. De ruime opzet van het
thema maakte het wel gewenst een
aantal facetten te bundelen in on
derverdelingen of mini-festivals. Zo'
zijn er rond onderwerpen als experi
menteel stemgebruik, poëzie, mini
mal music en folkzang speciale acti
viteiten voorbereid.
staat het hier al bekende „Speeds”
en „Biography” en in een derde
voorstelling komt ze met een werk
geïnspireerd op Mondriaan.
Measure for Measure is in het sei
zoen 1976/77 in ons land nog opge-
voerd door het Zuidelijk Toneel Glo
be. Het is een luchthartig blijspel
waarin een hertog zich als monnik
vermomd onder het volk begeeft. De
tweede produktie van het gezel
schap uit Birmingham, The Devil is
an Ass, is een levendige satire van
Ben Jonson ook de auteur van Vol-
pone Jonson's stukken genieten
heel wat minder belangstelling dan
die tvan Shakespeare, maar ver
dienen eigenlijk een beter lot.
Kostuumontwerp vuil Peter Far
mer voor twee hofdames in de eer
ste acte van Giselle, dat wondt
(ingevoerd door het National»
Ballet
Het dansaanbod in het festival is
om verschillende redenen interes
sant. Ten eerste is er een romantisch
ballet, Giselle, uitgevoerd door Het
Nationale Ballet, uit de tijd (1841)
dat men nog echt geloofde in de
romantiek. Daartegenover brengt
het Nederlands Dans Theater een
nieuw werk op romantische mu
ziekjes van Mendelssohn, Lieder oh-
ne Worte, in de choreografie van
Hans van Manen. Deze choreograaf
gebruikt de laatste tijd vrijwel uit
sluitend romantische muziek en
schijnt daar volkomen gelukkig mee
te zijn, ook al krijgt zijn werk wel
erg het karakter van sierkunst.
Maar Van Manen kan ook wel
voor een verrassing zorgen, dat
heeft hij al vaker gedaan. De grap
dat de Lieder ohne Worte voor piano
gecomponeerd zijn en dus niets met
de menselijke stem (waar dit festival
toch over gaat) te maken hebben, is
als verrassing voorlopig wat te dun.
Over Giselle valt nog te zeggen dat
Het Nationale Ballet op dit moment
bezig is aan een nieuwe instudering
van dit werk door dé Engelsman
Peter Wright, een versie die hij ook
al instudeerde in Stuttgart, Londen
en Canada. Toen het Nationale bal
let van Canada dit werk in 1975 hier
uitvoerde, kwam het over als helder,
accuraat en nogal mechanisch.
Totaal nieuw voor Nederland is
The Joyce Trisler Dans-company
die een voorstelling brengt onder de
titel „The Spirit of Dennishawn”. De
Dennishawn school werd in 1915 in
New York gesticht door Ruth St.
Dennis en Ted Shawn. Het was één
van de eerste belangrijke scholen
voor de moderne dans in Amerika
en het is dan ook uiterst interessant
om iets gereconstrueerd te krijgen
van de wijze van werken die er aan
deze school werd toegepast: Om de
gedachten te bepalen zou men kun
nen stellen dat Ruth St. Dennis zich
erg aangetrokken voelde tot de Oos
terse dans met een accent op reli
gieuze idealen, terwijl Ted Shawn
onder andere Amerikaans Indiaan
se dansen onderzocht en vooral het
accent legde op manlijke kracht. De
later zo beroemde Martha Graham
begon haar carrière als leerling van
deze Dennishawn school.
Tegenover het beginpunt van de
Amerikaanse moderne dans stelt
het Holland Festival twee voorbeel
den van de nieuwste ontwikkelingen
daar. Een paar jaar geleden moch
ten we al kennis maken (ook tijdens
een Holland Festival) met werk van
Alwin Nikolais, die er van houdt om
met voorwerpen en objecten te dan
sen: lappen .zakken, stokken, licht
(zaklantaarns). Het gaat er daarbij
natuurlijk altijd om hoe mensen op
die dingen reageren. Alwin Nikolais
werkte in een achterbuurt van New
York met kinderen uit die achter
buurt en vormt nog steeds één van
de kleurigste en boeiendste mensen
die er rondlopen in de dans wereld.
Hij laat die kinderen experimente
ren met de dingen die ze in de studio
vinden maar ook met elektronische
muziek en met licht.
Eén van zijn leerlingen is Carolyn
Carlson die nu al enige tijd haar
werkterrein heeft overgebracht
naar de Parijse Opera, waar ze de
kans kreeg om met leerlingen van
die opera een aantal van haar niet
geringe ideeën te realiseren Ook dit
is totaal nieuw voor Nederland. Nog
een facet van de nieuwste ontwikke
lingen in Amerika vormt Jennifer
Muller. Ze is hier al bekend door
haar avondvullende „Strangers" bij
het Nederlands Dans Theater en
door wat ander werk. Nu komt ze
hier met haar eigen groep en wel
met drie verschillende program
ma’s. Zij richt zich doorgaans met
een enorme vitaliteit op situaties in
de maatschappij.
Eén van haar programma’s heet
„Beach” en gaat over drie aspecten
van het strand Het natuurlijke as
peet; zand, schelpen, vogels, water
de mogelijkheid om ei aan sport te
doen en als derde de aantrekkmgs
kracht van het strand voor enorme
hoeveelheden mensen (waar ze dan
ook veel figuranten voor nodig
heeft). In een andere voorstelling
TONEEL NEEMT EEN uiterst be
scheiden plaats in bij het Holland
Festival ’77. Er stonden aanvanke
lijk slechts zes produkties op het
programma en daarvan is er op het
laatste moment één geschrapt. Dat
ging om drie éénakters van Beckett:
Toen, Niet Ik en Spel. Jammer, want
de menselijke stem, het Holland
Festivalthema van nu, komt juist in
die eenakters voortreffelijk tot
uiting.
stem een zinvol beeld te bieden van
de ontwikkeling daarvan. Er komen
Byzantijnse en Gregoriaanse één
stemmigheid, de vroege polyfonie
van Dufay en Ockeghem, maar ook
de Sefardische liederen uit de
Spaanse Renaissance met sterke
Moorse invloeden, de Venetiaanse
dubbelkorigheid en het aangrijpen
de Italiaanse eenstemmige liefdes
lied met al zijn gekruide dissonan
ten aan bod. Zo verzorgen het Colle
gium Vocale Gent en het Amster
damse Musica Antiqua een nieuwe
Monteverdi-vespercollage (eerste
uitvoering 7 juni in Rotterdam).
Het Birmingham Repertory Theatre speelt The Devil is an Ass, een
levendige satire rond duivels en verdorvenheid van Shakespeare's tijdge
noot Ben Jonson.
Liefst twaalf voorstellingen geven Jennifer Muller (fotoland the Works Haat choreografieën richten zich
een enorme vitaliteit op situaties in de maatschappij
