in zicht van de haven gestrand
t
Leidse criminoloog Albert R. Hauber:
h
„Leider van de toekomst"
Rodelend
naar huis
jy|
Redding
Bedorven
Spoorwegen
Voetgangers
DEN HAAG (ANP). Sjimon Peres, die vrijwel sinds de oprichting van de joodse
staat in 1948 een rol heeft gespeeld in de Israëlische politiek, is in het zicht van de haven
gestrand. In april, toen premier Rabin na een deviezenschandaal moest terugtreden,
werd de wel als „havik” gekenschetste Peres met grote meerderheid gekozen als
lijsttrekker van de Arbeiderspartij. Maar die bekroning van Peres’ politieke carrière
blijkt nu samen te vallen met een ongekende nederlaag voor de Arbeiderspartij.
Het openbaar vervoer in ons land lijdt
ieder jaar enorme verliezen. Een behoor
lijk deel daarvan wordt veroorzaakt door
niet betalende passagiers. De laatste jaren
is het aantal „zwartrijders” met tientallen
percenten gestegen. Dat geldt dan vooral
voor het westen van het land. Een deel van
die verliezen wordt uitgelokt door de open
bare vervoersbedrijven zelf. Het systeem
van kaartverkoop en controle nodigt als
het ware uit om fraude te plegen. Ook zijn
er verkeerssituaties die aanleiding geven
tot agressief gedrag.
(Van onze speciale correspondent
Harm van der Berg)
tisch
I.
F]
BEN-GOERION
SJIMON PERES
Invloed van leger
in Mexico groeit
ZWARTRIJDERS KOSTEN VERVOER
IEDER JAAR VELE MILJOENEN
SIM
Politieke toekomst van Sjimon Peres
is opeens erg onzeker geworden
beroorlog van 1973 het veld ruimde en
Jitzak Rabin premier werd.
a vier
d wil-
ft nu
:rzoe-
ter de
relaas
hting.
rijpen-
’orden
landje,
eno-
it! Je
g. Viva
Na in 1965 voor het eerst te zijn gekozen
in het Israëlische parlement (Knesseth)
werd hij onder het premierschap van Gol-
da Meir in het begin van de jaren zeventig
minister van Vervoer en daarop van Voor
lichting. In 1974 kreeg Peres de portefeuil
le van Defensie als opvolger van Mosje
Dajan toen deze als nasleep van de okto
De nu 53-jarige Sjimon Peres, die man
die in zijn jeugd poëzie schreef en die in
een recent vraaggesprek zei dat hij graag
in de literatuur doorgegaan zou zijn, begon
zijn carrière in 1952 als directeur-generaal
van het Israëlische ministerie van Defen
sie onder premier David Ben-Goerion en
wist de Israëlische strijdkrachten te sme
den tot de meest effectieve in het Midden
oosten.
Kort samengevat is dit wat de 42-jarige Leidse
criminoloog Albert R. Hauber in een omvangrijk
onderzoek heeft gevonden. Een onderzoek dat zich
richtte op twee vormen van crimineel gedrag in situa
ties die alles met verkeer te maken hadden. Een dezer
dr-“ïn promoveerde hij aan de universiteit in Leiden
to loctor in de rechtsgeleerdheid. Zijn promotores
waren de criminoloog prof. dr. W. H. Nagel en de
socioloog prof. dr. Bram Peper. De titel van het
proefschrift luidt: „Gedrag van mensen in beweging".
Dat werd mogelijk doordt zijn enig mo
gelijke rivaal, de „duif’ Jigal Allon, minis
ter van Buitenlandse Zaken, genoegen
nam met de tweede plaats in de partij hië
rarchie, teneinde de partij, verenigd in de
verkiezingsstrijd verder te kunnen leiden.
Een scheuring door uittreding van de meer
linkse Mapam-fractie uit het arbeiders
front (Maarach) werd voorkomen.
Pees en Rabin waren persoonlijke riva
len, hetgeen vaak aan de oppervlakte trad
in de periode van drie jaar dat zij als de
belangrijkste figuren in het Israëlische ka
binet optraden.
Evenals begin 1974 moest Peres in febru
ari van dit jaar met een gering verschil van
stemmen het partijleider- en kandidaat-
premierschap aan Rabin laten. Maar na
het terugtreden van Rabin als gevolg van
een „deviezenschandaal” vorige maand
werd de wel als „havik” gekenschetse Pe
res 'met grote meerderheid als "nvolger
van Rabin gekozen.
Naar schatting verliest het openbaar vervoer in de
hoofdstad meer dan twee miljoen gulden per jaar aan
illegale passagiers. De meeste fraudes begonnen in
Amsterdam nadat daar het systeem van zelfbediening
was ingevoerd. De passagiers moeten bij het instap
pen hun kaart laten afstempelen in een automaat. De
controle door speciaal aangestelde krachten is inci
denteel en relatief gering.
Eens de woordvoerder van voorstan
ders van een harde lijn jegens de arabie
ren was Peres genoodzaakt zijn imago op
dit stuk te wijzigen om zeker te zijn van
de steun van gematigd-linkse en linkse
bondgenoten van de partij. Hij stemde in
met mogelijke territoriale cocessies in
bezet gebied in ruil voor vrede.
Een andere mogelijkheid is om iedere Nederlander
een computerkaart te geven. Die zal dan bij begin en
eind van een reis in het computersysteem moeten
worden gestopt. Gebeurt dit niet, dan klinkt een
doordringend geluid. Periodiek ontvangt de reiziger
een afrekening. In dit systeem, dat Hauber niet verder
uitwerkt, zou kaartverkoop op de stations (behalve in
grote steden voor buitenlandse biljetten) overbodig
zijn. Hetgeen weer een belangrijke besparing ople
vert.
Voor de spoorwegen bevat zijn proefschrift de
interessante vraag of de hier sinds enkele jaren
gevoerde politiek van openheid moet worden doorge
zet. Ook al leidt het tot steeds meer frauduleuze
handelingen. Beter is volgens Hauber om weer kaart-
controle op de perrons in te voeren, waardoor ook
gebruikte kaartjes hun waarde wordt ontnomen.
Immers, die worden dan zoals vroeger door de
controleur ingezameld.
Zoals aan het begin van dit verhaal al vermeld, de
kleine criminaliteit in deze studie omvatte ook agres
sief gedrag van automobilisten tegenover voetgan
gers. Gebeurtenissen op zebrapaden waar juist een
voetganger aan het oversteken was, werden nauwlet-
Eigenlijk gaat het hier niet om gratis busvervoer,
want een deel van de inkomsten die nu nog uit
kaartverkoop worden verkregen zouden in Hauber’s
plan uit de verhoogde parkeergelden en een nieuwe
gemeentelijke openbaar-vervoerbelasting kunnen
komen.
MEXICO-STAD (UPI). Mexico bouwt
aan een groter, beter, en professioneler
leger waarvan militaire waarnemers me
nen dat het een grotere invloed kan gaan
spelen in de nationale politiek. Mexico is
een van de vier Latijnsamerikaanse lan
den waar een burgerregering aan het be
wind is. De laatste militaire leider in
Mexico was generaal Manuel Avila Cama
cho, die in 1946 het regeringsgebouw ver
liet. Sindsdien heeft het leger weinig pres
tige op de „nationale markt".
tend gevolgd. Ook hier bleek tussen de 15 en 25
percent van de onderzoekgroep (automobilisten dus)
zich aan een vergrijp schuldig te maken. Men gedroeg
zich agressief en dat bleek uit: niet stoppen, waardoor
de veiligheid van de voetganger in gevaar komt,
woedende gebaren en scheldwoorden aan het adres
van de voetganger, of toeteren. Het zijn vooral de
jongere mannen die zich hieraan schuldig maken. En
dan vooral tegenover mannen. Als vrouwen overste
ken is men voorkomender. Deze mannen maken voor
hun werk iedere dag gebruik van de auto.
Dr. Hauber heeft deze gegevens ook vergeleken met
onderzoeken in Denemarken en Zwitserland. Het
bleek dat men vooral in Denemarken meer rekening
houdt met die andere weggebruiker, de voetganger.
Ook werd hieruit duidelijk dat het leerproces van
grote invloed is op het verkeersgedrag.
Om bovengenoemde redenen verwacht hij veel van
een beter opgezet verkeersonderwijs op scholen. Uit
een eigen vervolgonderzoek bij frauderende passa
giers bleek al dat bijna 38 percent door „heropvoe
ding” het norm-overtredend gedrag wijzigde. Leer
lingen tussen de twaalf en achttien jaar zouden ook
bij het verkeersonderwijs moeten worden betrokken.
Verder pleit dr. Hauber er voor om het rijbewijs de
eerste vier jaar een voorlopig karakter te geven. Op
die manier zou het gewenste gedrag meer gemoti
veerd worden. Een andere mogelijkheid is om cursus
sen te geven (verplicht) waarin vermenselijking van
het verkeersgedrag de nadruk krijgt.
Peres, die niet van onderhandelingen
met de Palestijnse bevrijdingsorganisatie
wil weten, zei dat Israel bij het verwachte
vredesoverleg in Genève twee aspiraties
heeft: de onderhandelingen mogen niet
mislukken en Israel mag zijn doel niet
missen.
De Verenigde Staten, Israels belangrijk-
se bondgenoot en wapenleverancier, waar
schuwde hij tegen het opleggen van hun
eigen oplossing aan Israel.
Over de naaste toekomst zei de nieuwe
leider niet van plan te zijn een coalitie te
vormen met de rechts-nationalistische Li-
koed-Partij (die van geen concessies op de
westelijke Jordaanover wil weten), behal
ve ingeval van oorlog.
Als beschermeling van Ben-Goerion, „de
vader van het moderne Israel”, begon zijn
ster te rijzen. Met Mosje Dajan maakte hij
In de laatste drie jaar is het aantal solda
ten echter gestegen van 85.000 in 1974 tot
118.000 in 1976. Deze cijfers zijn afkom
stig van het Amerikaanse Pentagon. In
1975 werd een universiteit voor landmacht
en luchtmacht opgericht, die zorgt voor
een betere opleiding voor de soldaten. Vo
rig jaar werd nog een nieuwe militaire
academie geopend, met de modernste faci
liteiten.
Het opvijzelen van het militaire appa
raat is begonnen onder het bewind van
president Luis Echeverria. Hij achtte dat
later deel uit van de door Ben-Goerion
gevormde Rafi-groepering, die lange tijd
door de meer linkse stromingen in de
Arbeiderspartij onaanvaardbaar werd ge
acht voor het leveren van een premier.
Voorlopig is die grote toekomst van Peres
wel erg onzeker geworden, de toekomst
van Israel ligt voor het eerst in andere
handen dan die van de politieke leiders
van de Arbeiderspartij.
Door de moeilijkheden van de afgelo
pen tijd in de grootste partij van Israel
kwam evenwel de weg voor Peres naar
het leiderschap open te liggen. „Dit is een
man die bijdroeg tot de redding van Is
rael”, aldus werd wijlen Ben-Goerion in
advertenties in de verkiezingscampagne
geciteerd.” Hij heeft een grote toekomst.
Israel is zich er nog niet van bewust wat
het aan Sjimon Peres te danken heeft”.
nodig voor de binnenlandse veiligheid.
Volgens militaire bronnen heeft Echever
ria „geleerd van de studentendemonstra
ties in 1968”. Volgens deze zegslieden was
Echeverria van mening dat het leger het
enige apparaat was dat het land op de
been kon houden. Destijds werden volgens
officiële opgave 30 tot 40 mensen gedood,
toen troepen insloegen op demonstrerende
studenten. Verscheidene studentenleiders
hebben verklaard dat enkele honderden
doden zijn gevallen.
De militairen zijn niet altijd even geluk
kig met hun rol in de binnenlandse veilig
heid. Met deze houding weet de regering
niet altijd raad. „Het leger ziet de burger
maatschappij als bedorven”, zegt een
waarnemer.
Onderwijs zal de sleutel worden van de
kracht van de strijdmacht, zo geloven
waarnemers. „Onderwijs kan een aantal
jonge officieren zoveel kennis bijbrengen
dat zij die kennis kunnen gebruiken voor
de vooruitgang in het land”, zo zegt men in
militaire kringen. „Datgene wat gebeurd is
in Peru, in Ecuador, in Cuba en in Pana
ma, waarom kan dat ook niet in Mexico
gebeuren?"
Het instandhouden van de publieke opi
nie is altijd al een rol van het leger ge
weest. Vaak werden soldaten op het platte
land ingezet, omdat de plaatselijke politie
het niet kon klaren. Vorig jaar augustus
voorkwam het leger een staking van arbei
ders van de electriciteitscentrales in de
hoofdstad. In maart van dit jaar mar
cheerden troepen de zuidelijke stad Oaxa
ca binnen, nadat oproerpolitie in gevecht
was geraakt met anti-regerings-demon-
stranten. Ook zijn soldaten ingezet op de
handel in verdovende middelen in Siërra
Madre de kop in te drukken, hoewel het
resultaat daarvan nog vrij nihil is. Tenslot
te was het een militair, die guerrilla-leider
Lucio Cabans doodschoot in 1974.
Vorig jaar november stonden de militai
ren op het punt hun macht te gebruiken,
toen Echeverria van plan was zijn termijn
te verlengen. In Mexico heerste de opvat
ting dat Echeverria op de hoogte was van
het feit dat het leger „gesteld” was op zijn
aftreden.
De partij die sinds 1948 in vele opzich
ten haar stempel drukte op de Israëlische
maatschappij, is nu naar een tweede
rangspositie gedegradeerd. Het falen van
de Congrespartij, die de rekening voor
interne machtsconflicten, corruptie, inef
ficiency en besluiteloosheid kreeg gepre
senteerd, zal waarschijnlijk vraagtekens
zetten achter de politieke toekomst van
Peres.
net
nde
er.
tpatro-
Naar schatting maken, in situaties waar dat moge
lijk is, tussen de 15 en 25 percent van de mensen zich
schuldig aan dergelijke frauduleuze of agressieve
handelingen. Het wordt tijd dat de regering maatrege
len neemt om een verdere toename tegen te gaan. Dat
kan door onder meer bij het openbaar vervoer in
grote steden geen ritprijs meer te heffen en door een
beter verkeersonderwijs, waarin de nadruk ligt op het
verantwoordelijkheidsgevoel.
Sjimon Peres werd op 16 augustus 1923
geboren in Wolozyn, de toenmalige Poolse
provincie Novogrodek, die nu deel uit
maakt van de Sovjet-republiek Wit-Rus-
land.
„Ondanks de persoonlijke wijzigingen
die in de partij plaatsvonden, zullen er
geen essentiële veranderingen in het bui
tenlands beleid van Israel zijn”, verklaar
de hij na zijn verkiezing tot partijleider.
„Wij zullen blijven streven naar zinvolle
onderhandelingen met de Arabische buur
landen teneinde een werkelijke algehele
vrede in het Midden-Oosten te bereiken”.
In 1947 werd hij door David Ben-Goeri
on gerecruteerd voor dienst op het hoofd
kwartier van het ondergrondse joodse le
ger Haganah, waar hij zich bezighield met
wapenaankopen en het werven van man
kracht.
Uit verder onderzoek in eigen land werd duidelijk
dat het agressief verkeersgedrag verband houdt met
de opvoeding. „Met enige voorzichtigheid kunnen we
vaststellen dat agressief gedrag een methode van
conflictoplossing is die men in het ouderlijk huis heeft
aangeleerd”, aldus de criminoloog.
„De legerofficieren komen meestal uit
de lagere klassen van de bevolking en zij
zijn zich ervan bewust dat het daar niet
goed toeven is. Zij achten zich zelf in staat
daar iets aan te doen. Zij realiseren zich
dat hun macht kan bijdragen aan het
instandhouden van de regering en de rege
ring op hun beurt weet dat zij verbeterin
gen moet aanbrengen om de loyaliteit van
het leger te behouden”.
Uit statistisch materiaal is duidelijk geworden dat
ongeveer vijf percent van alle mensen die zich aan
kleine criminaliteit schuldig maken wordt betrapt.
Het werkelijk aantal vergrijpen ligt dus, zo blijkt uit
dit onderzoek, drie tot vijf keer zo hoog.
Dr. Hauber noemt deze situatie uitnodigend. Uitzijn
onderzoek, dat meestal begon bij de haltes waar
passagiers stonden te wachten, bleek dat de meeste
zwartrijders hun handelen doodgewoon vonden. De
financiële reden gaf meestal niet de doorslag. Evenals
bij een controlegroep, gevormd uit passagiers van de
Spoorwegen, ging het vooral om aangeleerd gedrag.
De betrokkenen vonden het de gewoonste zaak van de
wereld om te proberen gratis met bus, tram of trein te
reizen. Het sterkst vertegenwoordigd zijn jongeren,
mannen en ongehuwden mensen met een laag
inkomen die geen auto hebben. Een klein deel van de
groep deed het uit principiële overwegingen: Open
baar Vervoer moet gratis zijn.
Tot die aanbeveling komt de Leidse criminoloog
uiteindelijk ook. In grote steden zou het openbaar
vervoer het nultarief kunnen invoeren. Het innen van
een belangrijk deel van de inkomsten kost nu ook al
geld. „Voorwaarde is echter dat het niet als geïsoleer
de maatregel wordt ingevoerd”, aldus Hauber. Hij wil
naar een geïntegreerde aanpak waarin een „gratis"
openbaar vervoer onderdeel is van een aantal ver
keersmaatregelen die het particulier autogebruik
moeten tegengaan
Zijn familie emigreerde in 1934 naar
Israel, waar hij onderwijs genoot in Tel
Aviv en op de landbouwschool van Ben
Sjemen bij Jeruzalem. In 1940 was hij een
van de stichters van een kibboets in
Galilea.
INGO en MONIKA
zitten klaar om per
rodelbaan vanaf de
berg waar hun hui»
staat 1000 meter
schuin naar beneden
te glijden, waar de
baan ophoudt bij hun
school. Terug naar
huis kunnen ze met
een stoeltjeslift, die
ook door hun vader
werd gebouwd De
baan zou 's werelds
langste zomer-rodel-
baan zijn. Ingo en Mo
nika zullen ook in
hun vakantie nog wel
eens in de buurt van
hun school komen
stellen we ons zo
voor.
