Jan Campertstichting schonk Haarlemmer opdracht voor toneelwerk
*t
heelal gedurfd beschreven
Leven in
agenda
Filmregisseur Roberto
Rossellini overleden
Avontuurlijk leven
archeologenpaar
Belgische culturele
week in Amstelveen
1
1
Ï4
ZATERDAG
door Ko van Leeuwen
i
k -ïj.
Wanneer een schrijver als Ir
ving Stone een historische fi
guur als onderwerp van een
boek kiest, doet hij dat zó, dat
je geneigd bent het resultaat te
kwalificeren als geromanti
seerde biografie. Dat klinkt au
thentieker dan de term biogra
fische roman. Ook voor „De
Griekse schat”(ElsevierNeder
land) had Stone stqllig de
smeuïge ingrediënten beschik
baar om het accent op de roman
te leggen. Hij heeft het niet
gedaan.
HAARLEM De Haagse Jan Campertstichting heeft de in
Haarlem wonende toneelschrijver Gerard Lemmens de opdracht ver
leend een avondvullend toneelstuk te schrijven. Lemmens, van wie tot
nu toe vier toneelstukken door Centrum werden gespeeld en een
televisiestuk, krijgt voor deze opdracht zes maanden de tijd. Hij
ontvangt dan elke maand een bedrag van 2400 gulden. Lemmens zegt
bijzonder blij te zijn met deze toneelopdracht, die hem in het kader van
Hollands Drama is toegekend. Welk gezelschap het nog te schrijven
stuk zal gaan opvoeren is nog niet bekend.
Niet mopperen
-
‘i
1
'I
KUNST
Gerard Lemmens: „Ik heb gewoon
honger naar toneelschrijven
bibliotheek
O
BALLET
AMSTERDAM. Stadsschouwburg (20.15
Dit is het gegeven: De zakenman
Heinrich Schliemann (1822-1890) is
even in de veertig en na een fabelachti-
ge carrière „binnen”, vestigt zich in
Athene en trouwt met het „sweet-six-
Zaterdag 4 juni
TONEEL
AMSTERDAM. Mickery (20.30 uur):
„Vox populi Vox Dei” van Ritsaert Ten
Cate. Tot en met 23 juni dagelijks behalve
maandags.
Centrum Bellevue (20.30 uur): „Een
traan voor elke roos” door het Vrouwenca
baret van Natascha Emanuels onder regie
van Heleen van Meurs.
Stadsschouwburg (20.15 uur): „The De
vil is an Ass” van Ben Jonson door het
Birmingham Repertory Theatre uit Bir
mingham onder regie van Stuart Burge.
uur): „Speeds”, „A Collection of Chiaro
scuro” door Jennifer Muller and The
Works.
Voor deze exceptionele 30e uitgave is
als auteur een exceptioneel man geko
zen, Chriet Titulaer, de min of meer
nationale sterrenkijker, ruimtevaart-
specialist en gids voor het heelal in al
zijn veelzijdige aspecten. Niet alleen
een schrijvende astronoom, maar ook
een televisiecommentator die naar ons
gevoelen te laat „Apollo-Henkie” is op
gevolgd.
Die bekwame auteur heeft het te
recht aangedurfd om een onderwerp
bij de kop te pakken in deze boeiende
tijd van kennismaking tussen de mens
en de wereld waarin wij leven en de
relatie tussen mens en heelal uit de
doeken te doen. Dat is een uitermate
pretentieuze doelstelling. Ondanks het
lofwaardige resultaat van zijn streven
is hij daarin onzes inziens niet geheel
geslaagd, waarmee echter het boek als
zodanig niet veroordeeld is: integen
deel, want het is een voortreffelijke
uitgave geworden, waarvoor hem en de
uitgever alle dank verschuldigd is.
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. De belangrijke Italiaan
se filmregisseur Roberto Rossellini is gis
teren in Rome op 71-jarige leeftijd overle
den. Aan het eind van de jaren veertig
behoorde hij tot de belangrijkste filmre
gisseurs ter wereld, wiens neo-realisti-
sche stijl overal navolging vond.
Kernpunt in het boek vormen per
soonlijke en intieme brieven tussen on
der’ anderen Heinrich en Sophia. Stone
was juist in Athene toen de Gennadius
Bibliotheek van deze correspondent
een koffer vol ontving van de laatste
kleinzoon van Schliemann. Deze werd
toegevoegd aan de literaire nalaten
schap die al in het bezit was van ge
noemde bibliotheek.
Het resultaat van de onderzoekingen
van Stone, die in 1934 debuteerde met
een (geromantiseerde) biografie over
ringen (wat meer inhoudt dan onder
schriften) bij die afbeeldingen.
Er zijn echter enkele „maren”. Titu
laer gaat bij de samenstelling van dit
(nogmaals: zeer waardevolle) boek uit
van enkele premissen, veronderstellin
gen die nergens op wetenschappelijke
.feiten rusten, en bovendien is hij daar
bij dikwijls in strijd met zichzelf.
de tegenwerking van de Turkse rege
ring, het verzet van de plaatselijke be
volking, het vrijwel ontoegankelijke
terrein en de spotzucht van mede-ar-
cheologen. Wanneer het echtpaar
Schliemann wil beginnen aan de opgra
vingen in de buurt van Mycene, waar
hij beroemde koningsgraven vermoedt,
begint de tegenwerking opnieuw.
In zijn Haarlemse woning zegt Gerard
Lemmens: „Toneel is mijn grote liefde. In
dialoogvorm kan ik me het beste uitdruk
ken. Ik wil best kwijt dat ik het een hele eer
vind dat ik deze opdracht heb gekregen.
Het is de eerste keer dat zij wordt toege
kend en dan kiezen ze mij daarvoor, nou,
daar ben ik heel blij mee. Het verrast me
ook een beetje, ik dacht dat het een beetje
voorbij was. Ik heb nog drie stukken onge
speeld. Bij Centrum hebben ze Lemmens
blijkbaar genoeg gezien”.
Overigens kijkt Lemmens nogal scep
tisch aan tegen de week Hollands Drama,
die het HOT de laatste week van mei
gastvrijheid verleende. Lemmens: „Die
discussies over toneel in Nederland, nou,
als een dramaturg zegt: Ik ben uitgekeken
op Nederlands werk, dan zeg ik: Je bent
gewoon uitgekeken op tonéél. Toneel in
Nederland, of toneel in het buitenland, dat
maakt toch niets uit, dat is allebei toneel.
Ik vind dat we in ons land schrijvers
hebben die met uitstekende collega’s in het
buitenland kunnen wedijveren. Maar er
wordt tegen Nederlands toneel heel anders
aangekeken. Dat bekijken ze met andere
ogen. Hoe vaak gebeurt het niet, vooral
met korte stukken, dat ze een beginnend
regisseur nemen als het om Nederlands
werk gaat. Onervaren mensen worden dan
uitgeprobeerd. Dat stuk van Venema (Het
Raam, red.) dat aan het begin van Hol
lands Drama werd gespeeld, mag dan niet
erg sterk zijn, het heeft ook geen enkele
kans gekregen. Dat is droevig”.
Pas na hun scheiding kregen zijn films
weer een grotere respons, al maakte hij
met het „Viva L Ttalia” en „Vavina Va-
nini” twee controversiële, nationalistische
films over de eenwording van Italië. Ros
sellini werkte in zijn latere jaren met het
medium televisie, een enkele maal als to-
neelregisseui’ en was tot zijn verbitterde
tijdelijke vertrek naar Franrijk (1969) di
recteur van het experimentele filmcen
trum in Rome, waar Bellochio en Ferreri
hun opleiding kregen.
theek, het cultureel centrum en het exposi
tiecentrum „Aemstelle”, die tot 10 oktober
te bezichtigen zullen zijn.
De „week” wordt op 2 september geo
pend met een concert in het cultureel cen
trum door de Philharmonie uit Antwerpen
onder leiding van Andre Vandernoot met
solistische medewerking van de pianiste
Dominique Cornil. Er komt voorts toneel
door het gezelschap van Ivonne Lex en
„Tie 3”, een koffieconcert door het ensem
ble Orpheus, een poppenvoorstelling voor
de jeugd, kleinkunst (onder meer Miel
Cools) en ballet onder leiding van Maurice
Béjart. In de bioscoop „Oscar” zullen tij
dens de week Belgische films worden ver
toond: „Pallieter” en „La Cage aux Ours”.
Ook de schooljeugd wordt in het gebeu
ren betrokken, niet alleen door goedkope
re toegangsprijzen voor de diverse evene
menten, maar ook via een directe confron
tatie met Belgische auteurs, onder wie
Hubert Lampo, die op de scholen komen
discussiëren.
schrijver, staat bekend als een moeilijk
benaderbaar mens. Ons gesprek wijst op
niets in die richting. Lemmens: „Ja, dat is
zo’n vreemde gedachte die bij de mensen is
gaan vastzitten. Ik heb wel eens gezegd: Ik
laat nooit veel mensen toe in mijn leven. Ik
heb twee of drie vrienden en ook die volg
ik kritisch. Ik probeer er ook niet meer bij
te krijgen. Ja, soms wel, maar dan mislukt
het toch weer. Maar dat betekent helemaal
niet dat ik eenzelvig ben. Ik sta volkomen
open voor iedereen. Misschien wel meer
dan andere mensen, misschien wel meer
ja. Maar ik zeg wèl precies wat ik denk van
een ander en dat valt niet altijd even goed.
Ik leef intensief, ook ten opzichte van
andere mensen. Als ik hier een vriend op
bezoek krijg, dan kost me dat drie dagen.
De dag er voor, de dag zelf en de dag erna.
De meeste mensen hebben dat niet zo
sterk. Dan praat ik echt over een goeie
vriend”.
Even is het stil. Zegt dan: „Misschien
komt het omdat ik wel erg fel over mensen
praat. Maar ik vind dat zoiets moet kun
nen. Niemand hoeft ook mij te sparen.
Mijn stukken gaan veel over de leegheid
van mensen. Het Caféterras gaat daar
over. Die leegheid, daar word ik een beetje
ziek van. Mensen die al het echte verstop
pen en gewoon andere dingen zeggen dan
ze bedoelen. Je loopt nu eenmaal niet met
je gevoelens te koop. Je moet niet huilen,
maar lachen en over voetballen praten.
Als je narigheid hebt mag je dat wel een
keer zeggen, maar dan ook niet nóg eens.
Niet zeuren. Als mensen kanker hebben,
dan wordt daar met een boog omheen
gelopen”.
„Het is een mythe dat ik zo somber ben,
maar het zal me een rot zorg zijn. Zelfs een
goeie vriend van me zei eens: Jij bent zo
moeilijk. Die had het ook gelezen. Ik ben
gewoon erg kritisch, zonder opsmuk. Men
sen zijn vaak bang voor me. Hoeft hele
maal niet. Maar ik heb dingen heel vaak
door, als iemand me wat probeert wijs te
maken, dan zeg ik niet ja en amen en dat is
niet iedereen gewend.
Gerard Lemmens popelt om aan een
nieuw stuk te beginnen. „Ja, heel gek, die
opdracht komt precies op het goeie mo
ment. Een jaar lang heb ik geen toneel
geschreven. Ik ben wel met een boek bezig
waarin ik mijn hart eens lucht over het
toneel in Nederland. Als een dramaturg
tegen je zegt: „Het is een goed stuk en als
wc niet wisten dat het van jou was, dan
hadden we het wel gespeeld. dat is toch
te gek. Het wordt een boek in briefvorm.
Moeilijk, die brieven had ik al geschreven
aan een vriend. De echte drang was eigen
lijk al weg. Nu heb ik bijna het geduld niet
om mijn boek af te maken. Nog tien blad
zijden. (Lacht). Ik heb gewoon honger naar
het toneelschrijven. Ik hou veel van toneel.
Elke keer als ik ga kijken is dat een feest
voor me”.
MUZIEK
AMSTERDAM. Concertgebouw (11-13
uur): Für Elise. Rechtstreekse radio-uit-
zending met gasten uit het festival.
Sonesta Koepelzaal (11 uur): Koffiecon
cert „voor kinderen en hun ouders” door
het T.U.D.-ensemble onder leiding van
Bernard van Beurden waarvoor het pu
bliek bestek dient mee te nemen.
Waalse Kerk (20.15 uur): Nederlands Ka
merkoor onder leiding van Huub Kerstens
met werken van Testi, Manneke, Nono,
Vriend en Xenakis.
DEN HAAG. Diligentia (20.15 uur):
Liederrenrecital door Gundula Janowitz
met begeleiding van Irwin Gage in werken
van Liszt en Strauss.
MAANDAG 6 JUNI
TONEEL
AMSTERDAM. Mickery (20.30 uur):
„Vox Populi, Vox Dei” van Ritsaert ten
Cate.
CENTRUM BELLEVUE (20.30 uur):
„Een traan voor elke roos” door het Vrou
wencabaret van Natascha Emanuels.
DEN HAAG. kon. Schouwburg (20.15
uur): „Measure for Measure” van Shake
speare door Birmingham Repertory Thea
tre uit Birmingham onder regie van Stuart
Burge.
Over de brengers van het Nederlandse
toneel is Gerard Lemmens maar weinig te
spreken: „Met Souvenirs heb ik geluk ge
had. Iemand als Han Bentz van den Berg
als regisseur en hoofdrolspeler, dan mag
je niet mopperen. Ook al zijn er dan din
gen in veranderd, zonder dat ik daar iets
van wist. Bentz van den Berg wils nu
eenmaal niet iemand die daarover praatte.
Die ging gewoon hele pagina’s herschrij
ven, amen, uit. Maar het is een goeie op
voering geworden.
Buiten Souvenirs, dat bij Centrum een
schitterende voorstelling kreeg, speelde
dit gezelschap van Lemmens ook De revol
ver van Bas, Parende Mussen en De Gast.
Kent Centrum ook het werk dat Lemmens
nog heeft liggen?
„Ja, dat hebben ze gezien. Ik heb drie
stukken klaar. De fitters, Caféterras en De
Trap. Lodewijk De Boer gaat De Trap nu
regisseren”.
Gerard Lemmens, van beroep lijstenma
ker, maar vooral een heel oorspronkelijk
Hij stelt, dat de evolutie van het leven
op aarde tot nu uiteindelijk de mens als
„hoogste” produkt heeft voortge
bracht, maar dat die evolutie wellicht
doorgaat naar een hogere levensvorm.
In de eerste plaats is de stelling op
zichzelf onbewezen en zeker in strijd
met opvattingen die bij ontelbare mil
joenen mensen leven. In de tweede
plaats is het onlogisch om vanuit deze
overtuiging een wat ruimer beeld over
de mens op te zetten en de mens als een
tussen-stadium in een eventuele evolu
tie minder centraal te stellen. Het gaat
ook Titulaer in wezen niet om de mens
en het heelal maar om de plaats van het
leven in het heelal, waarin de mens in
zoverre maar ook niet meer dan dat een
unieke plaats inneemt, omdat wij, de
lezers van het boek, mensen zijn. Eer
lijk gezegd bood de serie „Leven in het
heelal”, die wij vorige zomer in dit blad
publiceerden, de lezer een vollediger
beeld.
AMSTERDAM (ANP). Onder be
schermheerschap van de ambassade van
België in ons land zal van vrijdag 2 tot en
met zaterdag 10 september een Belgische
culturele week in Amstelveen worden ge
houden. Aanleiding tot deze manifestatie
is volgens een woordvoerder van het Bel
gische ministerie van Nederlandse en
Franse cultuur het streven om in de toe
komst zoveel mogelijk Belgische kunstui
tingen naar het Noorden te brengen.
Een tweede bezwaar van het boek
achten wij dat het te veel een verzame
ling uitstekende afbeeldingen met toe
lichting is, waardoor veelal logische
verbanden verloren gaan en het boek
meer een fotoalbum dan een verklaren
de beschouwing wordt. Bij de introduc
tie van het boek zette Titulaer uiteen
dat dit karakter bewust nagestreefd is,
maar naar ons gevoelen wordt daar
door toch wel een belangrijk deel van
het doel van de uitgave gemist. Niette
min leidt vooral deze opzet ertoe, dat de
schrijver alle „moeilijke” woorden en
begrippen heeft kunnen vermijden,
waardoor het een waardevolle aan
winst voor iedere leek op dit gebied is
geworden Gezien de grote belangstel
ling die in ons land met een grote
naam op het gebied van de astronomie
voor het heelal en ook voor de kennis
van de natuur bestaat, mag dit 30e boek
van de maand dan ook een succes wor
den genoemd. Aan elk succes, op welk
gebied dan ook, kleven wel wat onvol
maaktheden. In dit boek zijn ze in ieder
geval op de vingers van de beide han
den van de lezer te tellen
PIETER BOK
Hoofdmoot van de Belgische culturele
week vormt een tentoonstelling van een
aantal grote lichtpanelen over „De vrouw
in het werk van Rubens” in het Amstel-
veens cultureel centrum, die overigens tot
19 september duurt. Er zijn nog meer
onderdelen van de „week”, die geruime
tijd in beslag nemen. Dat zijn exposities
van schilderijen van Lucienne Verag en
Godfried Vervisch, keramiek van José
Vermeersch en schilderijen en gouaches
van Yvan Theys in de openbare biblio-
Titulaer is er vanuit gegaan een gra
fisch voortreffelijk verzorgd album te
maken van unieke foto’s van de aarde,
het zonnestelsel, ons Melkwegstelsel en
het waarneembare heelal, die nog niet
eerder of sporadisch zijn gepubliceerd
en daarnaast afbeeldingen over de
mens en zijn herkomst en ontwikkeling
en de instrumenten en methoden waar
van die mens zich bedient om het uni
versum waar te nemen, te verklaren en
geschiedkundig te doorgronden De
tekst bestaat voornamelijk uit verkla-
MUZIEK
AMSTERDAM. Concertgebouw (20.15
uur): The King’s Singers met Engelse en
Spaanse madrigalen, Janacek, Berio, Pat
terson en close harmony.
AMSTERDAM. Engelse Kerk, Begijn
hof (17 uur): Vesperconcert door het
Utrechts Byzantijns Koor onder leiding
van Myroslav Antonovycz.
DEN HAAG. Diligentia (20.15 uur): Gise
la May met Duitse chansons.
PURGEN (NH). Ned. Herv. Kerk (20
uur): Nederlands Kamerorkest met
Haydn, Mozart en Britten onder leiding
van Christopher Adey.
UTRECHT. Centrum ’t Hoog (20.30 uur):
Peter Schat-concert met overzicht van zijn
werk, „Canto General" en „King en Kraai"
en „Signalement”.
Zondag 5 juni
TONEEL
AMSTERDAM. Mickery (20.30 uur):
„Vox Populi, Vox Dei” van Ritsaert ten
Cate.
Centrum Bellevue 20.30 uur): „Een
traan voor elke roos” door het Vrouwen
cabaret van Natascha Emanuels onder
regie van Heleen van Meurs.
DEN HAAG- Kon. Schouwburg (20.15
uur): „Measure for Measure” van Shake
speare door Birmingham Repertory Thea
tre uit Birmingham onder regie van Stuart
Burge
Na de ineenstorting van het fascistische
regiem van Mussolini draaide Rossellini in
1945 zijn beroemdste rolprent „Roma, citta
aperta” Rome, open stad) in een frag
mentarische, documentaire-achtige stijl.
Hij kwam in 1938 bij de filmindustrie, was
werkzaam als scenarioschrijver en al drie
jaar later regisseerde hij zijn eerste film.
Op het toppunt van zijn roem werd Ros
sellini uitgenodigd om naar Hollywood te
komen om daar met Ingrid Bergman
„Stromboli, terra di dio” te maken. Zijn
huwelijk met en scheiding van haar heeft
hun beider carrière schade berokkent. Af
gezien van „Viaggio in Italia” uit 1953 die
van invloed is geweest voor de Franse
nouvelle vague, zijn zijn films uit die perio
de van weinig waarde geweest. Hij maakte
geen film meer of Ingrid Bergman speelde
de hoofdrol. De ster van zijn leven werd
ook de ster van zijn films.
MUZIEK
AMSTERDAM. Concertgebouw (20.15
uur): Swingle II met Debussy. Britten,
Berio en Sanguinetti.
DEN HAAG. Kloosterkerk (Lange Voor
hout 2-4) (20.15 uur): Nederlands Kameror
kest met „In Memoriam Benjamin
Britten”
Gerard Lemmens: „Het is een hele eer dat ik de eerste ben onder de Nederlandse
toneelschrijvers, die deze opdracht krijg.”
DEN HAAG. „De mens in het
heelal” is object en titel van het 30e
„Boek van de maand”, dat van 2 juni af
verkrijgbaar is bij de boekhandel. Een
uitermate pretentieus onderwerp, be
handeld door een althans voor de bui
tenwacht zeer pretentieus maar tevens
ter zake kundig auteur, Chriet Titu
laer, in het kader van een zeer preten
tieus publikatieproject. Ondanks al
die pretenties een voortreffelijke uit
gave die een mijlpaal betekent in het
werk van de CPNB, de commissie voor
Collectieve Propaganda van het Ne
derlandse Boek. Het boek is uitgegeven
door Agon-Elsevier te Amsterdam,
kost in de boekhandel de eerste weken
f 18,50 en na 2 juli f 31,50, beide maar
zeker de eerstgenoemde belachelijk la
ge prijzen in het kader van de hoeveel
heden geld die men noodgedwongen
tegenwoordig in een boekwinkel moet
(neertellen voor iets waardevols.
De Belgische
amateur-sterre-
kundige Dany
Cardoen bereikte
met zijn zelfge
bouwde kijker
goede resultaten.
Niet alleen be
roepsastronomen
maken prachtige
foto’s van sterren
en nevels.
De opgravingen hebben plaats onder
zeer moeilijke omstandigheden, zoals
gelijke werken over Michelangelo en
Sigmund Freud, is een fascinerende
combinatie van een spannend archeo
logisch avontuur en een ontroerende
liefdesgeschiedenis. De vertaling is van
Adelaide H. van Loon
heid van een Grieks gezin is opge
groeid Hij besteedt zijn fortuin aan
het. samen met haar blootleggen van
het volgens de geleerden niet bestaande
Troje uit de Ilias
