Vergiftigingen Informatie
Centrum steeds bereikbaar
Even (on)wijs
na het lezen
Informatie
over
kernenergie
MEDICI KUNNEN DIRECT GEADVISEERD WORDEN
M
[tl
door Jos Bouten
TWEE BOEKJES OVER KERNENERGIE
door C. Ippel
Documentatie
Kolen
Kritiek
Valium
Terreur
Allesreinigers
Gedragsregels
Vergiftiging
y
Het gaat verkeerd met de huishoudmiddelen. Ze worden zo giftig,
dat ze een gevaar vormen voor de gebruikers in plaats van een hulp.
De was moet steeds witter en de pan nog glanzender. Het gevolg is,
dat de fabrikanten met produkten op de markt komen, die de vuile (af)
was inderdaad brandschoon maken maar kleine kinderen ook dood
ziek. Het komt steeds meer voor, dat peuters een verkeerd neergezet
schoonmaakmiddel in handen krijgen en vervolgens aan de mond
zetten. Prof. A. N. P. van Heijst, directeur van het Nationaal Vergiftigin-
n
Af
y
1
Twee boekjes, een rood en een geel, met beide dezelfde titel:
Informatie over kernenergie. Het „rode" is een uitgave van de
gemeente Dodewaard en werd enkele weken geleden in die
gemeente huis-aan-huis verspreid. Het „gele” werd uitgegeven
door de Gemeenschappelijke Kernenergiecentrale Nederland
(GKN) en wordt deze week in iedere brievenbus in de gemeente
Dodewaard gestopt.
gen Informatie Centrum (NVIC) in Utrecht stelt, dat de reinigingsmid
delen jaarlijks agressiever worden. „Neem bijvoorbeeld een fles
bleekwater. Kwam enkele jaren geleden het chloorgehalte niet boven
de vijf procent uit, nu is vijftien procent al niet gek meer. Waar gaan we
heen?”
Naaf een bedreigd huishouden, dat gezond moet zien te blijven
tussen linkse pilletjes in geruststellende, zelfs aantrekkelijke verpak
king en boosaardige vloeistoffen in snoezig uitziende flessen.
R
- i
JLV
r
Afbeeldingen uit de voorlichtingsbrochure van Dodewaard.
J
Eén moment van onoplettendheid.
Hoe vaak gebeurt dat niet? Me
vrouw S A. Pikaar, medewerker
van het Nationaal Vergiftigingen In
formatie Centrum weet ervan mee
te praten. Ze heeft voor alle ouders
een aantal fundamentele gedragsre
gels opgesteld, die naar haar mening
helaas al te vaak worden overtre
den. Hier komen er een paar
Van Heijst: „De reinigingsproduk-
ten zijn veel agressiever geworden.
Bepaald verontrustend is de groei
van het aantal aandoeningen van de
slokdarm, die door huishoudmidde-
len wordt veroorzaakt. Slokdarm-
verbrandingen bij kinderen roept
een schrikbeeld op. Het scherpe na
tronloog, dat in schoonmaakpro-
dukten zit, brandt door het weefsel
van de slokdarm heen. Ook wanneer
die geneest blijven de gevolgen ern
stig. Door de vorming van de litte
kens vernauwt de pijp dermate, dat
die voortdurend moet worden bijge
steld. Probeer je eens voor te stellen
wat dat betekent. Een klein kind, dat
door een moment van onopletten-
heid van vader of moeder zijn leven
lang naar het ziekenhuis moet om
zijn slokdarm te laten oprekken”.
In totaal kwamen bij het NVIC
10.445 vragen om raad binnen. Ver
reweg het merendeel van medici.
Het centrum geeft alleen inlichtin
gen aan artsen. Prof. Van Heijst
vreest, dat anders ongewenste toe
standen ontstaan. „Het is moeilijk
voor een leek een juiste diagnose te
stellen, we missen bovendien het
personeel om dan alle aanvragen
behoorlijk te behandelen”.
goed lezen wat er op de etiketten
staat van de produkten die ze in
huis nemen. De meeste fabrikanten
vermelden op de verpakking van
hun middelen of de bestanddelen
gevaarlijk zijn voor kinderen.
Medicijnkastjes moeten regelma
tig worden nagekeken en genees
middelen, die niet meer worden ge
bruikt, weggegooid. Echter niet in
de vuilnisbak. Wegspoelen in het
toilet is de beste remedie.
Prof Van Heijst vestigt regelma
tig de aandacht op de drieèenhetd
Prof. Van Heijst: „Hoor eens even,
ik ga ze niet vertellen wat ze precies
moeten doen en laten. Ik wil niet de
naam krijgen van grote bemoeial.
Dat zou de relatie verstoren en het
effect van mijn werk belemmeren.
Waar Ik wel voor ben is het bevorde
ren van duidelijkheid. Ik doe mijn
mond heus wel open als het produkt
een gevaar kan vormen voor de
volksgezondheid. Op zo’n moment
blijkt pas hoe belangrijk het is als je
op alle fronten goede contacten
hebt, inclusief met de verspreiders
van reclame-artikelen. Die vragen
mij ook om advies als ze op het punt
staan een grote reclamecampagne te
beginnen. Dan kan het weleens
voorkomen, dat we zeggen: „Jon
gens, doe het niet” of „Stop er maar
gauw mee”, als blijkt dat een reeds
begonnen campagne voor een ver
keerd middel wordt gehouden. Dat
gebéurt dan ook”.
„Ondanks het officieel voorge
schreven medicijn stierven veel pa
tiënten. Er gingen er zoveel aan
dood, dat of de dosis thallium te
sterk moest zijn of de toegepaste
therapie verkeerd. Om dat uit te
zoeken hebben wij hier in het reani
matiecentrum een aantal thalliums-
lachtoffers ter observatie gehad. We
begonnen met de gebruikelijke the
rapie. De patiënt kreeg het bekende
tegengif te slikken en werd daar
door nog zieker dan ie al was. En wel
zo erg, dat het middel verschrikke
lijker leek dan de kwaal.”
Dat laatste moet wel worden ge
zegd van bepaalde middelen tegen
heftige vormen van neerslachtig
heid. Van Heijst: „Gevaarlijk is het
misbruik van tricyclische antide
pressiva. In grote hoeveelheden in
genomen vormen zij een ernstig cel-
gif voor de hartspier”.
De „Dodewaardse” brochure
zegt ovei’ kolen: „Geeft in de be
staande centrales tot nu toe vrij
grote milieubezwaren. Bij ver
branding ontstaan namelijk gas
sen zoals koolzuur, zwavel- en
stikstofoxyden, die bij lozing een
vrij ernstige aantasting van de
natuur tot gevolg hebben. Bij
reeds bestaande en bij nieuw te
bouwen kolencentrales is het
echter mogelijk door de ontwik
keling van nieuwe technieken de
ze lozingen tot een minimum te
beperken. Een nadeel is dat dit
vrij veel geld kost.”
Ovër milieubezwaren van olie
wordt in de Dodewaardse bro
chure niet gerept. Beide brochu-
De vervoersproblemen van ko
len zijn enorm. „De grote duw-
eenheden die op-Tiet ogenblik
op de Waal varen, hebben een
laadvermogen van 6000 ton. Min
stens één zo’n schip moet dus per
dag zijn lading afleveren bij het
terrein van de centrale. De op
slag van die kolen neemt veel
plaats in,” zo schrijft de GKN.
res zijn het er over eens dat door
de afhankelijkheid van de produ
cerende landeivolie niet als enir
ge brandstof voor elektriciteits
centrales mag gelden.
„Men kan natuurlijk veel fi
losoferen over deze mogelijkhe
den, maar voorlopig lijkt de be
zetting van ambassades, spoor
treinen en vele andere gebouwen
en installaties belangrijk gemak
kelijker en ook veel effectiever”.
Dat is niets vergeleken met de
stormloop op het centrum in de late
re jaren. In 1974 meldden zich 7717
medici, in ’76 liefst 10.445, ofwel een
groei van 2700 telefoontjes in twee
jaar tijd.
Het is nu al moeilijk. Het NVIC
heeft sinds zijn oprichting in 1960
een verbijsterende groei doorge
maakt. Dat kan het best met twee
cijfers worden aangetoond. In 1964
verstrekte het centrum nog maar
523 informaties, in 1976 waren heter
bijna 10.445, een vermeerdering van
bijna tienduizend en op de grafiek
van het NVIC is nog nergens een
neergaande lijn te bespeuren. Prof.
Van Heijst beklemtoont graag, dat
de waarde van het NVIC is gelegen
in zijn haast onbeperkte dienstverle
ning. „Waar vind je vandaag de dag
nog een service van vierentwintig
uur per etmaal?”, vraagt hij.
De ellende met geneesmiddelen is
nog groter. Daarvan worden duizen
den kinderen per jaar goed ziek.
Vorig jaar werden door het informa
tiecentrum, gevestigd in het Acade
misch Ziekenhuis in Utrecht, 5020
adviezen verstrekt aan artsen, apo
thekers en dierenartsen, die door
medicijnen vergiftigde patiënten be
ter moesten maken. De reinigings
middelen maakten in ’76 weliswaar
minder slachtoffers, maar ze nemen
niettemin een verontrustende twee
de plaats in op de vergiftigingssta-
tistiek (bijna 2800 telefoontjes van
om hulp verlegen artsen).
Prof. Van Heijst heeft greep ge
kregen op de stroom vergif, die in
potjes, doosjes en flaconnetjes ons
land bedreigt. Het is zijn verdienste
vooral, dat hij met zijn werk ver
trouwen heeft gewekt in twee kam
pen. Bij de artsen, die te maken
krijgen met slachtoffers van de pil
lencultuur, en bij de producenten
van chemische middelen ter be
scherming van de gezondheid of
voor de verbetering van het huis
houden, De uitstekende realtie, die
prof. Van Heijst zegt te hebben met
de fabrikanten blokkeert overigens
niet zijn zorg over de toenemende
kwaadaardigheid van tal van huis-
houdmiddelen.
Geen geneesmiddelen bij kinde
ren als lekker snoepje of drankje
aanprijzen. Doen ze dat wel, in de
hoop bijvoorbeeld, dat hun kinde
ren daardoor gemakkelijker het
medicijn zullen slikken, dan wer
ken ze een catastrofe in de hand. De
kleintjes gaan immers elk genees
middel voor een snoepje aanzien, te
meer als het medicijn is voorzien
van een heerlijk smaakje of een
attractief kleurtje.
Natuurlijk gaan beide brochu
res in op de gevarenrisico’s. De
Dodewaardse zegt: „Men kan
spreken van een zeer lage kans
op ongevallen met zeer ernstige
gevolgen. De kans op kleinere
ongevallen wordt iets groter ge
acht”. Daarna geeft de 'Dode-
waardse brochure wenken voor
de veiligheid.
„Daarna hebben we ratten aan
een proef onderworpen. De beestjes
die het standaard-„medicijn” kre
gen toegediend gingen eerder dood
dan de met thallium vergiftigde rat
ten. Dat resultaat is in allerlei vak
tijdschriften in binnen- en buiten
land gepubliceerd, met als gevolg,
dat het zogenaamde geneesmiddel
nergens meer wordt gebruikt. Na
onze schokkende ontdekking heb
ben wij alles in het werk gesteld om
wèl een deugdelijk medicijn tegen
thallium te vinden. En dat is ons ook
gelukt. Het door het NVIC ontwik
kelde m iddel levert zeer goede resul
taten op”.
„Natuurlijk kan men theore
tisch ook ongelukken bedenken,
waarbij grote delen van Neder
land voor langere tijd onbewoon
baar zouden worden dooi’ radio
actieve besinetting. De waar
schijnlijkheid van een dergelijk
ongeluk is echter zo gering, dat
men daarmee geen rekening
houdt,” meent het „gele” boekje.
Een rampenplan, zoals dat
voor de Dodewaardse centrale
geldt, voorziet in een snelle eva
cuatie in het geval dat dit nodig
mocht blijken. „Een dergelijke
evacuatie is mogelijk, want er zal
in alle denkbare gevallen een
aantal uren verstrijken tussen
een ongeluk en het moment
waarop de radioactiviteit naar
bulten komt,” zo staat in de
GKN-brochure te lezen.
Resumerend: twee informa
tieve boekjes, geschreven vanuit
verschillende standpunten ten
opzichte van kernenergie, maar
die van de GKN is zeker niet
verdachter dan die van Dode
waard.
De GKN-brochure geeft een
vrij uitvoerige beschouwing over
koolzuur en de gevaren daarvan
en zegt dan: „Behalve koolzuur
komt er bij de verbranding van
kolen ook zwaveldioxyde, stik-
stofoxyde en vlieg-as vrij. Boven
dien komt radio-activiteit vrij,
omdat steenkool geringe hoe
veelheden uranium en de radio
actieve afvalprodukten daarvan
bevat. Afhankelijk van de soort
steenkool kan dat bijna net zo
veel - of zo weinig - straling ver
oorzaken als bij kernenergiecen
trales. Uiteraard worden al deze
lozingen zorgvuldig gecontro
leerd en zijh de maxima aan
strenge eisen gebonden”.
zou plaatsvinden, de terreur
groep geen invloed heeft op de
windrichting of de stabiliteit van
de atmosfeer. Het effect van zo’n
terreuractie hangt dus nogal af
van een groot aantal onzekere
factoren”
Een .service bovendien van grote
kwaliteit, omdat ze wofdt gegeven
op basis van een zorgvuldig bijge
houden documentatie (70.000 kaar
ten, waarop de chemische samen
stelling is'vermeld van do daarvoor
in aanmerking komende produkten,
terwijl alle mogelijke gegevens over
de giftige aard van de middelen plus
hun werking zijn genoteerd), een
nauwe relatie van het NVIC met de
laboratoria van het Rijksinstituut
voor Volksgezondheid (RIV) en die
van het Academisch Ziekenhuis in
Utrecht (AZU) en omdat ze in som
mige gevallen wordt gekoppeld aan
observatie en behandeling van ver
giftigde patiënten op een intensive-
careafdeling. De laatste jaren wor
den gemiddeld vijfhonderd pa
tiënten met vergiftigingen op de af
deling Reanimatie in het AZU opge
nomen.
Op allerlei punten blijken de
samenstellers van de „rode” en
de „gele” brochure het niet met
elkaar eens. Zeker niet op die
van de gevaren. In de „rode”
brochure staSlf: „Er moet reke
ning gehouden worden met de
mogelijkheid dat een goed geor
ganiseerde terreurgroep ’n kern
energiecentrale kan bezetten.
Een dergelijke groep zou een on
geluk kunnen veroorzaken of
kunnen dreigen met het veroor
zaken van een ongeluk”.
De „gele” herhaalt die opmer
king bijna letterlijk, maar voegt
er aan tjie: „door de vele veilig
heidsmaatregelen die getroffen
zijn, zal het nodig zijn dat men
een bijzonder goede kennis heeft
van de centrale om werkelijk eni
ge schade te kunnen aanrichten.
De kans dat daarbij radioactivi
teit naar buiten zou komen is nog
kleiner. Verder moet men beden
ken dat zelfs in het geval dat dit
De GKN-brochure geeft wat
kansberekeningen: een ramp
met tien of meer doden binnen
enkele dagen kan „ongeveer 4 tot
40 keer per miljoen jaar voorko
men”. Een ernstige ramp \met
meer dan 100 doden „0,4 tot 4
keer per miljoen jaar”.
Opmerkelijk is het grote aantal
informaties over tranquillizers.
Prof. Van Heijst: „Het gebruik van
kalmeringsmiddelen is enorm,het
misbruik is ook groot”. Hij wijst
hierbij vooral op de grote hoeveelhe
den valium en librium, die in ons
land worden geconsumeerd. Veront
rustend maar niet levensgevaarlijk.
De samenstellers van de GKN-
brochure verwachten zelf kri
tiek, getuige de volgende zinnen
in het voorwoord: „Men kan na
tuurlijk stellen dat deze deskun
digen niet te vertrouwen zijn. De
njensen die zich ervoor inzetten
om te zorgen dat kerncentrales
goede, betrouwbare en veilige in
stallaties zijn, zijn er helaas aan
gewend om alles wat zij zeggen
of schrijven onmiddellijk be
stempeld te zien als niet objectief
en eenzijdig.”
„Dit wordt tegenwoordig nogal
eens graag zo gesteld. Toch blij
ven wij hopen dat er bij onder
wijskwesties in Dodewaard
naar de onderwijzers en als het
over landbouw gaat naar de
landbouwers wordt geluisterd.
Op precies dezelfde wijze hopen
wij dat u in de moeilijke kwestie
van de kernenergie, via deze aan
vulling op het boekje van de ge
meente Dodewaard, ook naar de
deskundigen van de elektrici
teitsbedrijven wilt luisteren”.
van het NVIC: voorlichting, onder
zoek in laboratoria en de afdeling
voor de oplossing van ernstige ver-
giftigingsgevallen. Hoe belangrijk
die afdeling is bewijst zijn verhaal
over een patiënt met thalliumvergif-
tiging. Thallium is een veel voorko
mend vergif, dat moordenaars
graag gebruiken om dwarsbomers
aan de andere kant van de levenslijn
te zetten. Het slachtoffer proeft er
niets van. „Tot voor een paar jaar
ging het beroerd met de bestrijding
van het thallium-kwaad. De medis
che handboeken schreven een te
gengif voor, waarmee allerbelab
berdste resultaten werden bereikt.”
„Het wil dan wel eens een enkele
keer gebeuren, dat een producent,
die zijn nieuwste vondst op een sepc-
taculaire manier onder de aandacht
van de consumenten had willen
brengen, geweldig boos wordt. Be
grijpelijk. Met de voorbereiding en
bekendmaking van een produkt
kunnen soms vele miljoenen gul
dens gemoeid zijn. Dan is het niet
leuk als het NVIC een streep door de
rekening haalt. Natuurlijk, een fa
brikant hoeft zich niets aan te trek
ken van ons advies. Als-ie verstan
dig is doet hij het wel, want we
kunnen wel de inspecteur van de
volksgezondheid inschakelen, en
met die man heeft de fabrikant wel
degelijk te maken"
Een spectaculair sucées. Resulta
ten, die niet aan de grote klok wor
den gehangen, maar daarom niet
minder van grote betekenis zijn
worden meetbaar wanneer perio
diek cijfertjes bekend worden over
het advieswerk van het NVIC. Dan
blijkt, dat het aantal aanvragen <>m
informatie over behandeling van
vergiftigingsgevXHen weer met
sprongen is gestegen. In 1964 hingen
nog maar 523 artsen aan de lijn,
twee jaar later 805, een toename
van ruim 280.
Het ongelukkige van twee
boekjes over hetzelfde onder
werp, maar vanuit verschillende
standpunten beschreven, is dat
de indruk wordt gewekt dat de
„waarheid wel ergens in het mid
den” zal liggen. Wie slechts één
van béide boekjes leest kan be
keerd zijn tot voor- of tegenstan
der van kernenergie. Wie beide
gelezen heeft is weer even ver als
voor het verschijnen van de
eerste.
Beide brochures gaan in op an
dere brandstoffen voor elektrici
teitscentrales: kolen, olie en
aardgas.
Van het totaal van 249 vergiftigin
gen onder volwassenen met dodelij
ke afloop waren er 22 het gevolg van
overmatig gebruik van tricyclische
antidepressiva. Opvallend groot is
het aantal patiënten dat te veel
slaapmidelen heeft geslikt en daar
door op de afdeling Reanimatie van
het AZU terecht komt in vergelij
king met het aantal gevraagde infor
maties. Aangenomen wordt, dat het
ziektebeeld en de therapie bekend
zijn. Dat neemt volgens prof. Van
Heijst niet weg, dat de vergiftigin
gen als gevolg van te veel slaapmid-
delengebruik nog steeds de meeste
doden veroorzaken: 64 van de 249
Volgens de gele GKN-brochure
geeft olie ongeveer dezelfde mi
lieuverontreiniging, zij het in iets
kleinere hoeveelheden, als kolen.
Beide brochures geven
enigszins van elkaar afwij
kende jaarlijks benodigde
hoeveelheden brandstof voor ko
len-, olie- en kernenergiecentra
les. De volgende cijfers zijn uil de
GKN-brochure (uitgegaan wordt
van een centrale met een vermo
gen van 1000 megawatt, dat is 1
miljoen kilowatt): bij een kolen-
gestookte centrale: twee miljoen
ton per jaar, of 7000 ton per dag.
Bij een olie gestookte centrale 1,5
miljoen ton olie per jaar of 5000
ton per dag en hij een kernener
giecentrale 30 ton uranium per
jaar.
Prof. Van Heijst is zo somber over
de kwalijke gevolgen van slokdarm-
beschadigingen, dat hij in overleg
met de producenten van allesreini
gers die ellende zoveel mogelijk wil
voorkomen. „Ik heb ze gevraagd op
hun produkten niet alleen duidelijk
aan te geven welke giftige bestand
delen er in voorkomen maar ook als
daar aanleiding voor is te waarschu
wen voor verbranding van de slok
darm”. Hij gaat er prat op, dat de
verstandhouding met fabrikanten
van farmaceutische en huishoud
middelen goed is, waardoor meer
dan vroeger aan de veiligheid van
die produkten aandacht wqrdt ge
schonken („De heren komen vaak
eerst praten op het NVIC als ze van
plan zijn een nieuw middel uit te
brengen”).
Prof. Van Heijst en zijn staf infor
meren, observeren en vinden uit.
Maar zij hoeven het met alleen te
doen. In heel Europa is een netwerk
van Vergiftigingen-Centra opge
bouwd, waarvan de vertegenwoor
diasrs regelmatig onder leiding van
prof. Van Heijst congresseren Aan
de uitstékende onderlinge commu
nicatie is liet te danken dat direct na
het uitbreken van de verschrikkelij
ke ramp in Seveso de Italiaanse gif
bestrijders direct konden profiteren
van waardevolle adviezen uit Neder
land en Duitsland
Volgens de GKN-brochure
moet olie worden opgeslagen in
olietanks. Ook hiermee moet
zorgvuldig worden omgespron
gen. „Door de kleine hoeveelhe
den vormen vervoer en opslag
van kernenergie geen proble
men,” zo staat over deze brand
stof te lezen.
Etiketten lezen. Ouders moeten - Kunt u er iets toe bijdragen, dat
j -x het totale pakket aan medicijnen en
reinigingsmiddelen niet voortdu
rend uitdijt?
Het „rode” boekje kreeg van
mr. W. J. Geertèema, commissa
ris van de koningin in Gelder
land, het predikaat „volstrekt
eenzijdige voorlichting”. Over
het „gele” heeft nog geen enkele
autoriteit een waarde-oordeel ge
geven maar tegenstanders
van kernenergie zullen dit boekje
wel „volstrekt eenzijdig”
noemen.
0
