Combinatie van lezing en recital in teken „menselijke stem
Poolse jeugd bestormde
Haagse Livin’ Blues
Liederenrecital Gundula Janowitz in Amsterdam
Deksels speelse activiteiten op het Festival of Fools
13
Geen inkomsten
Slapstick
Grote dromer
ta
KUNST
19 7 7
JUNI
DONDERDAG 9
■-r
DEN HAAG. „Ik heb het idee
ontwikkeld om een lezing en een
recital te combineren: het is een
wetenschappelijke verhandeling
noch een recital in klassieke zin
geworden, maar wel een informe
le presentatie van het stemge
bruik, voor zover dat in de histo-
rie is na te gaan.” Dat zijn de
toelichtende woorden van de mez
zosopraan Cathy Berberian bij
het gisteravond door haar in Dili
gentia te Den Haag verzorgde
Holland Festival-optreden. Een
programma dat helemaal in het
teken stond van het festivalthema
van dit jaar: „De menselijke
stem”.
9 9
Vlees noch vis bij Cathy Berberian
(Van onze correspondent)
Gedurfd programma met
sublieme stem vertolkt
Le Grand Rêveur, mime op Chaplin.
Doen 'wc weer <_i i; willekeurige
NO
DEN HAAG. Voor de Haagse pop
groep Livin’ Blues is de tournee door
Polen een ongekend groot succes ge
worden. Gedurende vijftien dagen ver
zorgde de groep 21 concerten in het
zuiden van Polen. „Een uiterst ver
moeiende reis”, vertelt Livin’ Blues-
leider, Ted Oberg. „We reden per dag
honderden kilometers en moesten dan
ook nog twee keer optreden. Maar het
enthousiasme van het publiek hield
ons op de been”.
Overigens zijn de Amsterdamse
theaters waar alles mogelijk is nu al
ruim een week in de onontkoombare
greep van de Fools, de gekken, dwa
zen, mimespelers, potsenmakers en
clowns die met hun gevarieerde pro
gramma's het Festival of Fools 1977
tot een theaterfestijn van ongewoon
genoegen maken Dat festival van
theatergekken speelt zich vooral af
in De Melkweg, Shaffy en Paradiso
De geestelijke vader ervan is Jango
Edwards van de Friends Roadshow
Edwards liet het Festival of Fools
twee jaar geleden in Amsterdam ge
boren worden. Het jaar daarop was
de belangstelling al meteen zo groot
dat de faam van dit Amsterdams
gebeuren zich in zeer korte tijd over
geheel de wereld verspreidde
O,ver de vijftig groepen vertonen
hun kunsten dit jaar op het festival.
VRIJDAG 10 JUNI
TONEEL
AMSTERDAM. Mickery (20.30 uur):
„Vox Populi, Vox Dei” van Ritsaert ten
Café.
DEN HAAG. Diligentia (20.15 uur):
„Een traan voor elke roos” door het
Vrouwenkabaret van Natascha Ema
nuels.
AMSTERDAM Van huis uit is Gun
dula Janowitz een operazangeres. Toen zij
in 11)67 door Von Karajan ontdekt werd,
stond zij al bekend als een goede Mozart
zangeres, maar hij het haar „die Kaiserin"
zingen in „Die Frau ohne Schatten" van
Richard Strauss en bewees daarmee dat
hij niet alleen een knappe dirigent is,
maar ook een goede mensenkenner. Gun
dula Janowitz is een keizerin. Haar hou
ding, haar stem en haar beheersing geven
haar iets majesteitelijks als een vrouw
die gewend is te bevelen en gehoorzaamd
te worden. Zij behoeft haar stem niet te
verheffen om haar gezag te doen gelden,
want er wordt naar haar geluisterd De rol
van de keizerin was haar op het lijf ge
schreven, dat had Karajan dadelijk begre
pen. Haar volgende rol was Sieglinde in
„Die Walkure” in Salzburg en toen was
haar naam gemaakt.
In hetzelfde jaar nog zong zij al in de
Metropolitan Opera in New York, daarna
volgden Londen en Parijs en nu is zij vast
verbonden aan de Weense Staatsopera en
de Deutsche Oper in Berlijn. Het gebeurt
niet vaak, dat een operazangeres van het
toneel stapt en op het podium verschijnt,
want dat zijn twee totaal verschillende
nist ontpopte, versterkte de ietwat harle-
kijn-achtige indruk die hij als podiumver-
schijning maakte, nog via zijn gezongen
bijdrage aan een komisch, primitief duet.
werelden, In zekere zin is het podium van
de Kleine Zaal moeilijker dan het grote
toneel van de opera. Het zingen van een
liederenrecital betekent, dat je alleen bent,
dat alles van jezelf moet komen. Het eist
een ijzeren wil, enorme zelfdiscipline en
absolute beheersing.
Deze drie eigenschappen bezit Gundula
Janowitz. en daardoor kan zij zonder de
pracht en praal van kostuums en decors,
alleen op een podium staan en een boeiend
recital zingen. Natuurlijk had zij aan Irwin
Cage een uitstekende begeleider, maar een
operazangeres is nu eenmaal aan een or
kest gewend.
Dat bij het samenstellen van haar pro
gramma, haar keuze is gevallen op liede
ren van Richard Strauss, is bijna vanzelf
sprekend tenslotte is zij haar carrière
met Strauss begonnen, maar dat zij gister
avond daarnaast alleen nog zeven liederen
van Franz Liszt heeft gezongen is eigenlijk
een hoogst eigenaardige combinatie. Ik
geloof dat er geen enkele andere zangeres
te vinden is, die het in haar hoofd zou
halen om alleen Liszt en Strauss te zingen
Strauss is een begenadigde liederencom
ponist en met Schubert en Wolf het hoog
ste wat een zangeres bereiken kan. maar
Zij doet met haar stem wat zij wil zonder'
enige uiterlijke inspanning. Hoogte is voor
haar geen probleem, laagte evenmin, zui
verheid is vanzelfsprekend. Zij staat vol
komen stil alle expressie zit in haar
gelaatsuitdrukking en haar stem en soms
in de even omfloerste blik van haar ogen.
Zij heeft een formidabel forte en een „on
hoorbaar” piano. Zij kan een noot loslaten
en weer opvangen zij doet met de zaal
wat zij wil. Met een gebiedende blik ver
bied zij het publiek te applaudiseren en
met een vertederende glimlach windt zij
iedereen om haar vinger.
Livin’ Blues vluchtte met achterla
ting van de apparatuur in een gereed
staande bus. Hoewel de bus razendsnel
wegreed, bleven tientallen enkele mi
nuten aan deuren en raampjes hangen.
Het was een enorme ervaring voor
Livin’ Blues. „Iets dergelijks hebben
we nog nooit eerder meegemaakt”, ver-
Het betrof een concert dat door
tienduizend^) Poolse jongeren werd
bijgewoond. Tijdens het optreden was
het publiek waanzinnig enthousiast, tot
aan de grens van hysterie. Ted ©berg:
„We wilden juist het podium verlaten,
toen de mensen het veld begonnen te
bestormen. We hebben voor ons leven
moeten rennen. Die mensen doen je
weliswaar niets, maar als je komt te
vallen word je wel onder de voet ge
lopen”.
De 21 concerten die Livin’ Blues in
Polen gaf waren volledig uitverkocht.
Waaraan Livin' Blues de populariteit
in Polen te danken heeft, weet Ted
Oberg niet precies. „Misschien komt
het doordat ons genre in Polen erg
aanslaat. Via de radio hoor je daar
voornamelijk rockmuziek en blues.
Commerciële muziek kom je alleen
maar tegen in de enkele discotheken
die Polen heeft. Ik moet wel zeggen dat
dat een verademing is”.
Overigens heeft Livin’ Blues aan die
populariteit financieel helemaal niets.
„Zo'n trip naar Polen kost ons alleen
maar geld. Het geld dat je verdient mag
je niet meenemen. En wat je in Polen
koopt, mag je niet uitvoeren. Toch
maak je af en toe zo’n trip, omdat je de
mensen niet wilt teleurstellen. Maar als
het aan hen lag, zouden we nog vier
weken gebleven zijn. Daaraan konden
we natuurlijk niet voldoen. Zo’n perio
de zonder inkomsten is te lang".
Ook aan de Poolse verkoop van hun
platen verdient zowel Livin’ Blues als
de platenmaatschappij Ariola niets.
Ted Oberg: „De Poolse platenmaat
schappij er is er maar één vraagt
aan Ariola of ze zo vriendelijk wil zijn
een band toe te sturen. In Polen zorgt
men zelf voor de persing van de platen.
Er zijn dus voor Ariola geen kosten aan
verbonden, maar ook geen inkomsten.
Het geld mag Polen nu eenmaal niet
uit”.
Een trieste bijkomstigheid, omdat Li
vin’ Blues met de populariteit zoa-s in
Polen in Nederland veel geld kan ver
dienen. Maar in ons land is de aanhang
van de groep beduidend kleiner. „Toch
hebben we niet te klagen”, zegt Oberg.
„De afgelopen maanden is het razend
druk geweest. Ook de komende drie
weken hebben we nog gemiddeld vier
optredens per week. Pas in juli kunnen
we het wat kalmer aan gaan doen”.
Maar dan moet de groep zich weer
concentreren op nieuwe melodieën en
teksten. „Nog deze zomer wordt een
nieuwe elpee opgenomen, die in het
najaar op de markt wordt gebracht”. In
diezelfde periode reist Livin’ Blues
naar alle waarschijnlijkheid naar Rus
land voor een tournee van twee weken.
Oberg: „We gaan, als ’t allemaal door
gaat, een week naar Leningrad en een
week naar Moskou. In Rusland geldt
overigens hetzelfde als in Polen. Ook
daar kunnen we geen geld verdienen”.
Mocht de reis naar Rusland onver
hoopt niet doorgaan (de Russische au
toriteiten willen Livin’ Blues voor vier
weken contracteren, maar de groep wil
zelf niet langer dan twee weken), dan
zal tijdens de Olympische Spelen van
1980 een tournee worden gemaakt.
Oberg: „Er werd ons maar meteen een
contract voor 1980 aangeboden. De
Russen vinden het blijkbaar heel ge
woon dat je drie jaar van tevoren ge
boekt wórdt”.
se godin ..Spinvrouw", die hemel en
aarde geschapen heeft. Drie vrou
wen ervan zijn indiaans. Zondag 14
uur Vondelpark en 21 uur in Shaffy.
Allerlei theatrale mogelijkheden,
maar vooral slapstick, gebruikt de
groep Theatre Slapstique. Mimespe
Iers, muzikanten, zangers en acroba
ten met ook weer een clownspro-
gramma Donderdag en zaterdag.
Melkweg 24 uur
Dit Holland Festival staat in het teken
van de mensenlijke stem, Gundula Jano
witz is daarvoor de beste propagandiste.
J. H. MOOLENIJZER
Op een zijweggetje heeft de groep aan
vankelijk een uur gewacht, voordat ze
naar het stadion terugkeerde om de
apparatuur op te halen. „Wel een beetje
tot onze verbazing bleek de apparatuur
niet geruïneerd te zijn. Daaruit kun je
opmaken, dat de mensen geen kwaad
in de zin hadden”.
Al bij aankomst in Warschau leek de
tournee van Livin' Blues een succes te
worden. „We kregen te horen, dat van
onze nieuwe elpee in zes weken tijd
70.000 exemplaren waren verkocht”,
zegt Oberg. „Jammer genoeg worden
er niet meer platen geperst. In Polen
bepaalt de staat hoeveel platen er wor
den uitgebracht. Of er nu wel of geen
belangstelling voor een bepaalde plaat
bestaat, doet niet ter zake".
Elk theater, sporthal en voetbalstadion
was tot de nok toe gevuld. „Al weken
van tevoren waren er geen kaarten
meer verkrijgbaar. We stonden ver
steld van onze populariteit. Opvallend
was bijvoorbeeld, dat iedereen onze
voornamen kende. We hebben honder
den foto’s met handtekeningen moeten
uitdelen”.
dat nog tot en met 20 juni vum
duurt. Een greep uit het programma
tot 14 juni laat een kaleisdoscoop
aan activiteiten zien Vanavond in
Shaffy Onafhankelijk Toneel dat
Wachten op Godot van Samne! Be<
ketl speelt En dat n dan de cnig<
produktie die het dichtst bi.> repel
Cathy Berberians interpretaties van et-
no-musicologisch gereconstrueerde frag
menten wezen om te beginnen terug naar
vierduizend jaar oude tradities, om zo via
de Hottentotten en Armeniërs tot de oude
Grieken te geraken. Zij voorzag haar ex-
cursie-in-vogelvlucht door de muziekwe
reld, van snel en vaak onduidelijk gespro
ken verbindende teksten, die zó’n belang
rijk aandeel in beslag namen dat de echte
zangminnaars er bekaaid afkwamen.
Voor degenen die geestige uiteenzettin
gen belangrijker vinden dan puur mu
ziekgenot, was er wel het een en ander te
beleven. Op kruidige wijze voerde de zan
geres het opgetogen publiek door de
Spaanse muziek uit de tijd der Moorse
overheersing en kreeg het Gregoriaans uit
het „Liber responsoriales” aandacht, ge
volgd door haar visie op de Troubadours
en minnezangers. En wie zou hebben kun
nen denken dat naast Ockeghem, Dow-
land en Monteverdi, zelfs Savonarola in dit
programma als componist aan bod zou
komen?!
Bij dit alles werd Cathy Berberian, voor
zover er (summiere) begeleidingen in het
spel waren, trouw terzijde gestaan door de
zich op het klavecimbel, voornamelijk
door middel van gebruik van het luitregis-
ter manifesterende Bruno Canino. Deze
instrumentalist die zich later ook als pia-
Liszt kan eigenlijk niet in zijn schaduw
staan, zeker niet als liedcomponist. Het
vreemde is, dat het ons gisteravond eigen
lijk niet gehinderd heeft en dat wij met
dezelfde aandacht naar Liszt en naar
Strauss geluisterd hebben. Dat kwam om
dat Gundula Janowitz een sublieme stem
heeft en een onvoorstelbare gave techniek,
die haar in staat stelt om een prul als „O
heb» so lang du lieben kannst” te zingen
alsof het een lied van Mozart is.
Slechts één keer beangstigde het en
thousiasme de Haagse formatie. „Over
het algemeen hoef je niet bang te zijn”,
zegt Ted Oberg. „Het Poolse publiek is
weliswaar enthousiast, maar zal zich
nooit misdragen. Toch hebben we ’m
wel even geknepen. Dat was in een
voetbalstadion in de buurt van Katowi
ce. Het concert was juist afgelopen,
toen de mensen met honderden tegelijk
over de hekken klommen".
toirtheater ligt, verder zijn het onge
bonden groepen en solo-artiesten
Hoogtepunten van deze week zou
v.'e|oen< de Volksopera in Paradiso
kunnen zijn, op 10 en 11 juni, waar
aan door tal van kunstenaars wordt
incegcwerktHet zal een mengvorm
z.jri kan koorzang muziek toneel-
Ondoenlijk om allemaal op te noe
men wat het Festival of Fools nog
meel te bieden heeft Maar boven
staande geeft een indruk van een
dekselse theateractiviteit Bij een
der theaters gaan kijken betekent
veel zien D„. mogelijk omdat er
geen toegangsprijs per voorstelling
wordt geheven, maar voor een pas
separtout kunt u alle voorstellingen
zien Bevalt iets niet? Geen nood,
oV' rul ijn meer zalen, er is altijd
et «-t< mi •i-'ssants voor de meest
v ■•wend< th'. t fooi
De Argentijn Carlos Traffic, al
enkele malen eerder in ons land te
zien in Mickery, is vrijdagen zondag
nog te zien in Melkweg, respectieve
lijk om 22 en 22 30 uur Okey Doe
heet de schitterende voorstelling die
hij daar helemaal alleen laat zien
met weinig middelen Trafic bele
venissen met zijn illusionaire hond
je. spelletjes met oude rommel en
poppetjes, daarmee weet deze
unieke artiest op knappe, soms wre
de, soms ontroerende wijze te
boeien
Fa enals vorig jaar is ook deze koer
Dogtroep weel present Een erg on
gebruikelijke groep zonder ingestu
fleerde stukken en ook d< plaat
waar Dogtroep optreed’ hoef! m< I
per se voor theatei te zijn Wat dl'
gezelschap laat zien is een voortdu
rende verandering en improvisatie
waarbij voor do toewhouwei vei
verwarring agressie of een extra
geprikkelde fantfisic ontstaat Za
teldag om 13 (KI uur t< zien op de
Nieuwmarkt
Ook terug van vorig jaar maai
vee! -. aker in ops land <1< Great Sal'
Lake Mime Troup Behoeft nauwe
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. Foolies ’77 heet
de nieuwste produktie van de
friends Roadshow. Het nu in ons
land zo langzamerhand vermaarde
gezelschap van Engelse hyperdwa-
ze clowns presenteert dit gloed
nieuwe programma deze week bin
nen het kader van natuurlijk het
Festival of Fools in drie theaters in
de hoofdstad: Paradiso (donderdag
21 uur), Melkweg (vrijdag 21.30 uur)
en Historisch Museum (zondag 14
uur). De Friends, al jaren vaste vro
lijke gasten in het Shaffy theater,
zijn dit jaar ook ontdekt op het
internationale theaterfestival in
Nancy.
telt Ted Oberg. „Toch kwamen we al
voor de derde keer in Polen. Het lijkt
alsof onze populariteit blijft toe
nemen”.
Na de overmatig uitgegroeide ver-
sieringskunst uit het begin van de acht
tiende eeuw aan de orde te hebben gesteld,
werd op speciale wijze het werk van Mo
zart en Rossini belicht en grapjes gemaakt
over de „castraten”. Eerst nu was het
moment aangebroken dat tenminste enige
genoegdoening kon worden verschaft aan
de concertbezoekers die op werkelijk mu
siceren zaten te wachten. Schubert maakte
plaats voor Offenbach en in sneltreinvaart
werden de volgende stations gepasseerd:
Debussy, Stravinsky, Schonberg, Cage. En
>voor je het wist was je in de tegenwoordige
BALLET
AMSTERDAM. Stadsschouwburg
(20.15 uur): „This, That and The Other”
door Carolyn Carlson en Le Groupe de
Recherches Théatrales de l’Opéra de
Paris.
DONDERDAG 9 JUNI
TONEEL
AMSTERDAM. Mickery (20.30- uur):
„Vox Populi, Vox Dei” van Ritsaert ten
Cate.
DEN HAAG. Diligentia (20.15 uur):
„Een traan voor elke roos”, Vrouwen
kabaret van Natascha Emanuels.
MUZIEK
AMSTERDAM. Stadsschouwburg
(20.15 uur): „II Tabarro” en „Gianni
Schicchi”, eenacters van Puccini door
de Ned. Operastichting onder regie van
Lotfi Mansouri.
Concertgebouw (20.15 uur): Studio
der frühen Musik en het Ensemble Vo
cale Guillaume Dufay onder leiding
van Thomas Binkley met La Harpe de
Mélodie, muziek uit de Ars Subtilor.
Cathy Berberian gaf gisteravond in het Haagse Dilligentia een uitvoering
vanVocaLectu Recital. (Foto Bob van Dantzig)
tijd aangeland en klonken composities van
Berio; even knap als hysterisch, zoals dat
bedoeld is.
In een als toegift behandeld gedeelte van
het slecht afgewogen programma (Berbe
rians televisie-optreden deze week was
veel doeltreffender getimed) behandelde
Cathy Berberian tenslotte nog even de
spiritual, de chanson en de geëngageerde
muziek van Kurt Weill, om met Gershwins
„Summertime” door haar „my favorite
song” genoemd te besluiten. Terugblik
kend had het publiek dan kunnen luiste
ren naar vaak heel amusante voordrachts
kunst, maar evenzo de wat teleurstellende
gevolgen ondervonden („vlees noch vis”)
van een programma dat lezing en recital
tegelijk wil zijn.
JOHAN VAN KEMPEN
Carlos Trafic, de Argentijn die met minimale middelen een optimaal
artistiek niveau bereikt.
greep uit hel programma anders
is practise!) niet mogelijk bij een
dergelijk omvangrijk tlieater.ian
bod dan ontmoeten we de Spi lei
woman, een groepje vrouwen dat
iiK’t een humoristisch femini.-nu
vrouw i. bewust wil maken vom
<<re|rl "..arm zij leven D> grm p
laat zich inspireren dooi d< Indiaan
lijk.- loeiiehtmp maar gebruikt klas
siek< mimetechnicken en moderne
dans m combinatie lot clownsgrap
pen Vrijdagen zaterdag om 23.30 en
23 (Ki uur in Shaffy. zaterdag 14 uur
in de M"ll;weg en zondag om 22 30
urn Hl lie' Vondelpark
MUZIEK
AMSTERDAM. Concertgebouw
(20.15 uur): Cathy Berberian, sopraan
en Bruno Canino, piano, in „VocaLec-
tu Recital”.
SCHEVENINGEN. Circustheater
(19.30 uur). „Axel", opera van Reinbert
de Leeuw en Jan van Vlijmen door de
Ned Operastichting onder regie van
Georg Reinhardt en Hans Vonk, diri
gent.
MONNICKENDAM. Grote Kerk (20
uur): Ned. Kamerorkest met Telemann,
Haydn en Mozart onder leiding van
Christopher Adey.
UTRECHT. Geertekerk (20.15 uur):
Studio der frühen Musik met muziek
uit de Ars Subtilor onder Thomas
Binkley.
Hyperdwazen en clowns op straat en in het theater
dans en film Beroepsartiesten en
amateurs werken mee en zowel hel
podium als de zaal wordt bij de
scène betrokken De toeschouwers
kunnen het spektakel bekijken van
af de zijkanten en de balkons Aan
vang 20.30 uur
Le Grand Rêveur. De grot» Dm
mer. is een stuk dat door een groep
uit Argentinië wordt gebracht To
neel als een stomme film Onder
pianobegeleiding volgt ei een mi
mespel dut gebaseerd r op Charlie
Chaplin’s beroemde stomm< film
The Kid Ruim drie jaar lang een
practise!) ongewijzigde, maai steeds
meer geperfectioneerd' voorstel
ling, die in 1974 tot Argentinië beste
werd uitgeroepen Donderdag om
20.30 in Shaffy vrijdag 21 uni inliet
Vondelpark en zaterdag 20 3(1 uur in
de Melkweg
