SOVJET-UNIE HERVAT ANTI-CHINESE CAMPAGNE:
D
P(
F(
I
ill
VPI
V)
s.
V’
>1^»“ u
Pi
inoia.Va®^
I
r
DONDERDAG 9
1.77
JUNI
DOI
Aanval
Russische beer
>2
Rhodesië
Symbool
Waarschuwing
HIL
rend s
van n
gen zi
Duyni
bedev
hij al
J
1007
ffeti
ik l
Bedreiging
(Van onze redacteur in Groot-Brittannië, Henk Leffelaar)
LONDEN. Deze week heeft in Londen de Gemenebestconfe
rentie plaats. Volgens sommigen is het een ritueel dat even zinnig is
als de traditionele jaarlijkse oeverwacht langs de Thames, ook wan
neer de bedding kurkdroog staat. Volgens anderen is het een belangrij
ke bijeenkomst, al was het alleen maar om aan te tonen dat het
Gemenebest bestaat.
(Van onze redacteur in de Sovjet
unie, Koen Corver)
MOSKOU. Ruim een half
jaar na de dood van de Chinese
leider Mao Tse Toeng draait de
Sovjet-propagandacampagne te
gen de Chinese Volksrepubliek
weer op volle toeren. „De super-
mogendheden-oriëntatie van Pe-
kings buitenlandse politiek en
haar anti-Sovjet-karakter zijn
niet veranderd,” aldus het Russi
sche persbureau Tass. Een mede
deling die duidelijk maakt, dat de
Kremlin-leiders de hoop hebben
opgegeven dat de dood van Mao
Tse Toeng een einde zou kunnen
maken aan de conflicten en
controverses tussen de twee rode
buurlanden.
“spitsbergen:
'Archangelsk
Odessa
'ladivostok
OELJAN BATOR
Alma Ata
MONGOLIË
IRAK
Asjchabad
Tasjkent
PEKING-
IRAN
SÓvjetskaiajGavan:
'Chabaroysk3^^^
Kiev
co
Chalkov
Rostov^
(Bakoe £5*
rSÏKrasnovodsk
Nikolajevsk;
Komsomolsk,
^^^^^oori^Ji/kezlJszeG
^t^zfrans
rAFGHANjr^ X
\PAKISTAIjZ
Oest Koet
Krasno)arsk_^^/»5
«Novosibirsk
'U'x X /rkoetskVa.0-n
cS~^0el|an Oede1
V SKoejbi^v\)?VErdlovsk
.fsHu -
J?/'Saratov
Volgograd"*
^Jakoetsk
n
Leningrad
Minsk
«.MOSKOU
TesothoSS
AP^^FsÏÊrra LEONE
|m*LI*S‘Cyprus!
Irdzji
I
I
Moskou
schelden
feller
dan ooit
LEONID BREZNJEV
■128 76
'Zs
Wat dat betreft is het Gemenebest vooral
In een uitgebreid artikel in het partijdag-
Die hoop was duidelijk, toen de Russen
onmiddellijk hun anti-Chinese campagne
stopzetten na Mao’s dood in september
van het vorige jaar. Er werden verzoenen
de gebaren gemaakt en er werd door Mos
kou beschaafde taal gebruikt in de om
gang met Peking. In november werden de
Russisch-Chinese besprekingen over een
regeling van de grensgeschillen zelfs her
vat, maar al spoedig bleek dat Moskou niet
tot belangrijke concessies bereid bleek. In
februari werden de onderhandelingen
weer afgebroken en de gesprekspartners
gingen voor onbepaalde tijd uiteen.
De gematigde toon die Moskou bleef
gebruiken werd door Peking beantwoord
met onverzoenlijke verwijten en campag
nes. Steeds ijdeler bleek de hoop van de
Moskouse machthebbers op een omme
keer in de Chinese houding of tenminste
op een tijdelijke verlamming van de Chi
nese leiding door een interne machtsstrijd.
Onveranderlijk bleven de Chinese media
een agressieve taal tegen Moskou bezigen
en dat leidde eind april tenslotte tot de
eerste openlijke tegenaanval van Moskou
na de dood van Mao.
Vraag een Engelsman echter wat het
Gemenebest nu eigenlijk is, dan zal dat in
de meeste gevallen een verbaal rookgor
dijn opleveren, waarachter de onder
vraagde snel de aftocht blaast. Volgens de
een is het Gemenebest „een soort vrijhan
delszone”, volgens de ander „een soort
politieke unie”, en volgens weer iemand
anders „een soort militair verbond".
standpunt als de politieke prijs die betaald
moet worden voor het politieke spel met
het Westen in ruil voor verbetering van de
economische, wetenschappelijke en tech
nische betrekkingen.”
hij deze adviseerde niet persoonlijk te ko
men, maar een plaatsvervanger te sturen.
Rhodesië was een andere netelige kwes
tie voor het Gemenebest waarop geen ge
zamenlijk antwoord mogelijk was toen
premier Ian Smith, na het land in 1965
onafhankelijk verklaard te hebben, in 1970
de republiek uitriep en een nieuwe Grond
wet werd aangenomen. Engeland heeft de
republiek nooit erkend, en Rhodesië wordt
in de Britse handboeken dan ook niet
vermeld als lid van het Gemenebest, maar
ook niet als een van de landen die is
catastrofe, niet alleen voor de verzoeners,
maar voor de hele 'wereld. Bestaat er een
garantie dat de geschiedenis zich niet zal
herhalen?”
Een duidelijker vergelijking met de poli
tiek van Hitler-Duitsland is nauwelijks
denkbaar. Niet verwonderlijk, dat Peking
krachtig probeert terug te slaan. In de
Volksrepubliek zelf wordt er voortdurend
Men zou zich wel kunnen bezinnen op de
letterlijke betekenis van het begrip „Com
monwealth” gemeenschappelijke rijk
dom of welvaart. Want van „gemeenschap
pelijk” noch van „welvaart”, is in de mees
te van de Gemenebestlanden, inclusief En
geland, weinig meer te vinden.
Heeft een Gemenebestconferentie dan
uiteindelijk zin? Het antwoord daarop
moet ja zijn. Het zou, bijvoorbeeld, niet
zinloos zijn wanneer koningin Juliana en
vertegenwoordigers van de Nederlandse
regering regelmatig persoonlijk en onge
dwongen contact zouden hebben met de
staatshoofden van Indonesië en Suriname.
Juist omdat er aan dergelijke bijeenkom
sten een formele agenda ontbreekt die
noodzakelijkerwijs tot een communiqué
moet leiden, of omdat zulke bijeenkom
sten alleen plaatsvinden om gerezen moei
lijkheden uit de weg te ruimen.
Een ander teer punt in het Gemenebest
is de kwestie van nationaliteit. Hoewel
ieder Gemenebestland zelf regels kan op
stellen ten aanzien van ingezetenen van
andere Gemenebestlanden, worden de in
woners van de meeste ledenlanden (maar
niet alle) ook beschouwd als Engelse on
derdanen. Onder pressie van de toenemen
de immigratie in Engeland van ingezete
nen van het Gemenebest, is de Britse rege
ring er echter sinds kort toe overgegaan
om een onderscheid te maken tussen Brit
se onderdanen en Britse ingezetenen.
Dat onderscheid komt er op neer dat er,
in wezen twee klassen van Brits staatsbur
gerschap zijn gecreëerd die het moeilijker
maken, bijvoorbeeld voor een Brits-Indiër,
om zich in Engeland te vestigen. Op dit
punt komt nu de gedachte van het Geme
nebest in het geding, maar het is de vraag
of deze zaak op openbare zittingen zal
worden aangesneden. Het is waarschijnlij
ker dat de staatshoofden van de betrokken
landen (die bovendien niet altijd rege
ringsleiders zijn) dit in onderlinge ge
sprekken met de Britse ministers van Bin
nenlandse- of Buitehlandse Zaken ter
sprake zullen brengen.
„Het
fenom<
Maar
een b<
weet a
Dan g;
tomelo
prieste
leboel
koffie
mense
over I
Lourdi
nog wi
der be
lijk op
geen t
Dat is]
De f
vond i
veer e
genadi
bron,
schroe
gezang
rij. Be
verwa
Duy
ven, ei
te late
heden
beschi
gezich
dan e
Tuchc
„Ein
en hei
king t
7.
boen
vlieg
Paul
va lie
ik kc
Pi
mei
alle
hoo
„1
met een gemeenschappelijke verklaring,
zoals in 1973 in Ottawa, toen er een ge
meenschappelijk standpunt werd gefor
muleerd over proeven met kernwapens.
Wat het Gemenebest ook vertegenwoor
digt, is een bond tussen voormalig Engels
sprekende koloniën die van Londen een
administratief- en onderwijssysteem heb
ben meegekregen. Die gemeenschappelij
ke achtergrond opent de mogelijkheid dat
de regeringsleiders elkaar kunnen beïn
vloeden èn elkaar op welke geringe schaal
dan ook, een politieke koers aanbevelen
die een voornamelijk westers tintje zou
hebben (tenslotte zijn Engeland, Australië,
Nieuw-Zeeland, Canada ondanks de bele
den gelijkheid de toonaangevende landen).
Toen
een fil
menser
achtert
nezing,
week t
Het recente kat-en-muis-spel over de
vraag of dictator Idi Amin van Oeganda
tot de aanstaande conferentie zou moeten
worden toegelaten, heeft verder aange
toond dat het Gemenebest als geheel poli
tiek niet onkwetsbaar is. Premier Callag
han, hoewel persoonlijk tegen de toelating
van Amin, wil de Afrikaanse Gemene
bestlanden niet in verlegenheid brengen
door hen officieel politiek stelling te laten
nemen tegen een buurland. En om officiële
correspondentie over Amin te vermijden
zond Callaghan discreet een afgevaardig
de naar de leiders van de Gemenebestlan
den om hun mening te peilen. Tenslotte
schreef hij zelf een brief aan Amin waarin
Volgens dit blad strekken de „sinistere
handen van de Russische beer” zich uit
naar alle delen van het Afrikaanse conti
nent. Weinig vleiende opmerkingen op de
zelfde dag dat de Russische partijleider
Breznjev verklaarde, dat Moskou betere
betrekkingen wenst met Peking maar dat
de Chinese leiding het fanatieke anti-Sov-
jet-standpunt dan wel eerst wat moet mati
gen. Een verklaring die werd afgelegd
ruim een week na het eerste officiële Sov-
jet-protest bij de Chinese autoriteiten na
de machtswisseling in China.
Op 19 mei werd op het ministerie van
Buitenlandse Zaken in Moskou een nota
overhandigd aan de Chinese zaakgelastig
de. Het document beschuldigde de leiding
in Peking ervan de „Sovjet-Chinese be
trekkingen te vergiftigen”. Volgens deze
protestnota is de anti-Sovjet-campagne
van China „niet te verenigen met de alge
meen aanvaarde normen die in het ver
keer tussen staten onderling in acht wor
den genomen, en vooral niet wanneer het
gaat om staten die er diplomatieke betrek
kingen op na hóuden”. Een niet mis te
verstane waarschuwing.
Ondanks de zeer slechte betrekkingen,
en Peking
Dat is het geen van allen. Formeel is het
Gemenebest „de vrije vereniging van 36
souvereine onafhankelijke staten”. Deze
staten erkennen de Britse vorstin als „het
symbool van het Gemenebest” en daarom
ook als het hoofd ervan. Sommige staten
erkennen de koningin ook als hun eigen
vorstin en staatshoofd, maar anderen ook
weer niet (zoals Lesotho, Tonga en Swazi
land, die hun eigen vorsten hebben).
Dat de Gemenebestconferentie ook iets
te maken heeft met nostalgie kan gecon
cludeerd worden uit hoe het oorspronke
lijk heette: de „Keizerlijke Conferentie”.
Op een van deze „keizerlijke” conferen
ties, in 1926, werd voor het eerst de status
van de lidstaten geformuleerd die vijf jaar
later juridisch werd vastgelegd in het Sta
tuut van Westminster. Wat alle
Gemenebestlanden gemeen hebben is dat
zij in ieder geval eens Britse kolonieën
waren.
op gehamerd, „dat de wilde ambities van
de Russische revisionisten ten aanzien van
de onderwerping van China nooit zullen
ophouden”. Hoea Koeo Feng verklaarde
begin mei: „We moeten in ieder geval voor
bereid zijn op een oorlog. We mogen de tijd
niet door onze vingers laten glippen, want
de tijd wacht op niemand.”
Het buitenland wordt voortdurend her
innerd aan het „Sovjet-expansionisme” el
ders in de wereld. De troebelen in het
zuiden van Zaïre, waren voor de Chinese
media aanleiding om Moskou te beschuldi
gen van ongeoorloofde inmenging in de
binnenlandse aangelegenheden van eer.
Afrikaans land. Het Chinese persbureau
Nieuw China prees Zaïre enkele dagen
geleden voor de „moed” bij de bestrijding
van de invasie in het Zuiden, die volgens
het persbureau werd gesteund voor de
Russen. Het „Volksdagblad” legde er de
volgende dag nog een schepje bovenop en
sprak over de „Afrika-waanzin van de
nieuwe tsaren”.
I blad Pravda werden kort geleden die wes
terse politici gewaarschuwd die het harde
i standpunt van Peking tegenover Moskou
toejuichen. „Men moet niet denken, dat het
Chinese expansionisme zich tenslotte ook
niet tegen hen zal keren,” aldus het dag
blad. „Zij vergeten de lessen van de recen
te geschiedenis. Verzoening en concessies
tegenover de agressor leidden toen tot een
hebben beide staten hun diplomatieke be
trekkingen tot nu toe in stand gehouden.
De diplomatieke missies in de twee hoofd
steden moeten het echter doen zonder am
bassadeurs, die blijkbaar constant voor
„overleg” in hun eigen hoofdstad blijven.
Óverleg dat zich de laatste tijd waarschijn
lijk concentreert op een mogelijke escala
tie van het Chinees-Russische conflict van
een „koude oorlog” tot een „hete oorlog”.
In Hongkong doen al berichten de ronde
die spreken van nieuwe incidenten langs
de Russisch-Chinese grens.
De Britse journalist Viktor Louis die in
Moskou is gestationeerd en zo vaak pocht
op zijn goede betrekkingen met de KGB,
beweerde onlangs dat de oudere militairen
in de Sovjet-legerleiding een preventieve
aanval op China afwijzen. De jongere staf
officieren zouden daar echter anders over
denken. Een hauwelijks gecamoufleerd
dreigement dat echter aan het feit voorbij
gaat dat niet de militaire leiding maar de
politieke leiding eventueel zou beslissen
over zo’n actie tegen de Chinese Volksre
publiek.
Betekenen dit soort opmerkingen overi
gens, dat de wapenstilstand waartoe de
premiers Tsjoe En Lai en Aleksei Kosigin
in 1969 besloten voor Moskou langzamer
hand een aflopende zaak is? De komende
tijd zal het leren. Het is de vraag of Mos
kou in het jaar van de 60e verjaardag van
de oktoberrevolutie erg gesteld is op
nieuwe grensincidenten. Aan de andere
kant zou men zich kunnen voorstellen, dat
de Chinese leiding de feeststemming in
Moskou weleens zou kunnen willen versto
ren door schietpartijen en grensover
schrijdingen.
De berichten die hierover al in Hong
kong circuleren, zijn noch in Peking en
evenmin in Moskou bevestigd of ontkend
tot nu toe. Het lijkt echter niet al te stout
moedig om tenminste op het ideologische
vlak een verscherping van het Chinees-
Russische conflict te voorspellen. Een con
flict dat zowel door Peking als door Mos
kou wordt voorgesteld als een ideologische
strijd. In de praktijk komt het echter neer
op een pakket van belangen-tegenstrijdig-
heden van twee reusachtige buurstaten.
Tijdens een bijeenkomst op 22 april in
het Kremlin-Congrespaleis ter herdenking
van Lenins lQ7e geboortedag, kritiseerde
partijsecretaris voor ideologische zaken
Zimjanin de nieuwe leiders in Peking.
„Het Chinese standpunt, waarin helaas
geen verandering is gekomen, schaadt de
anti-imperialistische strijd en de zaak van
de vrede.” Aldus de partijsecretaris die
onder het toeziend oog van partijleider
Leonid Breznjev verder verklaarde, „dat
in Peking de pogingen voortgaan om de
internationale spanningen te doen toene
men. In samenwerking met de meest reac
tionaire krachten”.
De Chinese zaakgelastigde in Moskou,
de heer Wang Tsjin Tsjing, liet zich dit niet
zeggen en verliet demonstratief het con
grespaleis. In de grote ommuurde ambas
sade van de Volksrepubliek kon hij de
volgende dagen een sterke opleving con
stateren van de anti-Chinese campagne in
de Sovjet-media.,, De anti-Sovjet-hysterie”
was volgens het weekblad „Nieuwe Tij
den” onveranderd voortgezet in China na
de dood van Mao Tse Toeng’ De redenen
daarvoor waren volgens de Sovjet-com-
mentatoren van verschillende aard.
Er waren factoren die duidden op „een
constante voortzetting van nationalisti
sche groot-Chinese sentimenten”, aldus
een commentaar van het persbureau Tass.
„Maar misschien kan alles beter worden
verklaard als gevolg van een zekere insta
biliteit en onzekerheid en verschillen van
inzicht binnen de hoogste Chinese krin
gen”. Ook de West-Politiek van Peking
werd als mogelijke oorzaak gemeld: „Som
mige Chinese leiders zien hun anti-Sovjet-
Gemenebestconferentie: nostalgisch gebeuren
uitgetreden. Een interessant vraagstuk,
want de kwestie rijst in hoeverre wanneer
de Smith-regering aftreedt, Rhodesië op
houdt een republiek te zijn en dan weer
onderdeel zou moeten uitmaken van het
Gemenebest, voordat een zwarte meerder
heidsregering wordt geïnstalleerd.
Er zijn geen aanwijzingen dat er op de
Gemenebestconferenties over dit soort
problemen overleg wordt gepleegd. Wel
wordt er van gedachten gewisseld over
internationale kwesties, maar die leiden
doorgaans niet tot het aannemen van reso
luties of tot onderling bindende afspraken.
Een enkele keer zijn de leiders van de
Gemenebestlanden naar buiten getreden
een symbool voor de manier waarop Enge
land, in tegenstelling tot voormalige kolo
niale landen als Nederland en Frankrijk,
er in geslaagd is de overgang van kolonie
naar zelfstandig en souverein land zonder
bloedbaden te doen verlopen en met be
houd van wederzijds vertrouwen en
respect.
Dat wil niet zeggen dat er geen afvallers
zijn geweest die uit het Gemenebest zijn
getreden: Birma, Palestina (uiteraard), de
Ierse Republiek, Soedan, Somaliland,
Zuid-Afrika, Kameroen, het voormalige
Aden, Pakistan, en de Maldiven. Ook wil
het het niet zeggen dat alle Gemene
bestlanden parlementaire democratieën
zijn. Nigerië en Oeganda hebben een mili
tair bewind, en in het koninkrijk Lesotho
werd in 1970 de Grondwet buiten werking
gesteld.
HOEA KOEO FENG
'NOORDPOOLZz:
Z^^XVRANGEI
NIEUWSIBERISCHE
NOORDLAND-
0b
Transsiberische spoorweg
Belangrijke spoorweg
Spoorweg in aanleg
0 km 1000
^^JOZEFLAND^^
l<»
SOVJETUNIE
VERENIGDE STATEN
CHINA
BRAZILIË
GROOT
NIGERIA
NA0ER0E
OEGANDA»
BOTSWANA
AUSIRAift
TONGA,
NIEUW-ZEELAND
^LA^MJuTrITiUS
^SWAZILAND
JAMAICA
hmNÏDAD
t TOBAGO
B^’*Sg8ggMALEISIEj
SRILANKA
JzAMBAF (TANZANIA;
WEST-
SAMOA
