I
Zwaard en kruis drijven uit elkaar in Zuid-Amerika
c
MAO BU DE GROOTSTE MOORDENAARS VAN ALLE EEUWEN
W.
Cuba
i
1
door Th. J. Koeckhoven
Eig<
Dé grootste tyrannie
Kerken zwak
Diakonaal jaar
Zuid-Afrika
Zuid-Amerika
RECHTSE KRACHTEN CONTRA SOCIAAL VOELENDE CLERUS
Vai
Ecuador
Chili
Argentinië
El Salvador
Brazilië
i
1
1
it JU
r
-
V
Er gaan weken voorbij zonder dat een of andere kerk of een raad van kerken
protesteert tegen onrechtmatigheden, bedreven door de leiders van de Chinese
Volksrepubliek. Dat wordt nu misschien anders na het verschijnen van Wreedhe
den in Rood China, een uitgave van de Internationale Raad van Christelijke
Kerken. Hierin worden de massale gruwelen van de culturele revolutie in 1966 in
woord en beeld aan de kaak gesteld. Het boek is kwistig en uitbundig geïllustreerd,
heel realistisch en concreet; volkomen duidelijk zodat zelfs een leek kan begrijpen
wat er aan de hand was (en is) in het rijk van Mao en Hoea, dat nog pas prinses
Beatrix en prins Claus zo gastvrij heeft ontvangen. De platen zijn alle voorzien van
dubbele onderschriften, een in Chinese tekens en een in het Nederlands. In het
boek staat een korte inleiding op het leven van de kunstschilder Ch’Yung-sheng,
de illustrator. Hij is een man die voor Mao’s benden is gevlucht, vastbesloten zijn
misdaden bekend te maken. Hij doet dit onder meer door de brute acties van de
rode gardisten en van de volksprocessen uit te beelden. Als ik alle verhalen moet
geloven, kan de culturele revolutie in China het beste worden vergeleken met een
voortdurend schrikbewind van de Jacobijnen in de Franse revolutie. Alle waarden
worden waardeloos en een nieuwe maatschappij kan alleen maar worden
gevestigd op de puinhopen die moord, ander onrecht en afbraak hebben
aangericht. Zo tenminste moet de opvatting van de Rode Garde in 1966 ongeveer
geweest zijn.
A
Eer
kind
meer,
een i
prettic
alles
groep
liefde
geest
worde
een t<
gezin
I
I'
I
I:
Zwaard en kruis, eens een eenheid vormend om latijns-Amerika te veroveren,
gaan langzaam maar zeker uit elkaar. De militairen en kerkelijke leiders in dit
uitgestrekte gebied afstammelingen van de Spaanse conquistadores die
samen met de missionarissen de indianen onderwierpen maken weliswaar
beiden deel uit van de „gevestigde orde” in latijns-Amerika, maar de acute sociale
problematiek op dit continent brengt duidelijk een verwijdering tot stand.
Deze ontwikkeling wordt geïllustreerd door een spotprent, onlangs gepubliceerd
in een Paraguayaans r.k. blad. Deze prent toont een politieman die een priester
afranselt. Het onderschrift luidt: „zalig zijn zij die vervolging lijden omwille der
gerechtigheid” (bergrede van Jezus). In heel latijns-Amerika hebben kerkelijke
hoogwaardigheidsbekleders duidelijk te kennen gegeven dat de kerk niet kan
blijven zwijgen tegen het op grote schaal bedreven onrecht.
I1
jl'l
O
'W
z
SCT
Rood China moesten
Wreedheden in
culturele revolutie
doorgaan voor
Joseph Stalin
Adolf Hitler.
Mao Tsetoeng
Aan het beraad hebben ongeveer 35 per-
Don Helder Camara
Zeven van de negen zuidamerikaanse
republieken worden thans geregeerd door
militairen. En zij geloven dat de moderne
versie van het oude zwaard het beste mid
del is om de sociale onrust te beteugelen.
De kerkelijke leiders daarentegen pleiten
steeds duidelijker voor sociale rechtvaar
digheid. Zij staan op de bres voor de critici
van de militaire machthebbers en vormen
daarmee de enige politieke oppositie van
betekenis.
De prijs van het verbijsterende boek
bedraagt 11,90. Franco per post kost het
14,- door overschrijving op giro no.
52 49 90 van de algemene secretaris van de
ICCC te De Bilt. Het voorwoord is van dr.
J. C. Maris, van wie we nog eens vernemen
dat de getekende en beschreven taferelen
zich in hoofdzaak hebben afgespeeld in
1966. Maar de verhalen zijn nog actueel,
daar met name de bourgeois-invloed op
het platteland nog niet verdwenen schijnt
te zijn. Daar moet natuurlijk wat aan ge
daan worden en op achthonderd miljoen
Chinezen kijkt men daar niet op een paar
miljoen mensenlevens.
Reagerend op de kritiek dat de Chileen
se kerkelijke leiders marxistische revoluti-
Dit is onder meer het geval in Chili waar
kerk en staat met elkaar overhoop liggen
na de afzetting door de militairen van de
marxistische president Salvador Allende
in september 1973. De kerkleiders in Chili
verwijten de Chileense veiligheidsstrijd-
krachten voortdurend dat zij de politieke
gevangenen martelen en verdedigen deze
gevangenen en hun gezinnen. Net als de
militante clerus elders, worden de r.k. bis
schoppen ervan beschuldigd dat zij mar
xist zijn of met het marxisme sympathise
ren. De bisschoppen geven zich echter veel
moeite om aan te tonen dat christendom
en marxisme onverenigbaar zijn.
Dr. Maris moet helaas constateren dat
de christelijke kerken in China niet sterk
genoeg zijn gebleken om een dam op te
werpen tegen de rode vloedgolf. Het chris
tendom wordt zelfs beschreven als een
verwaterd christendom met „zijn verwa
terd evangelie” dat een invalspoort bleek
voor het atheïstisch communisme. Waar
achtig christendom, aldus Maris, wordt
niet gevonden bij de gevestigde kerken,
maar wel in de afgescheiden groepen en in
kringen van bijbelgelovige studenten. De
ze hebben zich onder de communistische
vervolging teruggetrokken in overigens
ook verboden kleine huisgemeenten en
gebedskringen.
Deze uitgave van de ICCC is een echt
platenboek tegen het Chinese communis
me. We zien er jonge rode gardisten, velen
nog middelbare scholieren, die met de
zweep achter hun voormalige leraren aan
jagen. We zien hoe ongeletterde boeren de
jeugd op de universiteiten onderrichten uit
het rode boekje van Mao. De geest van de
oude culturele elite kan alleen worden
gereinigd door vernederingen. De geest
van leraren kan bijvoorbeeld alleen nog
worden aangespoord tot activiteit door
ieder van hen te dwingen honderd insek-
ten te vangen die ze in het openbaar moe
ten opeten. Hoogleraren poetsen latrines;
een tot het uiterste getergde pianist pleegt
zelfmoord; een vrouw wordt levend ver
brand. Kostbare boeken verteren op de
In augustus van het vorig jaar verklaar
de de Ecuadoriaanse priester Julio Teran,
die hoogleraar in de theologie is, dat de
kerk haar leden moet voorbereiden op een
defensieve strijd tegen totalitaire regerin
gen. Professor Teran zei dit na de uitwij
zing uit Ecuador van 30 buitenlandse bis
schoppen, priesters en vrouwelijke reli
gieuzen wegens deelneming aan een con
ferentie „piet een ondermijnend karakter”
in de stad Riobambu.
onairen zijn, zei bisschop Carlos Camus:
„Nero vervolgde ook de eerste christenen
die revolutionairen en ondermijners van
de staat werden genoemd. Christus zelf
werd wegens ondermijnende activiteiten
terechtgesteld. Hij negeerde het advies
van hen die meenden dat hij zijn leven kon
redden door zich een vriend van Caesar te
tonen”.
De omwenteling in de eens zo streng
conservatieve latijnsamerikaanse kerk be
gon in het begin van de jaren zestig na de
Cubaanse revolutie van 1959 en het korte,
Alles wat hier staat beschreven en gete
kend, moet ik uiteraard voor rekening
laten van schrijver en schilder. Ik wil
eindigen met een veelzeggend citaat. „Is de
erkenning van Mao eigenlijk niet een me
deplichtig worden aan de grootste tyran
nie en het vreselijkste bloedbad van de
twintigste eeuw?” Ook dat kan ik niet
controleren. Tot nog toe staat die andere
communistenleider Joseph Stalin geboekt
als de grootste massamoordenaar van de
twintigste eeuw (zeg maar van alle tijden).
Adolf Hitler moet genoegen nemen met
een derde plaats. Maar als het mannetje
Bosaka van het Centraal Afrikaanse „Kei
zerrijk” en het andere wrede mannetje
Amin van Oeganda maar genoeg landge
noten hadden, zouden zij zeker een goede
kans maken op eerste plaatsen op de rang
lijst van massamoordenaars. Onrecht is
niet aan ras en kleur gebonden. Chinezen
en negers zijn even slecht als Slaven en
Germanen. Ze zien er alleen wat anders
uit. Het is verder ook zo moeilijk te kiezen
op wie je nou kwaad moet worden als goed
christen. Dan pik je maar iemand die
natuurlijk ook geen lieve jongen is: pre
mier Vorster van Zuid-Afrika bijvoor
beeld. Maar hij is een nette ambtenaar
vergeleken bij de staatshoofden die van
hun land een groot slachthuis maken.
brandstapel; net geklede en gekapte voor
bijgangers worden beschouwd als misda
digers en hun kleren en haren worden
verknipt. Inventarissen van gebouwen
worden kort en klein geslagen. Mensen
ghan kruipend door de straten, gedwon
gen rode leuzen uit te roepen in de geest
van „De contra-revolutie moet worden uit
geroeid”. Sommigen van hen sterven mid
den op straat. Zo ontkomen ze aan het
volksproces dat zich anders over hen zou
hebben ontfermd.
maar „vensters op de moderne wereld
openende” bewind van paus Johannes de
23ste die in 1963 overleed.
Fidel Castro’s revolutie met haar na
druk op sociale gerechtigheid en het ver
zoenende gebaar van paus Johannes te
genover de protestantse kerken stimuleer
den de „rebellen” in latijns-Amerika om
van hun hart geen moordkuil te maken.
De Raad van Kerken in Nederland is nog
niet uitgekeken op Zuid-Afrika. Op zijn
initiatief was er eind mei in Driebergen
een beraad over de bijdrage die de kerken
van West-Europa en Noord-Amerika zou
den kunnen leveren aan een betere situatie
in Zuid-Afrika. Dit beraad wordt ook wel
gewetensberaad genoemd. Daarom was de
bijeenkomst besloten. Er werd vooral aan
dacht besteed aan de economische pres
siemiddelen, die tot verbetering van de
situatie kunnen worden gebruikt. Ik weet
natuurlijk niet wat die kerkeleiders in
Driebergen onder een betere situatie ver
staan. Waarschijnlijk chaos en terreur na
het vertrek van Vorster en de zijnen. Maar
dat zijn kleinigheden waar je als kerken
niet op let. De kerken denken aan de
investeringen, stopzetten van de handels-
contacten en verzet tegen leningen van
banken aan Zuid-Afrika.
sonen uit „leidinggevende kerkelijke krin
gen” deelgenomen. Onder hen tien Zuid-
afrikanen die nu wonen in Canada, de
Verenigde Staten, Engeland, België, Zwe
den, Nederland, Denemarken, Frankrijk,
Zwitserland, West-Duitsland en Luxem
burg. Opzet van de bijeenkomst was de
deelnemers het materiaal te verschaffen
om hun mening over deze problematiek te
vormen en hun kerken te kunnen advise
ren over een te volgen beleid inzake Zuid-
Afrika. Tevens heeft men gepraat over de
noodzaak of wenselijkheid van een verde
re bijdrage van de westerse kerken „wan
neer de omstandigheden in Zuid-Afrika
gewijzigd zullen zijn”. Wat klinkt dat alle
maal grappig. En het is zo ernstig en
gewetensvol bedoeld. Maar zouden die
kerkmensen werkelijk enig idee hebben
wat er gebeurt na Vorster? Wat gaat er
gebeuren in Azania? (Dat is de nieuwe
naam van Zuid-Afrika als het blanke min-
derheidsbewind heeft plaats gemaakt voor
een zwart minderheidsbewind). Niemand
weet het, maar het ergste moet worden
gevreesd.
tuur te komen, stak de conservatieven een
hart onder de riem en joeg de „rebellen”
tegen zich in het harnas. Hoewel de kerke
lijke leiders hun sterke banden met de
militaire machthebbers belangrijk losser
hebben gemaakt, probeert een groot deel
van hen nog steeds te voorkomen dat de
„wind van de verandering tot een orkaan
aanzwelt”.
Misschien kan het eerwaarde gezelschap
nog even in Driebergen blijven om zich te
bezinnen op de situatie in Latijns-Ameri-
kaanse landen als Chili waar toch niets
meer kapot kan, omdat het land leeft in
een voortdurend schrikbewind. Intussen
moet ik nog melden dat de Afrikaanse
raad van kerken zijn rekening bij de Bar
clays Bank International heeft opgezegd,
om te protesteren tegen het besluit van de
Zuidafrikaanse vestiging van die bank
obligaties te kopen van het ministerie van
Defensie.
De berichten uit Zuid-Amerika geef ik
hier, omdat Zuid-Afrika misschien wat al
te eenzijdige aandacht krijgt. Zo verne
men wij uit Buenos Aires dat de leider van
de onafhankelijke katholieke jeugdbewe
ging van Argentinië, de 23-jarige Marcos
Girio, sinds enige tijd spoorloos is verdwe
nen. De beweging vreest dat Marcos ge
vangen zit en wordt gefolterd. Vorig jaar
De Braziliaanse hiërarchie bekritiseert
van tijd tot tijd de militaire machthebbers.
Dom Geraldo Sigaud, een rechts geö-
rienteerde Braziliaanse bisschop, noemde
daarop de in Spanje geboren mgr. Casal-
daliga een communist en drong er bij het
vaticaan op aan hem terug te roepen.
In maart is in de Middenamerikaanse
staat El Salvador de jezuïet Rutilio Grande
vermoord. Hij zou door huurlingen van
grootgrondbezitters de dood zijn inge
jaagd omdat hij het openlijk had opgeno
men voor de campesinos, de arme landar
beiders. Ultra-rechtse elementen voeren al
enige tijd een hetze tegen de 60 jezuïeten in
El Salvador die volgens hen de revolutie
prediken. (ANP)
zijn in Argentinië acht priesters, onder wie
een bisschop, vermoord. Negen worden er
vermist. Een aantal heeft het land verla
ten, nadat met geweld was gedreigd. Vol-
gens Amnesty International zitten in Ar
gentinië vijf- tot zesduizend mensen om
politieke redenen gevangen. Tussen de
twee- tot vijfduizend personen zijn spoor
loos.
Ze eist dan „stopzetting van de onderdruk
king en martelingen, rechtvaardige lonen,
beter onderwijs en een betere gezond
heidszorg en huisvesting voor de massa”
Dar
aante
gehar
van
Va
verv
gang
ook
als i
druk
He
lem
roul;
tieve
door
door
met
dien
Musi
At
bedr
Zo liet mgr. Carlos Galan, secretaris van
de Argentijnse bisschoppenconferentie,
weten dat de kerk de voorkeur geeft aan
een „rustige” dialoog met de militaire re
geringen om de schijn van politiek gema
noeuvreer te vermijden. Zelfs in Chili
waar de bisschoppen toch geen blad voor
de mond nemen, lijken de twee partijen op
boksers die elkaar wel plaagstoten geven
maar hun „knock-out-stoot” voorlopig nog
wijselijk achterwege laten. In Argentinië
oefende de conservatieve clerus kritiek uit
op mgr. Vicente Zazpe, aartsbisschop van
Santa Fe, wegens zijn deelneming aan de
conferentie in Ecuador die tot zijn uitwij
zing uit dit land leidde. Maar mgr. Zazpe
In/
dij stic
over
deren
danks
nen. I
trales
een d<
Steen
tentie
graag
eerst
ze iet:
het vi
op kri
feite
uit. IV
soms
het tv
laten
Dat is
alles
ting a
voorc
In
groo
eersl
wort
Ams
tent<
inge:
hierl
opgei
dal ir
later,
.„We
later
kind
ren, i
een c
,,V<
nu p
aand
De v<
om e
niet i
en tv
ware
dan i
zwak
deze
We I
voor
een 1
men
ben
wil g
mooi
dat r
mon(
al in
beidt
twee
Jos
gen
den
acht»
plaal
leren
er ve
hebb
zegg<
Maai
kon
mam
maai
leren
He
mon;
nisse
ook
kans
„vrie
nada
maai
Wereldomspannend is de activiteit van
mgr. Helder Camera, aartsbisschop van
Olinda en Recife. In vele landen heeft hij
gepleit voor wijziging van de maatschap
pelijke structuur uit het oogpunt van evan
gelische gerechtigheid en geweldloos ver
zet tegen alle vormen van dictatuur. In zijn
land is hij door de autoriteiten praktisch
geïsoleerd. Hij mag niet meer in het open
baar het woord voeren.
Mgr. Pedro Casaldaliga, een voorvech-
- «oor erkenning van de mensenrechten
in Brazilië, verweet begin maart de CIA de
Amerikaanse inlichtingendienst dat hij
de progressieve vleugel van de r.k. kerk in
Brazilië poogt uit te schakelen. De Brazili
aanse kerk heeft volgens hem een docu-
rfient van de CIA onderschept waarin de
Braziliaanse politie het advies krijgt wa
pens in de woningen van bepaalde geeste
lijken te deponeren om hen zo in diskre
diet te brengen.
We eindigen deze pessimistische rubriek
met een optimistisch geluid van eigen bo
dem. Schoolverlaters kunnen evenals in
voorgaande jaren een jaar lang werk doen
in instellingen in de medische en sociale
sector voor de landelijke stichting sociaal
en diakonaal jaar. De stichting biedt jonge
mensen vanaf zeventien jaar de mogelijk
heid tot werken in ziekenhuizen, bejaar
dencentra, verpleegtehuizen, in gezinsver
zorging en bij lichamelijk of geestelijk
gehandicapten. De werkzaamheden zijr.
van huishoudelijke en of verzorgend»!
aard. Het sociaal en diakonaal jaar begint
in augustus met inleidingsweken voor
groepen deelnemers die ook verder in het
jaar regelmatig bij elkaar komen. De
groepsactiviteiten worden begeleid door
regionale functionarissen. De deelnemers
zijn volledig in dienst van de instellingen
waar zij werken. Zij hebben alle rechten
en plichten van een normale arbeidsover
eenkomst. De jongeren kunnen werken in
instellingen van verschillende kerkelijke
gezindten, maar ook in niet-kerkelijke in
stellingen. De deelnemers worden geacht
heel het jaar bij dezelfde instelling te
blijven.
’I
I
i
i
Historische momunenten gaan in vlam
men op, want de oude tradities (ook cultu
rele en godsdienstige) moeten meedogen
loos worden uitgeroeid. De volledige stad
Wen-chou wordt platgebrand. De rivier de
Yangstse kleurt zich rood van het bloed.
Ouders moeten machteloos toezien hoe
hun kinderen levend worden begraven.
Talloze gezinnen worden wreed ge
scheiden.
Maar de reactie bleef niet uit. Vele „rebel
len” zijn sindsdien in de gevangenis te
rechtgekomen of uitgewezen wegens „op
standige activiteit”. Sommigen werden ge
marteld en enkelen ter dood gebracht.
In het begin negeerde de kerkelijke hië
rarchie de „rebellen”. Een paar prelaten
veroordeelden hen. Maar toen de officiële
onderdrukking heviger werd, gingen ook
de kerkelijke leiders in het offensief. Zij
begonnen het op te nemen voor hun „link
se” priesters. Toch waren zij onthutst toen
een groep priesters in 1968 deelnam aan
een cultureel congres in Havanna waarop
Fidel Castro de loftrompet stak over de
„revolutionaire katholieke kerk”. De Cu
baanse leider verklaarde toen dat „een
deel van de clerus een revolutionaire
macht wordt terwijl een deel van de mar
xisten een macht binnen de kerk gaat
vormen”. Hij had kennelijk priesters op
het oog zoals de Columbiaan Camilo Tor
res die de rijke klasse waartoe hij behoor
de, de rug toe keerde, een geweer om de
schouder hing en de bergen in brok om
daar met de guerrillastrijders tegen de
regeringstroepen te vechten. In 1966 sneu
velde hij. Hij werd de eerste held en marte
laar van de „marxistische christenen”.
„Heilige vader, zegen de moordenaars
van de heilige Camilo Torres niet”, zo
riepen de volgelingen van de Columbiaan-
se priester toen paus Paulus de zesde in
1968 in Columbia aankwam ter bijwoning
van een conferentie van latijnsamerikaan
se bisschoppen. Maar paus Paulus deed
net alsof hij niets hoorde. Hij veroordeel
de openlijk het gebruik van geweld om tot
wijziging van de maatschappelijke struc-
sloeg terug. Op de beschuldiging dat zij die
de conferentie bijwoonden, marxist zijn of
met het marxisme sympathiseren, rea
geerde hij met de opmerking dat
„niemand ontkennen kan dat het socialis
me geboren is uit de hang naar gerechtig
heid”. Er zijn zoveel soorten socialisme, zo
zei hij. „De Chinese versie heeft maar heel
weinig gemeen met bijvoorbeeld de
Zweedse. En dromen van een socialistisch
Argentinië zonder een duidelijk beeld te
hebben van de,gestalte die het in dit land
moet aannemer), komt neer op het spelen
van een gevaarlijk spelletje”.
Mgr. Zazpe gaf zijn mening tegen de
achtergrond van het maar voortdurende
geweld in dit land. Bij de strijd tussen
uiterst links en uiterst rechts in Argentinië
zijn in de afgelopen jaren 2.300 mensen om
het leven gekomen. Zeker acht van de door
rechtse extremisten vermoorden waren
priester. Een twaalftal priesters is het land
uitgezet na de machtsovername door de
strijdkrachten in maart 1976.
Ondanks hun voorkeur voor een gehei
me dialoog met de militairen hebben de
Argentijnse bisschoppen het vorig jaar
twee keer in het openbaar een beroep op
de militaire regering gedaan de uitoefe
ning van de mensenrechten te waarbor
gen. Eén keer kregen zij de steun van een
protestantse kerkleider. De Lutherse pre
dikant Leslie von Hefty liet weten dat
enkele leden van zijn kerk na de staats
greep verdwenen zijn. Hij herinnerde
voorts aan de zaak-Frenz. De Lutherse
bisschop Helmut Frenz mocht het vorig
jaar niet naar Chili terugkeren in verband
met de beschuldiging dat hij marxist is.
Bisschop Frenz was lid van het oecumeni
sche vredescomité in Chili dat de verwan
ten van de politieke gevangenen steun
verleent.
De Jezuïet Jorge Sarsanedas (30 jaar) is
in El Salvador gearresteerd, omdat hij
arbeiders zou hebben geholpen bij het
organiseren van een 1 mei-bijeenkomst.
De politie heeft acht demonstranten ge
dood. In maart werd de Jezuïet Rutilio
Grande vermoord, samen met twee boe
ren. El Salvador is in de macht van het
grootkapitaal, waarmee ik maar wil zeg
gen dat kapitalisten geen haar beter zijn
dan communisten. Als systeem lijkt het
communisme me beter, maar tot nog toe is
elk systeem in de wereldgeschiedenis ho
peloos verziekt door mensen. Ik ben geloof
ik wel erg cynisch vandaag, hoewel het
mooi weer is. Maar het is vaak om hope
loos te worden. En toch maar blijven gelo
ven dat de mensheid uiteindelijk de goede
kant opgaat.
In Buenos Aires is Adolfo Perez Esqui
vel op 5 april gearresteerd door de politie
toen hij zijn paspoort kwam afhalen. Er is
geen reden opgegeven, maar het fonds
Latijns-Amerika van Kerk en Vrede in
Amersfoort vermoedt dat zijn betrokken
heid bij de internationale campagne voor
de rechten van de mens aanleiding tot de
arrestatie is geweest. Esquivel nam in 1975
het initiatief tot de internationale campag
ne. Waarmee hij weer eens heeft aange
toond dat het gevaarlijk is zich in te zetten
voor de rechten van de mens. (Elders op
deze pagina meer over de situatie in Z.-
Amerika, red.).
