Kernfusieproject in gevaar
CARTER DOET BEROEP OP CONGRES
top in Belgrado
ZUID-AFRIKA HOUDT DE ADEM IN
Roerig slot Spaanse
verkiezingscampagne
Twee doden bij
botsing tussen
drie helikopters
„Geen inmenging op
Amerikaanse missionaris
in Rhodesië gearresteerd
Naar de
stembus
KRENGEN
REEKS BOMAANSLAGEN
WRAAK
i i
RUSSISCHE DELEGATIELEIDER:
Amerikaanse gevangenen door Cuba vrijgelaten
Twee doden bij aanslag in Johannesburg
NABRANDERS
tfng
n Ca-
zaren
ingen
urge-
ange-
gelen
nog
Young
Beroep
ner
-Sk.-
2
BINNEN- EN BUITENLAND
3
19 7 7
JUNI
DINSDAG
1 4
nen
.11
rkt
aan
eto
gal
ugal
van
sche
jaar
r het
ien
ifte-
mag
een
:rste
cij-
oor-
den
»en
door Nico Scheepmaker
md
(Van onze redactie
buitenland)
JOHANNESBURG.
Drie met machinepisto
len gewapende zwarte
mannen hebben gisteren
in het centrum van Johan
nesburg het vuur geopend
op vier blanken die hun
koffiepauze hielden in een
werkplaats. Twee mannen
werden gedood, een derde
werd ernstig gewond op
genomen in een zieken
huis. Twee overvallers zijn
aangehouden, de derde
wist te ontkomen.
O
niet aantasten
PRESIDENT CARTER
De nervositeit in Zuid-Afrika
neemt toe. In het afgelopen wee-
Als je dochtertje van twee jaar, toch al
wat hoesterig door ons zomerse klimaat,
eindelijk en eigenlijk veel te laat in slaap is
geraakt, moet je wel van een Indische
wijsheid bezield zijn om niet te wensen dat
„die krengen” ter plekke zouden neerstor
ten. Met „die krengen” bedoel ik de straal
jagers die er niet voor terugdeinzen om
ook om elf uur ’s avonds nog een spoor van
tumult en wakker geschrokken kinderen,
vrouwen, mannen en huisdieren over de
akkers te trekken. Dat gebeurde ons vori
ge week donderdagavond, toen tussen tien
over half elf en elf uur nog drie, vier
straaljagers laag genoeg overvlogen om
Sara wakker te maken, en het kostte heel
wat moeite en theater om haar weer in
slaap te krijgen.
De volgende dag belde ik de vliegbasis
Leeuwarden op, omdat ik wel eens wilde
weten of er eigenlijk grenzen zijn gesteld
aan de avonduren waarin straaljagers mo
gen oefenen in het wakker porren van de
Friese bevolking. Ik kreeg de comman
dant aan de lijn, aan wie ik uitlegde dat we
de avond tevoren tegen elf uur in Pingjum
waren opgeschrikt door een paar van zijn
straaljagers en ik schilderde in schrille
kleuren het wakker schrikken van mijn
dochtertje. Hij vertelde dat er alleen op
dinsdag- en donderdagavond gevlogen
wordt, tot het invallen van de duisternis,
en dat daarbij in zijn algemeenheid ge
poogd wordt geen exorbitante overlast te
bezorgen.
„Met exorbitante overlast bedoelt u het
neerstorten van de straaljagers?”, zei ik,
geestig tot in den treure, maar hij bedoel
de, dat op zodanige hoogte gevlogen wordt
dat de geluidshinder minimaal is, en dat er
zonodig rekening wordt gehouden met het
tijdstip waarop in Dokkum een Bach-can-
tate wordt uitgevoerd. Overigens was het
niet gezegd dat de gewraakte Starfighters
van zijn basis afkomstig waren, zij konden
ook van NAVO-partners zijn. Hij zou dat
laten uitzoeken.
Een kwartier later belde de comman
dant alweer terug. Het was zeker mogelijk
dat de straaljagers van zijn basis waren,
maar zij hadden ongetwijfeld op geautori
seerde hoogte gevlogen, dat wilde in ons
geval zeggen, dat zij op 1500 voet, dus op
ongeveer 500 meter hoogte hadden gevlo
gen. Klimatologische factoren konden er
weleens debet aan zijn, dat het de ene keer
luider klonk dan de andere keer. Aldus de
commandant van de vliegbasis Leeuwar
den. De volgende ochtend tegen 5 uur
voerden zes van zijn straaljagers schijn-
aanvallen met nabranders uit op „de
trein”. Misschien hadden ze donderdag
avond laat nog even geoefend en hadden
Sara en wij daardoor indirect meegewerkt
aan het plat krijgen van de treinpassagiers
zodat de kogels over hen heen floten, in
plaats van door hen heen. Ik zal daarom
nooit meer klagen, maar ik blijf dromen.
ngen
uto’s
oken
t ge-
eege-
haar
eum-
m 11
van
at de
vdA,
teits-
pre-
iring
over
An-
i. Zij
i de
van
Volgens mensen in Mount Selinda is
Spray opgehaald door militairen, die hem
beschuldigden van contacten met guerril
lastrijders. Spray is de enige arts van het
ziekenhuis in Mount Selinda, een naburig
kleiner hospitaal, en nog zes medische
posten in de omgeving. In maart kreeg hij
een uitwijzingsbevel, maar na overleg met
minister van Immigratie Elly Broomberg
werd zijn verblijfsvergunning met een half
jaar verlengd.
Minister van Politie en Justi
tie James Kruger riep de Zuidaf-
rikanen op hun kalmte te bewa
ren. „Er is geen reden voor pa
niek. Het belangrijkste is de
kalmte te bewaren.”. Hij zei dat
er geen aanwijzingen zijn dat er
De bevolking van de zwarte
woonwijken bereidt zich voor op
de herdenking van de opstand in
Soweto, die vorig jaar op 16 juni
uitbrak. Kruger drukte de onder
nemers op het hart geen mensen
in dienst te nemen van wie de
identiteit niet vast staat. Mensen
die niet over de juiste registratie-
papieren beschikken moet de
werkgever onmiddellijk bij de
politie aanmelden. Krachtens de
pasjeswetten moeten alle zwar
ten in Zuid-Afrika papieren bij
zich dragen waarin staat waar ze
mogen werken en wonen. De mi
nister drong er bij de boeren in
het grensgebied met Mozambi
que en Swaziland op aan er op
toe te zien dat er geen vreemde
lingen op hun land zijn.
verband bestaat tussen de aan
slag en onrust in de zwarte
woonwijken.
Carter zei te hopen dat het Congres
terugkomt op zijn besluit een aantal wijzi
gingen in zijn programma aan te brengen.
De regering in Madrid kondigde de twee
de fase af van „operatie-ram”, bedoeld om
een ordelijk verloop van de verkiezingen
te verzekeren en terreuraanslagen zoveel
mogelijk te verhinderen. In de eerste fase
werden vorige week de verloven van leger
en politie ingetrokken. Gisteren betrok het
leger bewakingsposten op strategische
plaatsen.
De politie in Madrid heeft vijftien leden
gearresteerd van de Fuerza Nova (Nieuwe
Kracht), een fascistische groepering, die
activisten van andere partijen zouden
hebben aangevallen met f ietsenkettingen,
baseball-stokken en andere wapens.
De verantwoordelijkheid voor de reeks
aanslagen van vorige week is opgeëist
door de ETA, maar ook door uiterst-repht-
se organisaties en de uiterst linkse Grapo,
die zich allen verzetten tegen de ver
kiezingen.
De verkiezingscampagne werd gisteren
afgesloten met een reeks korte televi
sietoespraken van de negen belangrijkste
lijstaanvoerders.
Enkele uren voor het vertrek van de Amerikanen ontruimden de Cubaanse autoritei
ten het openbare gedeelte van het vliegveld José Marti bij Havanna.
HAVANNA (AFP> De Cubaanse autoriteiten hebben zondagavond tien Amerika
nen vrijgelaten die waren veroordeeld wegens drugssmokkel. De tien zijn per vliegtuig
naar de Verenigde Staten gebracht. Dit is gisteren in welingelichte kringen in Havanna
vernomen.
Het besluit de tien Amerikanen vrij te laten werd al op 3 juni aangekondigd. De meeste
gevangenen zaten straffen uit van vier jaar. Twee van hen waren nog niet veroordeeld.
meer voelt voor het Westduitse Garching. Door de trage besluit
vorming - al zes keer stond JET op de agenda van de Europese
ministerraad - heeft Europa, aldus Brunner, zijn voorsprong op
Amerika op het gebied van het kemf usieonderzoek al verloren.
De wetenschapsmensen die bij de voorbereiding van JET
betrokken zijn, zeggen in de verklaring, gericht aan de minis
terraad, dat de nabije toekomst van het project er donker uit
ziet: er is geen projectleider benoemd, de plaats van vestiging is
niet aangewezen, er zijn geen financiële middelen om met de
bouw van JET te beginnen en er mogen geen wetenschappelij
ke onderzoekers worden aangetrokken.
Het uitblijven van een besluit inzake JET veroorzaakt
vertraging bij het Europese onderzoek naar gecontroleerde
kernfusiereacties als nieuwe energiebron, aldus de weten
schappers, die aan de voorbereiding van JET hebben gewerkt.
Brunner voegde hier nog aan toe dat het project ook verou
dert, te meer daar bijvoorbeeld Amerika denkt aan energiere-
search in de richting van laserstralen.
Op andere scholen zongen de
scholieren vrijheidsliederen en
Gedurende de laatste dagen
kwam het ook herhaaldelijk tot
andere incidenten in Soweto. Zo
bekogelden scholieren verschil
lende voertuigen met stenen en
staken een auto in brand. Giste
rochtend demonstreerden meer
dan 800 zwarte scholieren van
de Sekano Ntoane-school in de
zwarte woonbuurt tegen de ar
restatie van de studentenleiders.
De Amerikaanse president uitte zich op
nieuw over de mensenrechten en zei dat
hij hier de nadruk op wil blijven leggen,
ondanks de kritiek die hij hierover ont
vangt vanuit het Kremlin. „Als ik over
mensenrechten spreek, wil dat niet zeggen
dat ik persoonlijk iets heb tegen het Russi
sche volk of de Russische staat”. Hij toon
de zich gematigd optimistisch over de ko
mende topconferentie in Belgrado. Vol
gens hem is de verhouding in het algemeen
met de Sovjet-Unie niet slecht, gezien de
gesprekken over de beperking van strate
gische wapens (SALT).
Carter schonk ook aandacht aan zijn
veel verguisde ambassadeur voor de Ver
enigde Naties, Andrew Young. Volgens
hem is Young in staat de problemen van
de zwarten te begrijpen. „Wat hij voor ons
gedaan heeft, is zeer goed”. Hij vond wel
dat de VN-ambassadeur wat meer aan
dacht moest besteden aan andere delen
De vice-kanselier van de uni-
versiteit, prof. G. R. Bozzoli,
deed een beroep op de blanke
studenten om kalm te blijven.
Hij noemde de arrestatie van
vijf blanke studenten die bezig
waren om de herdenkingsplech
tigheid voor te bereiden, bela
chelijk en zei dat de aanhouding
zowel bij professoren als bij stu
denten kwaad bloed had gezet.
verlieten ze de gebouwen. Zij ver
klaarden dat zij niet eerder naar
school terug zouden komen dan
dat de gearresteerden zijn vrijge
laten. In de zwarte woonbuurt
Vanderblijpark bekogelden stu
denten vier bussen met stenen.
De plaats van de gearresteerde
studentenleider Montsitsi wordt
in de studentenbeweging nu inge
nomen door de 20-jarige Jaboe
De Amerikaanse president was van me
ning dat eerst de kwestie van de politieke
gevangenen op Cuba moet worden opge
lost, voordat er sprake kan zijn van een
volledige normalisatie tussen beide lan
den. Ook de aanwezigheid van Cubaanse
troepen in Angola was hem nog een doorn
in het oog. Hij verwachtte niet dat in de
nabije toekomst ambassadeurs zullen wor
den uitgewisseld. Onlangs hebben Was
hington en Havanna voor het eerst sinds
1961 diplomaten uitgewisseld.
van de wereld, dan alleen maar aan
Afrika.
MOSKOU (Reuter). De Europese Vei-
ligheidsconferentie in Belgrado kan al
leen een succes worden als de deelnemers
niet proberen zich te mengen in de binnen
landse aangelegenheden van andere lan
den, zo heeft de Russische delegatieleider
Vorontsov gisteren verklaard tegenover
het Russische persbureau Tass.
Vorontsovs opmerkingen worden gezien
als een bevestiging van de Russische visie
Maziboeko. Hij riep de bevolking
van Soweto nog eens op om op 16
en 17 juni niet te gaan werken ter
herdenking van de doden van
verleden jaar. Inmiddels hebben
de werkgevers in Johannesburg
verklaard dat zij geen lonen zul
len betalen aan zwarten die op 16
en 17 juni niet op hun werk ver
schijnen.
De toestellen oefenden voor een lucht-
vaartshow. Elk had twee man aan boord.
De derde machine maakte een noodlan
ding op een veld. De twee inzittenden
waren ongedeerd. Twee mannen van een
in zee gestort toestel werden eveneens on
gedeerd uit het water gehaald.
dat „Belgrado” geen toetsing mag worden
van de uitvoering van de bepalingen inza
ke de mensenrechten in de slotakte van
Helsinki.
Belgrado, aldus Vorontsov, is bedoeld
om het begrip en wederzijdse vertrouwen
tussen staten en volkeren te bevorderen.
„Reactionaire krachten”, zo zei Vorontsov,
willen van Belgrado een stap terug in de
ontspanning tussen Oost en West maken.
De bijeenkomst kan alleen slagen als alle
deelnemende staten zich laten leiden door
het verlangen de betrekkingen tussen de
staten te verbeteren, zo meende de Russi
sche ambassadeur.
De ondertekenaars zijn Joeri Orlov,
Pjotr Grigorenko, en Valentin Toersjin,
leden van een groep die toezicht wil hou
den op de naleving van de slotakte van
Helsinki in de Sovjet-Unie.
irkije
rij te
Ver-
aan
inkse
a een
heeft
ange-
nder-
zou
n en
i.
ovin-
leven
7OO1>
e het
ster-
>ver-
n de
een
hou-
>ver-
kele
ij op
ver-
op
laft.
CULDROSE, Cornwall (UPI/AFP).
Twee bemanningsleden zijn omgekomen
toen bij Culdrose in Cornwall in Groot-
Brittannië gisteren drie helikopters van
een showploeg van de Britse marine met
elkaar in botsing kwamen waarbij twee
toestellen in zee stortten.
SALISBURY (UPI). De Rhodesische
autoriteiten houden sinds een week de
Amerikaanse missionaris Selwyn Spray in
hechtenis. Sinds zijn aanhouding zijn 23
Afrikaanse bewoners van zijn missiepost,
de Mount Selinda missie van de United
Church of Christ, eveneens opgepakt. Een
(bij
hand
raag-
een
voor.
3 een
:halk
DM
De politie heeft de laatste da
gen herhaaldelijk meegedeeld
dat zij nieuwe methodes en wa
pens, waaronder traangaskanon
nen, zal gebruiken om eventuele
onlusten te bestrijden. Zij heeft,
aldus generaal-majoor D. J. Kriel
in Pretoria, nieuwe eenheden op
gesteld, die speciaal zijn opge
leid. Daaronder bevinden zich
ook parachutisten, die op elke
gewenste plaats kunnen afsprin
gen. Ook werden de politieman
nen met speciale plastic schilden
en helmen uitgerust, die zij verle
den jaar nog niet hadden.
Dit document heeft de burgers van Oost-
Europa een basis gegeven om vast te kun
nen houden aan het eerbiedigen van be
paalde mensenrechten, en om daarin op
steun te kunnen rekenen van Westerse
staatshoofden en de publieke opinie, aldus
de verklaring.
werd een gedenkteken voor nationalisti
sche gevallenen in de burgeroorlog opge
blazen. Het spoorwegverkeer tussen Ren
teria en Irun moest worden stilgelegd na
een aanslag op de spoorlijn. Een bom
onder het standbeeld van generaal Mola in
Irun werd bijtijds onschadelijk gemaakt.
De militaire tak van de ETA heeft de
verantwoordelijkheid opgeëist voor de
twee aanslagen in Pamplona.
In diverse Indiase
deelstaten worden
dezer dagen
verkiezingen
gehouden. Ook
Indira Gandhi, de
vorige premier van
India, bracht
daarbij haar stem
uit.
Speciadl ging Carter in op het geval van
de Russische strijder voor de mensenrech
ten Anatoli Schtscharanski die door de
Russische regering wordt beschuldigd van
hoogverraad. Volgens Carter bestaan er
geen enkele contact tussen de Amerikaan
se geheime inlichtingendienst CIA en
Schtscharanski. Hij zou zich hiervan per
soonlijk op de hoogte hebben gesteld. Vol
gens hem moet iedere staatsleider tegen
woordig sterk de aandacht schenken aan
de mensenrechten.
ring
P de
heel
:ette
nam
voor
WASHINGTON (UPI/Reuter/DPA). De Amerikaanse president Jimmy Carter
heeft gisteren op een persconferentie in het Witte Huis een beroep gedaan op het
Congres zijn energieprogramma niet aan te tasten. Hij deed een scherpe aanval op de
„niet-normale” invloed van de olie- en autoindustrieën in het Congres. Volgens hem is
het energieprogramma de „ernstigste binnenlandse kwestie”. Hij eiste een eerlijk
energieprogramma, waarbij niet bepaalde groepen bevoordeeld worden.
„Ik zeg niet dat alles geaccepteerd moet
worden, maar wij moeten voorkomen dat
er een chaos ontstaat”.Een Congres-com-
missie had vrijdag zijn voorstel om pre
mies te geven op zuinige auto’s sterk afge-
zwakt. Eeh sterke belastingverhoging voor
energieverslindende grote auto’s werd af
gewezen. In zijn scherpe verklaring sprak
de Amerikaanse president van de „buiten
sporige invloed van oliemaatschappijen en
autofabrikanten”. Carter is van mening
dat de Amerikanen sterk moeten gaan
bezuinigen op energie, aangezien anders
binnen afzienbare tijd een energietekort
dreigt te ontstaan.
Tussen Erkom en Gingelom in België is
een lesvliegtuig van de opleidingsbasis in
Sint Truiden neergestort. De piloot kwam
daarbij om het leven. De oorzaak van het
ongeval is niet bekend. De piloot voerde
een normale oefenvlucht uit, zo deelde het
Belgische ministerie van Defensie mee.
:iden-
n dat
.-trek-
ofysi-
toes-
iland.
noffi-
eving
g van
Een archieffoto van het heilicopterteam The Sharks.
Nu is ze toch al niet verzot op vliegtui
gen, zelfs niet op die hele hoge, rustig
voortkabbelende passagiersvliegtuigen,
die als een stukje weerkaatsend zilverpa
pier vaak van die mooi uitwaaierende een-
denstrepen langs de hemel voortslepen,
die Sara opgewonden als een vorm van
versiering beschouwt. Maar ze werpt zich
toch tegen ons aan en roept „bang!” en
„eng!” als die Starfighters overdenderen,
waarna wij dan, tegen beter weten in,
zorgeloos „dag vliegtuig!” roepen, en „o. o,
wat maakt-ie weer een lawaai!”, alsof het
blaffende honden zijn waar je ook niet
bang voor hoeft te zijn.
reden voor de arrestatie is niet gegeven,
iode.
keinde werden in Soweto alle stu
dentenleiders, onder wie ook de
voorzitter van de „Soweto Stu
dents” Representative Council”,
Sechaba Montsitsi, gearresteerd.
Ook vier blanke studenten van de
Universiteit van de Witwaters-
rand, die van plan waren solidair
met de scholieren in Soweto de
monstraties en herdenkings
plechtigheden ter herinnering
aan 16 juni te houden, werden in
hechtenis genomen.
Een groep Russische dissidenten heeft
.er bij de Westerse landen op aangedron
gen nauwkeurig te definiëren hoe de indi
viduele vrijheden mogen worden beperkt
op grond van „staatsbelangen”. Zo’n defi
nitie zou voorkomen dat Oosteuropese lan
den misbruik maken van hiaten in de
slotakte van Helsinki. Als Moskou weigert
dergelijke criteria te aanvaarden, zou blij
ken dat de rechten van de mens en de
belangen van de staat niet met elkaar in
overeenstemming te brengen zijn. Dat zou
betekenen dat de Sovjet-Unie de slotakte
nooit had kunnen ondertekenen, aldus
hun verklaring, die is gepubliceerd in de
Oostenrijkse Arbeiterzeitung.
(Van onze redacteur in België)
BRUSSEL. Als de EEG-landen deze maand geen beslis
sing nemen over het Europese onderzoeksproject naar gecon
troleerde kernfusie als nieuwe energiebron (JET), dan bete
kent dat het einde van het project. Eind juni lopen de
contracten af met de wetenschapsmensen die al enige jaren
werken aan de voorbereiding van JET - totale kosten ruim een
half miljard gulden.
Dit verklaarde de Europese commissaris voor wetenschappe
lijk onderzoek, de Duitser Guido Brunner, gisteren in Brussel.
Brunner heeft al enige malen de dreigende mislukking aange
kondigd van JET (Joint European Torus - het „apparaat”
waarin de kernfusiereactie wordt beproefd). Hij zei dat de
Europese negen een duidelijke aanwijzing moeten geven. Be
langrijkste twistpunt tussen de EEG-landen is de vraag waar
JET gevestigd moet worden.
De Engelse regering houdt hardnekkig vast aan Culham als
vestigingsplaats, hoewel de grote meerderheid van de Negen
Dezelfde nacht dat Sara tegen elf uur
wakker schrok van de straaljagers nam ik
wraak in mijn droom. Ik droomde dat ik in
de haven van Amsterdam in een klein
bootje lag te slapen, met het schuifdak
boven mijn hoofd open, want het was
broeierig weer. Mijn dochtertje sliep ook
in die boot en daar kwamen die krengen
van straaljagers weer laag overvliegen! Ik
greep een pistool van onder mijn kussen
vandaan en schoot enkele keren recht om
hoog door het schuifdak toen de vliegtui
gen overdenderden. Kennelijk had ik er
eentje geraakt, want dat stortte enkele
kilometers verderop brandend neer op de
Hoogovens, die ook in een mum van tijd in
lichterlaaie stonden. Daar schrok ik toch
wel even van! Ook vanwege de wettelijke
aansprakelijkheid natuurlijk, al ben ik
daarvoor verzekerd. Ik bedacht echter al
snel dat niemand de schoten gehoord kon
hebben, dankzij het heidense lawaai dat de
straaljagers maakten toen zij over
vlogen
MADRID (AFP/UPI). Spanje is in de
nacht van zondag op maandag, 48 uur
voor de verkiezingsdag, opgeschrikt door
een nieuwe reeks aanslagen, hoofdzake
lijk in Baskenland. Een 22-jarige student
kwam om het leven toen hij een bom
plaatste onder een politie-auto in Bara-
caldo, in de Baskische provincie Viskaye.
Bij Vitoria, in de Baskische provincie
Alava, is de spoorweg opgeblazen. In Pam
plona gooide een onbekende handgrana
ten naar politiewagens voor een kazerne
van de Guardia Civil. In Bilbao hep een
gebouw van de televisie ernstige schade op
bij een aanslag en eveneens in Pamplona
brak brand uit in een winkel na een ex
plosie.
Een bomaanslag richtte grote schade
aan in het gebouw van de kinderrechter in
Valencia en in Barcelona bracht dynamiet
vernielingen aan in het paleis van Justitie.
Een transformatorhuisje in Viskaye werd
eveneens vernield en in San Sebastian
trijfël O
„Energieprogram
