1 Programma van middeleeuwse en moderne muziek
Mao en opvolger verbeeld
Schola Cantorum Stuttgart
Nieuwe theorie over dood
Duitse prijs
voor auteur
Jaap ter Haar
WIM
OMMEZWAAI BIJ WIM HOFMAN VAN
FANTASIE NAAR WERKELIJKHEID
Muzikale projectieshow
huisbakken amateurisme
Vrouw in het
werk van Rubens
I
Kille sfeer begeleidt
fluit- en orgelspel
I
I
Lawrence of Arabia
blameert zich met humbug
een aanstekelijk
^Firi idee!
hensen
T-shirts
f 7,50
12,50
ƒ20,-
Werktheater
de straat op
j:
W'
n
TAGflOTA
vurig
aanbevolen
Ito
Ki-no van Dieter Schnebel in Amsterdam
Boek over legendarische figuur
99
MARTIN BAUMGRATZ HOORBAAR ZWOEGEND
Grote verschillen tussen „De mist in” en „Wim”
fa
i
Jongensleven
of”
elektronische batterij-aanstekers
2
c
14
19 7 7
DONDERDAG
1 6
JUNI
15
KUNST
w
vanaf
nu
2 stuks
0O
(aanbieding)
een kollektie die
gezien mag worden
natuurlijk bij
-
„JACK-JONES”
I
UIT ZIJN EERSTE KINDER
BOEK „Welwel, de zeer grote
tovenaar, uit 1969, bleek al dat
Wim Hofman (36 jaar) moeilijk
in een bepaald genre onder te
brengen zou zijn. De manier
waarop hij fantasie-elementen
hanteerde, had niet het innige
van een Paul Biegeln niet het
kolderieke van een Hans Wer-
nem niet het vaak bits-abrupte
van een Annie M. G. Schmidt.
Zijn fantasie had iets defini
tief sn in die zin: voor hem is het
de werkelijkheid omdat hij er
niet anders tegenaan kan kijken.
Het absurde en ongerijmde
wordt vertrouwd en je hoeft er
verder niet meer over te dubben
of het nu een spelletje met je,
gedachten is of met. De volgende
boeken bevestigen dit nog eens:
„Het 0134eiland Lapje Loem”
(1972) en „Komng Wikkepokluk
de merkwaardige zoekt een rijk
(1973; in 1974 bekroond met het
Gouden 0153Penseel voor de il
lustraties van de auteur zelf).
DEN HAAG. „.’Madrasha” is
een lofzang, een stuk voor stem
men die schitteren en fonkelen en
die zich onafhankelijk bewegen.
Stemmen van mensen en dierlijke
wezens. Alles wat adem heeft
looft en prijst de Heer”. Alweer
zo’n verzinsel van dezelfde Dieter
Schnebel die met zijn „Ki-no”
’s middags in de Kleine Zaal van
het Amsterdamse Concertge
bouw het Holland Festival-peil
had verlaagd.
I:’ V
„11
A17J
KORTE MOUW
EFFEN- STREPEN
DESSINS
f
Üfl
Een feilloos
kado dat het
altijd doet.
Unieke
kwaliteit en
styling.
Diverse
modellen en
uitvoeringen
vanaf
39.50.
paarlaarsteeg 1 - haarlem
j
A 'WS-: ’WBjT'
f 4
I k
w
ÉJSg
Nu was de Nieuwe Kerk in Den Haag de
'f
Ernstige problemen ondervond de orga-
ADVERTENTIE)
JAAP STORK
bibliotheek
4
f
Wolfgang Baumgratz was echter met
handen en voeten gebonden aan dit pneu
matische en daardoor uiterst loom reage-
In die toelichting bij dit „Ki-no” theater
(streepje tussen „Ki” en „no” omdat er
verwantschap met het Japanse Nö-spel
zou bestaan) stelt samensteller Schnebel
namelijk dat „wanneer de bereidwillig
heid ontbreekt om zich in bepaalde mate
over te geven aan een Oosters georiënteer
de meditatieve instelling, „Ki-no” nauwe
lijks weerklank zal kunnen vinden en het
ook niet een soort Nö-spel zal kunnen
worden.”
Dat zal het overigens wel voor niemand
geworden zijn. Want wat Schnebel in dit
Holland Festival zijn publiek durft voor
schotelen is onbeholpen gedoe en eigenlijk
in dit kader ook ontoelaatbaar. Wat als
„beeldpolvfonie” wordt aangekondigd is
HAMBURG (DPA). De Nederlandse
schrijver Jaap ter Haar heeft een West
duitse prijs voor het beste jeugdboek van
het jaar, de zogenoemde „Stier van Buxte
hude”, gekregen voor zijn boek „Het we
reldje van beer Ligthart”.
De „Stier van Buxtehude” wordt jaar
lijks toegekend door een jury van elf kin
deren en elf volwassenen. De prijs werd
zes jaar geleden ingesteld door de boek
handelaar Winfried Ziemann, als tegen
hanger van de Westduitse staatsprijs voor
het kinderboek. Dit jaar moest worden
gekozen uit circa 80 kinderboeken. Jaap
ter Haar zei bijzonder verheugd over de
prijs te zijn, vooral omdat deze wordt
toegekend door „volkomen normale men
sen en vooral ook door kinderen”.
Stewart heeft in een vraaggesprek ge
zegd dat een zekere korporaal Catchpole
heeft gezien dat vlak voor het ongeluk een
zwarte auto de motorfiets van Lawrence
tegemoet was gereden.
Volgens de schrijver werd Lawrence
door de toenmalige regering beschouwd
als 'n „seksuele masochist” en ’n vreemd
soort man die allerlei onverwachte dingen
uithaalde. Zij was dan ook, aldus Stewart,
tevreden toen Lawrence na zijn gevecht
tegen de Turken aan de zijde der Arabie
ren zich aansloot bij de Britse luchtmacht
en zich „Shaw” ging noemen.
Na in Engeland te zijn teruggekeerd
werden de politieke opvattingen van Law
rence rechtser. Kort voor zijn dood, op 46-
jarige leeftijd, verliet hij de RAF.
Lawrence, aldus Stewart, was benaderd
door de „British Union of fascists” van Sir
Oswald Mosley die wilde dat hij naar Ber
lijn ging om daar met Hitler te praten in
een poging het uitbreken van de Tweede
Wereldoorlog te verhinderen. De regering
zou de invloed vrezen van Lawrence, de
gebeurt waar schilders uit de stad Kwangsi bezig zijn om uit te beelden dat de
vorig jaar overleden partijvoorzitter Mao Tse Toeng hoogstpersoonlijk zijn
opvolger Hoea Kuo-Feng heeft uitgezocht. Ze doen dat in de sterk naturalistische
stijl die geen enkele andere interpretatie toestaat dan bedoeld is.
Dit verhaal zou Lawrence alleen maar
hebben verzonnen omdat hij zich schuldig
voelde niet te kunnen hebben voldaan aan
een bevel van generaal Edmund Allenby
een brug op te blazen hetgeen de Turkse
bevoorradingsroute zou stremmen. „Dat
was de enige concrete militaire opdracht
die Lawrence ooit had ontvangen.”
De auteur die voor zijn boek veel nieuwe
bronnen had aangeboord zei: „Ik ben geen
man die met alle geweld onthullingen wil
doordrijven of reputaties onttakelen. Op
veel manieren was ik een bewonderaar
van Lawrence, maar hij was een patholo
gische romanticus en een man die het
fantaseren niet kon laten”.
populaire oorlogsheld, als deze zich aan
sloot bij de beweging van Mosley
LONDEN (AP). Op 30 juni komt in
Londen een nieuw boek uit over de legen
darische „Lawrence of Arabia”, die in
1935 op een Engelse plattelandsweg stierf
na een motorongeluk. De schrijver van
„D. H. Lawrence”, de deskundige inzake
de Arabische wereld en historicus Des
mond Stewart, heeft een nieuwe theorie
voor de dood van Lawrence die al zoveel
schrijvers en speurders heeft bezigge
houden.
Behalve om als esthetisch genoegen te kunnen fungeren kan kunst natuurlijk ook
in dienst van de politiek worden gesteld, zoals hier in de Volksrepubliek China
L. - - 1. 1 .J ...'1 -J n a J
MUZIEK
AMSTERDAM. De Brakke Grond
(20.30 uur): „De Knop” van Willem
Breuker (muziek) en Harry Mulisch
(tekst) door Het Nederlands Blazers
Ensemble in een regie van Lodewijk de
Boer.
Waalse Kerk (20.15 uur) Schola Can
torum Stuttgart met werken van Du
fay, Holliger, Zender, Ligety, Bussotti,
Boulez/ Gottwald, Lachenmann en Ra
vel onder leiding van Clytus Gottwald.
DEN HAAG. Diligentia (20.15 uur):
„Humdrum and Hullabaloo” van en
door Chaim Levano.
SCHEVENINGEN.
Hoe hoog de kwaliteit van dit 18 leden
tellende kamerkoor is, hoorde je behalve
in het werk van Ockeghem en het eerste
gedeelte van Marco’s „Transfiguration”,
ook in het geraffineerde „O sacrum convi
vium” van Messiaen. Prachtig van klank,
met alle aandacht voor een vloeien en
afgewogen stemmenverloop. Zo kwamen
zowel aantrekkelijke als onaantrekkelijke
aspecten van het collectief gebruik van de
stem op expressieve wijze tot klinken.
JOHAN VAN KEMPEN
Het omslag dat Hofman voor zijn boek
„Wim” (uitg. Unieboek 14,90) maakte, is
als het ware een schilderij van de sleutel-
gebeurtenissen. Er zijn in de origineel
Nederlandse jeugdliteratuur bedroevend
weinig boeken over het gedachte- en ge-
>derne
i omg
Zand-
IW
DONDERDAG 16 JUNI
TONEEL
AMSTERDAM. Mickery (20.30 uur):
„Vox Populi, Vox Dei” van Ritsaert ten
Cate.
i'-U
(ADVERTENTIE)
TAGMTA
Open
Maandags
Wim Hofman was en bleef een eenling.
Met zijn bizarre, naar binnen gerichte,
puntige, flitsende humor hadden volwas
senen het moeilijker dan kinderen Wie
een boek van Hofman gelezen heeft,
raakt nooit meer los van de sfeer Die is
net niet somber te noemen, door de rijke
visie van Hofman, maar heeft wel iets
noodlottigs in zich. Net of hij over een
toekomstig ras schrijft, waarvan hij de
Jeroen Bosch is. Want zo fantastisch kan
het niet zijn, of je denkt: zo is het echt.
Het blijft gissen of zijn eigen achter
grond daarin heeft meegespeeld. Na zijn
studie werkte hij in België en Engeland.
Was vrijwilliger in Tanzania; van ’69-71
in Nederland bemiddelaar voor buiten
landse werknemers en daarna werkzaam
bij de Zeeuwse Culturele Raad.
Opvallend is wel dat zijn twee laatste
boeken „De mist in” (1975) en „Wim”
(1976) uitgaan van een duidelijk herken
bare werkelijkheid. Ze spelen beide in
een badplaats (Vlissingen? - Hofmans
woonplaats?), maar hebben verder wei
nig met elkaar gemeen. Tussen deze twee
boeken heeft de complete ommezwaai in
Hofman plaats gevonden. De fantasti
sche figuren van de vroegere boeken
hebben plaats gemaakt voor karikaturen
in „De mist in”, (Uitg. Unieboek 14,90)
waar heel wat opener en ontspannender
om te lachen valt. Voor de oppervlakkige
lexers van 10-14 jaar een volkomen losge
slagen avonturenverhaal over drie mis
dadige schatzoekers; een vergeten zee
held, die het museum van stal gehaald
heeft om zijn bezoek te vergroten; en
meer of minder culturele grootheden.
Geheime kaarten en codes, ingewikkelde
machinaties, een hoog tempo in de ge
beurtenissen en geen overbodig gezwam
- allemaal elementen om het lekker lees
baar te maken, ook al doet het sombere
omslag dat niet vermoeden
goed kwam ook het Agnus Dei uit diezelf
de mis, waarmee het concert van gister
avond werd besloten, tot zijn recht. In die
oude muziek was dit vocaal ensemble van
de Süddeutsche Rundfunk vroeger ook
gespecialiseerd. Met het negeren van alle
tussenliggende periodes, wordt nu ook (en
vooral) hedendaagse kunst uitgevoerd.
Wat dat betreft was het, met een lang
dradig „Hallelujah” van Mauricio Kagel
overigens niet zoveel beter gesteld dan met
Schnebel’s „JMadrasha”, al was hier ook
het snurken en fluiten als uitdrukkings
middel aan de muzikale „quasi-taal” toe
gevoegd. Tomas Marco kiest in diens
„Transfiguration” daarentegen een bij
zonder aardig uitgangspunt. Een bepaalde
toon, in dit geval de C, wordt beladen met
omlaag getransponeerde tonen uit de bo
ventoonreeks en daardoor steeds in een
ander licht gesteld zonder de hoofdkleur te
wijzigen. Jammer dat Marco toch nog zo
aan de traditie gebonden blijkt in het aan
plakken van een soort „doorwerking”,
waarmee hij het oorspronkelijk effect
bederft.
AMSTERDAM (ANP). Het Werkthea
ter uit Amsterdam gaat de komende
maanden in een tent straattoneel brengen
in zes steden. Voor de middagvoorstelling
wordt „Doodgewoon” gespeeld voor kin
deren vanaf zes jaar Dit stuk gaat over
leuke, verdrietige en spannende avontu
ren van een sterke jongen en zijn zieke
broertje.
's Avonds wordt „Hallo medemens" uit
gevoerd. Het straattheater, waarvan de
voorstellingen gratis toegankelijk zijn, is
achtereenvolgens te zien en te horen: op de
Lammermarkt in Leiden, het Vrijthof in
Maastricht, het Malieveld in Den Haag, in
Arnhem, achter het casino in Den Bosch
en op het Museumplein in Amsterdam.
rend instrument uit 1930, dat gebouwd
werd door de firma van Leeuwen en jaren
lang dienst heeft gedaan in de inmiddels
gesloten Jacobskerk bij de Raaks in Haar
lem. De stemmenkwaliteit was ook al vrij
minnetjes, zodat je eigenlijk meer meeleef
de met de hoorbaar zwoegende organist,
dan dat je je kon openstellen voor diens
interpretaties.
Voor zover dit laatste het geval was,
beleefde ik nog de prettigste ogenblikken
aan Antonie van Noordt’s beheerst ge
speelde variaties over Psalm 116, meester
schap der cantus-firmus-techniek. Ook de
drie miniatuurtjes van Langlais (Prelude,
Pastoral Song en Pasticcio) deden het vrij
redelijk, vooral de eerste twee bezoeken
delen.
MUZIEK
AMSTERDAM. De Brakke Grond
(20.15 uur en 23.30 uur): „De Knop" van
Willem Breuker (muziek) en Harry Mu
lisch (tekst) door het Nederlands Bla
zers Ensemble in een regie van Lode
wijk de Boer.
Sonesta Koepelzaal (20.15 uur): Radio
Kamer Orkest onder leiding van Ernest
Bour met werken van Vecchi, Osborne,
De Ruiter, Van de Boogaard en Ligeti.
DEN HAAG. Nederlands Congresge
bouw (20.30 uur): Opening van het In
ternationaal Koorfestival door het Re-
sidentie-Orkest en het Hongaars Jeugd
koor Ifyusagi Müvészegyüttes onder
leiding van Janos Ferensic met werken
van Liszt, Kodaly, Bardos en Bartók.
Wolfgang Martin Baumgratz kweet zich
hierbij met zorg van zijn begeleidende
taak, door naast zijn sluitend spel bijna
overal de dynamisch gunstigste grond
stemmen van het orgel te kiezen; alleen het
wat krachtig geregistreerde laatste deel uit
ae Handelsonate vormde daarop een uit
zondering.
niet meer dan het rommelig en klungelig
naast elkaar projekteren van zwartwit
beelden waarop voornamelijk namaak-
muzieknotaties staan afgebeeld. (De echte
partituren van de mafste muziekstukken
zijn grafisch beslist interessanter). Verder
waren er onnozele tekeningetjes en dilet
tanterig gecalligrafeerde uitroepen van
quasi-filosofische strekking op het doek
waar te nemen, ondersteund door wat on
definieerbare hoorspelgeluiden.
Er was, nog steeds volgens de program-
ma-toelichting, „bij het componeren ge
streefd naar het verwerken van onbeken
de en verre atmosferen, waarin zich dan
plotseling exotische elementen manifeste
ren.” Wat een pretentie krijgen toch juist
vaak de stumperigste uitingen van huis
bakken amateurisme.
JOHAN VAN KEMPEN
v Asperen B V
Valkenswaard
04902-6810
Het aandeel van fluititste Petra Blei be
trof de met volle toon voorgedragen Sona
te in G van Handel, waarin ze zich goed
van een enkel onzeker moment herstelde
en de lieflijk getroffen Kleine Suite van
Hendrik Andriessen.
DEN BOSCH (ANP). P. de Muelenae-
re, raad voor culturele zaken aan de am
bassade van België in ons land, opent 1
juli „De vrouw in het werk van Rubens”,
een tentoonstelling van lichtpanelen die
tot 1 augustus wordt gehouden in het
Noordbrabants Museum in Den Bosch.
toilet,
tge: 3
k.k,
jctont-
rveen
-IYPO-
inen 2
•lijveno
i BV
Rijks-
n. Tel
8 uur
„Er is geweldig veel moeite gedaan om
dit te verdoezelen”, aldus Stewart. „Het
onderzoek inzake de dood van Lawrence
werd op een morgen gehouden en diezelf
de middag werd hij al begraven. Wat
Catchpole betreft, die pleegde in 1940 zelf
moord.” Meteen na de dood van Lawrence
werd, aldus Stewart, diens huis door agen
ten van de Britse veiligheidsdienst onder
zocht.
I nist daarentegen, wanneer snellere noten
waarden moesten worden gerealiseerd, zo
als in enkele Flötenuhrstücke van Haydn
en het staccato-middendeel van Cesar
Franck's Pastorale. Haperingen in de mo
toriek waren dan het onvermijdelijk ge
volg van het feit dat de klank een eind
achter de vingers aansukkelde; iets om
knettergek van te worden.
Circustheater
(20.15 uur): „II Tabarro” en „Gianni
Schicchi”, eenacters van Puccini door
de Nederlandse Operastichting onder
leiding van Edo de Waart in een regie
van Lotfi Mansouri.
BALLET
AMSTERDAM. Stadsschouwburg
(20.15 uur): Het Nationale Ballet onder
artistieke leiding van Rudi van Dantzig
met „Giselle”.
VRIJDAG 17 JUNI
toneel
AMSTERDAM. Mickery (20.30 uur):
„Vox Populi, Vox Dei” van Ritsaert ten
Cate.
Lawrence, aldus de schrijver, zou nooit
de „homoseksuele aanval en de geseling”
door de Turken hebben moeten ondergaan
die hij zo nauwgezet beschreef in zijn
vermaarde boek „The seven Pillars of
Wisdom”.
HAARLEM. Het zat de Duitse orga
nist Wolfgang Martin Baumgratz en de
f luitiste Petra Blei zeker niet mee op het
concert dat zij gisteravond in de Ontmoe-
tingskerk te Schalkwijk verzorgden. Een
dorre akoestiek, een kil aandoend inte
rieur waarin een schamel groepje mensen
en dan ook nog een matig orgel, ziehier de
omstandigheden waaronder artistiek ge
werkt moest worden. Er is dan ook geen
moment geweest dat deze steriele sfeer
doorbroken kon worden, ook al hield het
smaakvolle programma (dat met ontelbare
fouten was afgedrukt) beslist de nodige
beloften in.
AMSTERDAM. Het viel eigenlijk nog
mee dat zo’n 200 van de 350 bezoekers nog
de moeite namen om het gisteren in het
Amsterdamse Concertgebouw gegeven
lunchconcert ten einde toe uit te zitten.
Dat kwam misschien doordat zij hun
brood nog niet op hadden of anders ook
wel doordat het door Dieter Schnebel
wiens „Nachtmusik für Projektoren und
Hörer” werd uitgevoerd geuite dreige
ment enige twijfels bij de toehoorder had
gezaaid omtrent diens openheid ten op
zichte van deze „kunstvorm”.
sSlj
Dit boek, dat in het Duits werd vertaald
onder de titel „Behalt das Leben lieb", was
in 1974 bekroond met de „Gouden Griffel”,
de voornaamste Nederlandse prijs op het
gebied van kinderboeken. De Westduitse
prijs, bestaande uit 5.000 mark (ruim
5.000) en een metalen beeld van 11 kg van
de vredelievende stier Ferdinand uit het
bekende kinderboek van Munro Leaf,
werd dinsdagavond te Buxtehude bij
Hamburg aan de 55-jarige schrijver uit
Hilversum overhandigd.
Het Belgisch instituut voor voorlichting
en documentatie in Brussel stelde de ten
toonstelling samen, die bedoelt een intro
ductie te zijn voor een van de Rubensten-
toonstellingen die deze zomer in Antwer
pen worden gehouden en waarmee her
dacht wordt, dat vier eeuwen geleden Ru
bens werd geboren.
voelsleven van een jongen. De nadruk
blijft meestal toch liggen op de daden en
het naar buiten overkomen. Maar Wim,
van elf jaar, is daar een grote uitzonde
ring op. „In zijn hoofd zag hij scherper
dan gewoon, want hij had een bril
nodig”.
Een joch, dat meer ziet en merkt dan zijn
ouders vermoeden: hun ruzies, de slip
pertjes van zijn vader met een jong meis
je; de bezoeken van zijn moeders vriend.
Hij is teveel en overbodig, de enige band
is die met de sarkop van een oudere
broer. Krabben, garnalen, wurmen,
meelwormen en kikkers, dat is Wims
leefwereld naast de angstdromen zoals
over de tunnel, die geen echte dromen
zijn, maar visioenen. Hij zoekt een aan
sluiting, maar hoort nergens bij, vooral
omdat niemand voor hem zorgt. Even is
er hoop als hij het oudere meisje Liesje
ontmoet, maar op haar tuttige familie
knapt hij af.
Hofman heeft voor zo’n scène niet meer
nodig dan één hoofdstuk van 19 woor
den. Het is verbluffend en beklemmend,
net zoals het hoofdstuk van twee bladzij
den een dialoog tussen moeder en zoon,
waarin weinig overtrokken illusies over
eind blijven.
Als ook de vader, op wie Wim zijn laatste
hoop gevestigd heeft, het beloofde ge
sprek blijft uitstellen, pikt de jongen geld
en loopt weg Het wordt zoals alles in zijn
leven geen heldentocht, eerder een ver
nedering, een zich steeds verbergen voor
de mensen. Pas wanneer hij door het
meisje Tootje van de boerderij ontdekt
wordt en in de familie verzorgd, heeft hij
voor het eerst het gevoel van „jullie” -
van erbij horen Zijn visioen van de tun
nels waar hij steeds door moest, wordt
werkelijkheid wanneer zijn vader en
diens vriendin hem komen ophalen en hij
door de stationstunnel moet. Maar nu
lijkt het erop of hij op weg is naar een
echt huis en echte mensen.
Opmerkelijk is in dit boek de korte noti-
tiestijl, bijna geen aanloop, geen uitleg.
De rangschikking van de feiten maakt
het beklemmende van het verhaal uit.
Het is zo eenvoudig gehouden dat tieners,
die in soortgelijke situaties' leven (en dat
zijn er meer dan we willen toegeven!) het
gemakkelijk zullen herkennen.
MIEP D1EKMANN
I
g met
74, tot
hal, z-
open
half-
sik.,
e tolt,
er met
c.v.,
:ht. en
I mak
072-
plaats van handeling. Niet het beloofde
geschitter en gefonkel kwam in deze com
positie uitgevoerd door de Schola Can
torum Stuttgart tot uitdrukking, maar
akelige geluiden; hysterisch gillen en hij
gen, gesis, gespuug. Zo zie je dat volwas
senheid bij de meeste mensen slechts een
pose is. De onderdrukte kinderachtigheid
komt, ingepast in de moderne toonkunst,
dan toch weer gemakkelijk en nog wel op
onsmakelijke wijze naar voren.
Jammer dat de Schola Cantorum die
onder leiding staat van Clytus Gottwald
zich met die humbug blameert. Want hoe
had, hieraan voorafgaand het Kyrië uit de
Missa Prolationum van Ockeghem ver
zorgd en fijn afgewerkt geklonken. Hoe
3 17.30 uur
13 17,30 uur I
K x.-
