ISRAEL BOOS OP SUNDAY TIMES
Proefvlucht
Enterprise
geslaagd
ANTILLEN: RUK NAAR RECHTS
Jamani wil terug
naar eensgezind
olieprijsbeleid
Lynch wil spoedig ontmoeting
met Britse premier Callaghan
Opnieuw proces tegen
schrijver Breytenbach
HHi
Carter:
AUSGEBRAUNT
Nieuw initiatief inzake Ulster
Basken doen beroep
op Suarez: amnestie
en autonomie
Regering
IM MEMORIAM
„Russen zijn in
verlegenheid gebracht”
2
3
BINNEN- EN BUITENLAND
MAANDAG 2 0 JUNI
19 7 7
?um
nen
ildal
vice
evat
rtus
deel
^■■1
agel
tjes
gen
ting
eger
door Nico Scheepmaker’!
(Van onze speciale verslaggever)
WILLEMSTAD (Curasao).
Een stevige ruk naar rechts
heeft de uitslag van de parle
mentsverkiezingen aan de poli
tiek op de Nederlandse Antillen
voor de komende vier jaar gege
ven. De Democratische Partij
(DP) van Boy Rozendal, die na de
grote brand in het centrum van
Willemstad op 30 mei 1969 volle
dig in de vernieling was geraakt,
heeft het dit keer weer helemaal
gemaakt bij de kiezer. Met de zes
zetels op Curasao en nog een ze-
vende op de drie kleine Boven
windse Eilanden (Sint Maarten,
Saba en Sint Èustatius), zal ze het
in de nieuwe regeringsperiode
goeddeels voor het zeggen
Krijgen.
ther
(Van onze redacteur in Israel)
JERUZALEM. Het Israëlische ministerie van Buitenlandse Za
ken is verontwaardigd over een publikatie van de Sunday Times over
martelingen in Israel. Die verontwaardiging is het gevolg van het feit
dat de Sunday Times het verhaal over martelingen heeft geschreven
zonder enige reactie van officiële Israëlische kringen te vragen. Het
ministerie stelt dat medewerking, die door de Israëlische instanties is
toegezegd, door de Sunday Times is afgewezen.
Geen systematische martelingen
1
En het volgende couplet luidt aldus:
Op de OPEC-bijeenkomst van vorig jaar
december in Gatar verklaarden Saoedi-
Arabië en de VAE dat zij voor 1977 hun
olieprijzen slechts met vijf procent zouden
verhogen, terwijl de elf andere OPEC-
leden per 1 januari hun prijzen met 10
procent lieten stijgen - met nog 5 procent te
verhogen op 1 juli.
De heer Looienga uit Beetsterzwaag was
ooggetuige van het afschieten, sinds no
vember 1944, van/de V-2 in Hellendoorn,
op enkele honderden meters van het sana
torium waar hij toen kuurde: „Het was op
zich een fantastisch gezicht, vooral wan
neer er ’s nachts werd afgeschoten en de
hele omgeving in een fel licht werd gezet.
De V-2’s werden afgeschoten vanaf
een plankier bestaande uit boomstamme
tjes, waaromheen een aantal zogenoemde
mangaten. Het geheel bevond zich in een
laan in het bos onder aan de Hellendoorn-
se berg. De stammen van de bomen rond
om dit plankier waren geblakerd en even
verderop was een groot aantal bomen
rondom een gat als luciferhoutjes afge
knapt. Vanaf de Belvédère gezien (welke
inmiddels verdwenen is) een uniek gezicht.
De oorzaak was een mislukte raket, die
kort na de start terug viel en ontplofte”.
Dat het aantal slachtoffers op de Lutten-
berg 19 was, was volgens hem te wijten
aan het feit dat van de neergestorte V2
eerst de brandstof ontplofte en daarna
pas, nadat een schare nieuwsgierigen was
toegestroomd, de bom van zo’n 1000 kg.
“Don’t say that he’s hyprocritical.
Say rather that he’s a political:
„Once a rockets are up,
who cares where they come down,
that’s not my department”,
says Wemher von Braun”.
Links en rechts van de straat liepen rijen
Duitse soldaten met het geweer onder de
arm. Er werd in Wassenaar gefluisterd dat
die mannen Russen waren die de V-2’s
moesten afschieten en dat bij elke afvu
ring een ploeg mannen verbrandde. De
plek op het kruispunt van de Konijnenlaan
waar de eerste V-2 was afgevuurd, is al
spoedig door de Duitsers verlaten en de
omgeving daar was wel verschroeid, maar
oveixde waarheid van het verhaal heb ik
nooit iets vernomen”.
„Ik heb in de verlaten laan van de Kerk-
dam, midden op straat, een rij mannen
zien lopen in één enkele rij, op afstanden
van misschien twee meter; ze waren klein
van stuk, grauw, ze keken voor zich uit en
sommigen hadden een matte glimlach.
Dit was in de tv-documentaire niet verteld,
evenmin trouwens als de volgende herin
nering, die een oud-inwoner van Wasse
naar me schreef:
Sommigen hebben geen goed woord
over voor deze befaamde man, maar ande
re denken dat onze houding er een van
dankbaarheid zou moeten zijn, in navol
ging van de weduwen en invaliden in het
Oude Londen, die hun ruime pensioen te
danken hebbep aan Wernher von Braun
Met andere woorden: „Zeg niet dat hij
een huichelaar is, noem hem liever politi
cus: „Als de raketten zijn opgestegen, wie
kan het dan nog schelen waar die neerko
men, dat is mijn afdeling niet”, zegt
Wernher von Braun.
parle-
geko-
laat.
in dit
aegen
vijde-
kten.
■ft de
i het
s bui
ld den
nd pi
wijk
■eetal
■n die
salie,
wor
>tera-
nster
oncel
erge-
en in
men
man
Uien,
niet
voor-
n be-
auto
Dit heeft de Saoedische minister voor
Oliezaken, Sjeik Jamani, zaterdagavond
meegedeeld tijdens een kort bezoek aan
Aboe Dhabi, waar hij de VAE-president
een boodschap van zijn koning over
bracht.
Volgens waarnemers betekenen sjeik
Jamani’s opmerkingen dat Saoedi-Arabië
en de VAE bereid zijn hun olieprijzen
opnieuw met vijf procent te verhogen
(waarmee hun prijsstijging ook op 10 pro
cent uitkomt), wanneer de andere OPEC-
leden zich onthouden van de extraverho-
ging op 1 juli.
Het Amerikaanse ruimteveer „Enter
prise", dat in 1979 voor het eerst in het
heelal moet pendelen, heeft zaterdag
de eerste bemande proefvlucht ge
maakt op de rug van een jumbojet.
Met de beide astronauten Gordon Ful
lerton en Fred Haise aan boord steeg de
„Enterprise” met een vertraging van 24
uur op van de Califomische lucht
machtbasis Edwards. De vertraging
werd veroorzaakt door fouten in het
computercentrum. De bemande proef
vlucht duurde 57 minuten.
De nog steeds grote werk
loosheid en de toenemende verschillen van
inkomens in de Antilliaanse samenleving
duidden daarop.
De Frente-leiders, die nu in het parle
ment (de staten, 22 leden) hun drie zetels
van vier jaar terug met moeite hebben
kunnen handhaven, geven toe dat ze on
voldoende antwoord op de Cuba-verhalen
hebben kunnne geven, en er nu veel meer
aan zullen moeten doen om hun partij
beter te profileren. Andere grote verliezer
is de NVP van Evertsz, die de laatste paar
jaar samen met Frente in de nationale
regering en in het eilandsbestuur heeft
gezeten.
Belangrijkste ministers zijn: Menachem
Begin (premier), Moshe Dajan (Buiten
landse Zaken), Simcha Ehrlich (Finan
ciën), Ezer Weizman (Defensie) en Earik
Sharon, de populaire oud-generaal (minis
ter van Landbouw).
Begin is er binnen een maand in ge
slaagd zijn regering te vormen, voor Israë
lische begrippen bijzonder snel. Dat is
mogelijk geweest doordat Begin een groot
aantal concessies heeft gedaan aan zijn
religieuze coalitiepartners op het gebied
van staat en religie: werken op de sabbat
wordt verder beperkt, meisjes worden op
verzoek vrijgesteld van militaire dienst
(hetgeen de militaire dienstplicht voor
meisjes vrijwillig maakt), sectie op lijken
mag voortaan alleen geschieden met toes
temming van de familie, en een pas in
werking getreden abortuswet, die abortus
op sociale indicatie toestaat, wordt weer
teruggedraaid.
In het regeringsprogramma worden ne
derzettingen op de westelijke Jordaanoe-
ver aangekondigd, „uit veiligheids- en zio
nistische overwegingen". Deze formule
maakt nederzettingen op de gehele westoe
ver mogelijk, ook buiten de gebieden die
de Arbeidersregering had gepland. Verder
wordt het recht van de joden op het hele
land Israel, het voormalige Palestina dus,
„onbetwistbaar” genoemd.
De nieuwe premier Begin zal al midden
juli een bezoek brengen aan Amerika, ten-
De terugkeer van de Fianna Fael met de grootste meerderheid
van ooit brengt onzekerheid voor de Brits-Ierse betrekkingen die
altijd delicaat waren vanwege Ulster. De Britten hadden gehoopt
dat de conservatief-gezinde coalitie aan de macht zou blijven om
haar wettelijke en militaire vervolging van de Ierse guerrillastrij
ders die de republiek als basis voor hun oorlog tegen de Britten in
het noorden gebruiken, voort te zetten.
Jack Lynch die tot 1973 premier was, was overigens altijd
voorzichtig in zijn benadering van de kwestie-Ulster. Hij ging niet
verder dan op Londen een beroep te doen een intentieverklaring
af te geven om zich uiteindelijk uit het noorden terug te trekken.
einde met president Carter over de poli
tiek van de Likoed van gedachten te wisse
len. Algemeen wordt aangenomen dat
Amerika zware druk zal gaan uitoefenen
op de Likoedregering, teneinde een an
nexatiepolitiek op de westoever te verhin
deren.
De Likoed-regering zal met direct tot
annexatie van de westelijke Jordaanoever
overgaan. Dat is een afspraak tussèn Be
gin en zijn minister van Buitenlandse Za
ken, Dajan, die het met Begin eens is dét
de westoever nooit en te nimmer terugge
geven mag worden, heeft bedongen dat de
regering de westoever niet zal annexeren
zolang er onderhandelingen gaande zijn
met de Arabische landen.
MADRID (Reuter). Ongeveer 30 Bas-
kische afgevaardigden naar Spanje’s eer
ste vrijelijk gekozen parlement sinds 41
jaar, hebben een beroep gedaan op de
Spaanse regering op de kortst mogelijke
termijn het vraagstuk van autonomie voor
Baskenland te behandelen. De afgevaar
digden vroegen voorts om een algemene
amnestie voor alle politieke gevangenen.
In het bewuste Pravda-artikel werd ge
zegd dat NAVO-commandant Alexander
Haig de campagne voor de rechten van de
mens heeft gebruikt om NAVO-landen er
toe te brengen hun defensie te versterken.
„Onze steun aan de mensenrechten staat
los van andere zaken en zal niet worden
veranderd”, aldus Carter.
De Baskische parlementariërs deden
hun oproep na een bijeenkomst onder een
historische eik in het stadje Guernica. Be
halve op autonomie en de vrijlating van
alle politieke gevangenen, drongen de af
gevaardigden voorts aan op de terugkeer
van alle Spaanse ballingen, de erkenning
van het Baskisch als een officiële taal en
de afkondiging op korte termijn van ge
meenteraadsverkiezingen.
Ook in Catalonië wordt de roep om
autonomie sterker. Juan Reventos, de lei
der van de Catalaanse socialistische partij
heeft verzocht deze week in audiëntie te
worden ontvangen door koning Juan Car
los en kreeg daarvoor toestemming.
»n de
opdat
n het
iunis-
’t het
in ge-
Deze
en in
daga-
et 50
er op
;eerd.
t een
Mün-
id de
aan
i lan-
irres-
is de
eren,
in de
Igens
lotaal
tegen
1976.
)duk-
’2.000
oede-
ABOE DHABI (Reuter). Saoedi-Ara
bië en de Verenigde Arabische Emiraten
(VAE) zullen hun toekomstige olieprijzen
bepalen in het licht van het door andere
OPEC-landen gevoerde beleid. Zij wach
ten nu af, of de andere leden van de
Organisatie van olie-exporterende landen
af willen zien van de voorgenoemen prijs
verhoging van vijf procent per 1 juli.
Maar de twee andere belangrijkste par
tijen op Curacao, Rozendals Democrati
sche Partij en de christen-democratische
NVP van oud-minister-president Juancho
Evertsz, hebben deze opmars weten te
breken door de kiezers in de felste kleuren
te schilderen wat een communistische toe
komst voor de Antillen zou betekenen.
Bij de eilandverkiezingen op Curacao
(zeg: voor de gemeenteraad) kwam de par
tij van oud-vakbondsman Wilson Godett
als grootste groepering uit de bus. Op
basis van dat resultaat heeft Frente een
aantal maatregelen weten door te voeren
die zeker bij het bedrijfsleven op Curac-
cao erg slecht zijn gevallen. Het leek erop
dat de arbeiderspartij, voortgekomen als
ze is uit een uitbarsting van sociale onrust
acht jaar terug, haar aanhang nog flink
zou vergroten.
WASHINGTON (UPI). De Ameri
kaanse president Jimmy Carter heeft
scherp gereageerd op een beschuldiging in
het Russische partijblad Pravda dat zijn
steun aan de strijd voor de rechten van de
mens een dekmantel is voor de uitbouw
van het Amerikaanse wapenarsenaal. Vol
gens de president heeft zijn mensenrech
tencampagne de Sovjet-Unie in verlegen
heid gebracht.
trijfël
dhol-
uitge-
t. Wie
elefo-
j fiets
en 24
Kabinetsformateur Begin zou vandaag
zijn nieuwe regering aan de Knesset, het
Israëlische parlement, voorstellen, nadat
hij vanmorgen president Katzir had mee
gedeeld dat hij de kabinetsformatie vol
tooid had. Het is een rechts-religieuze coa
litie geworden, die een meerderheid van
slechts 3 zetels heeft in de Knesset: 63 van
de 120.
in de
an de
enzee
2 mil-
a het
Actie
opge-
vaar-
nmen
r be-
voor-
abor-
Anderhalve maand geleden schreef ik al
over Von Braun en zijn V-2’s naar aanlei
ding van een NOS-documentaire. Ik kreeg
daarop nog enkele brieven, die nu aan
beantwoording toe zijn. De heer Lassehuyt
uit Den Haag vulde nog aan, dat duizenden
politieke gevangenen in de uitgehouwen
gangen in de bergen bij het concentra
tiekamp „Dora” in Nordhausen (waar ze
de V-l en V-2 moesten monteren) zijn
omgekomen: „Niemand kan mij wijsma
ken dat Von Braun en zijn medewerkers
niet van de beschreven toestanden op de
hoogte waren, want zij waren meerdere
malen in Nordhausen”.
Partijleider Jack Lynch zei voor de radio dat hij spoedig een
ontmoeting wil hebben met de Britse premier James Callaghan,
die 15.000 militairen in Noord-Ierland heeft. „Ik zal proberen hem
over te halen tot een of ander initiatief inzake Ulster.”
Groot-Brittannië bestuurt de provincie Noord-Ierland recht
streeks van Londen uit omdat alle pogingen om een vorm van
plaatselijk bestuur die voor katholieken en protestanten aan
vaardbaar is, mislukten. Het verkiezingsresultaat in Ierland werd
gezien als een slag voor Londen.
Bij de Ierse parlementsverkiezingen won de oppositiepartij
Fianna Fail 84 van de 148 zetels. De Fine Gael die te zamen met
de Arbeiderspartij in de afgelopen vier jaar een regeringscoalitie
vormde, kreeg 43 afgevaardigden. De Arbeiderspartij behaalde
17 zetels. De overige vier zetels gingen naar de onafhankelijken.
In het oude parlement, dat 144 zetels telde, had de coalitie van
Fine Gael en Arbeiderspartij een meerderheid van zes zetels.
trale gevangenis in Pretoria hebben ont
vangen, hetgeen zou duiden op plannen
om de dichter te bevrijden.
Tijdens de behandeling van de zaak zal
ook de briefwisseling tussen André P.
Brink en Breyten Breytenbach ter sprake
komen. Brink was een boezemvriend van
Breytenbach, die geruime tijd met hem in
Parijs leefde en alles deed om de verzen en
proza-stukken van Breytenbach in Zuid-
Afrika te publiceren.
Op Aruba heeft Beöco Croes zijn sterke
positie met vijf van de acht voor dit eiland
beschikbare statenzeltels voor zijn MEP
weten te behouden. Daarmee beschouwt
hij de uitslag van het referendum dat hij
op 25 maart op dit eiland hield over de
eigfen onafhankelijkheid van Aruba als
„bewezen”. „We willen in de regering, en
eisen dat onze zaak nu in Nederland wordt
aangekaart”, is de eis die hij op tafel heeft
gelegd. Grote winnaar Boy Rozendal blijkt
er niet van onder de indruk. Hij heeft geen
haast met de onafhankelijkheid van de
Nederlandse Antillen, zegt dat die planma
tig moet worden voorbereid, maar is er nu
nog vager over dan Evertsz vier jaar lang
is geweest
Het resultaat is volgens de woordvoer
der een reportage die grotendeels geba
seerd is op getuigenissen van de advocaten
Felicia Langer en Lea Tsemel; de eerste
Felicia Langer actief lid van de
Communistische Partij Rakach, de tweede
Lea Tsemel trotzkiste.
Met name heeft de woordvoerder kritiek
op het feit dat gebruik is gemaakt van
getuigenissen van gevangenen die tijdens
hun proces geen klachten hebben geuit
over hun behandeling of wier klachten
(Van onze redacteur in Zuid-Afrika,
Karl Breyer)
JOHANNESBURG. Vandaag is in
Pretoria een nieuw proces begonnen tegen
de bekende Zuidafrikaanse schrijver
Breyten Breytenbach, die thans reeds we
gens „terroristische bedrijvigheid" een ge
vangenisstraf van negen jaar uitzit. Het
zal de eerste zaak in de Zuidafrikaanse
rechtsgeschiedenis zijn waarin iemand
van nieuwe terroristische activiteiten
wordt beschuldigd terwijl hij in de gevan
genis zit.
Volgens de aanklacht heeft de dichter,
die met een Vietnamese vrouw is getrouwd
en jarenlang in Parijs leefde, elf verschil
lende daden gepleegd die in strijd zijn met
de wet tegen het terrorisme. Bij het proces,
dat zeker wel twee tot drie weken zal
duren, zijn ook de Zuidafrikaanse schrij
vers prof. André P. Brink en Marius
Schoon betrokken. Marius Schoon vlucht
te inmiddels naar Botswana.
Tien tot vijftien getuigen zullen in Preto
ria optreden. Een van de belangrijkste
getuigen van de staat is de gevangenisbe
waarder P. G. Groenewald, die blijkbaar
de opdracht had om in de gevangenis
contact met Breytenbach te zoeken en
verdere gegevens en inlichtingen te ver
krijgen over een illegale organisatie die
plannen zou hebben om het Zuidafrikaan
se bewind met geweld omver te werpen.
Het schijnt dat -Breytenbach aan deze
gevangenbewaarder brieven en andere do
cumenten overhandigde, die aan de onder
grondse organisatie moesten worden door
gegeven. Van de schrijver Schoon zou
Breytenbach een plattegrond van de cen-
Met een flink gespekte verkiezingskas
was men er de laatste twee weken van de
campagne flink tegenaan gegaan. En daar
bij heeft vporal de systematische heksen
jacht op de politieke leiders van de arbei
derspartij Frente Obrero, voor hun niet al
te handige liefdesverklaringen aan het
adres van het bewind van Castro op Cuba,
effect gehad. Ruim anderhalf jaar terug
zat de Frente, eigenlijk de enige ideolo
gisch nadrukkelijk onderboïiwde partij op
de Antillen, nog geweldig in de lift.
Het 67 ton wegende ruimteschip had in
februari de eerste onbemande proeven
met succes doorlopen. In augustus gaat
de Enterprise voor het eerst een vrije
vlucht maken door zich van de jumbo
los te maken en met de bemanning te
landen. De geregelde „lijndienst" moet
in 1980 beginnen.
sinds
ig en
leun
n het
ïking
olks-
Wan.
ische
inge-
Alleen; wat de DP te zeggen zal hebben
en in hoeverre er sprake zal zijn van een
verjongde doortastende politiek, daarop is
nog geen peil te trekken. Rozendal, in het
begin van de jaren zeventig gevolmachtigd
minister van de Antillen in Den Haag en
nu vrijwel zeker de formateur van een
nieuw kabinet, zegt dat zijn partij de ecla
tante overwinning dankt aan een doorlo
pend geruzie van de (wisselende) coali
tiepartners en een weinig progressief be
leid in de afgelopen jaren. Wat hij er
tegenover zal stellen? Na een avond en een
nacht van oorverdovend autogetoeter tij
dens de luidruchtige overwinningsritten
door vrijwel alle bebouwde kommen op de
zes Antillen-eilanden, is de Democratische
Partij eigenlijk nog maar nauwelijks beko
men van de verbazing van de eigen over
winning.
lukken, zoals bomexplosies, te vermijden.
Dat er echter sprake zou zijn van systema
tisch martelen, wordt ten stelligste
ontkend.
DUBLIN (Reuter, UPI). Tijdens de viering van haar grootste
verkiezingsoverwinning uit de geschiedenis van Ierland heeft de
Fianna Fail die in de oppositie was, duidelijk gemaakt dat zij zal
streven naar een nieuw Brits initiatief voor het Noordierse
strijdgebied.
„Der Braun hat ausgebraunt”. Dr.
Wernher von Braun is aan zijn eerste
ruimtevaart begonnen. Te zijner nage
dachtenis herinner ik u aan het lied
„Wernher von Braun”, dat de Amerikaan
se satiricus Tom Lehrer in de jaren ’60 op
de Amerikaanse televisie ten gehore
bracht:
„Some have harsh words
for this man of renown
but some think our attitude
should be one of gratitude,
like the widows and cripples
in Old London Town,
V
who owe their large pensions
to Wernher von Braun”.
Maar de partij heeft sterk republikeinse elementen. In 1970
werden twee ministers geschorst op verdenking van betrokken
heid in wapensmokkel voor het Ierse republikeinse leger (IRA),
maar zij werden door de rechtbank vrijgesproken.
De meeste commentatoren zijn het er over eens dat de klinken
de overwinning van Fianna Fail in grote mate te danken is aan
een protestverkiezing tegen de achteruitgang van de economie en
niet zozeer aan grote bezorgdheid over Noord-Ierland. Het wer
kloosheidspercentage bedraagt 11 procent en de inflatie op jaar
basis bijna 20 procent.
tijdens het proces ongefundeerd zijn be
vonden?
Dat er incidentele martelpraktijken
voorkomen in de Israëlische gevangenis
sen wordt ook in officiële kring niet ont
kend, maar men zegt daar dat zulks uitzon
dering is, in gevallen waar de politie en
geheime dienst hun boekje te buiten gaan.
Een enkele keer zo wordt toegegeven
worden wel eens harde ondervraagme-
thoden toegepast als men dringend infor
matie nodig heeft, zulks om verdere onge-
in Israëlische gevangenissen”
