5
1
encyclopedie
ALS LEESBOEK
Steden van vijftig
miljoen mensen
in het verschiet
I
1
DIT IS JE WERELD
door Rudolf Bakker
Machtsverhoudingen
Door Willem L. Oltmans
BUITENLANDSE POLITIEK BESTAAT
VOOR FRANSMAN NAUWELIJKS
Bikkelhard
V.
had.
- Als op 27 juni de Franse vlag neergehaald wordt langs de vlaggestokken in Djiboeti - de hoofdstad van het
Afar - en Issaland - is er geen plek buiten het moederland meer waar de tricolore nog op eigen grondgebied
wappert. Met uitzondering wellicht van verre vakantiekolonies en ambassades in den vreemde. Groter kan
het buitenland niet meer worden, tenzij men Corsica zijn onafhankelijkheid geeft.
Toch is Frankrijk nog zo groot, dat de meeste Fransen er nauwelijks bij stilstaan wat er buiten hun
grenzen gebeurt. De Fransman interesseert zich niet voor zijn buitenlandse politiek, zoals ook president
Giscard d’Estaing kort geleden in een tv-interview moest erkennen. Als het buitenland hem maar zijn
onafhankelijkheid „indépendance”), eigenwaarde „dignité” en vrijheid tot het nemen van eigen
beslissingen( „la liberté de décision" laat.
Evenals in alle grote Westeuropese landen (Engeland, Italië, de Bondsrepubliek) komen hotelbranden,
vliegtuigrampen en in ravijnen gestorte bussen alleen in de krant, wanneer bij dergelijke gebeurtenissen
landgenoten betrokken zijn geweest. Bovendien is de Franse minister van buitenlandse zaken De
Guiringaud een zo totaal onopvallende functionaris, en zijn macht in verhouding tot die van de president zo
gering, dat van het begrip Quai d’Orsay (het ministerie van buitenlandse zaken) geen enkele glans meer
afstraalt.
Wanneer het Franse staatshoofd naar het buitenland reist, lijkt het even of er een wolk rond de
landsgrenzen optrekt. Het bezoek van president Giscard d’Estaing aan de topconferentie in Londen
gaf de Fransen door middel van hun media het gevoel of de gehele wereld op de komst van hun opperste
leider zat te wachten. En terwijl de Londense show gestolen werd door de Amerikaanse president Carter en
West-Europa’s sterkste man, bondskanselier Helmut Schmidt, kreeg men hier uit de radio- en tv-
commentaren onvermijdelijk het gevoel dat alleen de heer Giscard met zijn Amerikaanse collega gesproken
„De komende decennia zullen er iedere 24 uur 250.000 mensen op de wereld
bij komen. Waar wij dus nu ernstig rekening mee moeten zullen houden, is hoe
een wereld met 12 miljard mensen er in de toekomst uit zal gaan zien. Ik vraag me
af of er dan nog sprake zou kunnen zijn van de term „mensen”. We zullen meer
lijken op kolonies van sociaal levende dieren. Of, om het anders te zeggen: het
menselijk equivalent van sociale insecten. Er zal nauwelijks iets overblijven van
wat wij de menselijke individualiteit noemen. De overheersende vraag zal over
dertig jaar reeds zijn: hoe kan de menselijke soort als mens blijven voortbestaan?”
Philip Handler van „denkfabriek”
ziet de toekomst maar somber in
Mm
$3$
Giscard is niet
zo gaullistisch
Wat niet wil zeggen dat de Fran-
Hans RomboutS
Frankrijk lijdt, net als Groot -Bnt-
tannië en in veel mindere mate Ita
lië, nog aan het verlies van zijn groot
koloniaal verleden. Wie in Londen,
Rome of Parijs langs de ministeries
van buitenlandse zaken wandelt,
met hun eindeloze rijen ramen en op
het dak de zwiepende antennes die
in contact staan met de ganse we
reld, mag wel aannemen dat niet
altijd het uiterlijk gelijke tred meer
houdt met de macht die er binnen
wordt uitgeoefend.
Maar terwijl de kleine landen van
Europa, met name ons eigen land
hun „indépendance” en „liberté de
décision” graag inruilen voor een
internationaal statuut vóórdat beide
gegevens hun intrinsieke waarde ge
heel verloren hebben, houden de
„groten” binnen Europa aan een zo
groot mogelijke mate van manoeu-
vreervrijheid vast.
En terwijl men in ons eigen land
meteen klaar staat om, als atoompje
in het wereldmolecuul, de rol van de
zendeling te‘spelen in de wereld der
anderen, eist Frankrijk bikkelhard
voor zich het recht op door niemand
te worden becritiseerd, in ruil voor
een houding waarin men zich op het
gebied van de moraal ook in het
geheel niet met anderen bezighoudt.
Laat staan hoe men in de toekomst de
irrigatieproblemen zal moeten aanpakken
om de beschikbare landbouwgronden ver
der uit te breiden, wat hoogst noodzakelijk
zal worden”.
Dr. Handler zei dat de wetenschap zich
concentreert op het bereiken van optimale
opbrengsten in de voedselsector. Maar hij
waarschuwde niet van de geleerden alle
antwoorden op deze vragen te verwachten.
„Reeds in het jaar 2300 voor de christelijke
jaartelling stond er op een Egyptisch ko
ningsgraf een afbeelding van de schade
die werd toegebracht door een sprinkha
nenplaag”.
5 Een decompressie
kamer onder water kan
gebruikt worden om een
gewonde of aan cals-
sonziekte lijdende duiker
te behandelen. Vanuit
een verplaatsbare druk-
ruimte kan hij via een
sen zich niet met anderen bemoeien
wanneer dit voor hun eigen belang
goed zou zijn. En als op de Quai
d’Orsay al maanden lang berichten
zijn binnengekomen over de toene
mende communistische invloed in
zwart Afrika, aarzelt president Gi
scard niet zijn bondgenoot Marokko
en zijn bondgenoot Zaïre te helpen
met het overbrengen van oorlogs
materiaal dat de opmars van de
„Katangese gendarmes” moet hel
pen stoppen.
De Franse president is er dan bijna
trots op, dat hij de regering van de
Verenigde Staten van dit besluit niet
van tevoren op de hoogte heeft ge-
bracht.„Afrika is heel dichtbij” al
De voorzitter van de Amerikaanse Aca
demie van Wetenschappen lanceerde een
scherpe aanval op het feit dat 25 procent
van alle geleerden in de wereld zich met de
vervolmaking van vernietigingsmiddelen
bezighouden. „Wanneer het er soms de
schijn van heeft, dat de wereld door gek
ken wordt bestuurd, wil dat dan zeggen
dat wij, wetenschappers, ons met deze
gekken dienen te associëren. De jaarlijkse
militaire uitgaven, inbegrepen die van de
Eerst wat over het gebruik van dit
naslagwerk. Elk artikel vormt een
afgerond geheel, waarbij het nuttig
is te weten, dat je voor verdere
oriëntering steeds een kolom aan
treft van verwijzingen naar andere
artikelen, die er verband mee hou
den. De illustraties zijn volgens een
vast patroon gerangschikt. De bij
schriften vormen een integrerend
deel van de hoofdtekst. In het
vierde en laatste deel treft men een
register aan: een alfabetisch ge
rangschikte lijst van trefwoorden,
die voorkomen in afzonderlijke arti
kelen.
dus Giscard. „En daar komt een
groot deel van onze grondstoffen
vandaan. Een verandering van de
machtsverhoudingen in Afrika zou
consequenties hebben voor Frank
rijk en voor Europa. Wij hebben dan
ook een signaal gegeven. En dit sig
naal dienden wij Europeanen zelf te
geven. Wij gaven het niet uit naam
van een der grootmachten, maar uit
naam van onze eigen onafhankelij
ke en verantwoorde politiek.
Nadat de Franse president kort
geleden terugkeerde van een bezoek
aan een conferentie van de staats
hoofden van vroegere Franse kolo
niën in Afrika, verklaarde hij ten
aanzien van de Franse buitenlandse
politiek een gaullist te zijn. Maar zo
gaullistisch is Giscard nu ook weer
niet.
Op de vraag of dr. Handler een atoom
oorlog tot de mogelijkheden rekende, ant
woordde hij: „Het is natuurlijk onzin om te
Ten aanzien van de EEG gedragen
de Fransen zich niet dwarser dan de
Engelsen of de Duitsers. President
Giscard heeft althans met even zo
Voor het geval begin volgend jaar
de linkse oppositie de parlements
verkiezingen zou winnen, zullen de
ze zangers van de „Internationale”
nationalistischer zijn dan de rege
ringen sinds 1945. Het „gemeen
schappelijk program” van de com
munisten en socialisten is ten aan-
Dr. Handler vervolgde: „Uiteindelijk zal
de hele aarde bij een dergelijke ramp
worden aangetast. Niemand zal gespaard
blijven. Het was indertijd mode om te
stellen, dat niemand een atoomoorlog zou
overleven. Wij hebben thans een rapport
gepubliceerd, dat dit weerlegt. Op zichzelf
geeft dat reden tot enige hoop. Maar we
zullen wel een vorm van verbranden van
mensen zien zoals nooit eerder is voorge
komen. De kankercijfers zullen onmiddel
lijk omhoog vliegen. Het is dus duidelijk
waarom ik de allereerste prioriteit geef
aan de ontwapeningsonderhandelingen en
het maken van internationale afspraken
over wederzijdse veiligheid”.
Bij dit artikel een klein deel van de
illustraties over onderzees onder
zoek.
Het zal zelfs doorgaan zijn taal
over de wereld te verbreiden, als het
daarmee in staat is zijn cultuur en
daarmee zijn „dignité” te helpen. Op
dit punt echter is de nederlaag zon
neklaar. Als de Amerikaanse presi
dent Carter deze herfst naar Parijs
komt en dat is voor de Franse
buitenlandse politiek een belangrij
ke zaak - zal zelfs de meest enthousi
aste Franse tv-reporter niet durven
volhouden dat de voertaal - zoals
vele eeuwen het geval was - Frans
zal zijn geweest.
Bo
grijp
gezi<
trekl
door
bom
veel woorden gezegd dat zijn land
niet de „rode lantaarn” van het
nieuwe Europa wil zijn. Waarmee
hij niet bedoelt de „dame van lichte
zeden”, maar de „hekkesluiter”.
De Franse afkeer voor het buiten
land treft men ’t sterkst aan uiterst
links onder de communisten en ui
terst rechts onder de gaullisten. De
tegenstand tegen een grotere macht
van het Europese parlement komt
uit deze hoeken. Van rechts omdat
men bang is zijn soevereiniteit te
verliezen, van links waar men bang
is voor een overheersing door „Ame
rika via de Bondsrepubliek”.
Tot nu toe is Frankrijk bikkelhard
zijn buitenlandse weg gegaan. Het
zal wapens exporteren als het daar
aan kan verdienen, en atoomcentra-
les als daarmee de handelsbalans
gteholpen wordt en de werkloosheid
bestreden. Het zal ontwikkelings
hulp verlenen aan Zwart-Afrikaan-
se landen als het daarmee de verbin
dingen kan open houden met de
grondstoffenbronnen die het nodig
heeft.
Di
waa
ogei
won
maa
gein
vooi
gen
rij c
lich:
rigo
to
niet
huis
een
ninj
de
Hyp
een
wor
voo:
re k
soci
E’
kre;
hop
grill
dim
die
In t
wis:
klei
een
bou
de
van
gew
gek
Gec
in
one:
gen:
hed
sen
bin
Dr. Handler is van mening dat te dik
wijls het vraagstuk van de overbevolking
als apart probleem naar voren wordt ge
schoven. Er zou veel meer aandacht be
steed moeten worden aan de problemen
van de armoede in de wereld. „Het percen
tage leden van de wereldbevolking bij wie
de levens- en ontwikkelingskansen wor
den beperkt door voedselproblemen, is
hoger dan ooit tevoren. Het gaat om hon
derden miljoenen mensen. Hun situatie is
niet langer toelaatbaar”.
Dr. Phillip Handler, van wie boven
staand citaat afkomstig is, is president van
de grootste Amerikaanse „denkfabriek”
de National Academy of Sciences in Was
hington DC, waar zo’n 12.000 Amerikaan
se geleerden bij zijn aangesloten. Dr.
Handler is van origine chemicus. Hij be
hoort tot de top van de Amerikaanse we
tenschap en meent in een uitstekende posi
tie te verkeren om te analyseren in welk
stadium de mensheid zich bevindt.
„Steden zullen over dertig jaar tienmaal
zoveel mensen herbergen als nu. Is dat niet
een krankzinnige wereld”, aldus dr. Hand
ler. „Er zullen de komende jaren niet min
der dan 3500 steden van ieder één miljoen
inwoners bij moeten komen. Een stad als
Mexico City zal vijftig miljoen mensen
gaan bevatten. Dat zijn immers geen ste
den meer? Dat zijn een soort mierenhopen.
Er zijn nog altijd 500 miljoen mensen op
aarde die aan tropische ziekten lijden. Je
kunt je dergelijke opeenhopingen van
mensen in de ontwikkelingslanden nauwe
lijks voorstellen. Er zijn nu al problemen
met watervoorziening, zelfs in Californië.
„Dit is je wereld”, onder redactie
van James Mitchell, is opgebouwd
uit de volgende hoofdstukken: Het
heelal, de aarde, de levende natuur,
de mens, van verleden en heden, de
lage landen (speciaal voor Neder
land, want de uitgave is van Engel
se origine), de onderzoekende mens,
de vernuftige mens en de chronolo
gie (een overzicht van de belangrijk
ste gebeurtenissen tussen 4000 voor
Christus en nu op het gebied van
politiek, godsdienst, wijsbegeerte,
letterkunde, beeldende kunst, mu
ziek, wetenschap en techniek).
Die hoofdstukken zijn dan weer
onderverdeeld in een grote diversi
teit van onderwerpen, die vallen on
der het hoofdstuk-gegeven. Men
ziet: een volslagen andere benade
ring van de wetenswaardigheden,
die men in elk naslagwerk kan vin
den. Door deze methodiek kom je er
sneller toe een overzicht (in grote
lijnen natuurlijk, want voor echte
details moet je uiteraard elders
gaan spitten) te krijgen van het on
derwerp, dat je naslaat. Wat is na
melijk het geval. Je zoekt in het
alfabetisch register naar het tref
woord. Stel, dat je iets van Freud
wilt weten. Je komt die man op
diverse plaatsen van het naslag
werk tegen. Je bent dan wel ver
plicht om de diverse artikelen even
compressiekamer kan
de decompressiesnel-
heid nauwkeurig ge
controleerd worden
Bij de bespreking van het eerste
deel van de Spectrum-encyclopedie
„Dit is je wereld” een „verken
ning van alles wat we weten”
konden we enthousiaste geluiden
laten horen. Nu, bij het uitkomen
van de overige drie delen, zijn die
geluiden gebleven. Zoals indertijd
t gezegd: dit naslagwerk is niet trad-
tioneel opgezet, dus geen encyclo-
f pedie, waarin je alles compleet op
alfabet vindt met korte verklarin
gen op zich, maar wel een kwartet
boeken, waarin je zeer veel aantreft,
maar dan elk onderwerp in zijn na
tuurlijke of wetenschappelijke ver
band geplaatst.
luchtsluis binnengelaten
worden. Deze ruimte
heeft haar eigen zuur-
stofvoorraad. In de de-
men niet diep op sommige zaken in
kan gaan. Het dient als een baken,
welke kant men uit moet zoeken. In
dat verband had men sommige din
gen wel weg kunnen laten en bij
andere onderwerpen wat uitvoeri
ger kunnen zijn (de oppervlakkig
heid bijv, bij het behandelen van
huishoudelijke apparaten als dat
dan al geschreven en getekend
moest worden is hinderlijk).
Maar het zijn slechts opmerkingen
in de marge. Over het geheel geno
men is „Dit is je wereld" een uitste
kend informatief naslagwerk; een
kwartet leesboeken eigenlijk. En
dat is iets wat je niet van elk ency
clopedisch werk kunt zeggen. De
prijs van deze Spectrum uitgave is 4
x f 75= f300.
Het is waar dat hier propaganda-
filmpjes over een onafhankelijk
door te nemen, zodat je Freud
steeds in de juiste context kunt
plaatsen. Het betekent, dat je ge
zichtsveld groter wordt dan je aan
vankelijk beoogde. Aangezien de
tekst vrij eenvoudig is gehouden en
geen onbegrijpelijke vakterminoli-
gie bevat wil je al snel wat meer
gaan lezen.
Een ander soort „opwekker” om te
snuffelen is de illustratie, die ge
bruikt is. En als je de boeken door
neemt blijkt, dat er meer ruimte
besteed is aan foto’s en tekeningen
(al of niet in kleur) dan aan tekst.
De illustraties maken een wezenlijk
onderdeel uit van de informa
tiestroom, die geboden wordt. Die
stroom is ook zoveel mogelijk up to
date. Waar er over de Oosterschelde
gesproken wordt heeft men het over
een doorlaatbare afsluiting. Bij mi-
lieubeheersing en -bescherming
noemt men terzijde de mogelijkheid
dat wasmiddelen wel eens zonder
fosfaten gemaakt zouden kunnen
worden. Twee willekeurige voor
beelden, die ook al aanduiden, dat
men over veel onderwerpen dan ook
wel wat (of aardig wat) vindt. Men
probeert zoveel mogelijk objectief
te zijn; geeft dan informatie plus
vóór en tegen (kernenergie bijv.).
Natuurlijk kleeft aan een werk
zoals dit ook altijd het nadeel, dat
Hoe weinig internationaal de op
positie denkt, blijkt uit het feit dat
zij bijvoorbeeld de inflatie in het
land onverbeterlijk blijft toeschrij
ven aan het bewind van president
Giscard, en meent de inflatie ook
zuiver van binnenuit te kunnen af
weren. Het is typisch voor een groot
land, dat het - niet eens uit zuiver
propagandistische motieven - ver
zuimt te kijken naar een afschrik
wekkend voorbeeld als Groot-Brit
tannië, waar een socialistische rege
ring een conservatieve versloeg om
de inflatie te bestrijden, en er daar
op zelf aan ten onder gaat.
3 De aqualong- (of
SCUBA-)duiker draagt reduceerventiel naar het
een rubberpak
Samengeperste lucht
wordt in flessen
spreken over zogenaamde tactische
atoomwapenen. Er zijn immers geen gren
zen aan het gebruik van dergelijke ver
nietigingsmiddelen? Het is nonsens om
over aanvaardbare of niet-aanvaardbare
wapens te spreken. Wanneer je ooit een
verbrand mens hebt gezien, begrijp je wat
ik bedoel. Ja, ik houd een atoomoorlog
voor mogelijk. Aanvankelijk was er, wat
de kansberekening betreft, slechts sprake
van een dergelijk conflict op het noorde-
In de buitenlandse politiek buiten
Europa zal de belangstelling eerder
uitgaan naar landen als Algerije dan
naar landen als Marokko en Zaïre.
Gisgards „signaal” jegens die mach
ten in Afrika die zich tegen de huidi
ge westersgezinde regimes ingra
ven, waren onder een links regime
onmogelijk geweest.
Wat wel van het gaullistisch tijd
perk is overgebleven, is bijvoor
beeld de blijvende afwijzing van de
NAVO, hoewel de Fransen over alle
faciliteiten van het verdedigingsap-
paraat beschikken wanneer zij dat
willen, en als iemand dat niet open
lijk zegt. En dan is er met name de
Franse afwezigheid op de ontwape
ningsconferenties in Genève.
zien van de Europese Gemeenschap
en de Europese samenwerking een
nachtmerrie. De ontwikkeling bin
nen de EEG zal geheel tot stilstand
komen, ten gunste van meer aan
dacht voor de Comecon. Daarente
gen zal een linkse regering zich wel
op de ontwapeningsconferentie in
Genève laten zien.
Handler voegt daar aan toe, dat de be
schadiging van deze ozonlaag tot gevolg
heeft dat vijfmaal zoveel ultraviolette stra
len de aarde zullen bereiken als voorheen,
wat betekent dat wanneer de ogen van de
mens in het licht zouden komen, onmiddel
lijke blindheid ontstaat. Hij sprak van een
toestand van absolute terreur als gevolg
van een dergelijk atoomconflict. Boven
dien zou, wanneer bijvoorbeeld Amerika
en de Sovjet-Unie zouden botsen in een
atoomoorlog, reeds na zeven dagen tijd
ook de ozonlaag op het zuidelijk halfrond
met 10 procent verminderen.
lijk halfrond tussen bijvoorbeeld de Sov
jet-Unie en Amerika. Langzamerhand
neemt ook de mogelijkheid van een atoom
conflict op het zuidelijk halfrond toe. Een
confrontatie tussen de atoommachten zal
in een etmaal tijd naar schatting 500 mil
joen mensen het leven kosten. Bovendien
zal de aarde ongeveer 20 procent van de
haar beschermende ozonlaag verliezen”.
ontwikkelingslanden, bedragen maar
liefst 250 miljard dollar, terwijl tezelfder
tijd velen van ons in de wetenschappelijke
samenleving de grootste moeite hebben
om de meest bescheiden budgetten bijeen
te schrapen voor niet militair gericht we
tenschappelijk onderzoek”.
Frans-Quebec op de televisie ver
schijnen die reminiscenties oproe
pen aan het beste wat de fasistische
propagandist Goebels ooit maakte,
en zonder een enkel moment van
ironie in de aankondiging.
Toch hebben de Fransen geen groot
heidswaan meer. De macht aan de
top is hoogstens nog te groot.
S
meegevoerd en via een
masker gevoerd, onder
een druk gelijk aan die
van het water
-e^***«*^
l}
2 De standaard
duikeruitrusting een
zware metalen helm mei
borstplaat, een
waterdicht rubber pak.
zware laarzen on een
slang waardoor van
boven hot water
oppervlak lucht wordt
gepompt
4 Dit atmosferische
duikerpak heeft een
operationele diepte tot
300 m. De scharnieren
de armen en benen laten
slechts een beperkte be
wegingsvrijheid toe 'Or
ganen' voor gereed
schap. enz worden van
binnen uit bediend. De
duiker bevindt zich in
lucht van normale druk,
waardoor geen decom
pressie nodig is. Uitge
ademd koolzuurgas
wordt chemisch gebon
den, zuurstof wordt toe
gevoerd uit rugcilinders.
1 Edmund Halleys
duikerklok was ca
2,5 m hoog en aan de
basis 1,5 m in
doorsnede De klok was
van hout, mot glazen
patrijspoorten en
verzwaard mot lood.
Lucht werd moe
genomen in twee met
lood gevoerde vaten. Als
er oen loog was. word
dit aan oen kabel naar
boven getrokken om
weer gevuld te worden.
Qa
