Dorestad al bewoond
in ijzertijdperk
WRIGHTS
LANE
i <3 4” AT*1 1O*
ïr
f 4
1
1
few’
VV 8
jn
an
•or
Uk
>n,
la-
jhe Koyil Nnrh I Btnsmgte
and U'hrlsw
s .m,.
v
ms
Leiderschap
door John Oomkes
door Henk van Loopik
-
I
u
I
I»
Ruim tweeëneenhalf jaar heb
ben we vrijwel niets meer van
Steve Winwood vernomen. Af en
toe lazen we een berichtje dat zijn
langverwachte solo-elpee nu echt
spoedig zou verschijnen en een
enkele maal schreven Engelse re
censenten de gebruikelijke jui
chende kritieken in hun chauvi
nistische muziekbladen als Win-
woon de stilte rond zijn persoon
doorbrak. Precies tweemaal ge
beurde dat. Het ambitieuze Go-
project van de Japanse musicus
en componist Stomu Yamashta
dreef op Winwoods deelname en
tijdens een enkel concert van de
Newyorkse Fania All-Stars bleek
zijn liefde voor Latijns-geo-
riënteerde muziek. Kortgeleden
was Steve echter plotseling bereid
enkele interviews te geven. De re
den? Hij heeft zijn eigen wens
vervuld en een solo-album ge
maakt. Het isolement wordt opge
heven.
•i'
WSB
Mi -
i
'\S’
r
4
3
Steve
Winwood
iis.
te
3
i
ich
len
Een vergelijking met een andere groot
heid uit de jaren zestig, een vocalist die
over precies zo’n opzwepend stemgeluid
beschikt, dringt zich op. Van Morrison
deed enige maanden geleden ook het licht
zien aan een album na zich een paar jaar
rustig te hebben gehouden. Morrison gok
te op een vruchtbare samenwerking met
Mac Rebennack (Dr. John) maar dat had
geen succes. Winwoond heeft veel meer op
zeker gespeeld en een fijn, swingend al
bum afgeleverd. Het bevat dezelfde mu
ziek die hem een zodanige bewondering
heeft opgeleverd, dat het succes van elke
groep waarvan hij deel uitmaakte in hoge
mate alleen aan hem werd toegeschreven.
„Als je 29 bent, dan kom je niet zo gauw
meer met nieuwe dingen aandragen”, zegt
hij enigszins verontschuldigend op de
vraag of hij denkt dat ook jeugdige mu
ziekliefhebbers door zijn nieuwe werkstuk
gegrepen zullen worden. „Ik weet het niet,
afwachten maar. Ik ben in elk geval tevre
den dat ik de zaak redelijk snel heb kun
nen afronden. De opnamen zijn in augus
tus van het vorig jaar begonnen en ik heb
mijn ideeën wel ongeveer kunnen verwe
zenlijken.”
We zijn de rumoerigheid van een Am
sterdamse hotellounge ontvlucht en neer
gestreken in zijn kamer. Eerst daar neemt
hij niet onvriendelijk, maar schuw notitie
van de fotograaf en mij. Zijn leeftijd is
hem niet aan te zien. Een kort Frans kap
sel en een gebloemd zomers shirt geven
hem hetzelfde jongensachtige uiterlijk als
in 1964 of 1965, toen hij nog Stevie ge
noemd werd.
Birmingham is een grauwe miljoenenstad in de Midlands. De grootste grijze
plek in het groene hart van Engeland. Als je vanuit London komt en op
Manchester, Liverpool, het mooie Lake District of - nog verder naar het Noorden
- Schotland aankoerst, rijd je er dwars door en overheen. Het oude centrum van
de middeleeuwse stad is op enkele torenspitsen na opgeofferd aan een gigantisch
kluwen van wegen die soms op drie niveaus samenkomen, elkaar snijden of
omstrengelen. Op een willekeurige plaats in Spaghetti Junction, zoals de wirwar
is gedoopt, kun je de vuile grootstad overzien. Puffend en dampend brengt zij
haar productie voort, zover als het oog strekt. Alleen in de verte schemert het
frisse groen.
De band speelt voor het eerst in augustus 1964 in de Golden Eagle Pub in
Birmingham, maar Stevie die zich in zijn ontplooiingsmoeilijkheden geremd
voelt, verlaat zijn kornuiten tweeëneenhalf jaar later als de Spencer Davis
Group op het hoogtepunt van zijn roem staat. De geruchten over nieuwe
opzienbarende muzikale activiteiten van Winwood en drie anderen - Dave
Mason, Chris Wood en Jim Capaldi - doen al snel de ronde. Na enkele maanden
van repetities in een boerderij in Berkshire treedt Traffic tevoorschijn. Ondanks
de chaotische wijze waarop bezettingen worden gewijzigd en de frustrerende
omstandigheden waaronder albums tot stand komen, moet Traffic met Cream,
Family, King Crimson en Jethro Tull gerekend worden tot de beste en meest
vernieuwende Engelse groepen uit de tweede helft van de jaren zestig. Met
wonderkind Winwood aan het hoofd.
verkrampt om het lichaam geslagen. Hij
draait zich langzaam wat van je af zodat
hij je niet aldoor in de ogen hoeft te
blikken. Zijn dromerige kijkers dwalen
geregeld af naar het raam. Ik haal een foto
tevoorschijn van een straathoek in Londen
waar een fan met een verfspuitbus de leus
„Stevie Winwood lives” heeft aangebracht.
De reactie is opmerkelijk.
„Ja, ik weet dat het daar stond geschre
ven, het is twee maanden geleden verwij
derd. Ik kan er niet tegen, het is net of die
fan wilde zeggen dat ik dood was. Afschu
welijk, nee haal weg, alsjeblieft. Ik heb wel
een paar jaar weinig van me laten horen,
maar ik was er wèl aldoor Nee, ik vind
het niet zo complimenteus. Je kunt het
hebben gehad, die van Nijmegen
tot Katwijk een hechte verdedi
gingsgordel vormde. In Valken
burg, Zwammerdam, Utrecht en
Vechten zijn de castella wel opge
graven, van veertien andere is al
leen de naam bekend.
Het verrassende van de recente
opgravingen is dan ook de ontdek
king van een grote nederzetting,
waarin veel inheems aardewerk
(dik, grof gebakken) wordt aange
troffen. Het is dus duidelijk een
burgerlijke nederzetting met veel
huisplattegronden, sporen van tal
van greppels en paalgaten. Tevens
echter wordt OOK zij het in
mindere mate Romeins materi
aal gevonden. Dat wijst op betrek
king met de bezetters.
Naast het aardewerk, scherven
van het rode goed-doorbakken ter
ra sigillata met versieringen, vor
men de munten de spectaculaire
vondsten. Er is den unieke zilveren
munt, een zogenaamde Censor, ge
vonden. Dat is een munt uit de tijd
van de consuls (censors), geda
teerd 80 jaar voor Christus, toen
Italië nog niet het Romeinse kei
zerrijk was.
Naast andere zolveren zijn ook
bronzen munten gevonden, waar
bij de dateringen aangeven dat
Dorestad moet zijn bewoond zowel
vóór als na het begin van de jaar
telling. Ook Romeinse mantelspel
den (fibulae) behoren tot de vond
sten.
Voor archeoloog drs. W. J. H.
Verwers en R. E. Lutter, die de
leiding hebben van dit veldwerk,
staat het vast dat zij in de komende
maanden nog vele raadsels heb
ben op te lossen. Zij hebben al een
keten van rechthoekige vlakken
li-
>el
nt
ist
zo
at
>e-
•ts
Tijdens de jaren zestig kwam de opvallend luidruchtige Engelse muziek niet
uit Birmingham. De rhythm en blues wortelen in Londen en de „Brumbeat” heeft
nooit dezelfde bekendheid genoten als de Merseybeat uit Liverpool. Toch
gebeurt er wel het een en ander, maar als de muziek allengs bekend wordt, blijkt
die niet op dezelfde leest geschoeid te zijn. We noemen: Led Zeppelin, The Moody
Blues, Black Sabbath, Denny Laine, The Ivy League, Alvin Lee en The Move. De
eerste ,,Brum”-groep die doorbreekt is de Spencer Davis Group. Ondanks de
naam is het vanaf het eerste moment zonneklaar dat niet Spencer Davis, maar de
zestien jaar oude gitarist-organist Stevie Winwood de dienst uitmaakt. Zijn
nasale en negroïde stem bepaalt het enorme succes van de groep. Winwood is er
vroeg bij: „I’m a man" schalt het uit duizend jukeboxen.
■kt
eg
or-
•in
en
ijn
igt
bij
•en
ze
er
in
ta
len
lar
uit
ale
te
is
lar
lat
elt,
an.
ze
te
en
tar
Ier
De
iet
de
lie
an
dn
zin
•ei-
LÜS
ze
tte
te
zet
a’s
len
ad:
I
.en
je.
opgravingen die onder leiding van
prof. dr. W. A. van Es van de ROB
zijn verricht, werd duidelijk dat
zijn voorganger, prof. Holwerde,
een halve eeuw geleden verkeerde
conclusies heeft getrokken.
Het Dorestad uit de Karolingi
sche tijd (8e-9e eeuw) kwam te
voorschijn als de grootste handels-
stad van West-Europa uit die tijd.
De opgravingen vergden dan ook
bijna tien jaar veldwerk. In die tijd
stuitte men ook op sporen uit de
Romeinse tijd.
Getracht word te ontdekken
waar het Romeinse castellun Leve-
fanum heeft gestaan. Die speur
tochten hebben nog geen resultaat
opgeleverd. Prof. Van Es meent
dat uit archeologische en schrifte
lijke gegevens blijkt, dat de Ro
meinen langs Oude en Kromme
Rijn een fortenlinie (de Limes)
Traffic sterft een voortijdige en diepbetreurde dood begin 1975. Afgezien van
een korstondige deelname aan Blind Faith in 1969, de „supergroep” met Eric
Clapton, Ginger Baker en Rick Grech in de gelederen, heeft Steve er dan bijna
acht dienstjaren opzitten.
op een meter onder het maaiveld
naast het sportpark van de W
Dorestad blootgelegd. Het eerste
werk is het op kaart brengen van
de overvloed van bodemsporen.
Het zoeken naar het (stenen) cas
tellun dat mogelijk in de buurt
heeft gestaan, hoort daar ook bij.
Bij het blootgelegde aardewerk is
al wel een Romeinse dakpan te
voorschijn gekomen, maar die
heeft duidelijk dienst gedaan voor
een „burgerwoning”, want de
stempels van een legerkorps ont
breken.
Gezien de omvang van de neder
zetting zal het onderzoek lange tijd
vergen. En daarna wacht dan het
nog dieper graven in de bodem om
de resten van de erop aansluitende
bewoningsfase(n) uit de ijzertijd
(1000 tot 0 voor Christus) te kun
nen bestuderen.
der is dan bekend was. Er was al
bewoning in het ijzertijdperk (van
af 1000 v. Chr.). Recent is dan ook
een grafveld blootgelegd waaruit
urnen met crematieresten uit die
periode te voorschijn komen. Dat
veld ligt vlak onder de aardlagen
waaruit de inheems-Romeinse
vondsten worden gedaan en dat
geeft de archeologen de zekerheid
dat hier sprake is van een continue
bewoning van dit strategisch zo
belangrijke centrumgebied, waar
de toen zo belangrije Kromme
Rijn de verbindingsader naar zee
was.
Deze spectaculaire ontdekking
is een voortzetting van de sensatio
nele vondsten die al in 1967 zijn
gedaan. Toen werd duidelijk dat
Dorestad vele malen groter en be-
langrijker moet zijn geweest dan
sinds eeuwen bekend was. uit de
merkt Winwoods leven dus evenzeer als de
stad. Met Traffic spande hij zich in tegen
het fluoriseren van het drinkwater. „Het
komt er nu niet meer van”, verzucht hij,
„het lijkt tegenwoordig wel alsof je alleen
staat in dat soort dingen”. Gezamenlijk
speuren we naar de oorzaken van tamelijk
algemene lusteloosheid in Engeland, zowel
op maatschappelijk gebied als op muzi
kaal terrein. „In Engeland, overheerst de
angst voor de werkgelegenheid. Aan iets
anders denken de mensen niet meer; be
grijpelijk natuurlijk. „Mass-medication"
hè. De tv vertelt de mensen wat belangrijk
is.”
Winwood hecht er evenwel net zo’n grote
waarde aan wat de mensen er zelf aan
willen doen. Dat geldt ook voor de muziek,
vindt hij. „Punckrock, new wave. Het is
geen nieuwe golf. Het meeste is ontstaan in
de hoofden van zakenmensen. De goede
bands natuurlijk uitgezonderd. Het meeste
drijft op de maniertjes, de wijze van aan
kleding of podiumact.”
Met klem en ironie waarschuwt hij er
voor de jaren zestig niet teveel op te heme
len. Winwood: „Wat noem jij ver
nieuwend? Sergeant Pepper’s Lonely He
arts Club Band? Ja? Vóór die tijd waren
de Beatles anders ook erg commercieel.
Net zo als McCartney en zijn Wings nu.
Nee, als dat is wat de mensen willen, dan is
dat een teken van de tijd waarin we leven.
Willen ze lieve muziek, damnerken we dat
op een gegeven moment. Niet dat het een
ieder zal bevallen. Oh, neeone man’s
peace love dove is another man’s poison.
Steve is wat losgekomen, neemt nu bij tijd
en wijle zelf het woord en wijt zo tussen
neus en lippen door de smaakverschraling
van het publiek aan het verdwijnen van de
piraten-radiostations.
Zijn vrij gesloten karakter brengt met
zich mee dat hij het beste over zijn eigen
gedrag kan praten als dat op een vrij
abstracte manier gebeurt. „Kijk, ik ben
muziek gaan maken omdat ik me daar het
beste in kan uitdrukken. Niet alleen, na
tuurlijk. Muziek is kunst, daarnaast heeft
het voor anderen, voor het publiek bij
voorbeeld, een lichamelijke betekenis.
Voor de jockey is het paard waar hij op zit,
iets anders dan voor het publiek dat bij de
races komt kijken, snap je? Voor mij is het
belangrijkste de muziek er uit te ha
len.” Steve wijst op zichzelf en dan naar
mij.
absoluut niet vergelijken met die spreuken'
die over Clapton verschenen (diens fans
gingen zo ver dat ze overal „Clapton is
God” opkladderden - JO).
Het gespreksonderwerp verschuift, de
achtergrond van zijn componeren komt
ter sprake. Winwood: „Ik groeide op in een
plaatsje aan de rand van Birmingham, een
naargeestige, zwarte omgeving. Een stadje
dat er trots op is onafhankelijk te zijn. De
industrie overheerst er het leven van de
mensen evenals in Birmingham-stad, hoe
wel het groene platteland vlakbij is. Toen
ik een jaar of tien was gingen we al naar
het centrum, wat later zo met 13, 14 jaar
regelmatig naar Londen. Later trok het
platteland en het gezonde leven me meer.
Ik was een jaar of zeventien, achttien toen
ik buiten ging wonen. Het optrekken met
de Spencer Davis Group ging zo zwaar,
weet je.”
„Inderdaad is het opvallend, ja. Aan de
ene kant ben ik een „city kid”, een stads
jongen, maar anderszins hou ik van het
land. In mijn muziek, zeg je? Ja, in een
elpee als „John Barleycorn must die” zit
volksmuziek, folkelementen. Eigenlijk
hadden we op die stijl moeten voortbordu
ren. Er zijn allerlei muzikale invloeden
in verwerkt, zonder datHet is harmi-
nieus gedaan. Een plaat als „Low Spark of
High Heeled Boys” bevat veel duidelijker
stadsmuziek. weet je, als ik niet musicus
zou zijn dan werd ik boer of autocou
reur. Nee, dat is niet in tegenspraak. Ik zie
het juist niet zo als een tegenstelling. Eh
juist, allebei de elementen zitten in me.
De liefde voor het gezonde leven ken-
Al in de Romeinse tijd moet Wijk
bij Duurstede (Dorestad) een han-
delspllats van betekenis zijn ge
weest. Dat blijkt uit opgravingen
die de Rijksdienst voor Oudheid
kundig Bodemonderzoek UIT
Amersfoort onlangs in begonnen.
Bodemsporen van een inheems-
Romeinse nederzetting zijn al over
een oppervlakte van 12 ha blootge
legd. Dat grote dorp uit het begin
van de jaartelling is gesitueerd in
de wijk ’t Horde, die bestemd is als
terrein voor woningbouw. Dat
bouwen komt eerst over enige ja
ren aan bod en de archeologen
verwachten vóór die tijd spectacu
laire vondsten te kunnen doen.
Reeds nu blijkt dat Dorestad ou-
Hij leunt even terug, peinst over de
vraag die ik hem stel over zijn individualis
me en het leiderschap dat hem altijd wordt
toegeschreven. Onder bijval van Nicole,
die er inmiddels is bijgekomen, zegt hij:
„Iedereen heeft me altijd apart gezet. Ze
vroegen me óf altijd om advies óf ze lieten
alles aan me over. Jij kan het voor elkaar
krijgen, Steve, zeiden ze dan. Ook de jon
gens van de platenmaatschappij riepen
dat als Traffic weer eens een tijdje niets
had gedaan. In het begin was dat met
Traffic niet zo. Iedereen was min of meer
gelijkwaardig. Dat vond ik wel prettig, ja,
maar bij de tweede elpee (Traffic geheten
JO) had elk van ons al, een ietwat ander
idee over wat goed was. Dan krijg je
compromissen en een gespannen sfeer.”
Traffic wilde volgens Winwood „bepaal
de vormen van traditionele muziek ver
mengen, het in een nieuw jasje steken en
er iets van het stadsleven inleggen”. Hij
verklaart waarom het fout liep. „Dave
Mason voelde zich boven ons verheven. Hij
zou wel eventjes vertellen hoe het moest
Doe dit. Ik heb het in mijn hoofd, zei hij.
„Onze tweede single. Hole in my Shoe, is
helemaal door hem gemaakt. Toen dacht
ik: één van ons moet eruit. This town ain’t
big enough for you and me. Dave ging en
Steve bleef.
„Toch geloof ik dat je alleen met een
groep iets kunt bereiken. Ik hou ervan om
samen te spelen. Sessies te doen. Aan het
eind van het jaar ga ik op tournee met een
band. Ik heb deze elpee vrijwel in mijn
eentje gemaakt. Mensen als Alan Spanner,
Willy Weeks, Andy Newmark, Junior Mar
vin en Jim Capaldi hebben een handje
geholpen, maar volgens mijn ideeën is het
allemaal opgenomen. Jim Capaldi wilde
op een gegeven moment iets veranderen.
Toen heb ik gezegd: dan ga je maar Jim,
dit is mijn elpee.”
Mg SSSS®
Hij wil best alles vertellen over zijn el
pee, maar zijn ogen priemen waarschu
wend in je richting als je je meer geïnteres
seerd toont in de mens Winwood dan in de
wijze waarop de opnamen zijn verlopen.
Zijn gedrag is dat van een enigszins bange
introvert, waarvan je je eenvoudigweg niet
kunt voorstellen dat hij de podia van ’s
werelds grootste concertzalen beklommen
heeft om het publiek te ontroeren met zijn
vervoerende stemgeluid of zijn opzwepen
de, haast uitbundige orgelspel. Steve is
niet het voorbeeld van de grote showbizz-
ster en zijn kinderlijk-vriendelijke vrouw
tje Nicole is bepaald niet zo’n meid die
verveeld tegen haar popster ophangt.
Zij vertoont het enthousiasme, dat En-
gelsen wel vaker ten toons preiden bij hun
eerste bezoek aan Nederland. In snel tem
po somt ze onze deugden op. Ze kan er
maar niet over uit dat de meeste Hollan
ders haar uitstekend weten te begrijpen en
in haar eigen taal weten te antwoorden.
Fris van de lever, kortgeknopt koppie, een
meid naar je hart. Nicole vouwt een punt
zak open, deelt speculaasjes uit en snuift
diep de heerlijke geur van die „spiced
cookies” op. Haar oma was een Hollandse,
vertelt ze. Die bakte vroeger zelf zulke
lekkernijen.
Steve Winwood laat zich niet zo gemak
kelijk gaan. Hij past onbewust en onbehol
pen technieken toe om je dat duidelijk te
maken. Hij zit wat in elkaar, zijn armen
