Twee westerns opnieuw uitgebracht
amsterdam
9
haarlem
Veel prolongaties
Sardijnse cultuur door
technologie bedreigd
Molly and John'
bezit weinig
originaliteit
i
NOS zendt drieluik van Louis van Gasteren uit
Kleine schaal
Charlie Chaplin
Kwade geesten
Keuring
L
FILM
13
VRIJDAG
JULI
19 7 7
1 5
F
■i
Charles Boost
I
4
Wie zich nog iets herinnert van de Italiaanse speelfilm ’Banditi a
Orgosolo’ die in 1961 door Vittorio de Seta gemaakt werd en destijds
met allerlei prijzen op festivals onderscheiden werd, zal zich zonder
veel moeite kunnen inleven in de sfeer van ’n drietal films die Louis
van Gasteren in de afgelopen twee jaar gemaakt heeft over Sardinië.
De Seta’s film ging over ’n jonge herder op dat eiland die ten onrechte
verdacht wordt van diefstal en moord op een politieman en uiteinde
lijk gedwongen wordt de bergen in te vluchten om aan de bevooroor
deelde rechter te ontkomen. Door zijn isolement in het ontoegankelij
ke bergland wordt hij de bandiet die hij nooit heeft willen worden. De
film eindigt met de beroving en het doden van een eenzame schaap
herder.
■kt
**^w**»m
•I
Zomerslaap in bioscopen
z '4- -
<4/*.
Molly (Vera Mileshoudt John onder schot in een dramatische scène.
b
gel<
1
In die tijd, zo omstreeks 1961, bezocht
Louis van Gasteren (op huwelijksreis)
voor het eerst dit oude eiland van de
Middellandse Zee en hij raakte zo onder de
indruk van de wilde natuur en de niet in
ons beschavingspatroon passende bevol
king dat hij er jaarlijks en dikwijls meer
malen per jaar naar toe ging om er te
filmen en achter de geheimen van dit ma
gische eiland te komen. Niet in de laatste
plaats achter de archeologische geheimen
die pas vele jaren later de internationale
beroepsarcheologen naar dit kleine para
dijs voor bodemonderzoekers lokte.
De documentaires van Louis van Gaste
ren over Sardinië spelen zich vijftien jaar
later af, maar allerlei factoren die in „Ban
dieten van Orgosolo” een rol spelen, zijn
nog altijd geldig, zoals de geslotenheid en
fierheid van het volk, zijn afkeer van de
politie die bij misdaden van enige omvang
afkomstig is van het Italiaanse vasteland,
zijn sterk ontwikkelde zelfstandigheidsge-
voel.
De bioscoop-agenda van deze week ver
toont weer een vertrouwd beeld, praktisch
alle films van vorige week zijn opnieuw
present en alleen Studio durft wat'nieuws
aan.
Begonnen wordt met „Salude e Liberta-
de”, een traditionele groet en heilwens op
Sardinië waarin de vrijheidsdrang van dit
vele malen overvallen volk tot uitdrukking
komt. Gelegen op de vaarroute door de
Middellandse Zee heeft het eiland in de
loop van zijn geschiedenis invallen, roof en
moord over zich heen moeten laten gaan
van Moren, Phoeniciërs, Grieken en Ro
meinen, ongewenste bezoeken die de be
volking steeds weer opnieuw deed vluch
ten naar het woeste, onherbergzame bin
nenland waar een fantastisch net van ves
tingwerken is ontstaan waarvan nu de
ruïnes nog overeind staan.
(„Bericht uit Biafra”, „Omdat mijn fiets
daar stond”, „Begrijpt u nu waarom ik
huil”) zijn de dokumentaires over „Sar
degna” geen geïllustreerde VVV-folders
over het rotsachtige eiland in de Middel
landse Zee geworden. Al knaagt het gewe
ten van de filmer die vreest dat zelfs in
deze vorm het eiland in de belangstelling
van dagjesmensen en zonneaanbidders ge
bracht zal worden en een stroom van toe
risme zou kunnen veroorzaken. De eerste
tekenen van een dergelijke oriëntatie bij
blasé reizigers die al op alle stranden van
Eurona gebruind zijn, doen zich al voor.
Wat hem de onzekerheid geeft of er nog
wel iets met goede bedoelingen te doen is
dat niet in zijn tegendeel verandert.
Maar goed, Van Gasteren was al begon
nen aan zijn studie over een door technolo
gie bedreigde cultuur en hij heeft haar in
drie delen beëindigd van gemiddeld een
uur en langer die op drie zondagen (31 juli,
7 en 14 augustus a.s.) door de NOS op het
scherm gebracht zullen worden.
Hier vinden op het ogenblik de belang
rijkste bodemonderzoekingen plaats en
het wemelt er van speleologen en fossiel-
onderzoekers. En terwijl een groepje Ja
panners toelicht hoe zij de welvaart op dit
eiland willen brengen door het stichten
van nieuwe industrieën praten de oude
dorpsbewoners over de heldedaden van
Giovanni Corbeddu en legt een in het vak
vergrijsde advokaat uit, dat Sardinië naast
het Italiaanse recht dat velen beschouwen
als koloniaal onrecht, er een Sardijnse
gewoonterecht bestaat dat de bevolking
meer aanspreekt.
Uit alles blijkt dat Louis van Gasteren
kind aan huis is op Sardinië, met de men
sen kan praten en een duidelijk inzicht
heeft in de dramatische en onherroepelij
ke ondergang van een zeer eigen cultuur.
Wat dit drieluik ver verheft boven een
gewone documentaire.
In het tweede deel, „De Sardonische
Glimlach” wordt gezocht naar een verkla
ring van die algemeen gebruikte omschrij
ving van een sarcastische grijns en op
andere raadselachtige dingen op dit magi
sche eiland met zijn „nuraghen”, de ves
tingtorens die ook een andere ontstaans-
hypothese kennen, en de jaarlijkse bezwe-
ringsoptocht door het dorp Mamoiade
waaraan zwarte maskers, huiden, koeie-
bellen en lassowerpers bijhoren om de
kwade geesten uit het dorp te helpen ver
drijven.
met hoornen heff uit het gewei van de
„mufflone”, de steenbok, de kunstige ver
sieringen gemaakt van de bast van de
kurkboom.
Carabinieri onderzoeken de Sardijnse
moerassen naar gevluchte bandieten.
„Duel in the Sun” werd een van die
groots opgezette en doorwrochte werk
stukken waarmee David O’Selznick in de
filmwereld een unieke reputatie van onaf
hankelijk filmproducent opbouwde. Hij
was de grote man achter de schermen van
succesvolle produkties als „Dinner at
Eight” „David Copperfield” „Gone with
the Wind”, „Rebecca”, „The third Man” en
na „Duel in the Sun” van „A Farewell to
Arms”. Toen hij in 1965 stierf, verloor
Hollywood een van zijn kleurrijkste man
nen over wie ontelbare anecdotes de ronde
deden.
Ook over „Duel in thè Sun” waarin Selz-
nicks vrouw Jennifer Jones de hoofdrol
speelde naast Joseph Cotton, Gregory
Peck en Lionel Barrymore is veel van de
koortsachtige uitwisseling van memo’s
bewaard gebleven waaruit blijkt dat Selz-
nick zich met alles bemoeide, zowel met de
te lange werkdagen van zijn vrouw als met
het budget dat voor reclame en adverteren
van de film gereserveerd zou moeten wor
den, als met de mogelijkheden onrzich te
ontdoen van Josef von Sternberg toen
assistent-cameraman.
Veel van die verhalen vonden hun beves
tiging in „Memo from David O’Selznick”,
een kostelijke verzameling van memo’s die
Selznick tijdens zijn produkties naar zijn
naaste medewerkers en adviseurs stuurde
om ze op fouten attent te maken, om ze te
complimenteren met de „rushes” die hij de
avond tevoren had gezien van de opnamen
van die dag of om te reageren op opmer
kingen en suggesties die hij per brief of
telefoon ontvangen had. Gebundeld geven
deze spontane reacties op de dingen die
tijdens een produktie rondom Selznick
aan de gang waren een verhelderend in
zicht in de problemen bij het maken van de
diverse films waaraan Selznick zijn naam
als producent verbond.
Een film die van het begin af aan zo
overtuigend in de publieke smaak is geval
len, kan het in de volgende weken moeilijk
slecht gaan doen, zodat ook de vierde week
die „Een Brug” nu in een kleine dertig
bioscopen ingaat bijzonder succesvol zal
zijn, ongeacht het weer. In Amsterdam
zijn dat City, Cinerama en Saskia. Dat
houdt in dat andere Amsterdamse biosco
pen rustig blijven doorsudderen op films
die het redelijk goed doen, of grijpen naar
geijkte successen uit het verleden als een
de Funèsfilm („Wie dan leeft, wie dan
zorgt” in Alhambra, „Vakantieperikelen
met funes-te Gevolgen” in City, „De Eend
Evenals in Haarlem zal de titel van de
best lopende film in Amsterdam wel „Een
bmg te ver” zijn. Het epos van de strijd om
Arnhem, geregisseerd door Richard Atten
borough onder toezicht van de weinig
zachtaardige Joseph E. Levine heeft, vol
gens opgave van het verhuurkantoor in
zijn eerste speelweek meer dan anderhalf
miljoen bruto opgebracht.
Het begin van de film waarin „Lawless
John” een bankroof pleegt, in een vuurge
vecht met de sheriff en zijn mannen ont
snapt, onderweg zijn gewonde kameraad
ondschadelijk maakt maar na enige moei
te toch door de wet te grazen wordt geno
men, is in zijn geheel in slow motion opge
nomen wat niet pleit voor de originaliteit
van de regisseur die zich ook verder langs
veel betreden paden begeeft. John komt in
de locale gevangenis met het vooruitzicht
van dood via de strop, wekt echter de
liefde op van de vrouw van de sheriff die
in een triest huwelijk kinderloos is geble
ven en weet met haar de galg te ont
vluchten.
Een eindeloze zwerftocht van de twee
vogelvrijverklaarden volgt, Molly (Vera
Miles) krijgt onderweg nog het lang ge
wenste kind maar ontdekt tegelijkertijd de
onbetrouwbaarheid van John. Ze heeft
hem van de dood gered, aan haar de ge
dwongen taak hem met eigen hand te
doden.
en de Cadillac” in Desmet), of als „De
kleine Wereld van Don Camillo” met Fer-
nandel (Tuschinski), „Muiterij op de Boun
ty” (Rialto), „Een Handvol Dollars”(Calyp-
so), „Mary Poppins” (Flora, Calypso Club)
of „Irma la Douce” (Du Midi).
Nouchka van Brakels „Het Debuut”
gaat daarbij zijn negende week in en
„Deep Throat” blijft Van Agt tarten met
„Deep Throat” die ongehinderd dank zij
een verbouwing tot 49 zitplaatsen in Cen
traal zijn 22ste week ingaat. Zodat de enige
première in Amsterdam en tegelijk voor
het hele land te vinden is in Cinétol waar
de bescheiden western „Molly and John”
gaat van regisseur Gary Nelson.
Yves Montand en Francois Perier in de
Franse politiefilm „Python 357”, die dit
weekend in Studio gaat.
Over de derde, maar nu „echte" premiè
re van deze week, vindt u meer onder het
kopje films in Amsterdam.
Wat hier gebeurt op kleine schaal staat
volgens Van Gasteren model voor wat
overal ter wereld in groter formaat ge
beurt bij het opvoeren van de welvaart.
Vestiging van industrieën, milieuvervui
ling, het in bezit nemen van natuurgron
den met als enige winst een kleine verho
ging van het welvaartspeil. En waar wij, in
West-Europa de onherroepelijke gang van
zaken nog enigszins kunnen ophouden en
vertragen door protestacties en inspraak
procedures, daar werd de bevolking van
Sardinië min of meer voor een voldongen
feit geplaatst. Boeren en herders zijn van
hun grond vervreemd, de verdiensten van
de industrieën komen niet het eigen land
ten goede, maar verdwijnen naar het bui
tenland waaronder het vasteland van Ita
lië. De Sardijnen zelf verlaten bij tiendui
zenden hun grond om als gastarbeiders in
Zwitserland, West-Duitsland en Neder
land genoeg te verdienen om hun gezin in
leven te houden. Hun heimwee, zegt Van
Gasteren, is niet te stelpen.
De intrige heeft zijn spannende momen
ten en hier en daar is de wil bij scenario
schrijver Terry Kingsley en regisseur Ga
ry Nelson aanwezig niet in alle cliché’s van
de geëikte western te vervallen, maar het
verhaal neemt een richting waarbij alle
mogelijke gebeurtenissen zich bij voor
baat laten raden. Maar goed, het is tenslot
te de enige première van deze week, enige
clementie is dus op z’n plaats!
Gebleven zijn „The Big Bus” in Palace
met in de nachtvoorstellingen Bruce Lee
in „The Way of the Dragon” en op de
kindermatinees Walt Disney’s speelfilm-
productie „De Appelbollenbende”. Verder
„Once upon a Time in the West” in Roxy
en ’s nachts „Turks Fruit”, „The Scarlet
Buccaneer” in Frans Hals, „Twee door het
dolle heen” (met Terence Hill en Bud
Spencer) in Lido en natuurlijk „A Bridge
too Far” in Luxor.
Voor de middagvoorstelling heeft Roxy
gekozen voor de Nederlandse jeugdfilm
„Peter en de Vliegende Autobus” van
Karst van der Meulen, waarin Lex Goud-
smit als een verstrooide professor met zijn
onhandige zoon (Martin Brozius) een uit
vinding doet waardoor allerlei dingen
gaan zweven. Ook de schoolbus waarmee
Peter en zijn schoolvriendjes een tochtje
naar de Efteling gaan maken. Er is een
Uiteraard is het aantal doden in „Voor
een handvol Dollars” te zien in het Amster
dams Calypso groter, want Clint East
wood die met deze uit 1966 daterende film
internationale bekendheid kreeg, heeft
nooit op een dode tegenstander meer of
minder gekeken. Maar het publiek was
inmiddels wat gewend en reageerde niet
meer zo emotioneel.
Het sluitstuk van dit drieluik over een
weinig bekend eiland vormt „Corbeddu”,
weliswaar de eerste film die Van Gasteren
over Sardinië maakte en al in 1975 door de
NOS vertoond, maar toch een duidelijke
afronding van het tevoren geplande
drieluik. Corbeddu is een bandiet uit de
vorige eeuw, een historische figuur over
wie nu nog door de oudere bewoners met
eerbied en ontzag, maar ook met genegen
heid gesproken wordt. Er is in de loop der
jaren een legende Cordebbu ontstaan
waarin de struikrover een verzetsheld en
een Sardijnse Robin Hood is geworden die
de rijken bestal om de armen te kunnen
helpen. Corbeddu’s schuilplaats was een
uitgebreid bergspelonk die nog bestaat en
naar hem genoemd is.
Overigens was „Duel in the Sun” een
eerste wildwestfilm die grote moeilijkhe-
Van de zijde van dat vasteland was men
wederkerig ook niet erg over het Sardijnse
volk te spreken. De Seto noteerde tijdens
de verfilming uitlatingen van carabinieri,
overgekomen voor een pas gepleegde
moord. Generaliserend merkten ze toen
op: „Het zijn allemaal schurken... Het dorp
zou van de kaart weggeveegd moeten wor
den, de bossen op de bergen platgebrand
en de spelonken waar het geboefte zich
schuilhoudt, zou door vlammenwerpers
moeten worden uitgerookt.
J
Hoogtepunten van humor zijn de scènes
aan de lopende band, Charlie als proefko
nijn voor een eetmachine die de lunchtijd
moet bekorten, het gevangenisoproer en
Charlie op rolschaatsen in het lege waren
huis. Nog altijd weigert hij een sprekende
film te maken, men krijgt tegen het einde
alleen zijn stemgeluid te horen als hij tekst
improviseert bij een liedje dat hij als zin
gende kelner verplicht is ten gehore te
brengen. Vrijdag- en zaterdagavond 21
uur.
In het Filmhuis Zandvoort in de biblio
theek krijgen de bezoekers de zeldzame
kans Charlie Chaplins „Modern Times” te
zien, een van de mooiste persiflages op de
moderne tijd die toen de film gemaakt
werd in 1936 moest worden gesitueerd.
Filmhuis Zandvoort biedt dit weekend
Modern Times, een Chaplin-klassieker.
In die zeventien jaar dat Van Gasteren
met grote regelmaat Sardinië bezocht en
vriendschap sloot met de weinig toeganke
lijke bewoners, is er heel wat veranderd op
het eiland. Uiteraard niet ten goede. Of
wèl? De levensstandaard is er wat verbe
terd maar dat is dan te danken aan de
vestiging van enige petro-chemische in
dustrieën die water en lucht vervuilen en
kostbare kustgebieden bezet houden
waarvoor de inwoners hun gering grond
bezit hebben moeten af staan. Tegen beta
ling natuurlijk, maar als straks een of
meer bedrijven dicht gaan, en die bedrei
ging hangt al enige tijd boven het eiland,
dan komen de inheemse arbeiders op
straat te staan, zonder geld en zonder het
lapje grond waaruit ze eens een karig
bestaan konden putten.
en de door Jennifer Jones gespeelde zigeu
nerachtige Pearl Chavez, waarbij
driekwart der gegadigden sneuvelt.
Zoals iedereen begrijpt die iets gezien
heeft van het werk van Louis van Gasteren
dief die het geheim van de professor wil
.stelen en er is daarop aansluitend een
massale klopjacht op de schurk in het
pretpark. Een aardig, avontuurlijke kin
derfilm met een goede oude en jonge be
zetting.
’s Avonds gaat in dit theater „What’s up
Doe?”, een dolle comedie die vol vergissin
gen van Peter Bogdanovich die Barbra
Streisand en Ryan O’Neal voor de hoofd
rollen engageerden en zelf zorgde voor een
arsenaal van misverstanden, achtervolgin
gen en slapsticks. In de nachtvoorstellin
gen en op maandag de uiterst boeiende
Franse politiefilm „Python 357” met een
voortreffelijke rolbezetting waarin de na
men van Yves Montand, Simone Signoret,
Francois Perier en Stefania Sandrelli
voorkomen. Montand speelt een verbitter
de 45-jarige vrijgezel die geheel opgaat in
zijn beroep van politie-inspecteur. Als hij
toevallig kennis maakt met een Siciliaans
meisje dat het ouderlijk huis is ontvlucht
wordt hij verliefd op deze capricieuze Syl
via die meer vrienden heeft, onder meer
Montands chef Francois Perier. Maar daar
komt de eenzelvige Montand pas achter als
hij op een avond Sylvia vermoord in haar
flat vindt en ontdekt dat alle sporen die de
dader heeft achtergelaten in zijn richting
wijzen. Een grootse rol is weggelegd voor
Simone Signoret, in het werkelijke leven
de vrouw van Yves Montand die in „Py
thon 357” de invalide vrouw van Perier
speelt. Regisseur Alain Corneau weet de
ingewikkelde misdaad-plot langzaam en
perfect te ontwikkelen tot een onverwach
te climax.
den met de keuring kreeg door zijn ver
toon van boosaardige karakters en van
veel geweld. Lionel Barrymore’s zoon Jes
se en Lewt (Joseph Cotton en Gregory
Peck) worden beiden verliefd op Jennifer
Jones en de film eindigt met een pistolen
duel tussen de broers en later tussen Lewt
Zo schrijft hij op 6 april 1945 aan zijn
produktie-manager Johnston: „Ik zou ook
graag willen dat je tegelijkertijd Joe (Josef
von Sternberg) duidelijk maakt dat we tot
nu toe niet die bijdragen op het gebied van
camera-instellingen en belichting gekre
gen hebben waarop ik had gehoopt; ik heb
veel kritiek van hem gehoord wat er ge
beurd is maar voor achter-af kritiek heb ik
hem niet geëngageerd; ik had gehoopt dat
de afwezigheid van een „production desig
ner voor hem een geweldige kans zou
hebben betekend deze functie tot zich te
trekken, maar dat heeft hij niet ge
daan
Het is buitengewoon rustig in de bioscoopwereld waar de meeste
theaters in een soort zomerslaap eindeloos door blijven gaan met prolongeren en
het uitbrengen van reprises. Over het hele land gerekend worden er deze week drie
premières uitgebracht, waarvan er twee de aanduiding „r.i.” meekregen, dat wil
zeggen „re-issue”, dat wil zeggen opnieuw uitgebracht'’. Dat zijn Sergio Leone’s
welhaast klassieke spaghetti-western „A Fistfull of Dollars” uit 1966 en een nog
oudere, eveneens klassiek verklaarde film over het wilde westen, de uit 1946
daterende ,,Duel in the Sun” van King Vidor (deze week alleen in Utrecht te zien).
Door het isolement waarin ze noodge
dwongen kwamen te leven bleven gewoon
tes en gebruiken, tien, soms twintig eeu
wen voortbestaan. Van Gasteren speurt
met zijn camera naar die overgeleverde
bestaansvormen, de jaarlijkse rodeo in het
plaatsje Sedilo, de onverslijtbare messen,
wapen en onmisbaar gebruiksvoorwerp
X
-Ml
