Voor Oscar van Hemel blijft
componeren één lange strijd
Nederlandse
Orgelconcerten in St. Bavo
Theaterwetenschap krijgt
vorm in Scenarium
Oppervlakkige boekjes
over oud Vlieland
Rembrandtfilm
film bekroond
De
allernieuwste
Yamaha’s nu alweer
speelklaar
in onze showroom
in première
Liefdevol vakmanschap 1
bij organist Frieberger
I
A
iimimi
1
Rijke afwisseling op het Miiller-orgel
.J
en Freek
Nieuwe plannen
voor Bram
Boek Iris Murdoch
mag niet in
Zuid-Afrika
KRUISWEG 45-49 HAARLEM 023-320244
L85-JARIGE MUSICUS VELE MALEN BEKROOND
f
11
KUNST
19 7 7
JULI
2 9
VRIJDAG
Drie etappes
Strijd
Tweede opera
Romantisch
i
V
Nieuw orgel
'H
llllIIIlllllllllllIllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllli
Nieuwe piano
1
(Door Frank Schoonhoven)
HILVERSUM. „Er is een omwenteling in de muziek gaande, die
het allemaal een beetje onduidelijk maakt. Het lijkt wel of er wordt
gestreden en men in die strijd een brug te ver gaat. Toegegeven, het
leven, óók van componisten, is een strijd en door die strijd is een totaal
andere situatie ontstaan. De jongeren overheersen nu en dat is te
begrijpen, maar soms niet te rechtvaardigen. Wij, oudere componisten,
tellen niet meer mee. Er is op het gebied van de serieuze muziek een
club ontstaan in Nederland. Zit je niet in die club, dan speel je niet
meer mee”.
ri
2
n
Lm
“1
OSCAR VAN HEMEL
(ADVERTENTIE)
72
Gierstraat 52-56 - Haarlem - Tel 023-312992
(ADVERTENTIE)
bibliotheek
in
in
ti«.
»rs
K. v. L.
Alphenaar
Het is de bedoeling dat Jan de Hont
volgend jaar samen met Freek en Bram
aan een nieuwe show gaat werken. Verder
wordt in het najaar de grammofoonplaat
van het huidige Hoop-programma ver
wacht. In januari komt er een omgewerkte
televisieversie van Interieur.
Op de lijst staat ook het nummer
van 27 juni van het Westduitse tijdschrift
Der Spiegel.
Zoals de gewoonte is, is voor het verbod
geen reden opgegeven.
paard gaande blijmoedigheid nooit verloo
chend. Van de teleurstelling, die uit zijn
bovenstaande woorden spreekt, is in zijn
muziek nooit sprake geweest.
Ook niet in zijn jongste werk, dat hij nu
bezig is te orkestreren en dat in het najaar
bij Donemus in druk zal verschijnen. Het
is zijn derde vioolconcert waarin hij, zoals
hij zegt, een stapje terugdoet. „De lichame
lijke conditie is niet geweldig en daarom
ben ik zo gelukkig, dat ik kan werken. Als
ik trouwens bezig ben, vergeet ik alles. Ik
zie tijdens het componeren tableaus voor
me: de schilderkunst heeft altijd invloed
op mij uitgeoefend’’.
Oscar van Hemel deelt zijn leven in drie
etappes in. De eerste etappe was in België:
zijn conservatoriumtijd in Antwerpen tot
1914. Daarna kwam de tweede periode,
waarin hij lessen nam bij Willem Pijper in
Rotterdam en sterk onder de invloed stond
van deze grote Nederlandse componist. In
die jaren (1931 tot 1933) kreeg hij veel
contacten door met succes deel te nemen
aan compositieconcoursen. Zijn derde pe
riode begon in 1949, toen hij zich in Hilver
sum vestigde.
Het rijtje van bekroonde werken ih zijn
oeuvre is groot. In 1938 werd zijn piano
kwartet in Brussel onderscheiden en in
1939 zijn pianotrio in Antwerpen. In 1948
kreeg zijn Ballade voor orkest de rege
ringsprijs en zijn eerste vioolconcert in
1949 de prijs van de stad Amsterdam. De
hoofdstad bekroonde ook in 1956 zijn her-
denkingshymne. Tweemaal kreeg Oscar
van Hemel de Visser-Neerlandia-prijs, na
melijk in 1958 voor de geestelijke cantate
Maria Magdalena en voor zijn zesde strijk
kwartet. Zijn vierde strijkkwartet werd
niet alleen in Luik onderscheiden maar
kreeg ook de Prof. dr. Van der Leeuw-
prijs. De kroon op zijn carrière waren de
beide cultuurprijzen, die Oscar van Hemel
kreeg: in 1964 in Hilversum en in 1972 in de
provincie Noord-Brabant.
spreekt. De avant-garde heeft moeten reti
reren uit noodzaak om het verloren terrein
terug te winnen, om weer contact met het
luisterpubliek te krijgen".
Heeft Oscar van Hemel zelf niet meege
daan aan vernieuwing in de muziek?
„Natuurlijk wel, maar ik ben nooit tot
het uiterste gegaan. Dat alles kan en mag
in de muziek (of in welke andere kunst) is
een utopie. Er zijn wetten, die voor een
deel voortvloeien uit het ambachtelijke.
Natuurlijk moet je als kunstenaar abso
luut vrij kunnen zijn, maar je moet met die
vrijheid om weten te gaan. Het is een klein
kunstje - of misschien wel helemaal geen
kunst - om maar wat te doen. En je moet
.nooit vergeten, dat je niet voor jezelf
schrijft, maar voor die ander.
„Het .gevaar voor snobisme ligt altijd op
de loer en kan vooral jongere componisten
op een verkeerd spoor brengen. Als het
maar anders is dan anders. Ach, vele van
die jongeren hebben in het verleden zó hun
best gedaan om het interessant (voor hen
zelf) te maken, dat ze het publiek vergaten.
Gelukkig hebben vele van die jongeren
ontdekt, dat muziek moet aanspreken! Ge
lukkig worden daardoor in Nederland
weer stukken geschreven, die iets te zeg
gen hebben!”
Hoe gaat Oscar van Hemel te werk bij
het componeren?
„Ik ga uit van het intuïtieve. Ik voel waar
ik heen wil, maar het is altijd een geweldi
ge strijd om dat ook te realiseren. Het móet
een lange strijd bij mij zijn, anders is het
niet goed. Ik ben uiterst moeilijk voor
mezelf. Nogmaals, ik weet wat ik wil, maar
ik moet het vele malen opschrijven en even
zovele malen weer uitkrabben. Compone
ren is voor mij vallen en opstaan”.
Twee boekjes over Vlieland zagen dit
jaar het licht bij Uitgeverij Het Wereld
venster in Baam. Ze zijn allebei sa
mengesteld door Jan Houter, die daar
voor oude foto's en prenten gebruikte.
Opzet en inhoud van beide boekjes
verschillen nogal in kwaliteit en heb
ben niets te maken met het Vlieland
van nu. Wie Vlieland wil leren kennen
zoale het er nu bij ligt hoeft ze niethte
kopen. Wie echter interesse heeft in de
lang vervlogen gebeurtenissen op het
Waddeneiland kan er een gezellig uur
tje mee bezig zijn.
libretto is van mij. Ik ben ervan overtuigd
dat deze opera het goed zal doen. Mis
schien zeggen sommigen, dat ik stapelzot
ben om ermee door te gaan, maar tegen
hen zou ik willen zeggen: Debussy is tien
jaar met zijn Pelléas et Mélisande bezigge-
weest en Alban Berg heeft jaren en jaren
met zijn Wozzeck lopen leuren voordat
iemand het wilde hebben".
Onder auspiciën van de Sectie Thea
terwetenschap van de Academische
Raad en het Toneelmuseum in Amster
dam verscheen dit jaar het eerste deel
van Scenarium, een Nederlandstalig
„tijdschrift" dat zich uitsluitend wijdt
aan de theaterwetenschap. Vanzelf
sprekend bijna, verschijnt Scenarium
bij de Walburg Pers in Zutphen, een
fonds dat zich ook in het verleden
bijzonder verdienstelijk maakte met
betrekking tot diverse toneelpublika-
ties.
Scenarium deel I is het eerste boe
kwerk in de reeks voor Theaterweten
schap, die gesubsidieerd wordt door
CRM. De Reeks zal het karakter dragen
van een serie jaarboeken. Er zullen
wetenschappelijke studies ovei- theater
in de ruimste zin in worden gepubli
ceerd. Scenarium staat onder redactie
van E. Alexander en W Hogendoorn. In
Ook het volgende programmawerk; een
serie korte stukken die eind vijftiende
eeuw door Hofhaimer (een der eerste or-
gelvirtuozen uit de geschiedenis) werden
gecomponeerd, wees in de uitvoering op
die speciale vertrouwdheid met dit instru
ment. Alle zes composities kwamen in rij
ke afwisseling, met smaakvolle registra
ties, onder Frieberger’s handen stijlvol tot
leven.
Rupert Friebergers als programma-be-
sluit gekozen eigen improvisatie (over het
„Veni Creator”), die op het populaire ele-
Liefdevol vakmanschap sprak uit de
aanpak van de partita over „Ach wie
flüchtig, ach wie nichtig” van de 41-jarige
Augustinus Kopfreiter. Niet al te interes
sante muziek overigens, deze harmonisch
nog aan de traditie gebonden compositie
in soms half-populaire stijl.
Het eerste deel van Scenarium bevat
een artikel over de organisatie van het
toneel in de negentiende eeuw, geschre
ven door H. H. J. de Leeuwe; en een
bijdrage van Cor Geljon over Jacob
van Lennep en het toneel in dezelfde
eeuw. H. van den Bergh en J. M. Borde-
wijk-Knotter schrijven over de relatie
publiek-theater. R. L. Erenstein voegt
„Niet uitgesloten is, dat Scenarium,
afhankelijk van de belangstelling en de
financiële mogelijkheden, frequenter
óf minder vaak dan eenmaal per jaar
zal verschijnen; evenmin dat sommige
delen geen losse bijdragen maar een
studie ter grootte van een boek zullen
bevatten.”
In 1924 bood het bestuur van de honderdjarige Noord- en Zuidhollandsche
Reddingsmaatschappij deze fraaie reproductie aan de bemanningsleden van de
reddingsboten. (Illustratie uit Strandingen en reddingen rond het eiland Vlieland).
een voorwoord wijzen beide publicis
ten voorzichtir op de aard van weten
schappelijke theaterpublicaties in deze
vorm:
Regisseur-schrijver Karst van der Meu-
len was met een van zijn acteurtjes, Marcel
Majoor, uitgenodigd om dit festival bij te
wonen. Uit 43 ingezonden films werd door
een jury, bestaande uit volwassenen, kin
deren en de uitslag van een enquête onder
de 1500 bezoekertjes, de eerste prijs toege
wezen aan een Russische film. Van der
Meulens film was een van de zeven die een
onderscheiding kregen.
Wie zich wil verdiepen in de achter
gronden van het theater en welke
werkelijke liefhebber wil dat niet?
mag zich Scenarium niet onthouden.
Ook al omdat dit wetenschappelijk tijd
schrift in boekvorm meer is dan een
droge verhandeling van een beperkte
groep theaterwetenschappers. Er is in
deze eerste uitgave door elk van de
auteurs een uitermate leesbare verhan
deling geschreven in een educatief ont
spannen verhaaltrant.
daar een interessante bijdrage aan toe
over publieksopstanden, waarvan de
actie tomaat de meest recente is. Ben
Albach verdiept zich in de Nederlandse
toneelgeschiedenis en heeft daar voor
Scenarium het een en ander over opge
schreven onder de titel De Amsterdam
se geschreven bronnen van de Neder
landse toneelgeschiedenis.
(Van onze kunstredactie)
HAARLEM. De organisten Wim de
Ruiter en Peter van der Werf leggen zich
sinds enige tijd toe op het spelen van
vierhandige en soms ook viervoetige or
gelmuziek. Een specialiteit die (nog) wei
nig voorkomt. Dinsdagavond verzorgen
zij het gemeentelijk orgelconcert in de
Grote of St. Bavokerk. Aanvang 20 uur.
HAARLEM. De jonge Oostenrijkse
organist Rupert Gottfried Frieberger (26)
nam gistermiddag de gemeentelijke orgel
bespeling in de Grote- of St. Bavokerk
voor zijn rekening. Uit de doorzichtige
maar tegelijke klankrijke weergave van
Georg Muffats Eerste toccata uit „Appa
ratus musico-organisticus" - aan het begin
van zijn recital - was duidelijk te merken
dat Frieberger goed bekend is met het
Miiller-orgel.
4
ie
*9
u
i?
i
t
Het was voor het eerst dat een Neder
landse jeugdfilm op een festival in de
prijzen viel. „Peter en de Vliegende Auto
bus” ging vorig jaar Kerstmis in ons land
in première. De opnamen werden voor het
grootste deel in en rond Hilversum en
Gooiland gemaakt, met als spectaculairste
stunt een vliegtocht per autobus over de
Eem. Het is de tot nu toe duurste kinder
film die in ons land werd geproduceerd. In
Moskou bleek er van buitenlandse zijde
erg veel belangstelling voor de film
(Van onze correspondent)
HILVERSUM. De Nederlandse film
„Peter en de Vliegende Autobus” van
Karst van der Meulen is op het jeugdfesti-
val van Moskou bekroond met de prijs
voor de meest komische film. Naast het
grote festival, waar ook René van Nie met
zijn „Een stille liefde” in de prijzen viel,
liep er in de Russische hoofdstad ook een
kinderfilmfestival.
|S„
1
van de twintigste eeuwse muziek aan het
Sweelinck conservatorium te Amsterdam.
Op het programma van dinsdagavond
staan werken van Nicholas Carlton, Tho
mas Tomkins, Bach, Meijering („Aésoeö-
la”), Mozart, Bastiaans en Wim de Ruiter
zelf.
De Westduitse organiste Martha Schus
ter verzorgt het gemeentelijk orgelrecital
van donderdagmiddag (15 uur). Ze stu
deerde orgel bij Diethard Hellmann, en
aan het conservatorium in Frankfurt bij
Helmut Walcha, en Kurt Hessenberg voor
dat zij zich specialiseerde bij Marie-Claire
Alain.
Ze is vaste organiste van de St. Marcus-
kerk in Stuttgart en treedt regelmatig in
het buitenland op. Donderdag vertolkt zij
werken van Kerll, Carl Philipp Emanuel
en Johann Sebastian Bach, Jean Alain
(Eerste en Tweede Fantaisie) en de Fanta
sie in f-moll (KV 608) van Mozart.
zondei’ twijfel druipnatte reddingen
wekt al spoedig verveling op.
Jammer, deze twee boekjes over een
zo mooi eiland, waarover toch zeker
boeiend te vertellen zal zijn. Jan Houter
kan dat niet. In het ene boekje verliest
hij zich in details die niet interessant
zijn, het andere werkje mist elke rele
vante informatie. De prijs van deze
beknopte boekjes: 16,90 per stuk.
K.V.L.
Tussen 1974 en nu zit een leemte.
„Tja, al die tijd ben ik beziggeweest met
mijn tweede opera. Een stuk, dat me scha
de heeft gebracht, want ik heb in die jaren
niets anders gecomponeerd. Ik ben minis
ter Van Doorn dankbaar, dat hij me een
opdracht voor een derde vioolconcert
heeft gegeven. Als dat vioolconcert af is,
ga ik toch weer terug naar die opera, want
dat werk laat me niet los”.
Wat is dat voor een opera?
„Een kameropera met vijf solisten en
geen koor. Ondanks het enthousiasme van
intendant Hans de Roo is het stuk jammer
genoeg geweigerd door de Nederlandse
Operastichting.
„Waar het over gaat? Een werkelijk ge
beurd verhaal over een student, die een
licht meisje kent en een moord begaat. Het
Wim de Ruiter behaalde in 1968 het
einddiploma solospel orgel met onder
scheiding bij Piet Kee. In 1974 kreeg hij de
Prijs voor compositie als afsluiting van
zijn compositie-studie bij Ton de Leeuw.
Twee jaar eerder won hij de eerste prijs bij
het organisten-compositie concours in
Zwolle met „Music for organ”. In 1975
werd hem de derde prijs van het Gaudea-
mus compositieconcours toegekend voor
zijn compositie „Re” voor groot orkest.
Wim de Ruiter doceert momenteel theorie
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. Freek de Jonge en
Bram Vermeulen hebben besloten met
hun programma Neerlands Hoop Inte
rieur door te gaan tot en met 4 december.
Neerlands Hoop heeft er sinds kort ver
sterking bij: gitarist Jan de Hont, die al
eerder in programma’s van het cabaret
duo meewerkte, bijvoorbeeld in Neerlands
Hoop Express en in de musical Een Kanni
baal als jij en ik.
Overtuigend was evenzo de subtiele ver
tolking van Bachs koraalvoorspel „Allein
Gott in der Höh sei Ehr”, dat als toepasse
lijke inleiding klonk voor Preludium en
fuga in c (BWV 546) van dezelfde geniale
grootmeester. In dit werk zorgde de con-
certgever echter helaas niet voor een regi
stratie die de duidelijkheid van het polyfo
ne stemmenweefsel overal intact hield,
waardoor indrukken van momumentali-
teit en uitbundigheid van klank de fijnere
aspecten (zoals harmonisch en contrapun-
tisch raffinement) gingen overheersen.
Aan het woord Oscar van Hemel, com
ponist in Hilversum, die op 3 augustus
aanstaande de leeftijd van de sterken be
reikt. Hij wordt dan 85 jaar. Oscar van
Hemel heeft bijna zijn hele leven in Neder
land gewerkt. Hij wordt beschouwd als
een van de belangrijkste Nederlandse
componisten van onze tijd en toch heeft hij
zijn Vlaamse afkomst en de daarmee ge-
KAAPSTAD (Reuter). De roman
„The Nice and the Good” van de Britse
schrijfster Iris Murdoch waarvan de eer-
I ste druk verscheen in 1968, staat op de
t' nieuwe lijst van boeken die dóór de Zuid-
L afrikaanse censuur op de index zijn ge-
E plaatst.
Een werkelijk
prachtig meubel, het
eerste van de
gloednieuwe Yamaha
lijn.
Voorzien van de
nieuwste automatische
speelhulpen.
Presetstemmen als
vibrafoon, piano,
akkordeon, enz.
Touch Wah, Glide
Control, Sustain en
Vibrato Delay.
Model B 60 C
f 5160,-.
De laatste jaren gaat het componeren bij j
Oscar van Hemel nóg moeizamer. Daarbij
spreken factoren als ouder worden en
soms voor langere tijd ziek zijn belangrijk
mee. Zijn laatste voltooide werk dateert
van 1974: het Divertimento voor orkest en
piano. („Daar zit veel slagwerk in: een van
de goede dingen die de moderne tijd heeft
gebracht”.)
De nieuwste elektro
nische piano zoals u
zich altijd gewenst
hebt. Kan aangeslo
ten worden op uw
eigen stereo instal
latie, en dan hebt u
op beide kanalen
keus uit 4 klankmo
gelijkheden.
Touch sensivity
(piano aanslag) en
tremolo.
Model CP 30 f 3995.
-
ment na qua geest en opvattingen wel iets
met het voorgaande werk te maken had,
won het niet alleen wat de hoeveelheid
noten betreft, maar, ondanks haar overla-
denheid, eveneens in artistiek opzicht.
JOHAN VAN KEMPEN
„De laatste vijf jaar zijn we in Nederland
teruggekeerd tot de romantiek; een omme
keer, die zó verrassend is verlopen, dat je
bijna zou denken, dat de commercie erin
heeft meegespeeld. Juist de jongeren, die
eertijds geen goed woord voor de roman
tiek overhadden, zijn iedereen voorgegaan
naar de muziek, die de mensen aan-
„Vlieland toen. is een boekwerk
je van vierenzestig werkelijk benutte
pagina’s. Ze zijn gevuld met oude an
sichtkaarten, oude familiefoto’s,
groepsfoto’s van de Vlielandse korfbal
club en voetbalvereniging en wat de
auteur zo links en rechts maar aan
visueel materiaal te pakken kon krij
gen. Summiere onderschriften zijn er
bij geplaatst die degenen die het eiland
en zijn bewoners nauwelijks kennen
niets te zeggen hebben. Jammer dat er
met dit voorhanden zijnde illustra
tiemateriaal niet meer gedaan is dan
het in elkaar draaien van een uiterst
oppervlakkig boekje. Dat het voor de
eilanders z’n charme zal hebben, daar
aan wil ik niet twijfelen: ook ik heb
oude familiefoto’s, maai’ voor wie de
geportretteerden vreemden zijn, blij
ven ze oninteressant.
Houters boekje „Strandingen en red
dingen rond het eiland Vlieland” heeft
eenzelfde geringe omvang als „Vlieland
toenmaar hier is in elk geval
getracht leesbare eilandhistorie op te
tekenen. Dat is dan vooral gebeurd met
behulp van reeds bestaande publika-
ties en verder erg leuk illustratiemate
riaal. Maar ook hier weer een manco: er
is een overvloed aan informatie en de
droge opsomming van een groot aantal
DEN HAAG (ANP). In Utrecht zal 15
december de wereldpremière worden ge
geven van de Nederlandse film over het
leven van Rembrandt. De film zal dan
tevens in meer dan 20 andere theaters in
roulatie worden gebracht.
De ruim anderhalf jaar geleden begon
nen opnames voor de film zijn thans vol
tooid, aldus de perschef van Jos Stellings
filmprodukties die de film heeft gemaakt.
Er is volgens hem nu al zeer grote belang
stelling uit het buitenland, onder andere
Amerika, voor de film, die zich momenteel
in het afwerkstadium bevindt.
De opnamen hebben twee maanden stil
gestaan, omdat Frans Stelling, die in de
film de jonge Rembrandt speelt, moest
genezen van tijdens opnamen opgelopen
ernstig oogletsel door speciaal vervaardig-
de bruine contactlenzen.
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
