r
IL
J
J
I
F
ra
I
joy
TACHTIG VOLKEN STAAN ELKAAR NAAR HET LEVEN
BI
door Cees Keizer
Communisme
door A. Heidt
Nieuwe leiders
n
«5
w
Selfsupporting
,4
h*
-
V
s
5®r«
p’
B
I
1
ElWiHii
ftj
V
ETHIOPIË
v-
<5
F
„Het probleem van Ethiopië is niet of het al dan niet marxistisch
wordt geregeerd, maar het probleem is dat er in dat land 80 volken
wonen, die elkaar allemaal naar het leven staan”. Dit is een van de
visies van een kenner van het land bij uitstek, A.M. Heidt te Soest. Hij
is van mening dat het land door de burgeroorlogen die daar thans
worden gevoerd, langzaam afbrokkelt tot het gebied van de Amharen
een streek ten noorden van Addis Abeba alleen nog maar zal
overblijven.
Op een paar grote steden na hoofdstad Asmara en de havenste
den Masawa en Assab hebben de bevrijdingslegers praktisch
geheel Eritrea in handen. Als dit gebied zich definitief van het huidige
Ethiopië zal afscheiden, is het met de economie van Ethiopië vrijwel
geheel gedaan. „De Eritreërs hebben wrijwel alles, de Amharen
hebben niets”, aldus dr. Heidt. Daarmee heeft hij in één zin de
toekomst van Ethiopië wel geschetst.
De bevolking van Eritrea 2 miljoen is een van de hardst
werkende en ontwikkeldste volken van geheel Oost-Afrika. Daar komt
bij, dat deze bevolking woont in een gebied dat zich bij uitstek leent
voor een goed industrieel klimaat, waar een bijzonder goede land- en
tuinbouw is, doch waar ook mijnbouw wordt uitgeoefend. Geologen
hebben vastgesteld dat zich onder Eritrea een gigantisch olieveld
moet bevinden. Bovendien beheerst Eritrea, als het bevrijdingsleger
de twee havensteden Masawa en Assab verovert, de levensaders van
geheel Ethiopië.
lAsmerfeS
iw
W:
Zonder Eritrea is
ij
Ethiopië verloren
V
Ethiopië valt uiteen
63 7r
AFRIKA
DZJIBOETI:
öese
ADDIS ABEl
KENIA
Vooral toen de huidige machtheb-
«V
ETHIOPIË
s.
In 1909 wees keizer Menelik II, „de
vader en moeder van zijn volk”, als
opvolger Lidj Yasu, een buitenech
telijke zoon van hem, aan. Daarbij
zou Menelik II, zoals tijdgenoten
verklaren, het volgende hebben ge
zegd: „Hier is hij, die na mij de troon
bestijgt. En wie hem gehoorzaam
heid weigert, hij zij vervloekt. Hem
zal als zoon een zwarte, schurftige
hond geboren worden. Wanneer
mijn opvolger zich onwaardig toont
en verraad pleegt aan u, dan zal
hijzelf vervloekt zijn en ook hem zal
een zwarte hond geboren worden”.
Ethiopië is de laatste jaren voort
durend in het nieuws. Er is sprake
van communistische infiltratie van
de zijde van Rusland, China en Cu
ba. Hieruit zou men kunnen opma
ken dat de Ethiopische regering
minstens communistisch of socialis
tisch is en dat alleen een richtingen
strijd binnen dit communisme-soci-
alisme plaatsvindt. Dan weer is er
sprake van een zekere buiging naar
de Verenigde Staten met zijn rijke,
kapitalistische traditie als de tegen-
Ongetwijfeld zoeken de Ethiopi
sche leiders naar een nieuwe ideolo
gie, maar dit verklaart nog lang niet
de bloedige spanningen die aan het
licht treden. De sleutel van de pro
blematiek ligt in het volkerenpa
troon van het rijk dat keizer Menelik
II in de tweede helft van de 19e eeuw
na veel strijd grond
vestte. Dit laatste wordt maar al
te dikwijls over het hoofd gezien.
Zeer jeugdige Ethiopiërs in het gelid met automatische Russische wapens, onlangs bij
de presentatie van het 100 000 man sterke regeringsleger,
De machthebbers na keizer Haile
Selassie beseften allen maar al te
goed dat met het wegvallen van het
sacrale hoofd de wortel tot ontbin
ding van het rijk was gelegd. Het is
daarom begrijpelijk dat de nieuwe
regering - gezien de talrijke volke
ren die het land bewonen - de be
langrijke verklaring van 20 decem
ber 1974 begint met nadrukkelijk te
stellen dat de vele volkeren van
Ethiopië door een gezamenlijke, glo-
rievolle geschiedenis zijn samenge
bonden en gekenmerkt worden door
moed, trots en vaderlandsliefde,
waardoor zij hun onafhankelijkheid
en eenheid hebben bewaard.
De regering wil in de gegeven om
standigheden een nieuwe natie creë
ren en zoekt daarom met kracht
naar een nieuwe politieke filosofie.
Het nieuwe Ethiopië moet worden
gegrondvest op basis van het motto:
Ethiopia Tikdem, dit wil zeggen:
Ethiopië Eerst.
Eindelijk (in 1913), na een lang
aftakelingsproces, stierf Menelik II,
maar het rijk dat hij zijn opvolgers
naliet, zou nog tot de tweede helft
van de jaren zeventig blijven be
staan. Niettemin hield men nog drie
jaar het overlijden van de grote Me
nelik II geheim, totdat de politieke
situatie was gestabiliseerd en ook de
politieke erfenis van Menelik was
veiliggesteld.
1. Alle Ethiopiërs -ongeacht reli
gie, taal, sekse en woonplaats- zullen
samenleven in gelijkheid, broeder
schap, harmonie en eenheid.
2. De grenzeloze zucht naar eigen
gewin die het Ethiopische volk heeft
gebracht tot armoede en het land zo
heeft vernederd in de ogen van de
wereld, zal worden uitgeroeid om
plaats te maken voor een houding
die de belangen van de gemeen
schap voorop stelt.
5. Boven alles zal de eenheid van
Ethiopië het „sacrale geloof” -de uit
drukking is van de regering zelf- van
alle volkeren van het land dienen te
zijn.
Kort samengevat: Ethiopia Tik
dem wil zeggen Ethiopisch socialis
me, en dit betekent: gelijkheid, zelf
vertrouwen, waardigheid van de ar
beid, voorrang voor het algemeen
welzijn, ondeelbaarheid van de Ethi
opische eenheid.
De christelijke bevolking wenste
voor een deel aansluiting bij Ethio
pië, een ander deel wilde, evenals de
islamieten, onafhankelijkheid. In
1952 werd het land onder auspiciën
van de Verenigde Naties als autono
me staat in federaal verband met
Ethiopië verenigd. Buitenlandse po
litiek, handel en financiën werden
van Addis Abeba uit geregeld. In
november 1962 haalde Haile Selas
sie een streep door de federale ver
houding en verklaarde Eritrea tot
een provincie van Ethiopië.
Deze verzetsbeweging heeft haar
kracht inmiddels op allerlei terrei
nen gedemonstreerd. Tot nu toe
heeft het Ethiopische leger alleen
maar terrein verloren en ondanks
het zenden van enkele tienduizen
den ongeschoolde boeren en het
platbranden en bombarderen van
454 dorpen, heeft Addis Abeba geen
enkele kans van slagen op de terug
winning van Eritrea.
Inmiddels leven ongeveer 500.000
Eritrese vluchtelingen in de Soedan.
Deze vluchtelingen worden geheel
selfsupporting gemaakt door het be
vrijdingsleger, dat in enorme onder
grondse complexen in de bergen in
middels de voedselvoorziening, de
ziekenverzorging en ook de indus
trie weer op poten heeft gezet. Ter-
wille van een betere communicatie
heeft men vanaf de Soedanese grens
in de richting van Asmara zonder
hulp van machines reeds een ver
keersweg aangelegd over een af
stand van 1500 km.
De Eritreërs hebben thans zelf alle
troeven in handen om het land na de
Hoewel de nu samengesmolten
bevrijdingsbewegingen ’n democra-
tisch-socialistische staat voorstaan,
willen ze de beslissing aan de bevol
king zelf overlaten. Tot nu toe heeft
men bereikt dat de bevolking, onge
acht ras of religie, steeds nauwer
met elkaar samenwerkt.
Politiek is de ontwikkeling in Eri
trea vaif bijzonder groot belang. So
malië en Ethiopië, twee landen mét
marxistisch leninistische leiders,
voeren hoewel niet openlijk
oorlog met elkaar. Nog worden bei
de landen gesteund door Rusland.
Ten westen en ten noorden van Eri
trea liggen Soedan en Egypte. De
Soedan is nog steeds een steunpunt
van de Verenigde Staten.
Via de Soedan en de Arabische
staten wordt het Eritrese bevrij
dingsleger dan ook gesteund door
de VS. Egypte heeft al jaren in het
geheim militaire adviseurs bij het
Eritrese bevrijdingsfront. De Soe
dan steunt openlijk, laat activiteiten
van het bevrijdingsfront op Soeda-
nees grondgebied toe, heeft de in
richting van enkele grote vluchtelin
genkampen toegestaan. In ruil daar
voor profiteert de Soedan van de
kennis van Eritrese specialisten en
geniet het de warme vriendschap
van Amerika.
Keizer Menelik
F
Deze voor de Ethiopiërs zo ver
schrikkelijke vloek, werd nog her
haald door de abuna, het geestelijke
hoofd van de Ethiopisch-orthodoxe
kerk, en de etchege, het hoofd van
de monniken. Deze huiveringwek-
4. De mens is gehouden te werken
om zichzelf en zijn gemeenschap te
ondersteunen. Menselijke arbeid zal
een gerespecteerde plaats in het so
ciale systeem van Ethiopië innemen.
Omgekeerd worden exploitatie en
parasitisme beschouwd als een soci
aal sterk af te keuren levenswijze.
Eritrea, thans nog een provincie
van Ethiopië, omvat het kustgebied
aan de Rode Zee. Het bestaat uit de
zeer hete en dorre kustvlakte en een
koel, ruim 3000 m hoog plateau,
waarop op grote schaal akkerbouw
(graan,citrusvruchten, katoen, kof
fie), ooft- en tuinbouw en veeteelt
wordt toegepast. Het is dan ook een
zeer welvarend gebied, vergeleken
met het dorre zuiden van Ethiopië.
/4l)i
De Verenigde Staten liggen buiten
het bevattingsvermogen van de Am-
haren. Het individualisme van dit
land zou ongetwijfeld wel een aan
knopingspunt kunnen zijn, maar de
moeilijkheid is dat men er niet aan
toekomt. De Amerikaanse cultuur
heeft de Amhaar slechts afkeer in-
geboezemd door de velerlei verspil
lingen en in hun ogen „poenerig
gedoe”. Misschien dat de machtheb
bers eens zullen besluiten zich te
wenden tot de Amerikanen, maar
van harte zal dit niet helemaal gaan.
Na dit alles gezegd te hebben, is de
vraag actueel: is Ethiopië op weg
naar het communisme, of, zoals de
regering zelf zegt: naar het socialis
me? Deze vraag is moeilijk te beant
woorden. De Amharen zijn sterk
individualistisch en over het alge
meen zeer godsdienstig (christelijk).
Het communisme - zeker in zijn Sov-
jet-Russische vorm - laat zich moei
lijk verenigen met het Amhaarse
volkskarakter. Alleen de regering,
inclusief vele studenten die in het
buitenland hebben gestudeerd en
daardoor wat los zijn komen te
staan van hun eigen cultuur, zien in
het socialisme een bron van inspira
tie, maar of dit de Amharen zal
trekken naar het Russische, Cu
baanse of Chinese communisme
laat zich betwijfelen.
Mijns inziens maakt de Sovjet
unie - ondanks het nerveus, hyste
risch gemanoeuvreer van de actuele
leiders van Ethiopië - hier geen reële
kans. Iets anders is het gesteld met
het Chinese communisme. Tot op
zekere hoogte voelt men wel voor
een aantal elementen van het Chine
se communisme: ook China is een
land van boeren dat door het com
munisme een zekere vooruitgang op
technische wijze heeft gekregen. In
elk geval spreekt China vele Amha
ren aan, wat natuurlijk geenszins
wil zeggen dat men slaafs het Chine
se communisme wil volgen. Hooguit
wil men van het Chinese communis
me leren.
Ethiopië, dat vroeger Abessinië
werd genoemd, was het befaamde
christelijke keizerrijk dat voorna
melijk het volk van de Amharen
omvatte. Dit volk vertoont de ken
merken van een mengras, wonend
tussen de Hamitische volkeren van
Egypte en Soedan in het noorden
van Afrika en de negroïde volkeren
uit het zuiden van Afrika. Taalkun
dig kunnen we het Amhaars thuis
brengen bij de Semitische taal
groep.
Intussen leven wij in 1977. De po
ging tot ethiopisatie blijkt steeds
meer tot mislukking te zijn ge
doemd. Vele volkeren zijn in op
stand gekomen, en in feite ziet men
het centrale bestuur steeds meer af
brokkelen. In het noorden ziet men
de hoger ontwikkelde Tigreeërs de
opbrengsten van hun noeste arbeid
steeds meer te eigen bate opeisen. In
het oosten brokkelt de regering van
de Amharen steeds meer af ten gun-
De geschiedenis van Eritrea gaat
terug tot aan de Egyptische ge
schiedenis. De oude farao’s waren
voor hun voedselvoorziening voor
een groot deel afhankelijk van Eri
trea. Het behoorde tot aan het Ro
meinse keizerrijk dan ook aan Egyp
te. Ten tijde van de Romeinen werd
het een zelfstandig koninkrijk met
in hoofdzaak een Griekse bescha
ving. Sinds de middeleeuwen be
hoorde het aan Abessinië. In 1865
begon de Italiaanse kolonisatie. Eri
trea werd in 1941 door de Engelsen
veroverd. De Engelse bezetting
duurde tot 1947. Bij het vredesver
drag met Italië werd in 1947 bepaald
dat Eritrea voorlopig onder Engels
gezag zou blijven.
kende vloek, die door de Ethiopi
sche edelen als onontkoombaar
werd beschouwd, liet hun geen an
dere mogelijkheid dan zich te onder
werpen.
De sterke man van Ethiopië: Menghistoe.
Haile- Mariam
A.M. Heidt, de schrijver van
dit artikel waarin de achter
gronden van de huidige strijd in
Ethiopië worden geschilderd, is
Ethiopië-kenner bij uitstek. Als
antropoloog en publicist heeft
hij inmiddels ruim twintig jaar
door dit veelal onherbergzame
land gezworven. Hij kent vrij
wel alle volken die in dit gebied,
dat zich van noord tot zuid uit
strekt als van Oslo tot aan de
Spaanse grens, wonen. Heidt is
thans op verzoek van de univer-
siteit van Utrecht bezig met het
schrijven van een boek over
Ethiopië. „Heidt weet meer over
ons land dan wij zelf weten”,
i vertelde een zeer hoge Ethiopi
sche functionaris ons vorig jaar.
Half juli is Heidt vanwege de
troebelen uit het land gevlucht.
u
pool van het minder rijke, commu
nistische collectivisme.
De politieke filosofie van het
nieuwe Ethiopië is het Ethiopisch
socialisme. Het vloeit voort uit de
grote religies van Ethiopië, die de
gelijkwaardigheid van de mens le
ren, uit de Ethiopische traditie van
„samen leven en delen” en uit de
Ethiopische geschiedenis zo vol of
fers. In concreto omvat zij - volgens
genoemde declaratie - vijf funda
mentele principes:
'!re Dawa\
jitna ®NazretHaref
o
w
Tot voor een jaar hadden de VS
bij Asmara een enorme luchtmacht
basis, doch het militaire bewind in
Addis Abeba heeft deze basis laten
sluiten. Aan de overkant van de Ro
de Zee liggen de Arabische staten,
die niet graag zien dat de Russen het
beheer over de Rode Zee en daar
mee de toegang tot de Indische Oce
aan krijgen. Het is dus voor het
westen en voor de Arabische staten
van eminent groot belang dat Eri
trea uit de door Addis Abeba gedic
teerde marxistisch-leninistische
sfeer komt.
3. Het recht op zelfbestuur dat de
Ethiopiërs in het verleden uitoe
fenden op dorps-, districts- en regi
onaal niveau zal worden hersteld.
De centrale regering zal verant
woordelijk zijn voor nationale en
andere fundamentele staatszaken,
maar zal steun geven aan gemeen
schappen die zelfbestuur uitoe
fenen.
De Amharen zijn religieus volge-
I lingen van de joods-christelijke tra-
ditie. Lang - al in vóór-christelijke
I tijden - had het jodendom zeer vele
volgelingen. Nog altijd vindt men er
de Falasha’s, die een oude vorm van
jodendom praktizeren. Veel joodse
sporen vindt men ook terug in het
Ethiopische of eigenlijk Amhaarse
christendom, dat in de vierde eeuw
de godsdienst van de Amharen
werd, in tegenstelling tot de - later
i gestichte - islam van vele naburige
volkeren. Door het hoge culturele
peil van de Amhaarse beschaving
wisten de Amharen, vooral onder
keizer Menelik II, talrijke omliggen
de volkeren te onderwerpen, zodat
uiteindelijk 80 volkeren de christe
lijke Amharen als meesters moesten
aanvaarden met hun taal en cultuur.
Op dat moment begon het verzet
in het land. Kleine individuele groe
pen van verzetsmensen verschan
sten zich in de bergen en probeerden
de Amharen afbreuk te doen waar
ze konden. De bevolking was echter
weinig solidair. Het ging econo
misch immers goed. Doch toen gene
raal Andom Haile Selassie via een
staatsgreep aan de kant zette en het
land liet besturen door een militaire
raad, de derque, werd het verzet
steeds heviger.
-s
Gonder
ber, Menghistoe, ronduit verklaarde
dat het land voortaan op marxis
tisch-leninistische leest zou worden
geschoeid en hij massaal Chinese en
Cubaanse adviseurs het land bin
nenhaalde, koos de gehele Eritrese
bevolking de kant van de verzetsbe
wegingen, die nu met elkaar de zelf
standigheid bijna hebben be
vochten.
Vrouwelijke studenten die oorspronkelijk door de regering van Ethiopië naar Eritrea
gestuurd waren om onderwijs te geven op het platteland zijn toegetreden tot het
bevrijdingsfront en krijgen een militaire opleiding.
totale onafhankelijkheid voor Afri
kaanse begrippen op een hoog eco
nomisch peil brengen. Deze troeven
zijn: een hardwerkende bevolking,
een zeer hoge scholingsgraad, maar
bovendien het bezit van twee voor
het achterland bijzonder vitale ha
vens: Masawa en Assab. „Als we die
havens kunnen uitbouwen tot goede
havens en we de nodige verbindin
gen met het achterland kunnen her
stellen, zullen deze havens ook veel
industrievestiging met zich mee
brengen”, aldus een Eritrees
econoom.
Dictator Menghistoe heeft inmid
dels al wel toegegeven dat hij zonder
deze havens totaal verloren is. Bo
vendien weet hij ook dat hij qua
kennis en werkkracht afhankelijk is
van de Eritreërs. Vandaar dat hij al
heeft gesuggereerd met Eritrea te
willen praten onder een aantal voor
waarden. De Eritrese leiders zijn
daarop om begrijpelijke redenen
nog niet ingegaan. Zij willen nu
eerst het volledige gebied in handen
hebben. Dan hebben ze ook iets om
Menghistoe op de knieën te
dwingen.
ste van de Afar en de Issas, die hun
lot in eigen handen nemen. De So-
malies, die voornamelijk de zuide
lijk gelegen enorme, dun bevolkte
woestijn van de Ogaden bevolken,
streven met toenemend succes naar
aansluiting bij hun verwante
stammen.
