GELOOF KAN DOODSANGST NIET VERDRIJVEN
ME
Bi
Echte bijbel
nu leesbaar
voor jeugd
Nieuw leven
door Th. Koeckhoven
d
Samuel en Saul
Humanisten
Trouw aan geloof
*3
Wereldraad
w
Doodsangst
Graag of niet
e
EEfl
Majei
komt de
se Diev
theater
seur, ni
het alle
sterven
toe en
de sch;
gaan n
wordt d
niet zor
de dokl
nog om
dokter I
gend:
moedig
met Ee
ren we terug naar een gelovige opvatting, dat het
Ook daarin, juist daarin wordt de dood regisse
volstrekt ernstig genomen. Als de mens komst i
zo zijn
stig ge;
H P 1 S A N
Er is geen leven
zonder de dood
E
a
Zuidafrikaanse christenen
Een n
verkeren in gewetensnood
m j
Van haar kant heeft de Anglicaanse kerk haar leden verzocht zich te verzetten tegen
de apartheid en het op te nemen voor de slachtoffers van de rassendiscriminatie.
Professor Tjaart van der Walt, hoogle
raar in het nieuwe testament aan de uni-
versiteit van Potchefstroom en voorzitter
van de Afrikaanse calvinistische bewe
ging, meent dat er weliswaar binnen de
blanke Nederduits gereformeerde kerk
spanningen bestaan tussen conservatieven
en liberalen, maar dat die bij lange na niet
zo fel en acuut zijn als die tussen de blanke
NGK en de kerken van zwarten en kleur
lingen; hoewel alle christenen gelijk voor
god zijn, aldus Van der Walt, geloof ik'niet
dat ze ooit tot eenheid zullen komen.
Zelfs in de grootste kerk van Zuid-Afri-
ka, de Nederduits gereformeerde kerk, die
nauwe banden onderhoudt met de autori
teiten, neemt de spanning toe. Sam Buti,
secretaris-generaal van de synode van de
zwarte Nederduits gereformeerde kerk
(NGKA) die deel uitmaakt van de NGK,
illustreerde dit met de opmerking dat al
leen de blanke christenen samen met de
Zuidafrikaanse staat kunnen optrekken
en de apartheidspolitiek steunen.
De kerken genieten volgens de wet volle
dige vrijheid, maar die vrijheid kan een
doorn in het oog van de regering zijn. De
Anglicanen verwijten Vorster en de zijnen
dat zij door middel van de apartheid een
maatschappij creëren die „recht tegen de
wil en gerechtigheid gods ingaat”. Volgens
een parlementaire commissie tracht het
christelijk instituut van ds. Beyers Naudé
de bestaande orde in Zuid-Afrika te ver-
Evangelieverkondiging en beleving in een land waar de grote meerderheid van de
bevolking als tweede-rangs burgers wordt beschouwd, heeft vele Zuidafrikaanse
geestelijken van alle kerken en kerkgenootschappen in gewetensnood gebracht.
D. Scholten, secretaris-generaal van de
r.k.-bisschoppenconferentie van Zuid-Af
rika, merkte op dat de r.k.-kerk niet alleen
De Afrikaner de blanke boer en zijn
nakomelingen die na de overwinning
van de Engelsen in de boerenoorlog (1902)
zelfs een soort tweede-rangsburger was
geworden en pas na de machtsovername
door de Nasionale partij in 1948 de teu
gels in Zuid-Afrika in handen kreeg, voelt
zich nog steeds bedreigd en wordt dage
lijks met zijn neus op de realiteit gedrukt
door de berichtenstroom uit Rhodesië.
Professor Van der Walt meent dat men
zich in de Nederduits gereformeerde kerk,
zij het traag, bewust wordt van de nood
zaak de bijbelwoorden in praktijk te bren
gen. Het tempo van de bewustwording,
aldus prof. Van der Walt, is wel wat ver
sneld door de rellen in de woongebieden
voor negers. Maar hij beklemtoonde dat
praten over gelijke rechten nog geen inte
gratie betekent. Hij vond bezinning nood
zakelijk om „goed en kwaad” in de apart
heid te kunnen onderscheiden.
Ds. Beyers Naudé, de directeur van het
christelijk instituut, meent dat slechts een
eerlijk en echt aanbod tot machtsdeling
zijns inziens een ramp kan voorkomen.
In dit verband richtte de wereldraad
zich ook tot diverse grote bankinstellin
gen, waaronder de AMRO-bank en de
ABN in Nederland, met het verzoek geen
leningen meer aan Zuid-Afrika te ver
strekken. Toen na enige tijd bleek dat de
ABN ondanks verzekeringen van het
tegendeel dit verzoek niet had ingewil
ligd, ging de raad over tot het stellen van
een ultimatum. Vóór 1 mei 1977 moest de
ABN de toezegging doen geen leningen
meer aan de Zuidafrikaanse regering te
verstrekken. Kreeg de raad deze belofte
Niet weinigen van de eerste christenge
neraties verlangden vurig naar de martel
dood, om op deze manier des te sneller en
met des te meer waarborgen te beginnen
aan een nieuw leven, nu voor eeuwig en
altijd gelukkig. Arme christenen van nog
maar een paar generaties geleden verdroe
gen hun armoede en hun aangedaan on
recht met opmerkelijke verdraagzaam
heid in de vaste overtuiging dat het lijden
van deze tijd niet opweegt tegen de toe
komstige heerlijkheid. Nog vandaag ver
dragen miljoenen en miljoenen mensen
(niet alleen paria’s) uit de boeddhistische
wereld hun barre levensomstandigheden
door het geloof in de reïncarnatie of de
zielsverhuizing. Nog vandaag kan een
geestelijk leidsman een christelijke wedu
we troosten met het opwekkingsverhaal
van Lazarus en met het woord van Jezus:
Wie in mij gelooft, zal leven, ook al is hij
gestorven. Zo zijn er door heel de ge
schiedenis van de mensheid tekenen van
geloof en verwachting in een leven na de
dood: van de Egyptische pyramiden, de
Romeinse catacomben tot aan de kerkto
rens in ons landschap en de zerken op onze
graven.
niet, dan zou hij zijn rekening bij de ABN
opzeggen. De eis werd ingewilligd. Ook de
AMRO-bank had de raad eerder laten we
ten dat ze de regering van Zuid-Afrika of
een officiële instantie aldaar niets meer
zou lenen totdat zoals de commissie tot
bestrijding van het racisme van de wereld
raad het formuleerde „de met kracht
van wet opgedrongen apartheid is afge
schaft”.
Dit zijn zo maar wat primitieve gedach
ten naar aanleiding van een congres van
het Humanistisch Verbond in Zwolle, er
gens in mei. De humanisten waren daar
twee dagen bij elkaar in de IJsselhal. Het
ANP was er bij en zette een bericht op de
telex dat meteen begint met een heel
diepzinnige en ingewikkelde zin. „De wer-
Ds. Beyers Naudé, gefeliciteerd door zijn
vrouw, vanwege het eredoctoraat van de
VU in Amsterdam
Er kan geen leven zijn als niemand be
reid is zijn leven te geven voor anderen.
Nieuw leven ontspringt uitsluitend op een
bodem die vruchtbaar is door een proces
van sterven, verteren en vergaan. Nieuw
leven ontstaat alleen uit de dood of uit het
niets. Uit het niets schiep God hemel en
aarde. Door de dood van zijn enige zoon is
de dood overwonnen. Onvermijdelijk ke-
In ieder geval is Samuel en Saul eel
goed leesbaar boek, prettig geïllustreerd
met tekeningen van Mirjam Kloeg en vri
laag in prijs. Van harte aanbevolen. Allee:
den. D
alleen
een m
komen
Volg
Glim
vrije n
het du:
Bouwen aan een eindig geluk heeft zin.
Een liefde tussen twee mensen maakt elk
moment van hun samenzijn kostbaar, juist
doordat hun tijd beperkt is. Een uitzicht op
een samenzijn zonder einde ontneemt de
waarde aan zelfs de intiemste en mooiste
relatie. Een leven zonder dood onthoudt de
ruimte aan het nieuwe leven, maakt nieuw
leven zelfs zinloos. Een leven zonder de
mogelijkheid van nieuw leven is dood. Een
leven zonder dood is dood. Dit is de para
doxale conclusie die wij moeten trekken.
En de eeuwigheid dan? Daar kent het
leven geen einde. Daar zijn de mensen
onvruchtbaar en geslachtsloos als engelen.
Tenminste, zo fantaseren we maar. In de
eerste plaats weten we helemaal niet of er
een eeuwigheid is, tenzij door het geloof.
Maar daar heeft de wetenschap niets mee
te maken. In de tweede plaats weten we
niet wat eeuwigheid is. Is het een klok die
eindeloos doortikt? Een tijd die nooit voor
bijgaat, waarin geen gisteren, vandaag en
morgen is? Niemand weet het. Nergens
staat het beschreven, ook in de bijbel niet.
De vraag naar de zin van het leven, als wij toch moeten sterven, is zo oud als de mens
zelf. In oude en jonge godsdiensten is deze vraag vaak sterk overschaduwd of althans
naar een verre achtergrond gedrongen door het geloof in een leven na de dood. De een
gelooft in een aards paradijs, een veredeld soort luilekkerland. De oude Germaan zag
meer in zijn Walhalla waar hij gezellig dobbelend met zijn strijdmakkers bier kon
drinken uit de schedels van zijn vijanden. Theologisch vraag je hierbij: leeft de vijand
ook voort na de dood, en dan zonder schedel? De oude Grieken moesten het in
meerderheid doen met een doelloos ronddwalen in het schimmenrijk van de Hades.
Slechts een handjevol uitverkorenen bracht het tot de Elysische velden, een oord van
gelukzaligheid voor de lievelingen van de góden, zelf voor eeuwig gelukkig op de
Olympos. Islamitische strijders in de heilige oorlog tegen de christenhonden en Japanse
kamikaze-piloten in de laatste wereldoorlog gingen met ware doodsverachting de vijand
te lijf. Mochten zij sterven, geen nood, want onmiddellijk daarna stonden zij weer op.
Maar zelfs het sterkste geloof kan niet
verhinderen dat een mens, eenmaal gebo
ren, gedoemd is om te sterven, gedwongen
wordt door de poorten van de dood te gaan
om een land te betreden dat onbekend is
en vreemd, om binnen te gaan in een
eeuwigheid, waar alle begrip van tijdelijk
heid verloren moet gaan. Geloof kan
doodsangst niet verdrijven, misschien al
leen maar doen groeien. Menselijkerwijze
gesproken lijkt het veiliger door de dood
radicaal te verdwijnen in een toestand van
De eerder genoemde Sam Buti, wiens
kerk bijna 1 miljoen leden heeft, meent dat
de blanke die het christendom naar Zuid-
Afrika bracht en de neger daarmee be
vrijdde uit de kluisters van magie en gees
tenwereld, nu van de christelijke weg is
afgedwaald en door de neger geholpen
moet worden het rechte pad weer te vin
den. Buti pleit voor een campagne voor
burgerlijke ongehoorzaamheid om de ras
barrières te slopën. Hij meent ook dat de
r.k.-kerk het paard achter de wagen spant
met haar streven naar een „open” school
voor blank, zwart en kleurling. „Breek
eerst de barrières tussen de diverse ge
meenschappen af dan komt de rasintegra
tie op de scholen vanzelf”, zo meent hij.
de rasdiscriminatie op de scholen wil op
heffen, maar ook in de zieken- en weeshui
zen. „Mijn kerk”, aldus Scholten, „is
voorts van plan 115 negerpriesters in blan
ke parochies te benoemen”. De bisschop
pen zelf hebben verklaard dat er geen weg
terug meer is voor de negers en dat alleen
het toekennen van gelijke rechten aan
blank en zwart een burgeroorlog kan voor
komen.
De bevolking van Zuid-Afrika behoort
tot de trouwste kerkgangers van de we
reld. Al van het begin van de negentiende
eeuw af, toen de voortrekkers afstam
melingen van de oorspronkelijke Neder
landse kolonisten van de Kaap wegtrok
ken en het binnenland openlegden, heeft
de Zuidafrikaan, ook de later gekomen
Brit, steun in de bijbel en zijn kerk
gezocht.
Al in 1972 besloot de wereldraad van
kerken, waarbij zo’n 280 niet r.k. christe
lijke kerken zijn aangesloten, geen geld
meer in beheer te geven bij banken die
rechtstreekse bankrelaties onderhouden
met blanke minderheidsregeringen in
zuidelijk Afrika.
we bet
rDe o
deze tijd niet opgelost. Het nieuw schitte
heeft c
we zor
avond
jaren
me er
ondoorzichtig zijn.' moeilij
■vangen door een door negers beheerst
maatschappelijk stelKel. Het instituut, een
bundeling van radicale geestelijken, heeft
een campagne op touw gezet om de blan
ken tot gewetensonderzoek te prikkelen.
De blanken zijn geen godsgeschenk aan
Afrika noch behoeders van de vrede of de
voorhoede van de beschaving en welvaart,
aldus het instituut. Ze zijn de vaak on
christelijke onderdrukkers van de neger-
bevolking, verstoorders van de vrede en de
bouwmeesters van een „beschaving” die
onwetendheid, lijden en armoe brengt en
exploiteert”.
Volgens de laatste officiële telling, in
1970 gehouden, zijn rond 21,5 miljoen in
woners van Zuid-Afrika 90 percent van
de bevolking lid van een kerk of kerkge
nootschap. Van de blanken zegt 93,8 per
cent (3,7 miljoen) trouw aan het christelijk
geloof te zijn. Trouw aan geloof en kerk
komt in even sterke mate voor onder de
negers, kleurlingen en Aziaten.
Elk mens die zichzelf en zijn bestaan
hier ernstig neemt, zal al deze vragen ont
kennend beantwoorden. Het leven heeft
zin om de uitsluitende reden dat wij er zijn,
graag of niet, omdat wij samen leven met
andere mensen, voor wier geluk of onge
luk wij samen verantwoordelijk zijn. Het
leven heeft zin omdat wij mens kunnen
zijn voor anderen, hoe gebrekkig en onvol
maakt ook. Ieder mens heeft als mens de
onverbiddelijke plicht goed en rechtvaar
dig te zijn voor de medemens, zelfs al zou
een of andere god bepalen dat hij daar
door voor eeuwig ongelukkig zou zijn.
Goed zijn voor een medemens, omdat God
het wil, is geen enkel argument. Goed zijn
voor een medemens om daardoor zelf voor
alle eeuwigheid gelukkig te worden, is het
slechts denkbare argument.
kelijke bron van die overweldigende angst
voor de dood is: de existentiële ontredde
ring door de terugval in de overheersing
door de natuur, de ware ontmenselijking.”
Dit zou gezegd zijn door de heer P. Spigt,
ondervoorzitter van het verbond. De titel
van zijn inleiding was: Er is geen leven
zonder dood. Ook hij komt tot de conclusie
dat dood doet leven; dat elk moment pas
zijn kolossale waarde krijgt door het se
rieuze besef van de tijdelijkheid. Laten we
ons echter beperken tot die moeilijke zin
waarin sprake is van een existentiële ont
reddering. Een mens leeft en wil blijven
leven, mens blijven. Als hij sterft is hij
geen mens meer. Alles waardoor hij mens
was en wat hem een menselijk aanzien gaf
is op slag niets meer dan een dode mense-
lijke gestalte, overgeleverd aan de ver
nietigende kracht van de natuur. Het is
hetzelfde als de mens die stof is en tot stof
zal wederkeren. Het is het verhaal van het
brekende lichaam dat zichzelf prijsgeeft
om nieuwe bouwstoffen te leveren voor
het na hem volgende leven. Er kan geen
leven zijn, als de graankorrel niet in de
aarde valt en sterft.
|t droom
j de pre
joj Diever
ben ook een uitgebreide uitgave van Grod iederet
Nieuws voor u’op de markt gebracht. All
men zich nog herinnert: dit is de uitgavl
Dr. A. de Kuiper heeft een heel goede
toelichting op het boekje gegeven. Daarin
schrijft hij onder meer: „Volgens sommige
mensen moet je de bijbel helemaal niet
aan kinderen in handen geven. Anderen
menen dat er in de bijbel voorstellingen
gegeven worden die het begrip van de
kinderen te boven gaan. Ze noemen dan
met name het Godsbeeld, de uitverkiezing;
de wraak. Nu moeten we echt niet onder
schatten wat kinderen tegenwoordig alle
maal te verwerken krijgen via de televisie,
de radio en bijvoorbeeld ook stripboeken.
Bovendien hebben kinderen evenals
trouwens ook volwassenende capaciteit
over de dingen heen te lezen die voor hen
te moeilijk zijn.” Zo is het ook. vroi
nog oi
lievenc
achter
•ij voor d
ellende
nog de vermelding dat het NBG de uitgavi ik niet
heeft verzorgd in samenwerking met di
Katholieke Bijbelstichting en de stichting
Docete. Beide bijbelgenootschappen heb
De r.k.-kerk ligt nu overhoop met de regering-Vorster in verband met haar besluit
haar scholen ook voor niet-blanken open te stellen. Voorlopig is er een compromis uit
de bus gekomen. De zwarten die op de r.k.-scholen zaten, mogen er blijven. Nieuwe
zwarten worden niet toegelaten, hangende het nader overleg tussen kerk en regering.
De r.k.-kerk schijnt niet bang te zijn voor een confrontatie met Vorster en de zijnen op
een ander punt. Ze steunt namelijk de jongemannen die op grond van gewetensbezwa
ren militaire dienst in het Zuidafrikaanse leger weigeren.
En z
Shake:
van het nieuwe testament in gewone om sen- T<
gangstaal. Opzet was de bijbel toeganke Shake:
lijk te maken voor een zo groot mogelijl het dec
publiek. Het mocht hun niet moeilijke' geen k
worden gemaakt dan de eerste bijbellezeil ^e nat
niet meer bestaan, dan voor eeuwig te zijn
overgeleverd aan de grillen van de góden,
het eeuwige vuur van de hel of de eeuwige
verveling van de voortdurende aanschou
wing Gods in de hemel. In theorie weten
we dat de dood van de mens begint bij zijn
geboorte. Menselijk leven op de manier
waarop wij leven, is tijdelijkheid tussen de
grenzen van verwekking en dood. Daar
binnen moet alles gebeuren. Daarbinnen
krijgt alle leven zijn zin en zijn betekenis.
Laten we gemakshalve doen alsof
niemand geloofde in een leven na de dood.
Zouden de mensen slechter worden dan
nu of beter? Ligt de enige grond voor goed
gedrag in de vrees anders voor eeuwig te
moeten branden? Zijn mensen alleen goed
en rechtvaardig voor elkaar, omdat zij
beducht zijn voor de wraak des Heren?
Heeft dit leven alleen maar zin, omdat de
dood niet ernstig wordt genomen door het
geloof in een hiernamaals zonder einde?
Vele kerkelijke leiders hebben ook grote
bezwaren tegen de investeringspolitiek in
Zuid-Afrika van diverse grote onderne
mingen. Bij een gesprek tussen vertegen
woordigers van de Hervormde raad voor
overheid en samenleving (ROS) die han
delde in opdracht van de Hervormde Sy
node in Nederland, en Nederlandse onder
nemers over de problematiek van de bui
tenlandse investeringen in Zuid-Afrika,
stelden de ondernemers zich op het stand
punt dat desinvestering schadelijk voor de
zwarten is omdat dit zou leiden tot vermin
dering van de werkgelegenheid. Boven
dien meenden zij dat juist in het bedrijfsle
ven de integratie verder is voortgeschre
den dan elders in de Zuidafrikaanse sa
menleving. Hiermee zijn vele leiders van
christelijke groeperingen in Zuid-Afrika
en elders het niet eens, hoewel ook zij
erkennen dat hier en daar in Zuid-Afrika
pogingen worden gedaan om de lonen van
de zwarte arbeiders op te trekken tot het
niveau van hun blanke collega’s. Vertegen
woordigers van de ROS wezen echter op
het verschijnsel dat vermindering van de
apartheid op sociaal-economisch terrein
vaak gepaard gaat met verharding van de
politieke repressie (ANP)
Er is nog ruimte over voor Samuel en
Saul. Dit is een uitgave van het Neder-
landsch Bijbelgenootschap die bijzondere Dirk Br
aandacht verdient. Voor 6,50 krijgt men zeif siec
een fijn verzorgd boekje dat is bedoeld het lan
voor kinderen en eigenlijk voor alle men- gemoed
sen voor wie de gebruikelijke bijbelverta- toneel -
lingen te moeilijk zijn en die over de perio- van eer
de van kinderbijbels heen zijn. Samuel en heeft d<
Saul is namelijk het eerste deel van een toneelsc
serie bijbelgedeelten dat echte bijbelverta- eenvou:
lingen levert, maar dan in de eigen woor- in zijn i
denschat van kinderen en minder gevor- meter o
derden ouderen. Kinderen van acht jaar af .lende ii
kunnen al met vrucht aan dit boekje begin- kespeai
nen. Onze zoon van zeven is er op dit „Shal
moment ijverig en met plezier in het lezen, vooruit’
Natuurlijk zal hij niet alles begrijpen. Van- de tijd,
zelfsprekend blijven er voor kinderen on- begin...'
verteerbare gedeelten. Maar het verhaal van het
als geheel komt er goed uit Het belangrijk- tot t
ste is wel dat een stuk van de bijbel zelf „De 0
zonder aftreksels of verzinsels in handen arts we
van de kinderen komt. Wat hulp van de voetbal
ouders of van anderen kan een extra rug- uitvoeri
gesteun betekenen. ze gezj
geholpe
wisten
verzam
stuk in
dokter
pauze 5
menser
ik wild'
toneelt;
konden
sterft, sterft hij radicaal. Het is al meer
gezegd: een lichaam zonder ziel is een lijk
en een ziel zonder lichaam is een spook.
Geen mens in ieder geval. Een mens sterft na blijft
en verdwijnt in het niets voor alle eeuwig- kespea
heid, tenzij zijn naam geschreven staat in toneelv
de palm van Gods hand; tenzij God hem succes
opnieuw oproept uit het niets tot een
nieuw leven.
- - De nat
of -hoorders. Maar, zo zegt Jan van Capei *n zjjn
leveen terecht in een begeleidend berich(
daarmee zijn alle problemen voor de lezen
van
testament ontstond immers in een ander
cultuur. „Wat de oorspronkelijke lezers e
hoorders om zich heen zagen, zien wij nie
meer. Het gevolg is dat uitspraken e
beelden die de lezers van toen direct begri
pen voor ons soms c
Vandaar dat deze voortreffelijke uitgaf
inleidingen geeft op elk bijbelboek alsmi
de toelichtingen en verklaringen. Er word
informatie gegeven over de schrijver va
het boek, over het doel dat hij met zij
boek of brief beoogde en over de tij nen u
waarin hij leefde. De uitgave bevat bovei gehooi
dien een uitgebreide woordenlijst van pe tembe
soons- en plaatsnamen. De prijs bedraai toneel'
18.50.
