I
begeleid door APhO
it
teruggevonden in Amerika
over
Over Melodie: persoonlijke gedachte
Rijk jubileumboek
evangelische kerkmuziek
Forum strijdt
opnieuw voor
subsidie van
Han de Vries passend "i
Pas op met muziek
goed voor discussie
Groningen
’Verloren opera’ van J. C. Bach
JUISTE DOODSOORZAAK MOEILIJK VAST TE STELLEN
Eduard Nieland
belicht vele
koor-facetten
Eerste van reeks van vier zomeravondconcerten
Hill-billy Cat
Heupen
7
Biografie
KUNST
9
19 7 7
AUGUSTUS
WOENSDAG
1 7
8
i
1
jaren al vaker opgenomen in verband met ademhalingsstoornissen.
I
i
5
1
j X
i
Boeken over muziek
door P. Zwaanswijk
(Van onze correspondent)
WASHINGTON. De Amerikaanse rock-’n-rollzanger Elvis Pres
ley is gisteren in zijn woonplaats Memphis op 42-jarige leeftijd
overleden aan ademhalingsmoeilijkheden. Elvis Presley, de meest
prominente rockzanger van de laatste decennia, was de afgelopen
I
schokt velen
I
I
Vanaf 1970 trad Elvis weer regelmatig voor grote horden geestdriftige fans op.
Alle vijf werden daverende hits en van
bibliotheek
F
’O
N
I
Op 8 januari 1935 liet in Tupelo in de
Amerikaanse staat Mississippi een gezon-
Wim Thijsse, bekend als directeur van de openbare Muziekbi
bliotheek in Den Haag, als muziekredacteur van het dagblad
„Het Vaderland” en als afdelingshoofd van de Haagse Stedelij
ke Muziekschool, heeft een boek geschreven, dat hij betitelde
met „Over Melodie”.
De uitgeverij Harmonia-Boek te Hilversum heeft het werk
korte tijd geleden in de handel gebracht.
In de onbegrijpelijk korte tijd van vier
maanden is men er in geslaagd een rijk
voorzien, typografisch bijzonder goed
verzorgd en in fraaie band gebonden
jubileumboek tot stand te brengen, dat in
alle opzichten uitdrukking geeft aan de
grote waardering, die men in de eerste
de baby zijn eerste kreten los op de wereld,
toen nog niet beseffend dat voor datzelfde
stemgeluid later miljoenen tieners in
zwijm zouden raken. Elvis heette het kind,
zoon van Vernon en Gladys Presley.
De directeur van Sun, Sam Phillips,
hoorde de plaat bij toeval en gaf Presley
een contract en nam enkele nummers op
plaats in Nederlandse evangelisch-lu-
therse kringen voor dr. Mudde heeft en
voor de indrukwekkend grote prestaties,
die hij met zijn veelzijdige aktiyiteiten ter
bevordering van de kerkmuziek als litur
gisch bestanddeel van de eredienst heeft
geleverd. Getuigenissen van Muddes eer
ste kerk. Muziek-leraar prof. dr. Oskar
Söhngen uit Berlijn en van andere bui
tenlandse vrienden als interessante arti
kelen mede opgenomen in het boek, spre
ken eveneens van grote bewondering en
erkenning van zijn talent, waarover de
lezers van het boek zichzelf een indruk
kunnen vormen door van de inhoud van
Muddes eigen geschriften en voordrach
ten kennis te nemen.
Men zal hierin in hoofdzaak de gelovi
ge, belijdende lutheraan ontmoeten, die
het fenomeen muziek naar wezen met
zijn geloof met alle dogmatiek confor
meert en zo met het woord een manifes
tatie van dit geloof wil laten zijn.
door de familie Bach, ont
dekte een verwijzing naar
Johann Christians opera
en vond toen dat de biblio
theek van het Amerikaan
se Congres het hele werk
op microfilm had staan.
Met behulp van technici
werd de film vergroot en
verwerkt tot 130 cliche’s
aan de hand waarvan Jo
nes de muziek tenslotte
kon gaan overzetten in
modern muziekschrift.
geweest met de vermelding hiervan. Men zal bij lezing tot de
ontdekking komen, dat verreweg de meeste van de denkers over
melodievorming van oordeel zijn, dat het onmogelijk is om
afdoende regels, zeker in artistieke zin daarvoor vast te stellen en
voor te schrijven.
Zo zijn er in de achttien hoofdstukken zeer vele, meest zeer
persoonlijke gedachten over het verschijnsel melodie, die van
verhelderende betekenis in velerlei zin kunnen zijn voor allen,
die zich in de nu ook weer door Wim Thijsse met zijn boek
gestelde problematiek willen verdiepen ter bepaling van een
eigen standpunt.
Ook manager Kolonel Thomas Parker
hoorde van Presley en was onder de in
druk van diens capaciteiten. Hij werd de
manager van Elvis en ging onder de naam
„The Hill-billy Cat” met hem op tournee
door Tennessee.
van de zanger zoals „That’s all right,
Mama”.
De grote klapper kwam in de lente van
1954, op de jaarlijkse bijeenkomst van de
vereniging van platenpraters op het ge-
Het standpunt van Mudde treed bij
voorbeeld bijzonder duidelijk aan de dag
in de opgenomen lezing over „Kerk, Mu
ziek en Wereld” in 1956 te Utrecht gehou
den. Ook op andere plaatsen wordt het
belicht, onder andere met de door Mudde
aangehaalde uitspraak van zijn leraar
Söhngen, die heeft vastgesteld, dat de
protestantse kerkmuziek geheel volgens
haar eigen theologische principes het
eeuwige Woord gediend heeft in de aan
de tijd gebonden vormen (blz. 95). In
andere artikelen wordt de betekenis van
het kerkkoor en het orgel onder ogen
gezien en wordt gesproken over het
bedboek voor de kerken van 1973 en over
„Stille Nacht”, het „onvolwassen kerst
lied”. Het boek, dat „In de hof der evan
gelische kerkmuziek” genoemd is en dat
men kan bestellen bij ds. A.J. Allan te
Heerlen (tel. 045-721068), zal zijn weg in
kerkelijke kringen, waar interesse be
staat voor kerkmuziek zeker vinden.
voor een koersverandering op het gebied
van de populaire muziek met hits als
„Hound Dog”, „Don’t be cruel” en „It’s
now or never”.
ontkende altijd smerige bedoelingen te
hebben met zijn acteren.
De situatie van het muziekonderricht
in ons land wordt in de hierbij op eniger
lei wijze betrokken kringen lang niet
altijd als optimaal gunstig beschouwd.
Ter verbetering van de toestand worden
er beraads-commissies gevormd, worden
er rapporten samengesteld en verhande
lingen geschreven, zoals het boek van
Dick Zweers, dat onlangs door de uitge
verij Harmonia-Boek te Hilversum werd
gepubliceerd en de zinrijke titel kreeg
„Pas op met muziek, beneden wonen ook
mensen”.
Als inspekteur van het Kunstonderwijs
op het gebied van muziek en theater kan
Dick Zweers nu wijzen op een ervaring
van meer dan twintig jaar in functionele
zin met het kunst-onderwijs en op een
grondige kennis van de problemen, die
zich op het gebied van de kunstzinnige
vorming voordoen.
In het „Woord vooraf” verzucht hij
„honderden bladzijden ambtelijke rap
porten zijn door mij geschreven en nooit
heb ik kunnen zeggen wat ik precies
dacht".
In zijn boek heeft Zweers zich nu kun
nen uitspreken, ongetwijfeld met instem
ming van het ministerie van Cultuur,
Recreatie en Maatschappelijk Werk, dat
met een subsidie de uitgave van het boek
mede mogelijk heeft gemaakt.
Het zijn niet alleen „opvattingen”,
waarvoor de schrijver aandacht vraagt.
Hij heeft de verstrekking van informa
ties over publicaties en overheidsnota’s
op onderwijsgebied bedoeld, hetgeen
voor velen, die zich op de hoogte willen
stellen van de relatie van de overheid tot
de kunstbeoefening en tot de haar advi
serende instanties van verhelderende be
tekenis zal blijken te zijn.
In sterk persoonlijke betrokkenheid
Vóór 15 augustus vorig jaar zou Forum
een definitieve herstructurering van het
bestuur hebben moeten doorvoeren. Bo
vendien zou voor die datum een duidelijk
inzicht moeten bestaan op de totstandko
ming van een landelijke operastructuur
„waarin aan de artistieke en financiële
Als dirigent van verschillende koren is
hij hiermede veelvuldig geconfronteerd.
Dank zij een degelijke opleiding voor
koordirectie en gevormd inzicht heeft
Nieland daarvoor oplossingen gevonden,
waarover hij in zijn boek uitvoerige in
formaties verstrekt. Zij betreffen niet
alleen de technische en artistieke aspec
ten van de koorzangpraktijk, maar ook
de organisatorische kant hiervan. Het
boek heeft ze een belangrijke gebruiks
waarde verkregen. Nieland heeft niet be
doeld zijn verhandelingen de betekenis
van een alleen-zaligmakende waarheid te
geven. Hij wil hetgeen hij geschreven
heeft slechts ter overweging aanbevelen
bij ieder, die de kunst van het dirigeren
beoefent, zowel de koordirigent als de
orkestdirigent.
Het aantrekken van de hoboïst Han de
Vries voor de vertolking van Haydns hobo-
concert in C leek enigszins op een revan
che. Niet wat De Vries’ boven iedere kri
tiek verheven spel betreft, maar wel ten
aanzien van de orkestbegeleidingen daar
bij. Want toen deze Hollandse blazer-van -
internationale-klasse zich vorig jaar de
cember in het zelfde concert liet horen,
verblufte hij zeker niet minder dan dit
maal met zijn uiterst subtiel geraffineerde
en
Het gezin Presley bezocht trouw de kerk
van de Orthodoxe „Assembly of God”. Bij
die gelegenheden zong Elvis in het koor.
Ook öp kampeeruitstapjes en andere bij
eenkomsten was zijn stem altijd welkom
als er gezongen moest worden. Nog voor
hij 12 jaar was kreeg hij van zijn vader een
gitaar van 12.95 dollar.
1
f
s- Plotselinge dood
In mei van dit jaar was het vijftig jaar
geleden, dat dr. Willem Mudde, de beken
de, geestdriftige promotor van de evan-
gelisch-lutherse kerkmuziek in Neder
land, zijn loopbaan als kerkmusicus be
gon. Ter gelegenheid van dit gouden
jubileum heeft de als stichting werkza
me Lutherse Werkgroep voor Kerkmu
ziek Willem Mudde, die haar voorzitter
is, willen huldigen met de uitgave van
een boek, dat een bloemlezing zou bevat
ten van artikelen, die in de loop der jaren
door de jubilaris voor tijdschriften ge
schreven werden, en van voordrachten,
die door hem werden gehouden.
Elvis groeide op in de staten Mississippi
en Tennessee, in een diepreligieuze sfeer
die zijn ouders hadden geërfd uit het land
van herkomst van de familie, Ierland.
Zijn grandioze carrière in de muziek
begon volkomen onverwacht in de zomer
van 1953 toen Elvis bij de platenmaat
schappij Sun in Memphis voor 4 dollar een
plaat opnam, een geschenk voor zijn
moeder.
Het ziet er naar uit dat het gehele arran
gement een succesvol verloop zal krijgen.
In ieder geval werd deze eerste avond een
goed begin gemaakt, in een zeer redelijk
bezette Grote Zaal.
De leden van het Amsterdams Philhar-
monisch orkest zetten daarmee op monte
re wijze een nieuwe werkperiode in. Men
hoorde Mozarts Parijse Symfonie KV 297,
als eerste programmawerk, met frisheid
en spitse verfijning in de uitvoering. En
ook de weergave van de, het concert be
sluitende, Negende Symfonie van Schu
bert blonk uit door levendige betrokken
heid en accuratesse in het orkestspel, An
ton Kersjes leidde zijn ensemble met het
van hem bekende elan in efficiënt gebaar,
en bereikte in Schuberts omvangrijke,
laatste symfonische meesterwerk, een ge
laden en zeer plastisch eindresultaat. Een
realisatie waarbij het evenwicht tussen
romantische fantasie en klassieke opbouw
werd benadrukt.
De door Thijsse aangehaalde uitspraken van de Nederlandse
componist Matthijs Vermeulen klinken als een soort heiligver
klaring van de melodie als ondoorgrondelijk mysterie. Daar
naast is het nuttig kennis te nemen van een eveneens vermelde
bewering van Willem Pijper, dat er „in elke muziek slechts twee
primaire elementen zijn: n.l. toonhoogte en toonduur" en dat
„alle verdere verschijnselen bijkomstigheden zijn”.
vormde gedachten en daaruit voortvloei
ende voorstellen, die grondige beschou
wingen, ook in critische zin, in alle op
zichten rechtvaardigen en die gezien de
huidige stand van zaken, ook van inven
tariserende betekenis zullen blijken te
zijn. Men zal dan moeten uitgaan van de
belangrijke, sympatieke overweging,
waarmede Zweers de inleiding van zijn
boek besluit: „Dan moeten we ons reken
schap geven van het feit, dat niet ieder
een toegankelijk is voor onze muzikale
belevingswereld. Dan moeten we als het
ware in die andere belevingswereld wil
len kruipen”.
Mogen de discussies aan de hand van
dit boek spoedig op gang komen!
In 1967 was de zanger getrouwd met
Priscilla Ann Beaulieu, die hem in 1968
toen af heeft de kassa voor Presley niet een dochter schonk. Helaas strandde het
meer stilgestaan. De zanger zorgde tevens huwelijk in 1972.
Belangrijk is ook het laatste hoofdstuk
van dit boek. Het handelt over de vele
facetten van de koorpraktijk in ons land.
Ik hoop van harte, dat ieder, die op een of
andere wijze betrokken is bij hetgeen
zich hier op het gebied van de koorzang
afspeelt, daarvan kennis zal nemen.
Volgens Francisco zou Presley kunnen
zijn overleden als gevolg van „een sterk
onregelmatige hartslag”, die zou kunnen
zijn veroorzaakt door de hoge bloeddruk
die hij had en „enige aandoening van de
kransslagaderen”.
Ook maakte de superster een aantal
films die alle kassuccessen waren maar
het populairst waren toch zijn optredens
in de zaal. Duizenden tieners zijn in de
bied van country en western, in Nashville, loop der jaren flauwgevallen als hij weer
eveneens in Tennessee. eens op zijn bekende manier met de heu
pen zwaaide of anderzins zijn lichaam
Daar was aanwezig Steve Sholes van de bewoog. Vaak werd in meer behoudende
platenmaatschappij RCA. Hij hoorde een kringen afkeurend over de stijl van optre-
plaat van Elvis en wist onmiddellijk dat den van Elvis gesproken maar „De Pelvis”
het talent van Preslëy goud waard was. Hij
bood de zanger de voor die tijd ongehoor
de som van 35 duizend dollar in ruil voor
een platencontract.
AMSTERDAM. Om de culturele leegte van de „komkommertijd” die ook in
Amsterdam in muzikaal opzicht ieder jaar moet worden doorgemaakt enigszins „in te
vullen”, heeft het Amsterdams Philharmonisch Orkest weer een serie „Zomeravondcon
certen” georganiseerd, die alle onder leiding van Anton Kersjes in het Concertgebouw
worden gegeven.
Gisteravond ging deze dinsdagavond-se-
rie van start, met Han de Vries als solist.
Dan volgen nog de concerten op 23 en 30
augustus, waarop dan respectievelijk de
17-jarige violist Jaap van Zweden en de
pianiste Janine Dacosta solistisch te be
luisteren zullen zijn, terwijl de serie op 6
september haar afsluiting vindt in een
1 concert dat louter en alleen uit orkestwer
ken (d.w.z. zonder solist) bestaat.
Enkele weken geleden heeft de in Go-
rinchem woonachtige musicus Eduard
Nieland, een telg van een bekende Ne
derlandse toonkunstenaars-familie, een
boek voltooid, dat hij „Koordirectie”
heeft genoemd. In dit werk, dat ver-
scheen bij de uitgeverij Harmonia-Boek
te Hilversum, behandelt de schrijver de
problemen, die in de praktijk van de
koorzang-beoefening aan de orde kun
nen komen.
(Van onze Haagse redacteur)
DEN HAAG. Het Enschedese opera
gezelschap Forum wil proberen via de
Raad van State alsnog subsidie te verwer
ven van de gemeente Groningen. Op 26
augustus zal de afdeling rechtspraak zich
bezighouden met een verzoek van Forum
om een raadsbesluit van Groningen te
vernietigen. Dat raadsbesluit, vorig jaar
november genomen, hield in, dat mits aan
bepaalde voorwaarden was voldaan, de
subsidiekraan met ingang van 15 augus
tus dicht zou gaan. Forum beschouwt dit
raadsbesluit als in strijd met beginselen
van behoorlijk bestuur.
voering die in 1778 in een
Londense „music hall”
zou worden gegeven maar
dat was er nooit van geko
men. Dit gebeurde vaak
met opera’s uit die tijd. Zij
werden voltooid, nooit op
gevoerd en raakten in het
vergeetboek.
De Amerikaanse musi
coloog Layton Jones die
voor het kamerorkest van
St. Paul een onderzoek
vervulde over orkestratie
gedistingeerd-muzikale benadering.
Maar het orkestrale aandeel van het
APhO, dat op het destijds gegeven concert - J
onder leiding stond van gast-dirigent Law
rence Foster, liet in een verregaande
stroefheid van aanpak zo veel te wensen
over, dat het een wonder was dat Han de
Vries desondanks van zijn solopartij een
artistieke belevenis van de eerste orde wist
te maken.
Gisteravond zorgde chef-dirigent van
het APhO, Anton Kersjes, dat de expres
sief spelende solist uitstekend werd bege
leid. En daarmee werd dan een acht maan
den oude APhO-schuld op bevredigende
wijze vereffend. Han de Vries toonde,
evenals vorig jaar, een opmerkelijk begrip
voor het tegen elkaar uitspelen van muzi
kale hoofd- en bijzinnen. Bij zijn gloedvol
le vertolking, met dynamisch rijk gescha
keerde toonvorming, wist het orkest dit
maal goed aan te sluiten.
JOHAN VAN KEMPEN
Elvis Presley
Thijsse heeft voor zijn boek de benaming „Over Melodie”
gekozen om elke veronderstelling te voorkomen, dat hij het als
een soort melodieleer zou hebben bedoeld. Het bestaan van een
melodie-leer acht hij (en met hem zeer velen!) uitgesloten. „Wel
kan de lectuur van mijn boek”, zo zegt hij in een woord vooraf,
„de lezer helpen tot verdere zelfkennis te komen". Hiermede zal
hij naar ik hoop bedoelen de lezer terwille van vermeerdering
van kennis en voor de vorming van een eigen mening informatie
te verstrekken omtrent de gedachten van de schrijver zelf en van
anderen, die zich in de loop der eeuwen met het fenomeen
melodie hebben bezig gehouden. Thijsse is niet spaarzaam
De techniek van het dirigeren wordt
toegelicht door gebaren-schema’s.
Voorts geeft Nieland uitvoerings-voor-
beelden van composities van Hassler,
Bach, Ingegneri, Haydn en Schubert.
Met een hoofdstuk over het zingen toont
de schrijver aan, dat ook hij stemvor-
ming voor koorzangers onmisbaar acht.
Na het bekendworden van zijn overlij
den zonden radiostations in de hele wereld
urenlang zijn songs uit. Auto’s reden bum- 1
per aan bumper over de Elvis Presley
Boulevard tegenover het grote huis Grace
land waar hij woonde. Een steeds aan
groeiende menigte verdrong zich voor de
zware met muzieknoten versierde smeedij
zeren hekken van dit verblijf.
heeft Zweers eigen gedachten over de
situatie van het muziekonderricht en van
de hedendaagse muziekpraktijk in ons
land in het algemeen vermeld en daar
naast de mening van eveneens naar wer
kelijke verbetering strevende lieden.
Dick Zweers zou het liefst willen, dat
zijn boek aanleiding zou worden tot een
diepgaande discussie. Inderdaad geeft
de inhoud een rijke verzameling van ge-
ST. PAUL (Minneso-
ta/AP). Later dit jaar
zal er in St. Paul een eer
ste opvoering worden ge
geven van een 199 jaar ge
leden door Johann Chris
tian Bach gecomponeerde
opera.
Johann Christian, zoon
van Johann Sebastian
Bach en ook wel de „En
gelse Bach”, genoemd,
had „Cefalo e pocri” ge
componeerd voor een uit-
„De precieze doodsoorzaak wordt mis
schien wel nooit vastgesteld”. Dit zei de
officiële arts van het district Shelby Coun
try, Jerry Francisco, na afloop van de
schouwing van het lijk van de Amerikaan
se zanger Elvis Presley. Maar zowel hij als
de lijfarts van Presley zeiden dat geen
sporen van verdovende middelen waren
aangetroffen. Presley bleek alleen zijn me
dicijnen tegen hoge bloeddruk en een
darmaandoening te hebben gebruikt.
Tegen het einde van de jaren zestig deed
Presley het wat rustiger aan maar toen hij,
De volgende stap van de maatschappij rond 1970 een come-back waagde als podi-
was opnieuw buitengewoon want zij umartiest, bleek hij nog lang niet te zijn
bracht vijf singles van „The King” in één vergeten en trok hij opnieuw volle zalen,
keer uit.
discriminatie van de regio ten opzichte van
de Randstad een einde kan komen”.
Volgens het Forum-bestuur brengt het
stopzetten van de Groningse subsidiëring
niet alleen de positie van het operagezel
schap in gevaar, maar werkt het besluit
ook door op de operavoorziening in
Noord- en Oost-Nederland. Forum, vooral
afhankelijk van subsidies, vindt in de stad-
Groningen een van de belangrijkste subsi-
diënten. Het operagezelschap stelt zich op
het standpunt, dat men begrip kan opbren
gen voor de inhoudelijke kanten van de
Groningse voorwaarden, maar dat het uit
oogpunt van behoorlijk bestuur onredelijk
is dat het verlenen van subsidie aan deze
voorwaarden wordt gekoppeld.
In het beroep op de afdeling rechtspraak
van de Raad van State wordt opgemerkt,
dat men niet aan de eerste Groningse
voorwaarde (reorganisatie van het be-
stuur) kan voldoen omdat het „noch volle-
dig mogelijk, noch wenselijk is”. Het be
stuur meent, dat eerst inzicht moet be
staan in de eisen, die naar aanleiding van
mogelijke veranderingen in de positie van
het gezelschap in een landelijke. opera&--^
voorziening in de toekomst aan de be-"”
stuursvorm zullen moeten worden gesteld.
Gewezen wordt op het feit, dat thans twee
personeelsleden in het bestuur zijn opge
nomen.
Forum acht het verder niet redelijk een
subsidieverlening afhankelijk te stellen
van een voorwaarde waaraan een ander
dan de subsidieaanvrager dient te
voldoen.
calando
