1
KILOMETER ARCHIEFMATERIAAL NOG NIET UITGEZOCHT
7 driehonderd
de noodklok
Zesde continent
is conflictgebied
Onafhankelijkheidsstrijd op
Rijksarchivaris
Ribberink luidt
s
Corsica wordt grimmiger
9
fropjXQhoJ
ÊsSartènè
Restauratie
Romme
Nieuwbouw
Antarctica verbergt rijkdommen
Niet te vinden
Rogljono^
r bv
Bomfociof
=60=
•0
Niet duur
Ambtelijk niveau
EN
Levensgevaarlijk
Gezocht
Vendetta
Patiënten
Bezuinigen
Andere vraag
9Ï7ÏI
Bastion
St’Florent
ÉAJACCIO®
oLevie
PorW
Vecchio?
iCalvi
oCalenzana
17
I 9 7 7
BINNEN- EN BUITENLAND
AUGUSTUS
2 4
WOENSDAG
(Door Willem Franssen)
S FRANKRÜK
CORSICA
--=-=:km-=
LONDON (DPA, ANP). Tus
sen de ontwikkelingslanden en de
leidende industrielanden lijkt een
nieuw conflict te ontstaan. Het
gaat om het zesde continent: Ant
arctica. Dit vrijwel onbewoonde
gebied rond de zuidpool, uitge-
strekter dan Europa en haast vol
ledig bedolven onder een vier km.
dikke laag ijs, was tot op heden
het ideale werkterrein van vor
sers. Er was geen milieuvervui
ling en geen militaire of andere
nationale oogmerken werden er
nagestreefd.
nen; „schonen en ruimen”, zoals
dat in het jargon heet. Dan raken
overheid en Rijksarchief binnen
afzienbare tijd uit de nood en wor
den mensen die noodgedwongen
met de armen over elkaar zitten
48:« aan werk geholpen.
20-
>433
dub-
AJACCIO. (ANP en DPA) Juni 1977: aanslag op
station van Bastia; de nacht van de „quatorze juillet”
(Franse onafhankelijkheidsdag) 27 bomaanslagen op
Corsica; het weekeinde van 13 tot 15 augustus acht
bomaanslagen, waarbij de voornaamste op het relais
station van de televisie bij Bastia. Dit zijn tekenen die
erop wijzen dat het Franse eiland Corsica, geboorteland
van keizer Napoleon Bonaparte, niet alleen maar het
zonnige vakantie-oord in de Middellandse Zee is waar
jaarlijks tienduizenden nieuwe krachten opdoen. Het
mooie, kleurrijke eiland met zijn hoge bergen en diepe
dalen heeft ook een grimmiger gezicht, dat van de
vrijheidsstrijd en de bezoeker kan daar nauwelijks
omheen.
ch
►n!
DEN HAAG. Bij de meeste
‘«i> departementen en diensten van
174,0 de rijksoverheid bestaat een enor-
me achterstand bij het verwerken
‘o™ van materiaal dat moet worden
72jsi bewaard in het Rijksarchief in
Den Haag. Daarom zouden er best
'j>.« zo'n 200 werklozen kunnen wor-
5wi den ingeschakeld, die deze enor-
T57j me papiermassa’s kunnen orde-
156’,
d
voor rechtsstaat
b
b
cretaris-generaal van dit ministerie, mr. P
se departementen er wel aan willen. Er
d
b
„Hier en daar hebben we de vloeren
Nederland die het ergst door de werkloos-
Maar toch gaat het niet om een onbe
de vangst lonend maken.
aopend
Dit is de bedoeling: een semi-overheids-
at 36
220
I 118,5
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I 1
I
I
5
8
2
8
Ook hier schijnt weer te worden beves
tigd dat ambtelijke molens langzaam
draaien, want al sinds 1974 loopt men bij
Binnenlandse Zaken met dergelijke plan-
nen rond. Nu kun je je voorstellen dat er in
deze zware tijden wel andere zaken zijn
om zich geld en moeite voor te getroosten
dan het wegwerken van papieren romp
slomp, waarvan dan nog een deel naar het
Rijksarchief moet.
Op dit plan studeren ambtenaren van
het ministerie van Binnenlandse Zaken.
„Het plan is voortijdig in de publiciteit
kunnen vallen onder de al bestaande rege
lingen ter bestrijding van de werkloosheid.
trokken gemeentebesturen, zoals Emmen
of Heerlen, weten officieel nog van niets.
De heer Mostert zegt dat er met de betrok
ken lokale besturen nog geen contact is
geweest. „Dat kan ook nog niet. Eerst zou
het plan moeten worden besproken in de
ministerraad”, aldus de heer Mostert. „De
zaak speelt nog helemaal op ambtelijk
niveau”.
waar men het over heeft. Dat men bij
beantwoording van vragen uit parlement
of van buitenlandse overheden kan terug
vallen op adequate informatie.
„En waar gaat het nu eigenlijk helemaal
om”, zegt het hoofd van het Rijksarchief,
de algemeen rijksarchivaris mr. A. E. M.
Ribberink. „Het geld om de archiefproble-
men op te lossen, is er toch. Ik zal het wel
weer zwaar onderschatten als ik zeg dat
het misschien om enkele honderdduizen-
vergeleken met andere posten? In dit ge
bouw zijn zo een paar bekwame jongens te
vinden die de plannen van Binnenlandse
Zaken op poten kunnen helpen zetten”.
Binnen dit gebouw, dat slaat op het pand
Bleyenburg 7, vlakbij het Lange Voorhout
in Den Haag. Het Rijksarchief was al eer
der in het nieuws. Juist om dit gebouw. Het
lekte er als een zeef. Bij slecht weer kreun
de de wind er door gaten en spleten. En te
midden na dit alles lag het kwetsbare
archiefmateriaal, vaak eeuwen oud, te
Je hoeft dit papier, dat jaren her de
kwelling van de tropen heeft moeten dra
gen, maar aan te raken, of het verpulvert.
kwijnen en te vergaan. Een deel van het
materiaal liep schade op. Ander materiaal,
met name uit de koloniale tijd, is vanwege
de slechte staat waarin het verkeert, geslo
ten verklaard.
Vier en twintig strekkende kilometer
oud, maar waardevol papier ligt er aan het
Bleyenburg opgeslagen, in dozen en boe
ken en voor een klein deel op micro
film, gerangschikt op ijzeren stellingen,
die steunen op ijzeren vloeren, op roosters,
zoals in een gevangenis.
Restauratie is alleen technisch mogelijk,
maar niet financieel.
Nog eens veertig strekkende kilometer
materiaal ligt opgeslagen in een bunker in
Schaarsbergen. Daar liggen ook stukken
uit de Tweede Wereldoorlog, over het ver
zet, of liever gezegd, het materiaal uit de
oorlog dat niet door duistere krachten is
verdwenen. Zo zijn er ten behoeve van het
proces-Menten stukken uit het Rijksar
chief gehaald, stukken die onder meer
betrekking hebben op de Velser affaire.
Driehonderd strekkende kilometer papier,
her en der opgeslagen, wacht nog op ver
werking, en als men dat op de oude manier
zou aanpakken, zou er meer dan dertig
jaar voor nodig zijn om op peil te komen.
Die korte stellingname lokte verschrikte
reacties uit bij de 12 landen die sedert 1961
op grond van het internationaal Antarcti-
ca-verdrag het witte vasteland regeren. De
Amerikaanse specialist voor mijnbouw in
zee, Leigh Ratiner, orakelde: „er komt een
orkaan op ons af”. Zijn Noorse collega, dr.
Finn Sollie, directeur van de „Fridtjof-
„We zijn nu juist bezig met het ordenen
van de laatste acht meter archiefmateriaal
van Romme, die we hebben binnengekre
gen. Daarmee is het totale materiaal van
Romme, zestien meter, compleet”.
Ribberink spreekt er met enige voldoe
ning over. „Je kunt zeggen dat we hiermee
het volledige materiaal hebben van een
Alle belangrijke instellingen op het eiland, zoals de prefectuur in de
hoofdstad Ajaccio en andere overheidskantoren, worden stevig be
waakt door de Franse gendarmerie en de politie controleert het
verkeer intensief.
De voornaamste groepering die voor volledige onafhankelijkheid
voor Corsica van Frankrijk strijdt, is het Front National de Liberation
de Corse (FNLC). Het is deze groep die de verantwoordelijkheid voor
de meeste aanslagen op personen en instellingen opeist. De grootste
beweging is de Union Patriottique Corse (Corsicaanse Volksunie)
(UPC). Deze groepering is voortgekomen uit de in 1975 verboden
„Action pour la Renaissance de Corse" (ARC) (actie voor de wederge
boorte van Corsica) en streeft zelfbestuur binnen de Franse republiek
na. De UPC heeft alle vormen van geweld afgezworen.
Leider van de UPC is Edmond Simeoni. Hij werd in 1976 als
hoofdschuldige van een aantal bloedige incidenten tot vijf jaar gevan
genisstraf veroordeeld, maar herkreeg al spoedig de vrijheid, waar
schijnlijk omdat de Fransen de gemoederen tot rust wilden brengen.
Simeoni wil nu een vreedzame strijd voor zelfbestuur.
„Ook is er veel vraag uit de Derde We
reld naar onze archieven. Dat komt door
dat Indische en Westindische Compagnie
veel hebben bewaard. Onze voorouders
hebben altijd zeer nauwkeurig hun boeken
bijgehouden. Misschien deden zij dat, om
dat men elkaar waar het om zaken doen
ging, niet vertrouwde en elkaar beconcur-
Oorzaak van die opwinding: tien van de
12 Antarctica-landen zijn industrielanden
die na verscheidene decennia van duur
bodemonderzoek hopen de vruchten daar
van te oogsten zodra het economisch en
technisch mogelijk is de schatten onder de
ijswoestijn op te delven.
Zij vrezen een soortgelijke ontwikkeling
voor de mijnbouw in zee, die onder inter
nationale controle zou worden geplaatst
nu de industrielanden eindelijk de tech
niek hebben uitgekiend om de ertsrijk
dommen van de zeebodem uit te baten. De
„Een van de grote problemen waar we
mee zitten”, aldus de algemeen rijksarchi
varis, „is de grote verandering in de vraag.
De departementen en diensten hebben
de verplichting materiaal van 50 jaar of
ouder voor het Rijksarchief klaar te ma
ken. Daarvoor moest eerst worden ge
schoond en geruimd. Immers, niet alles
kan ten eeuwigen dage in het Rijksarchief
worden bewaard. Meestal blijft er zo’n
vijfde deel van het materiaal voor het
archief over. Dat schonen en ruimen moet
regelmatig gebeuren, maar dat is er in veel
gevallen allang niet meer van gekomen. De
rechterlijke macht is wat dit betreft een
van de uitschieters, vindt de heer Ribbe
rink. Daar heerst, zoals hij het uitdrukt,
„een wanorde". En dat komt volgens hem,
Maar het is pas goed scheefgelopen na,
laten we zeggen, 1950. Sinds die tijd is het
bestuursapparaat enorm gegroeid. Steeds
meer archiefmateriaal moest en moet door
minder mensen met minder middelen wor
den verwerkt. Meer dan dertig jaar achter
stand is erdoor ontstaan”.
Ambassadeur Pinto grondde de aan
spraken op Antarctica op dezelfde over
weging, terwijl de 12 landen dat gebied
eerder als hun bezit beschouwen.
Volgens vakmensen kan de techniek met
de strenge eisen der bescherming van het
leefmilieu op zijn vroegst in het jaar 2.000
met de ontginning van de zuidpoolrijk-
dommen beginnen. Over de omvang van
de aanwezige voorraad grondstoffen, va
riërend van diamant tot koper en van
kolen tot uranium, bestaan alleen schattin
gen. Met de groeiende belangstelling van
Op verzoek van Genua herstelden Franse troepen de orde waarna
de grote opstand uitbrak, die in een blijvend verzet uitmondde. In
1768 tenslotte stond Genua Corsica af aan de Franse koning. De
gevierde held generaal Paoli slaagde er met Engelse hulp in de
Fransen uit hun voornaamste steunpunten te verdrijven en in 1794
stelde Corsica zich onder Engels gezag.
Toch is de strijd van de Corsicanen tot nog toe niet helemaal zonder
succes gebleven. Zo wordt dit jaar voor het eerst op de scholen
Corsicaans (een.Italiaans dialect van Toscaanse afstamming) gedo
ceerd en is er een erkend Corsicaans woordenboek samengesteld.
Er ontstond echter een Fransgezinde partij die de herovering door
Frankrijk in 1796 zeer vergemakkelijkte. (De in Ajaccio geboren latere
keizer Napoleon was toén in Frankrijk al zeer gevierd.) Corsica was en
bleef Frans.
De chaos in de archiefwereld kan nadeli
ge gevolgen hebben ten aanzien van de
persoonlijke levenssfeer, omdat niemand
weet wat waar ligt en niemand kan weten
of er materiaal verdwijnt. Maar, zo zou
men zich ook kunnen voorstellen dat een
gemakkelijke toegankelijkheid van mate
riaal dezelfde nadelen kan hebben
Met name de geschiedeniswetenschap
zou er volgens de heer Ribberink mee
gebaat zijn als de diverse overheidsinstan
ties sneller zouden ruimen. Zo is er uit de
periode na de oorlog nog weinig materiaal
over de woningbouw en de sociale wetge
ving. Maar de algemeen rijksarchivaris wil
nog een stap verder gaan. „Wanorde in de
papierwinkel is levensgevaarlijk voor een
rechtsstaat. Niet alleen de burger heeft er
dan geen inzicht meer in, maar ook de
regering zelf niet. Dan is de bureaucratie
niet transparant meer en daar moet veran
dering in komen”.
de derde wereld zijn de twaalf Antarctica-
landen eerder geneigd de aanwezige delf-
stoffenvoorraad te minimaliseren.
2
3
reaucratie bijna zelf niet meer weet wat ze
heeft gedaan of besloten, dat men niet op
alles meer zicht kan krijgen en dat zaken
Vroeger kwamen hier niet zoveel mensen
om wat na te pluizen en zij die wel kwa
men, wisten precies wat ze moesten zoe
ken, vaak in de notariële archieven. Dat is
nu anders geworden. Er is bijvoorbeeld
veel interesse naar de economische op
bloei van een bepaalde streek. Studenten
van sociale academies en universiteiten
komen hier bij duizenden om dingen na te
pluizen voor hun studie”.
van de meest belangrijke politici en staats
lieden van na de oorlog". De befaamde
rooms-katholieke voorman bewaarde na
genoeg alles, zo zeggen de ambtenaren die
de enveloppen napluizen met bewonde
ring.
Simeoni’s broer Max wordt al een jaar door de politie gezocht
wegens een aanval aan het hoofd van een commando van tien man op
een wijngaard van een Algerijnse Fransman.
De tijd van de Vendetta, de bloedwraak, op Corsica is gevolgd door
de tijd van de politieke en gewelddadige strijd. Dat de Franse
gezagsdragers op Corsica bij zeker een deel van de bevolking niet
geliefd zijn, blijkt ook uit de letters IBF en IFF die op de muren en het
wegdek gekalkt zijn. IBF is de afkorting van het Corsicaanse I
Barlouza Fora en IFF van I Francesi Fora. Deze leuzen betekenen in
het Nederlands respectievelijk „de politieke politie eruit” en „de
Fransen eruit”.
reerde tot op het leven. Nederland is een
van de weinige landen waar materiaal uit
deze tijd van andere landen, uit Azië, West-
Indië, Japan, Australië, gespaard is ge
bleven”.
claim,
n.
ie storin
en in d
tie bied
omen ei»
i aan.
Op een persseminarie van de VN-dienst
voor informatie over het leefmilieu,
„Earthscan”, deden de ontwikkelingslan
den hun aanspraken op het zesde vaste
land gelden. De ambassadeur van de repu
bliek Sri Langa in Bonn, Christopher Pin
to, trad op als hun woordvoerder. „Het
ware wenselijk die rijkdommen onder een
stelsel van rationeel beheer en exploitatie
te plaatsen ten bate van de hele mensheid
in het algemeen en van de ontwikkelings
landen in het bijzonder”, aldus Pinto.
59,01
64jo
60,9
47,9
675,9
5U
52,9
79,9
59,9 rr
4^'J gekomen”, zegt de plaatsvervangend se-
147’5 cretaris-generaal van dit ministerie, mr. P
52* Mostert. „Het zit nog in de ambtelijke
1123 molen. We weten eigenlijk niet of de diver-
72,4 -
'2’? moet nog worden bekeken waar het geld
66,0 vandaan moet komen. Misschien zou het
149,0
145,2
70,2
205,0
68,0
55,0
166,5
78,0
32,8
147,0
82,0
89,7
r~
34.2
109,5
102,0 heer Mostert,
65,0
68,5
216,0
36,5
114,0
123,0
5
67^5
49,3
47,0
dienst beginnen in een van die gebieden in
DUO,;
143,
100,0 heid worden getroffen. Maar ook de be-
435,0
fondse
01
,14
We moeten daarover nog praten met Soci
ale Zaken en met Financiën. En dan is er
nog Economische Zaken, die moet bepalen
waar we dit project moeten beginnen: in
JU Emmen, Heerlen, een andere plaats, of
verdeeld over deze plaatsen”, aldus de
Corsica is gedurende eeuwen verbonden geweest met verschillende
Italiaanse heersers tot in 1084 Genua Corsica veroverde op Pisa.
Daarna bleef het rustig tot in de 18de eeuw het onafhankelijkheids
streven op gang kwam.
De Corsicaan wil voornamelijk meer baas in eigen huis zijn omdat
hij van oordeel is dat alle baten die het eiland opbrengt naar Frankrijk
vloeien en voorts omdat hij zich Corsicaan en geen Fransman voelt.
ts
kant.
nsterdaj diensten heerst, nog weten wat waar ligt.
tends
omdat bij de rechterlijke macht niet in
archiefzorg is voorzien
licht den guldens gaat. Maar wat is dat dan
skbare
vellen,
tick up
Narcls
'en”- Mede door het op het juiste moment
ontbreken van goede informatie was Van
Agt slecht voorbereid in de Tweede Kamer
verschenen.
„Een ander probleem in dit kader vor
men de talloze patiëntendossiers van de
academische ziekenhuizen. Men weet nog
niet eens wat men er precies mee moet
doen. Moet het worden vernietigd, omdat
anders de privacy van de patiënten in
gevaar kan komen, of moeten ze worden
bewaard ten behoeve van de medische
wetenschap. En als ze worden bewaard,
welk deel ervan dan?”.
Wie op Corsica een paar stappen buiten zijn hotel doet of diep in het
binnenland op een wegwijzer kijkt, wordt er met de neus opgedrukt.
Vrijwel alles is beklad met leuzen en de afkortingen van de namen van
de verschillende bewegingen.
levensgevaarlijk
moeten laten stutten", zegt de heer Ribbe
rink, „maai' die laatste paar jaar zullen ze
het nog wel uithouden". Daarmee doelt de
algemeen rijksarchivaris op het nieuwe
gebouw voor het Rijksarchief, dat achter
het Haagse Centraal Station wordt opge
trokken. Over twee jaar hoopt men te
verhuizen. „Toch kan ik niet zeggen”, zo
vervolgt de heer Ribberink, „dat ik die 27
jaar die ik hier nu heb gezeten, zonder
plezier heb gewerkt".
De twaalf oost- en westlanden willen
voorlopig het gebied ten zuiden van de 60e
breedtegraad voor de wetenschap reserve
ren. Een eerste indringer in dit vorserspa-
radijs zou kunnen zijn een staat die het
internationaal verdrag niet ondertekend
heeft en evenmin daarbij betrokken is, nl
de Duitse Bondsrepubliek. De Duitsers
hebben het namelijk gemunt op de
krielkreeft waarvan het huidige bestand
de wereldvisvangst kan doen verdubbelen.
De krielkrab kan wellicht het eerste voor
beeld van de wetenschappelijk uitbating
van Antarctica worden.
Een hoge ambtenaar in Den Haag ver
in ieder geval is hij een goed geoliede
perscampagne begonnen zo lijkt het
om de noden van het Rijksarchief onder
grotere aandacht te brengen. In zijn laat
ste jaarverslag schreef hij nog eens over
de grote achterstanden die er bij het ver
werken van archiefmateriaal bestaan.
„Het andere probleem is er een van
centen. Al vanaf het ontstaan van ons
rijksapparaat in 1798 is er in ieder geval
één ding met de Nederlandse administra
tie gebeurd: er is op bezuinigd. Aan een
kant is dat ook wej, begrijpelijk, vooral in
deze tijd van economische teruggang.
En inderdaad, zelfs talloze kranteknip-
sels puilen uit de mappen. Niettemin zal
dit belangwekkende materiaal tot 1983
slechts ter. inzage zijn na uitdrukkelijke
toestemming van familieleden van
Romme.
De UPC wil nog voor 1978 een statuut opstellen voor zelfbestuur,
een schaduwregering vormen en een volkstelling voorbereiden. Zij wil
voorts dat de bevolking, behalve Franse identiteitsbewijzen, een
Corsicaans persoonsbewijs krijgt. Tenslotte wil de UPC een econo
misch saneringsplan voor het eiland.
Het ziet er vooralsnog niet naar uit dat Frankrijk op de eisen zal
ingaan. Weliswaar heeft de centrale regering in Parijs in het kader van
de „regionalisering” de economische gebieden wat meer eigen verant
woordelijkheid gegeven, maar Corsica zal zeker geen politieke autono
mie krijgen omdat dat hoogstwaarschijnlijk een kettingreactie tot
gevolg zou hebben. (Zoals bekend wordt onder meer in Bretagne ook
naar zelfbestuur gestreefd.)
d en bij
inform
scheldi langrijke zaak. Het gaat erom dat de bu-
name
jk.
den.
.24x/ die vrii aardig te doorgronden zouden
Nansenvereniging" in Oslo en deskundige
in pool-aangelegenheden, kon de nacht
daarop geen oog dichtdoen.
aan de nieuwe ontwikkeling ten grondslag
liggende overweging was dat de diepzee
„het erfgoed van de gehele mensheid is”.
De laatste jaren wordt Antarctica meer
en meer de blikvanger van wetenschappe
lijke belangen: vermoed wordt dat de ijs-
mantel aanzienlijke bodemschatten ver-
36x/ 1i moeten zijn, toegedekt liggen in letterlijk bergt terwijl rijke vis- en garnaalgronden
48x/ 1; tientallen, ja honderdtallen strekkende ki-
48x/ 11 lometers papier, opgeslagen in rijwielstal-
54x/ 11 lingen, op zolders, in schuren en bunkers.
60x/ 21
looptijd!
En wie zal in deze wanorde, die er op dit
punt bij diverse departementen en
En wie zal weten of het er inderdaad ook
nog ligt, of het niet door een of andere
on belanghebbende heimelijk is wegge
nomen?
50
.45
80
15
eerd
,70 171
,42
,60 I
’Wanorde in de papierwinkel is
83,5 I
120,51
106,08
31.20
132,91
r,:.
160,80
Voor een goed functioneren van een
departement is het mede noodzakelijk dat
IRIEI stukken zijn terug te vinden, dat men weet
iet ideal
ek, mo
>es eikei
zits. Gro
ten. 5 j
mstruktii
i fabrie o
ijzen zij Weet „die kloothommels op justitie” niet
Toonzi voor niets dat zij tijdens het beruchte
ekki^°ï Menten-debat in de Tweede Kamer „hun
eigen minister gewoon hebben laten val-
irdam-N
orp-Oosi
V., Ovei
.m. za.ti
u. Inl. te
Weddell-
ZUIDPOOL -
Wilkes Land
Ross
A Ki’iwn
#>1
ZUIDPOOLGEBIED..
O’ontinQ
AV La"4
A.
Z°
so°L
